Darmowy fragment www.bezkartek.pl

Transkrypt

t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
B. Krajewska, Instytucje wsparcia dziecka i rodziny. Zagadnienia podstawowe, Kraków 2009
ISBN: 978-83-7850-226-5, © by Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009.
© Copyright by Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2009
Recenzent:
prof. dr hab. Ryszard Parzęcki
Redakcja wydawnicza:
Diana Gajc-Piątkowska
Korekta:
Aleksandra Bylica
Projekt okładki:
Ewa Beniak-Haremska
t
en
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
rm.bez
a
D ww
w
ISBN 978-83-7850-226-5
Oficyna Wydawnicza „Impuls”
30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5
tel. (012) 422-41-80, fax: (012) 422-59-47
www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: [email protected]
Wydanie I, Kraków 2009
Spis treści
Wprowadzenie ........................................................................................... 9
Rozdział I
Instytucje oświatowo-wychowawcze
1. Żłobki ................................................................................................. 11
2. Przedszkola . ........................................................................................ 12
3. Szkoły podstawowe ............................................................................. 15
4. Gimnazja ............................................................................................ 17
5. Szkoły ponadgimnazjalne ....................................................................
18
nt
e
m
20
6. Pedagodzy szkolni ...............................................................................
g .pl
a
r
k
f
7. Świetlice szkolne . ................................................................................
21
e
wy kart
8. Internaty .............................................................................................
22
o
rm.bez
a
9. Bursy . .................................................................................................
23
D ww
10. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne
............................................... 25
w
11. Ochotnicze Hufce Pracy ...................................................................... 28
12. Placówki wychowania pozaszkolnego .................................................. 29
13. Szkolne schroniska młodzieżowe . ........................................................ 31
14. Domy wczasów dziecięcych ................................................................. 32
Rozdział II
Placówki kształcenia specjalnego
1. Szkoły specjalne .................................................................................. 33
2. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze .................................................... 36
3. Młodzieżowe ośrodki socjoterapii ........................................................ 37
4. Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze ............................................. 39
5. Specjalne ośrodki wychowawcze .......................................................... 42
6. Ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze . ................................................ 43
7. Warsztaty terapii zajęciowej ................................................................. 45
6 Spis treści
Rozdział III
Podmioty resocjalizacyjne
1. Rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne . ................................ 47
2. Kuratorzy sądowi ............................................................................... 49
3. Ośrodki kuratorskie ........................................................................... 51
4. Policyjne izby dziecka ......................................................................... 53
5. Schroniska dla nieletnich . .................................................................. 55
6. Zakłady poprawcze . ........................................................................... 57
Rozdział IV
Instytucje opiekuńczo-wychowawcze
1. Rodziny adopcyjne ............................................................................. 63
2. Rodziny zastępcze . ............................................................................. 66
3. Placówki opiekuńczo-wychowawcze ................................................... 71
4. Oratoria ............................................................................................. 84
nt
e
5. Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze .......................................................... 85
m
l
ragek.p
f
wy kart
o
ez V
rm.Rozdział
b
a
D ww pomocy społecznej
Instytucje
w
1. Ośrodki pomocy społecznej . ............................................................. 89
2. Powiatowe centra pomocy rodzinie ................................................... 92
3. Regionalne ośrodki polityki społecznej .............................................. 93
4. Ośrodki interwencji kryzysowej . ....................................................... 94
5. Domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży ................... 95
6. Ośrodki wsparcia . ............................................................................. 97
7. Specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie ......... 98
8. Mieszkania chronione ....................................................................... 99
9. Rodzinne domy pomocy ................................................................... 99
10. Domy pomocy społecznej ................................................................. 100
Rozdział VI
Podmioty wielofunkcyjne
1. Sądy rodzinne ................................................................................... 103
2. Rzecznik Praw Dziecka . .................................................................... 104
Spis treści Rozdział VII
Organizacje pozarządowe
1. Caritas .............................................................................................. 107
2. Polski Czerwony Krzyż ...................................................................... 109
3. Polski Komitet Pomocy Społecznej .................................................... 111
4. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci . ......................................................... 112
5. Komitet Ochrony Praw Dziecka . ...................................................... 113
6. Monar ............................................................................................... 114
7. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy ............................................... 116
8. Polska Akcja Humanitarna ................................................................ 117
9. Fundacja „Dzieci Niczyje” ................................................................. 117
10. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
„Niebieska linia” . .............................................................................. 118
Podsumowanie ......................................................................................... 121
nt
e
gm.pl
a
r
f
Bibliografia
y artek
w
o k
rm.bez
1. Akty prawne . ....................................................................................
123
a
D
w
2. Publikacje .........................................................................................
126
ww
3. Strony internetowe ............................................................................ 132
7
Wprowadzenie
Funkcjonowanie współczesnej rodziny wiąże się z różnymi problemami i zagrożeniami, które dotyczą wielu obszarów i mają złożony charakter. Spełnianie
przez rodzinę wszystkich jej funkcji, w tym odnoszących się do dziecka, jest
uwarunkowane czynnikami wewnątrzrodzinnymi i pochodzącymi z zewnątrz,
które wpływają na nią pozytywnie oraz negatywnie. Dlatego też różne podmioty starają się wspierać rodzinę i dzieci, oczywiście przy zachowaniu zasady
subsydiarności opartej na założeniu, że to ona sama jest najważniejszą instytucją społeczną.
