Józef Szajna – wybitny polski reżyser, scenograf, artysta malarz

Józef Szajna – wybitny polski reżyser, scenograf, artysta malarz, grafik,
teoretyk teatru, pedagog.
Urodził się w Rzeszowie 13 marca 1922 roku. W czasie wojny był więźniem
Oświęcimia i Buchenwaldu. W 1952 roku uzyskał dyplom na Wydziale Grafiki
w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a w rok później na Wydziale Scenografii
tejże uczelni. W latach 1955-1963 pracował jako scenograf w Teatrze Ludowym
w Nowej Hucie, gdzie był autorem wielu nowatorskich i oryginalnych rozwiązań
przestrzeni scenicznej. Był jednocześnie pracownikiem naukowym i dydaktycznym
krakowskiej ASP.
W roku 1966 rozpoczął współpracę ze Starym Teatrem w Krakowie, Teatrem
Śląskim w Katowicach, z Teatrem Współczesnym we Wrocławiu, z Teatrem Polskim
w Warszawie i z teatrami poza granicami kraju.
W 1971 roku Szajna spektaklem Faust J.W. Goethego rozpoczął kolejny, autorski,
okres twórczości teatralnej, inscenizując przedstawienia według własnych
scenariuszy. W sezonie 1971/1972 objął dyrekcję Teatru Klasycznego w Warszawie,
który przekształcił w Studio Teatr – Galerię. W 1980 roku przekształcił Teatr Studio
w Centrum Sztuki Studio, jedyną tego typu instytucję artystyczną w Polsce i jedną
z niewielu wówczas w świecie, integrującą działalność teatralną, muzyczną
i plastyczną.
Równolegle z działalnością teatralną Szajna
poświęcał się plastyce,
uczestniczył
w
kilkudziesięciu
wystawach
plastycznych
krajowych
i międzynarodowych. Jego prace znajdują się w wielu muzeach świata i zbiorach
prywatnych.
Na twórczość Józefa Szajny ogromny wpływ miały osobiste przeżycia
okupacyjne. Stąd w jego teatrze pojawiały się stałe tematy i obsesje: wojennej
apokalipsy, kryzysu wszelkich wartości, uniformizacji jednostki we współczesnym
świecie, zagłady, zniszczenia, przemijania.
13 marca 1997 roku w czasie obcho dów 75-lecia urodzin i 50-lecia pracy
twórczej Józefa Szajny w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie otwarto
Szajna Galerię. Jest to jedyna w Polsce i na świecie stała ekspozycja prac Szajny.
Wszystkie dzieła, które można oglądać w Galerii są darem Profesora dla Rzeszowa miasta, w którym się urodził. W Galerii prezentowanych jest około 70 prac:
monumentalne obrazy, rysunki, kolaże, kompozycje przestrzenne oraz elementy
scenografii do najwybitniejszych spektakli teatralnych Szajny. Od momentu
powstania Galeria jest miejscem spotkań artystów różnych sztuk: plastyków, pisarzy,
muzyków, ludzi teatru.
11 kwietnia 1997 roku Rada Miasta Rzeszowa nadała Józefowi Szajnie tytuł
honorowego obywatela jego rodzinnego miasta, natomiast w 2007 roku otrzymał
doktorat honoris causa Uniwersytetu Rzeszowskiego.
W 2008 roku utworzono Multimedia Szajna Festiwal, którego ideą było
przedstawianie sztuki multimedialnej w przestrzeni teatru im. Wandy Siemaszkowej
i Szajna Galerii.
Zmarł w Warszawie 24 czerwca 2008 roku. Jest uważany za jednego
z najważniejszych artystów XX wieku.