CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA

35/5
Solidification ofMetals and Alloys, No. 35, 1998
Krzepnięcie Metali i Stopów, Nr 35, 1998
PAN - Oddział Katowice
PL-ISSN 0208-9386
MARIUSZ HOLTZER.
CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH DLA
ZDROWIA W ODLEWNIACH STOPÓW ŻELAZA
Streszczenie
W referacie omówiono czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w odlewniach stopów
żelaza. Przeprowadzona analiza została dokonana w oparciu o dane z około 40 krajowych
odlewni żeliwa i staliwa o różnej wielkości zatrudnienia i skali produkcji. W odlewniach tych
stosowano zróżnicowane technologie mas formierskich jak również technologie otrzymywania
ciekłego metalu. Końcowym niekorzystnym efektem występowania zagrożeń na stanowiskach
pracy są choroby zawodowe pracowników odlewni.
l. WPROW ADZENIE
W odlewniach stopów żelaza występuje znaczna koncentracja czynników
szkodliwych i uciążliwych na wielu stanowiskach pracy. Przyczyną tego, w
zależności od rodzaju odlewni, stosowanych technologii, surowców, maszyn i
urządzeńjest [5] :
• zanieczyszczenie powietrza pyłami, często respirabilnymi (szczególnie
zawierającymi wolną krystaliczną krzemionkę i tlenki metali), tlenkiem węgla,
dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, parami substancji organicznych (m.in.
wieiopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi, fenolem, toluenem,
ksylenem) pochodzącymi z dodatków do mas (np . pył węglowy), spoiw,
utwardzaczy itp .,
• hałas, wibracja i wysoka temperatura,
• znaczny wydatek energetyczny pracowników przy wykonywaniu szeregu
czynności i operacji ręcznych.
O niekorzystnych warunkach środowiska pracy w odlewniach decyduje nie
tylko znaczna intensywność występowania danego czynnika szkodliwego, lecz
także występowanie kilku czynników równocześnie (np. hałas , wibracja i
zapylenie lub hałas, zapylenie i wysoka temperatura) . Na całoksztah warunków
pracy wpływają ponadto takie niedogodności jak: koncentracja stanowisk, brak
właściwych dróg i przejść, złe oświetlenie, bądź zjawisko przenoszenia się
czynników szkodliwych na większą liczbę pracowników niż to konieczne (na
skutek skoncentrowania wielu operacji w jednej hali) . Występowanic tych
zagrożeń jest czc;:sto przyczyną chorób zawodowych pracowników odlewni.
• dr hab. prof. nadzw. -Wydział Odlewnictwa, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków
38
Zamieszczone w niniejszej pracy dane liczbowe pochodzą z konkretnych odlewni
i staliwa, a dotyczą występujących wartości maksymalnych [1,2,4].
żeliwa
2. PRZYGOTOWANIE MODELI
W modelami dużą uciążliwością dla pracowników jest hałas powstający na
stanowiskach obróbki drewna na modele, powodowany przez piły i strugarki .
Równoważny poziom hałasu ważony 8 godzinnym czasem pracy mieści się w
granicach 80-86 dB/N. Maszyny do obróbki drewna, głównie piły, emitują w
trakcie pracy hałas do 90 dB/N - zależy to również od obrabianego materiału .
Stosowanie ręcznych strugów elektrycznych (naprawa modeli itp .) powoduje
hałas rzędu 92-93 dB/N. Zapylenie wywołane pyłem powstającym podczas
obróbki drewna mieści się w zakresie 2-5 mg/m 3 . Szczególnie pyłotwórcze są
naprawy modeli . Szlifowanie modelu czy szpachli użytej do naprawy ręczną
szlifierką powoduje zapylenie przekraczające 3-4 krotnie poziom NOS. Są to
operacje krótkotrwale, ale ze względu na duże zagrożenie pyłami (również pyłami
Si0 2 ) pracownicy zobowiązani są do stosowania ochron indywidualnych. Należy
zwracać uwagę na opary rozpuszczalników oraz farb i lakierów stosowanych do
malowania modeli. Przykładowo pomiary wykonane na stanowisku malowania
3
wykazały następujące stężenia : toluen 7,5 mg/m (NOS 100 mg/m 3 ), ksylen 45
3
3
mg/m (NOS 100 mg/m ) oraz alkohol n-butylowy 13 mg/m 3 (NOS 50 mglm 3) 1 .