Wsparcie to ma znaczenie przede wszystkim w sytuacjach, gdy rodzina
i dziecko napotykają trudności, ale jest również udzielane rodzinom funkcjot
nującym prawidłowo, by je w pewnym stopniuenodciążyć. Dotyczy więc nie
gmtakże
tylko pomocy w sytuacjach kryzysowych,ralecz
.pl zapobiega ich powstawak
f
e
y zaoferty
niu. Korzystanie przez dzieci i rodziny
rt instytucji wspierających jest
owfakultatywne.
k
z
przy tym częściej obligatoryjnermniż
Zadaniem nowoczesnego
e
b
a
.
społeczeństwa, mającego naDuwadze
w nie tylko sprawy ogólne, lecz także proww jest bowiem udzielanie pomocy tym, którzy
blemy poszczególnych jednostek,
jej potrzebują, a w przypadku dzieci – wręcz obowiązkiem jest zapewnienie im
opieki, gdy są jej pozbawione ze strony rodziny.
Instytucje wsparcia dziecka i rodziny, rozumiane jako wyodrębnione podmioty działające w tym obszarze, tworzą zorganizowany system, w którym da
się wyróżnić różne pola ich aktywności. Określenie tych pól oraz przyporządkowanie im poszczególnych instytucji jest kwestią pewnej konwencji uzależnionej od ich dominujących przymiotów w tym względzie. Można zatem
wyodrębnić: instytucje oświatowo-wychowawcze, kształcenia specjalnego, resocjalizujące, opiekuńczo-wychowawcze, pomocy społecznej, wielofunkcyjne
oraz pozarządowe.
Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie wiedzy na temat zadań
instytucji wsparcia dziecka i rodziny przede wszystkim na podstawie obecnie
obowiązujących przepisów prawa, ponieważ perspektywa pedagogiczna ich
funkcjonowania jest osadzona w realiach wyznaczonych przez ustawodawcę.
Zawarte w aktach prawnych wiadomości dotyczące poszczególnych instytucji
mają przy tym charakter elementarny, natomiast ich znajomość wśród pedagogów nie wydaje się powszechna. Dlatego też do przygotowania niniejszej
10 Wprowadzenie
pracy posłużyły źródła prawa oraz możliwie szeroki zakres ogólnych publikacji
pedagogicznych, w których opisano poszczególne instytucje wsparcia dziecka
i rodziny. Niezwykle przydatne okazały się encyklopedie i słowniki oraz opracowania podręcznikowe na temat subdyscyplin pedagogicznych. Cennym źródłem wiedzy były także prace poświęcone poszczególnym instytucjom. Z uwagi
na to, że książka przedstawia zagadnienia podstawowe dotyczące tytułowej problematyki, nie sięgnięto do opracowań szczegółowych na temat poszczególnych
podmiotów wsparcia dziecka i rodziny.
W pracy zamieszczono przypisy, które wskazują na opracowania istotne
dla opisanego zagadnienia i są wskazówką dla osób, które pragnęłyby zgłębiać
wiedzę dotyczącą instytucji wsparcia dziecka i rodziny, fragmenty zaś, w których nie wskazano źródła, pochodzą z aktów prawnych. Zastosowano przy tym
możliwie pełne opisy wykorzystanych pozycji, zwłaszcza opracowań encyklopedycznych i słownikowych, w przypadku których wskazano nie tylko publikacje, lecz także poszczególne hasła i ich autorów. Znalazło to również odzwierciedlenie w bibliografii, w której w ten sposób uporządkowano poszczególne
pozycje, a oprócz nich umieszczono także omówione w tekście akty prawne, ze
t
wskazaniem miejsc ich promulgacji, oraz stronyen
internetowe.
m pl w dotychczasowym piOpracowanie wydaje się nowatorskie,
rageponieważ
k.
f
t
y
śmiennictwie pedagogicznym nie ma
publikacji
kompleksowo charakteryzująr
w ka
o
z
cej podmioty wspierające dzieci
i rodziny,
a ponadto niektóre z tych instytucji
arm
.be
funkcjonują od niedawnaDi nie
doczekały
się jeszcze naukowego zainteresow
ww swoje dotychczasowe nazwy, co uwzględniowania. Wiele instytucji zmieniło
no w pracy, a co też ma walor poznawczy. Publikacja systematyzuje przy tym
wiedzę z zakresu różnych subdyscyplin pedagogiki, zwłaszcza społecznej, opiekuńczo-wychowawczej specjalnej i resocjalizacyjnej, co czyni ją pożyteczną dla
szerokiego grona pedagogów i innych specjalistów zajmujących się problematyką dziecka i rodziny.
