SEKTOR ROPY i GAZU Sytuacja w Egipcie a światowy rynek

SEKTOR ROPY i GAZU
Sytuacja w Egipcie a światowy rynek ropy
1. Egipski sektor ropy i gazu – informacja profilowa
Ropa i gaz odgrywają znaczącą rolę w gospodarce Egiptu pod względem
produkcji, jak również dochodów uzyskiwanych z tranzytu surowców energetycznych
Kanałem Suezkim. Rząd egipski wspiera inwestycje zagraniczne w sektorze ropy i gazu
przyczyniające się do rozwoju poszukiwań, wydobycia oraz przetwórstwa surowców
energetycznych. Wg Oil and Gas Journal ze stycznia 2011 roku potwierdzone rezerwy
ropy naftowej w Egipcie wynoszą 4,4 mld baryłek, a gazu 77 trylionów stóp
sześciennych /Tcf/.
W Egipcie całkowita produkcja ropy zmniejszyła się od 1996 roku z 935 tys. do
obecnie ok. 660 tys. baryłek dziennie, mimo nieco wyższej konsumpcji ropy od jej
produkcji, co powoduje niewielki import ropy. Egipt posiada największy w Afryce sektor
przetwórstwa ropy, którego zdolności wytwórcze na poziomie 975 tys. baryłek dziennie
przewyższają zapotrzebowanie krajowe, umożliwiając rafinację i reeksport ropy
importowanej także w tym celu.
Zmniejszenie produkcji ropy w Egipcie zostało zrekompensowane przez
względnie szybki rozwój sektora gazu naturalnego dla potrzeb rynku krajowego i na
eksport. Produkcja gazu w 2009 roku w Egipcie wyniosła ok. 2,3 Tcf przy konsumpcji
krajowej na poziomie ok. 1,6 Tcf. W minionej dekadzie Egipt stał się znaczącym
producentem i dostawcą gazu dla państw europejskich. Gaz egipski jest eksportowany
gazociągiem Arab Gas Pipeline do państw wschodniego regionu Morza Śródziemnego
oraz przy wykorzystaniu terminali dla gazu płynnego /LNG/ kierowany do Azji, na rynki
europejskie i obu Ameryk. Zwiększający się krajowy popyt na gaz naturalny powodował
presję powstrzymującą wzrost jego eksportu.
Zapotrzebowanie egipskiego rynku na energię jest w ok. 45% pokrywane ropą i w
ok. 49% gazem. Ropa naftowa jest wykorzystywana głównie przez sektor transportu;
przewidywane jest zwiększenie wykorzystania gazu przez środki transportu wraz z
rozwojem infratsruktury dystrybucyjnej i produkcji pojazdów zasilanych gazem
skompresowanym /CNG – compressed natural gas/.
Rolę bardziej znaczącą niż producenta Egipt odgrywa na międzynarodowym
rynku paliw płynnych w efekcie zarządzania tranzytem tych surowców Kanałem
Suezkim i przesyłem rurociągiem SUMED /Suez-Mediterranean Sea/. Opłaty za usługi
tranzytowe stanowią istotną część dochodów budżetu egipskiego /w roku finansowym
2009/2010 wpływy za tranzyt Kanałem Suezkim wyniosły 4,51 mld dol. USA, a w
1 grudniu 2010 roku - 423,4 mln dol. USA - wzrost o 8,6% w stosunku do grudnia 2009
roku/.
2. Tranzyt paliw płynnych Kanałem Suezkim i rurociągiem SUMED
Kanał Suezki
Udział paliw płynnych /ropy i produktów jej rafinacji/ i LNG wyniósł w 2010
roku odpowiednio 13% i 11% całości tonażu ładunków w tranzycie Kanałem Suezkim.
Całkowita wielkość paliw płynnych w tranzycie Kanałem Suezkim w 2010 roku
wyniosła blisko 2 mln baryłek dziennie, co stanowi w skali rocznej prawie 5%
światowego obrotu paliwami w transporcie morskim. Prawie 16.500 statków
przeprawiono przez Kanał Suezki w okresie styczeń – listopad 2010 roku, z czego 20%
stanowiły tankowce paliw płynnych i 5 % gazowce LNG.