3. PRZYGOTOWANIE MAS FORMIERSKICH I RDZENIOWYCH ORAZ
WYKONYWANIE FORM I RDZENI
odlewni stopów żelaza na stanowiskach formierskich podstawowymi
dla zdrowia są: zapylenie, hałas, wibracja i emisja szkodliwych
gazów. Zawartość pyłu w powietrzu może przekraczać nawet dwukrotnie wartość
NOS wynoszącą 4 mg/m 3 (stężenie pyłu całkowitego zawierającego wolną
(krystaliczną) krzemionkę od 2% do 50%) i zależy od intensywności produkcji
oraz umiejscowienia stanowiska formowania. Źródłem zapylenia są tu : kraty
wstrząsowe, czynności podczas przerobu mas, transport (nadawy, przesypy,
taśmociągi), mieszarki. Często mamy do czynienia z zapyleniem wtórnym
wywołanym przez pracowników, np. podczas używania sprężonego powietrza do
czyszczenia form . Przykładowo zapylenie na poszczególnych stanowiskach może
W
każdej
zagrożeniami
ksztahować się następująco :
NDS -najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia, których
na pracownika w ciągu 8- godzinnego czasu pracy przez okres jego
aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie
zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń .
1
oddziaływanie
39
poziom mieszarek
8,0 mg/m 3
3
stanowisko suszamiowego
3,9 mg/m
3
formierz ręczny
3,0 mg/m
stanowisko formowania ręcznego
3,8 mg/m3
wybijacz form
8,0 mg/m3
Bardzo niekorzystna jest duża, dochodząca do 30%, zawartość krzemionki w
pyle. Szczególnie duże przekroczenia dopuszczalnych wartości występują w
zakresie pyłu respirabilnego (dopuszczalna wartość NOS dla tego rodzaju pyłu
wynosi l mg/m\ Należy tu wymienić stanowiska: formierz ręczny (2 mg/m 3 ),
wybijacz form (2,2 mg/m 3 ) oraz formierz maszynowy (1,5 mg/m\ Na
stanowiska formowania dochodzą też pyły z innych procesów np. z topienia w
piecach łukowych i indukcyjnych (szczególnie podczas spustu metalu) oraz z
zalewania form.
W zależności od stosowanych technologii sporządzania mas i rdzeni,
szczególnie ze spoiwami organicznymi, może występować do środowiska pracy
emisja szkodliwych gazów[3) :
Tablica l
Emisja substancji gazowych przy sporządzaniu rdzeni
Em1sswn
. . o f g.ases m
. corema k.·mg. proccsscs
St~żenie gazów, mg/m
Stanowisko
formaldehyd
fenol
3
co
alkohol
etyl~
formowanie
rdzeni
suszenia rdzeni
NDS
ręczne
1,0
0,51
1,49
-
0,05
-
1,03
100,9
0,5
10
30
1000
Innym czynnikiem szkodliwym dla zdrowia, którego natężenie przekracza
przepisami wartość (85 dB/AI) jest hałas . Na stanowisku
formowania ręcznego, gdzie stosuje się ubijaki pneumatyczne, natężenie hałasu
dochodzi do 90-100 dB/A/. Natomiast przy stosowaniu formierek typu FK, jak
wykazały pomiary, natężenie hałasu wynosi nawet 115 dB/A/. Źródłami hałasu są
ponadto: suszarki do form, przecinarki cegieł szamotowych, kuźnia (młot
pneumatyczny), kraty wstrząsowe. Na stanowiska formowania dochodzi często
hałas z innych stanowisk np. piece łukowe, oczyszczalnia odlewów.
Czynnikiem stanowiącym zagrożenie dla zdrowia oraz generującym
powstawanie choroby zawodowej jest wibracja. Na stanowiskach formowania
dopuszczalną
40
takie zagrożenia stwarzają ubijaki i inne urządzenia pneumatyczne (kończyny
góme) 2
W odlewniach stosujących proces regeneracji zużytej masy, obsługa
regeneratora i urządzeń towarzyszących jest narażona na nadmierne zapylenie
(ok. 7-8 mg/m 3 , przy zawartości krzemionki dochodzącej do 8%) oraz nadmiemy
hałas (90-95 dB/AI) na stanowiskach pracy.
CzC(sto na wydziałach formowania występują zagrożenia czynnikami
szkodliwymi wynikające ze stosowania wózków i podnośników spalinowych do
transportu wewnętrznego.
4. PRZYGOTOWANIE CIEKLEGO METALU I ZALEWANIE FORM
Obsługa pieców topielnych w odlewni stałiwa jest narażona na działanie
czynników szkodliwych takich, jak: nadmiemy hałas, zapylenie, wysoka
temperatura, emisja gazów, oraz duży wysiłek fizyczny. Porównując stanowiska
pracy obsługi pieca lukowego i indukcyjnego można stwierdzić, że wyższe
natC(żcnie czynników szkodliwych występuje na stanowisku pieca lukowego .