Można wyrazić nadzieję, że niniejsze opracowanie spełni oczekiwania Czytelników, którzy w celu poszerzenia pedagogicznej perspektywy zechcą się zapoznać z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi instytucji wspierających
dzieci i rodziny. Być może książka okaże się też przydatna do pogłębionych
analiz funkcjonowania poszczególnych instytucji albo wręcz do nich zainspiruje. Istnienie i działalność tychże instytucji stanowią bowiem o praktycznym
wymiarze pedagogiki.
dr Beata Krajewska
Rozdział I
Instytucje oświatowo-wychowawcze

1. Żłobki
Żłobki są zakładami opieki zdrowotnej udzielającymi świadczeń zdrowotnych,
które obejmują swoim zakresem działania profilaktyczne i opiekę nad dziećmi
w wieku do 3 lat. Funkcjonują one na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia
1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej.
Żłobek jest więc postrzegany jako placówka o charakterze opiekuńczo-wychowawczym przeznaczona dla dzieci do 3 lat, nad
nt którymi rodzice nie mogą
e
m
sprawować opieki ze względu na obowiązki zawodowe.
ag k.pl Zapewnia on dzieciom
r
f
przede wszystkim opiekę wychowawczą,
pielęgnacyjną, wyżywiey amedyczną,
rte
w
o
k
nie, bezpieczeństwo, stymulację m
rozwojową,
ez kontakt z rówieśnikami, różnego
1r
b
a
.
rodzaju zabawkami, sprzętami
.
D ww
Pobyt dziecka w żłobkuwjest
odpłatny. Wysokość opłaty ustala podmiot,
który utworzył żłobek, a więc zwykle organ stanowiący jednostki samorządu
terytorialnego.
Wyróżnia się żłobki publiczne i prywatne oraz dzienne i całotygodniowe. Te ostatnie jednak ze względu na negatywne skutki psychiczne u dzieci
obecnie nie funkcjonują. Żłobki prywatne, czyli tak zwane klubiki, akademie,
chatki czy domki zapewniają zwykle bardziej komfortowe warunki niż żłobki
publiczne, przede wszystkim dzięki mniejszej grupie dzieci pozostających pod
opieką jednej osoby. Powstają one z powodu ograniczonej liczby miejsc w żłobkach publicznych. Stanowią też alternatywę dla tych rodziców, którzy mogą
i chcą zapewnić swym maluchom ponadstandardową opiekę. Są prowadzone
w formie działalności gospodarczej i nie podlegają rygorom obowiązującym
w placówkach publicznych.
1
Żłobek [w:] Pedagogika i psychologia. Zagadnienia, pojęcia, terminy, pod red. K. Janus,
Warszawa 2006, s. 201.
12 Rozdział I. Instytucje oświatowo-wychowawcze
Liczba dzieci przebywających w żłobkach sukcesywnie maleje, ponieważ
pracujący rodzice najczęściej korzystają z pomocy opiekunek. Jednocześnie jest
coraz więcej żłobków niepublicznych2.
Żłobki mają swoje zalety i wady. Do pierwszych należy to, że zostawiając
dziecko w żłobku, można liczyć, iż zajmie się nim doświadczony personel, który zapewni mu bezpieczeństwo i należytą opiekę. Żłobkowi wychowawcy realizują także programy ukierunkowane na stymulowanie rozwoju dzieci zgodnie
z ich wiekiem i możliwościami. Pod ich opieką maluch będzie mógł się bawić
z rówieśnikami, korzystając z różnorodnych zabawek i sprzętów, a ponieważ
spotka się z różnymi bodźcami, poszerzy się zakres jego aktywności. Cenną
zaletą żłobka jest również jego niezawodność, ponieważ w przeciwieństwie do
sytuacji, gdy zachoruje opiekunka i nie będzie z kim zostawić dziecka, jeśli niedomaga żłobkowy wychowawca, zastąpi go ktoś inny. Nie bez znaczenia może
być także koszt pobytu dziecka w takiej placówce, który zwykle jest niższy niż
wynajęcia opiekunki. Wadą żłobka jest natomiast to, że dziecko będzie narażone na liczne infekcje, ponieważ maluchy zarażają się jedne od drugich. Ponadto
opiekun nie zawsze będzie miał czas, aby zająć się indywidualnym rozwojem
nt Żłobkowi wychowawcy
dziecka, szczególnie jeśli zajmuje się większą gromadką.