Rurociąg SUMED
Rurociąg SUMED jest alternatywną drogą transportu dla Kanału Suezkiego w
przypadku ładunków zbyt dużych /Very Large Crude Carriers – VLCC oraz Ultra Large
Crude Carriers - ULCC/. Rurociąg ma przepustowość 2,3 mln baryłek dziennie oferując
przesył ropy z Portu Ain Sukhna na Morzu Czerwonym do Sidi Kerir na Morzu
Śródziemnym. SUMED jest własnością Arab Petroleum Pipeline Co., będącą joint –
venture rządowej Egyptian General Petroleum Corporation /EGPC/ z Saudi ARAMCO,
Abu Dhabi National Oil Company i firmami Kuwejtu.
Tranzyt ropy
Większość ropy w tranzycie Kanałem Suezkim jest transportowa w kierunku
północnym - do państw basenu Morza Środziemnego, Europy i USA. Tranzyt paliw
płynnych w kierunku północnym wyniósł w 2010 roku ok. 1,153 mln baryłek dziennie, w
tym ropy średnio ok. 428 tys. baryłek dziennie. Przesył ropy rurociągiem SUMED
wyniósł w 2010 roku około 1,15 mln baryłek dziennie. Łącznie oba szlaki tranzytu paliw
płynnych obsłużyły w 2010 roku ponad 1,5 mln baryłek ropy dziennie w kierunku Morza
Śródziemnego oraz ok. 307 tys. baryłek ropy dziennie w tranzycie Kanałem w kierunku
południowym. Tranzyt paliw płynnych w tym okresie Kanałem Suezkim w kierunku
południowym wyniósł ok. 813 tys. baryłek dziennie.
Całkowity tranzyt paliw płynnych Kanałem Suezkim zmniejszył się z 2,4 mln w
2008 roku do niespełna 2 mln baryłek dziennie w 2010 roku. Zmniejszeniu uległ w tym
samym okresie także przesył ropy rurociągiem SUMED z 2,1 mln do ok. 1,15 mln
baryłek dziennie. Zmniejszenie wynika ze spadku zapotrzebowania na ropę na
światowym rynku w 4 kwartale 2008 roku, w wyniku którego nastąpiło zahamowanie
porodukcji przez kraje OPEC /głównie Zatoki Perskiej/ powodując znaczne obniżenie
handlu ropą w regionie od początku 2009 roku. Zmniejszenie ilości ropy w tranzycie
Kanałem Suezkim odzwierciedla także zmiany na międzynarodowym rynku ropy - popyt
państw azjatyckich zwiększał się w tempie szybszym niż rynków Europy i USA w coraz
większym stopniu pokrywających zapotrzebowanie ropą z Afryki Zachodniej.
2 Tranzyt LNG
W przeciwieństwie do ropy tranzyt Kanałem Suezkim gazu płynnego LNG
wzrasta od 2008 roku – zwiększyła się liczba tankowców LNG przeprawiających się
rocznie przez Kanał Suezki z ok. 430 do 760, a ilość LNG przewożonego w kierunku
północnym wzrosła czterokrotnie w 2010 roku do poziomu 1,320 miliarda stóp
sześciennych /Bcf/. LNG przewożony Kanałem Suezkim w kierunku południowym /97
Bcf w 2010 roku/ pochodzi z Algierii i Egiptu i jest przeznaczony na rynki państw Azji, a
w kierunku północnym pochodzi w większości z Kataru i Omanu i jest przeznaczony na
rynki Europy i Ameryki Północnej.
Gwałtowny wrost LNG w tranzycie Kanałem Suezkim w ostatnich latach jest
efektem uruchomienia 5 terminali LNG w Katarze w latach 2009 – 2010. W 2009 roku
ponad połowa LNG importowanego przez Wlk. Brytanię i Włochy oraz ponad 90% LNG
importowanego przez Belgię przechodziła tranzytem przez Kanał Suezki.
3. Wpływ sytuacji w Egipcie na światowy rynek ropy
Z uwagi na umiarkowaną produkcję ropy Egipt nie ma żywotnego znaczenia dla
zaopatrzenia międzynarodowego rynku ropy. Niemniej społeczne rozruchy i polityczne
zmiany spowodowały zaniepokojenie międzynarodowego rynku paliw płynnych oraz
obawy o szkody w długim terminie w przypadku pogłębiania się sytuacji kryzysowej.
Analizy rynkowe wskazywały jednakże na małe prawdopodobieństwo negatywnego
wpływu sytuacji kryzysowej w Egipcie na międzynarodowy rynek ropy, podkreślając
dwojakiego rodzaju obawy rynkowe:
- bezpośrednia obawa rynku dotyczy potencjalnej możliwości opóźnień lub zamknięcia
transportu morskiego przez Kanał Suezki i/lub rurociągiem SUMED - dwóch
podstawowych w regionie tras międzynarodowego transportu surowców energetycznych;
- pośrednia obawa rynku odnosi się do możliwości rozprzestrzenienia się niepokojów
społecznych na państwa w regionie, zakłócając produkcję ropy i gazu, głównie w Libii i
Algierii, a także w państwach Zatoki Perskiej należących do OPEC.
Ew. zakłócenia w produkcji ropy w Egipcie nie przedstawiają dużego ryzyka dla
zaopatrzenia rynku światowego w ten surowiec. Eksport ropy egipskiej nie został
zakłócony w wyniku niepokojów społecznych, czemu sprzyjała lokalizacja terminali w
odległych rejonach. Wprawdzie Egipt należy do mniej znaczących producentów ropy,
której wydobycie zmniejszyło się w Egipcie od 1996 roku, niemniej kraj ten kontroluje
ok. 5% światowego transportu paliw płynnych w tranzycie Kanałem Suezkim. W tej
sytuacji od początku rozruchów społecznych w Egipcie z końcem stycznia 2011 roku
cena Brent baryłki ropy wzrosła znacząco - z 85,64 US$ /24 styczeń 2011/ do aktualnie
ponad 100,- US$.
W 2010 roku prawie 2 mln baryłek paliw płynnych dziennie transportowano
Kanałem Suezkim oraz około 1,15 mln baryłek ropy dziennie przesyłano rurociągiem
SUMED. Zakłócenie transportu egipskimi szlakami tranzytowymi wywołałoby
gwałtowne reakcje na rynku paliw płynnych, zmuszające do przewartościowania
kontraktów oraz znaczący wzrost cen. Wg przytaczanych kalkulacji analityków
zahamowanie o 1% globalnej podaży ropy bez równoważącego spadku popytu
światowego spowodowałoby wzrost ceny ropy do 150 US $ za baryłkę.
3 Zamknięcie Kanału Suezkiego i rurociągu SUMED spowodowałoby wydłużenie
transportu morskiego tankowców o blisko 6 tys. mil, zwiększając jego koszt i czas. Wg
danych Międzynarodowej Agencji Energii /IEA/ opływanie Afryki zwiększyłoby czas
transportu surowców energetycznych do Europy o 15 dni, a do USA o 8 - 10 dni.
Również w przypadku transportu LNG jedyną drogą alternatywną byłoby
okrążanie przez gazowce kontynentu Afryki, gdyż Egipt nie posiada infrastruktury
rurociągowej mogącej kompensować zakłócenia w funkcjonowaniu Kanału.
Kryzysowa sytuacja w Egipcie nie spowodowała przerw w tranzycie paliw
płynnych Kanałem Suezkim ani w egipskim eksporcie LNG. Wg danych Zarządu Kanału
Suezkiego /Suez Canal Authority/ nawigacja Kanałem Suezkim odbywa się bez zakłóceń
i z przeprawy korzysta dziennie ok. 50 - 55 statków. Sytuacja kryzysowa przyczyniła się
natomiast do wstrzymania przez Egipt dostaw gazu do Izraela, Jordanii i Syrii,
spowodowanego eksplozją w rejonie gazociągu. Analitycy rynkowi wskazują, że przerwa
w dostawach gazu egipskiego do Izraela potrwa przynajmniej do końca lutego br. i
należy spodziewać się renegocjacji cenowej kontraktu z 2005 roku, w ramach którego
Egipt dostarczał gaz do Izraela.
Wprawdzie rezultatem napięć społecznych w Egipcie nie była blokada egipskich
szlaków transportowych paliw płynnych oraz nie ma wskazań co do tego, że mogą one
być blokowane, niemniej napięcia i żądania społeczne nie sprzyjają stabilizowaniu
sytuacji. Niepokoje społeczne pojawiły się w trudnym okresie wychodzenia gospodarki
światowej z recesji finansowej. Rozruchy społeczne zapoczątkowane w Tunezji i
następnie w Egipcie, rozprzestrzenione na rynki innych państw produkujących i
eksportujących ropę, mogą w zasadniczym stopniu podważać stabilność ceny ropy oraz
rynków finansowych na świecie.
Opracowanie1: WPHI w Kairze
1
na podstawie danych Energy Information Administration, Centralnego Banku Egiptu, Oil & Gas Journal oraz
innych dostępnych publikacji
4