Zapylenie jest zależne od szeregu czynników: rodzaj wytapianego stopu (staliwo,
żeliwo) , pora roku, liczby pracujących pieców, funkcji (l ,2,3 wytapiacz) i
dochodzi do 7 mg/m 3 . Największe zapylenie występuje podczas operacji spustu
(otwarcie zatyczek na rynnie spustowej) i może osiągać wartość kilkunastu mg/m 3
(tablica 2) . Obsługa pieca oraz pracownicy zatrudnieni na stanowisku zalewacza
form narażeni są na działanie CO, którego stężenie nie przekracza co prawda
wartości
NDS, ale jest stosunkowo wysokie. Wytapiacz stali przy piecu lukowym
narażony jest na nadmiemy hałas, szczególnie w okresie roztapiania wsadu, kiedy
hałas o charakterze udarowym dochodzi do 120 dB/A/. W nicktórych odlewniach
nawet w kabinie sterowniczej na pomoście pieca natężenie hałasu w tym okresie
może dochodzić do l 07 d B/ Al. Na stanowisku pieców indukcyjnych poziom
równoważny hałasu dochodzi do 76-80 dB/A/.
Pomiary wykazały, że na stanowisku wytapiacza stali w piecu łukowym
wskaźnik obciążenia termicznego WBGT wynosił 22,8°C, natomiast na
stanowisku wytapiacza stali w piecu indukcyjnym wskaźnik WBGT wynosił
l 7°C. W okresie letnim pracownicy mogą być narażeni na pracę w mikroklimacie
gorącym (wartość WBGT powyżej 30°C).
Praca przy obsłudze pieców lukowych charakteryzuje się dużym wydatkiem
energetycznym wynoszącym 6700-10000 kJ/zmianę (1600-2400 kcal/zmianę), w
zależności od funkcji, co jest spowodowane wykonywaniem szeregu prac
2
W oparciu o obowiązującą norm~ PN-91/N-01353 określa się obecnie nie krotność
przekroczeń,
ale maksymalny czas pracy danym
narz~dzicm
w ciągu
zmiany roboczej.
41
ręcznych
(wprowadzanie dodatków do pieca, ściąganie żużla, pobieranie prób) w
warunkach wysokiej temperatury otoczenia.
Obsługa pieców topialnych narażona jest również na działanie promieniowania
podczerwonego (IR). W zależności od stanowiska pracy natc;:żenie tego
promieniowania kształtuje się jak w tablicy 3. Dlatego też pracownicy zatrudnieni
na tych stanowiskach powinni nosić okulary ochronne, ubranie ochronne i
rc;:kawice.
Tablica 2
Emisja pyłów przez piece do topienia metalu
E m1sston
. . o fd ust firom me l tmg_
. fiurnaces
Stężenie pyłu, mg/mJ
Etap topienia
Piec
załadunek
łukowy
pieca i roztapianie wsadu
topienie wsadu
6,8
3,7-4,4
spust metalu
6,2
Piec indukcvjny
załadunek
pieca
3,6
topienic wsadu
3,0-4,0
wprowadzanie dodatków
4,4
spust metalu
4,2
Żeliwiak
ważenie
i ladowanie wsadu
12,5
wytapianie
7,8
obsługa
okna wsadowego
10,3
obsługa
kadzi przechylnej
11,5
Podczas zalewania form ciekłym metalem występuje często zagrożenie
odprysku cieklego metalu oraz wydzielają się w znacznych ilościach pyły i gazy,
powstające w \\yniku wypalania się substancji organicznych zawartych w masach
i zasypkach egzotermicznych . Stężenie pyłu na stanowiskach zalewania form
3
może dochodzić do 5 mg/m .
42
Tablica 3
promieniowania podczerwonego (ffi) na stanowiskach obsługi pieców topialnych
R a d'1a t'wn mtens1ty
.