e
m pl
potrafią zapewnić dzieciom bezpieczeństwo
ale jakkolwiek byliby
.
rageikrozrywkę,
f
t
y
maluchom oddani, nie są w stanie ofiarować
tego,
co
im
najbardziej
potrzebne,
r
w ka
o
3
z
a więc miłości i troski osób, dla
e są najważniejsze na świecie .
rmktórych
Daww.b
w

2. Przedszkola
Podstawowym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie przedszkoli jest ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, która wskazuje, że przedszkola
współtworzą system oświaty. Wychowanie przedszkole obejmuje dzieci w wieku
3–6 lat. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor przedszkola może
jednak przyjąć dziecko, które ukończyło 2,5 roku. Natomiast dziecko w wieku
6 lat jest zobowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu
albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej.
G. Gajewska, Pedagogika opiekuńcza. Elementy metodyki, Zielona Góra 2006, s. 158–
2
–159.
3
B. Mucha, Żłobek [w:] Encyklopedia. Rodzice i dzieci, pod red. M. Pawlus, BielskoBiała 2002, s. 147.
2. Przedszkola Przedszkole jest zatem instytucją wychowawczo-opiekuńczą, stanowiącą
pierwszy szczebel w jednolitym systemie szkolnym. Do jego zadań należy zapewnienie dzieciom wielostronnego rozwoju fizycznego, umysłowego i emocjonalno-społecznego oraz przygotowanie ich do szkoły4. Początkowo rozwój
przedszkoli był związany przede wszystkim z zapewnieniem dzieciom opieki
w czasie nieobecności pracujących zawodowo matek. Dopiero później istotną
rolę zaczęła odgrywać ich funkcja wychowawcza.
Przedszkola zapewniają dzieciom opiekę i ukierunkowują ich rozwój zgodnie z wrodzonym potencjałem oraz możliwościami5. Wspierają wychowanie rodzinne przez dążenie do wszechstronnego rozwoju dziecka. Osiąganiu tego celu
służą zespoły czynności określanych jako zadania wychowawcze, do których
zalicza się czynności związane z ochroną i wzmacnianiem zdrowia, kształtowaniem sprawności ruchowej, rozwojem władz poznawczych, kształtowaniem
zachowań społecznych i postaw estetycznych. Formy, w jakich są wykonywane,
to: zabawy i prace dowolne, czynności samoobsługowe i prace użyteczne dzieci
oraz zajęcia planowane i prowadzone z całym zespołem dzieci. Najważniejszą
z tych form jest jednak zabawa, w niej bowiem dziecko doznaje przyjemności
6
nt
i jednocześnie uczy się, realizując swoje potrzeby e
i zainteresowania
. Przedszkole
m
l
g
zapewnia zatem opiekę oraz stymuluje intelektualny,
ra k.p społeczny, fizyczny, emoy f artezarówno
cjonalny i kulturowy rozwój dziecka.wSpełnia
funkcje kompensacyjne,
o
k
z
zwłaszcza w zakresie wyrównywania
rozwojowych, jak i socjalizacyjne,
e
rm braków
Daww.b relacji z rówieśnikami, to jest współucząc zasad nawiązywania poprawnych
w
działania, współpracy i współodpowiedzialności,
a także przekazuje niezbędną
wiedzę, umiejętności i nawyki7.
Przedszkola dzielą się na publiczne i niepubliczne, w tym prywatne, społeczne i wyznaniowe8. Przedszkole publiczne zapewnia bezpłatne nauczanie
i wychowanie na poziomie co najmniej podstawy programowej wychowania
przedszkolnego, przeprowadza rekrutację dzieci, opierając się na zasadzie powszechnej dostępności, a także zatrudnia nauczycieli posiadających odpowiednie kwalifikacje. Przedszkole niepubliczne również musi realizować podstawę
programową oraz zatrudniać wykwalifikowany personel. Zatem różnica między tymi placówkami sprowadza się do zapewnienia powszechnej dostępności
Przedszkole [w:] W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2003, s. 334.
K. Kamińska, Przedszkole [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, pod red. T. Pilcha, Warszawa 2005, t. IV, s. 1020.
6
B. Wilgocka-Okoń, Przedszkole [w:] Encyklopedia pedagogiczna, pod red. W. Pomykało, Warszawa 1997, s. 640.
7
Przedszkole [w:] Pedagogika i psychologia…, op. cit., s. 138.
8
K. Kamińska, Przedszkole, op. cit., s. 1026.
4
5
13

Darmowy fragment www.bezkartek.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty