Kształcenie słuchu barwowego. Interwały i określenia wykonawcze

Kształcenie słuchu barwowego. Interwały i określenia wykonawcze

Elżbieta Mak-Kołbasa
Po ukończeniu studiów (Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego w Katowicach) rozpoczęłam
pracę w POSM w Bielsku-Białej, gdzie pracuję do dziś. W ciągu długoletniej pracy nabywałam
doświadczenia, ucząc kształcenia słuchu, audycji muzycznych i zasad muzyki w szkołach muzycznych I i II
stopnia. Prowadziłam również szkolny chór mieszany (w PSM II stopnia). Wspólnie z Grażyną
Krzanowską zainicjowałam Śląski Konkurs Solfeżowy, który przerodził się w odbywający się co dwa lata
Ogólnopolski Konkurs Solfeżowy. Byłam współautorką zadań do pierwszych edycji konkursu. Swoje
umiejętności z zakresu kształcenia słuchu doskonaliłam również w Musikhochschule Stuttgart w ramach
przyznanego mi stypendium.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Moi uczniowie często biorą udział w konkursach solfeżowych i odnoszą w nich liczne sukcesy:
II Śląski Konkurs Solfeżowy – Justyna Gwardecka (II miejsce),
IV Śląski Konkurs Solfeżowy – Jacek Obstarczyk (II miejsce),
Ogólnopolski Festiwal Wyobraźni Muzycznej, Wrocław 2012 – Daniel Strządała (I miejsce),
VII Ogólnopolski Konkurs Solfeżowy – Daniel Strządała (I miejsce), Krzysztof Katana (finalista).
1
Elżbieta Mak-Kołbasa
POSM im. Stanisława Moniuszki w Bielsku-Białej
Kształcenie słuchu barwowego. Interwały i określenia wykonawcze –ćwiczenia
na przykładach z literatury muzycznej
W prezentowanej lekcji zawarty jest zestaw różnych zadań i ćwiczeń utrwalających materiał i sprawdzających
wiedzę z zakresu instrumentów strunowych, dętych drewnianych i blaszanych.
Cele lekcji:
rozwijanie słuchu barwowego i wyobraźni muzycznej,
doskonalenie umiejętności rozpoznawania interwałów granych na różnych instrumentach,
przyswajanie określeń wykonawczych.
Uczeń powinien:
rozpoznać barwę instrumentu i podać jego nazwę,
znać rejestr, sposoby wydobywania dźwięku i możliwości techniczne instrumentu,
znać podstawowe i charakterystyczne określenia artykulacyjne.
Utrwalanie interwałów oraz wiadomości o instrumentach strunowych, dętych drewnianych
i blaszanych
A. Słuchanie i rozpoznawanie
Interwały melodyczne i harmoniczne grane na różnych instrumentach w oderwaniu od utworu i w kontekście
utworu.
Zadanie
Usłyszysz różne fragmenty utworów. Określ interwał, którym rozpoczyna się każdy fragment [nagranie nr 1
i 2].
4
© Centrum Edukacji Artystycznej
Georg Philipp Telemann, Sonata F dur, cz. I [nagranie nr 1]
- rozpoznanie gamy durowej
2
Georg Philipp Telemann, Sonata F dur, cz. I [nagranie nr 2]
- rozpoznanie gamy molowej harmonicznej
3>
Zadanie
Określ interwał i dopisz brakujący dźwięk [nagrania nr 3–7].
3
4
6>
6
Przykład 3. Seweryn Śnieckowski, Etiudy na obój
Przykład 4. Franciszek Kramarz, Koncert na klarnet Es-dur, cz. I
Przykład 5. Ludwig van Beethoven, Adelaide op. 46
Przykład 6. Ludwig van Beethoven, Adelaide op. 46
Przykład 7. James Curnow, Fantasy for Trombone
B. Uzupełnianie
Dopisywanie brakujących dźwięków
instrumentach.
w
interwałach harmonicznych wykonywanych na różnych
7<
3>
6
© Centrum Edukacji Artystycznej
Zadanie
Dopisz brakujący dźwięk w interwale harmonicznym [nagrania nr 8–10].
3
C. Śpiewanie
Utrwalanie interwałów tercji, kwarty i kwinty – śpiewanie interwałów w górę i w dół. Zabawa w „strojenie
skrzypiec” i „strojenie gitary”.
Zadanie
Zabawa w strojenie skrzypiec i gitary
Prezentacja przykładu z płyty – strojenie skrzypiec [nagranie nr 11].
Opis zabawy: zabawa polega na tym, że czworo uczniów intonuje kolejno dźwięki odpowiadające nazwom
strun skrzypiec. Słuchając się wzajemnie, uczniowie doskonalą umiejętność budowania i intonowania
interwału kwinty czystej w górę i w dół. Pozostali uczniowie reagują na prawidłową intonację. W taki sam
sposób przebiega zabawa w „strojenie gitary”, podczas której utrwalane są interwały kwarty czystej i tercji
wielkiej.
D. Utrwalanie środków wykonawczych w połączeniu z ćwiczeniem wyobraźni muzycznej
Prezentacja określeń artykulacyjnych na wybranych przykładach.
Zadanie
Spośród podanych określeń dotyczących artykulacji wybierz tylko te, które zostały wykorzystane
w przykładach muzycznych: arco, portato, glissando, staccato, pizzicato, legato, arpeggio
arpeggio
Camille Saint-Saëns, Fantazja a-moll na harfę solo op. 95
glissando
George Gershwin, Błękitna rapsodia
pizzicato
Johann Strauss, Polka „Pizzicato”
Znajomość rejestrów instrumentów i ich możliwości technicznych.
Opis zabawy: uczniom przyporządkowane są nazwy instrumentów dętych drewnianych. Wykorzystując
wiedzę o rejestrach i możliwościach technicznych instrumentów, uczniowie improwizują na fortepianie
w rejestrach adekwatnych do danego instrumentu (np. flet – ruchliwie i wysoko, fagot – nisko
i humorystycznie). W taki sam sposób przebiega zabawa w „zespół instrumentów dętych blaszanych”.
© Centrum Edukacji Artystycznej
Zadanie
Zabawa w zespół instrumentów dętych z wykorzystaniem klawiatury fortepianu.
4
E. Praca z arkuszem ucznia
Utrwalenie interwałów i określeń dotyczących artykulacji, dynamiki i agogiki w oparciu o wybrane utwory
z cyklu Karnawał zwierząt Camille Saint-Saënsa [Arkusz ucznia i Arkusz nauczyciela w załączeniu].
F. Wprowadzenie określenia con sordino
Prezentacja czterech fragmentów muzycznych granych na puzonie – bez tłumika i z zastosowaniem trzech
różnych rodzajów tłumików. Uczniowie poznają różne brzmienia tego samego instrumentu [nagrania nr 12–
15].
G. Zabawa w orkiestrę
Zajęcia improwizacyjne z wykorzystaniem wiedzy o instrumentach; reagowanie na barwę instrumentów
połączone z prezentacją i naśladowaniem instrumentów [nagranie nr 16].
Opis zabawy: do zabawy wykorzystany jest fragment muzyki z filmu animowanego Reksio wykonywany na
różnych instrumentach dętych (flet, obój, klarnet, fagot, trąbka, puzon). Po rozpoznaniu ich barwy uczniom
zostają przydzielone role poszczególnych instrumentów. Każdy z wymienionych instrumentów prezentuje
solo fragment melodii, a uczeń, który rozpozna po barwie swój instrument, wychodzi do przodu i naśladuje
jego sposób gry.
Wykonawcy, którzy wzięli udział w nagraniu – uczniowie POSM I i II st. im. S. Moniuszki w Bielsku-Białej
Realizacja nagrania – Artur Pytlarz
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Georg Philipp Telemann, Sonata F dur, cz. I
Seweryn Śnieckowski, Etiudy na obój
Franciszek Kramarz, Koncert na klarnet Es-dur, cz. I
Ludwig van Beethoven, Adelaide op. 46
James Curnow, Fantasy for Trombone
Camille Saint-Saëns, Fantazja a-moll na harfę solo op. 95
George Gershwin, Błękitna rapsodia
Johann Strauss, Polka „Pizzicato”
Camille Saint-Saëns, Karnawał zwierząt (wybrane utwory)
Zenon Kowalowski, Muzyka z filmu animowanego Reksio
© Centrum Edukacji Artystycznej
Utwory wykorzystane na lekcji:
5
Arkusz ucznia
Camille Saint-Saëns – Karnawał zwierząt
kompozytor francuski (1835–1921)
1. Utwór 9 – Kukułka
Określ, jaki instrument naśladuje kukułkę i jaki wykonuje interwał.
…………………
2. Utwór 5 – Słoń
Podaj nazwę instrumentu, który gra główną melodię i dopisz brakujące dźwięki. .……….…
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________
3. Utwór 8 – Osobistości z długimi uszami
Określ interwał powtarzający się w melodii skrzypiec.
……………………………………………..
4. Utwór 4 – Żółwie
W końcowym fragmencie utworu można było usłyszeć: a) trójdźwięk, b) gamę durową,
c) pasaż, d) gamę molową. Podkreśl właściwą odpowiedź.
5. Utwór 1 – Marsz królewski lwa, utwór 2 – Kury i koguty
Wpisz w kółkach tylko te określenia muzyczne, które usłyszysz w obu fragmentach.
Artykulacja
Dynamika
Agogika
a) Jaki instrument gra główną melodię? Dopisz brakujące dźwięki. ………………………………
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
b) Jakie instrumenty mogą zagrać tę melodię? .................................................................
Źródło: CD Naxos, Camille Saint-Saëns, Karnawał zwierząt, Czechoslovak Radio Symphony Orchestra, dyr. Ondrej Lenard
© Centrum Edukacji Artystycznej
6. Utwór 13 – Łabędź
6
Arkusz nauczyciela
Camille Saint-Saëns – Karnawał zwierząt
kompozytor francuski (1835–1921)
1. Utwór 9 – Kukułka
[0:00:01–0:00:20]
Określ, jaki instrument naśladuje kukułkę i jaki wykonuje interwał.
2. Utwór 5 – Słoń
klarnet, 3
[0:00:01–0:00:15]
Podaj nazwę instrumentu, który gra główną melodię i dopisz brakujące dźwięki. kontrabas
3. Utwór 8 – Osobistości z długimi uszami
[0:00:01–0:00:15]
Określ interwał powtarzający się w melodii skrzypiec.
4. Utwór 4 – Żółwie
2>
[0:00:01–0:00:38]
W końcowym fragmencie utworu można było usłyszeć: a) trójdźwięk, b) gamę durową,
c) pasaż, d) gamę molową. Podkreśl właściwą odpowiedź.
5. Utwór 1 – Marsz królewski lwa [0:00:01–0:00:32]
Utwór 2 – Kury i koguty
[0:00:22 – do końca]
Wpisz w kółkach tylko te określenia muzyczne, które usłyszysz w obu fragmentach.
Artykulacja
Dynamika
Agogika
glissando
crescendo
accelerando
[0:00:01–0:00:20]
a) Jaki instrument gra główną melodię? Dopisz brakujące dźwięki.
b) Jakie instrumenty mogą zagrać tę melodię?
wiolonczela
[CD: przykłady 22 i 23]
fagot, puzon, flet, obój, skrzypce, altówka itd.
Źródło: CD Naxos, Camille Saint-Saëns, Karnawał zwierząt, Czechoslovak Radio Symphony Orchestra, dyr. Ondrej Lenard
© Centrum Edukacji Artystycznej
6. Utwór 13 – Łabędź
7