. furnaces mamtenance
.
o f ffi on me lt mg
work<pil aces
Srednie nat~żenie
NDN w odniesieniu NDN w odniesieniu
Stanowisko
napromieniowania,
do oka,
do skóry,
W/m 2
W/m 2
W/m 2
Nat~żenie
ładowacz
wsadu
wytapiacz
256
150
700
788
150
700
150
700
zalewacz
376
NDN- NaJwyższe dopuszczalne sredme
natężeme
naprom1emowama
5. WYBIJANIE FORM, OCZYSZCZANIE I WYKAŃCZANIE ODLEWÓW
Podczas operacji wybijania odlewów występuje nadmiemy hałas oraz
zapylenie. Dodatkowe zagrożenie zdrowia, a nawet życia jest związane z
transportem form i odlewów. Przykładowo w jednej z odlewni, podczas pracy
kraty wstrząsowej zmierzone stężenie pyłu wynosiło 4,0-4,5 mg/m 3 przy
zawartości krzemionki w pyle dochodzącej do 31%, natomiast hałas na tym
stanowisku dochodził do wartości 89 dB/A/. W niektórych odlewniach stężenie
pyłu na stanowisku wybijania jest nawet trzykrotnie wyższe niż obowiązująca
norma.
W oczyszczalni odlewów dużą uciążliwością jest praca przy użyciu młotków
pneumatycznych (wibracja), zagrożenia związane z upalaniem nadlewów
palnikami acetylenowymi lub plazmą, zapylenie spowodowane pracą ręcznych
szlifierek pneumatycznych, hałas wywołany pracującymi oczyszczarkami np .
b<;:bnowymi, występowanie strefy gazowo-niebezpiecznej, wysoka temperatura w
okolicy pieców do wyżarzania odlewów, oraz ogólne zagrożenie związane z
transportem odlewów. Na stanowisku oczyszczania odlewów wibracja
oddziałująca na kończyny górne może nawet 3-krotnie przekraczać wartość
dopuszczalną.
Stanowisko
upalania nadlewów charakteryzuje
się
dużym
zapyleniem
wynoszącym około 3-3,5 mg/m 3 , przy zawartości krzemionki w pyle 3%. W pyle
tym występuje ró\'/nież żelazo (w stężeniu 0,70- 0,90 mg/m 3 ), a czasami mangan
(w stężeniu 0,075-0,090 mg/m 3), w zależności od wytapianego tworzywa.
Podczas upalania nadlewów mogą wydzielać się tlenki azotu, których st<;:żenie
dochodzi do 2 mg/m 3 .
Bardzo poważne zagrożenie zdrowia wyst<;:puje na stanowiskach, gdzie
wykonywane są prace związane z wykańczaniem odlewów takie jak: spawanie,
elcktrożłobienie i obróbka mechaniczna. Przy pracach spawalniczych stężeni e
pyłu dochodzi do 5,0 mg/m 3, pr;;~y zawartości w nim tlenków żelaza do 3,0
mg/m 3 , tlenków manganu do 0,4 mg/m 3 . Stężenie wydzielających si ę tlenków
43
może
przekraczać
mg/m 3 . Przy obróbce odlewów ze staliwa
zawierającego w swoim składzie chrom w pyle mogą występować ślady tlenków
chromu . Ze względu na wysoką temperaturę odlewów spawanych na gorąco
(około 300°C) praca przebiega w mikroklimacie gorącym, szczególnie w okresie
letnim . Na stanowisku elektrażłobienia odlewów zmierzone stężenie py łu
3
wynosiło l 0,5 mg/m (prawie 3-krotne przekroczenie normy), przy stężeniu w
nim tlenków żelaza 5,0 mg/m 3 , oraz tlenków manganu 0,06 mg/m 3 . Natężenie
hałasu na tym stanowisku wynosiło średnio 91 dB/N, a maksymalnie osiągało
wartość 126 dBIN,
w kabinach hałas kształtował się na poziomie 100-105
d B/ N . Pracownicy na tych stanowiskach, ze względu na zapylenie, powinni
stosować specjalne kaski z doprowadzeniem powietrza, co jest wprowadzone już
w nicktórych odlewniach .
Prace związane z obróbką mechaniczną odlewów, przy których stosuje się
narz((dzia pneumatyczne,
charakteryzują
sil( nadmiemym
zapyleniem
3
dochodzącym do 6 mg/m oraz halasem o nat((żeniu (poziom równoważny) 92-94
dBIN . W trakcie pracy szlifierką hałas dochodzi do 100 dB/N. Istotnym
czynnikiem szkodliwym na tym stanowisku pracy jest również wibracja. Średni
maksymalny dopuszczalny czas pracy szlifierką wynosi 150 min./zmianę .
Dodatkowo dochodzi zagrożenie wywołane procesem schładzania się obudowy
szlifierki pneumatycznej, szczególnie w okresie zimowym, wskutek rozprężania
spn;;żonego powietrza - zimne ręce i wilgoć wzmagają zagrożenie chorobą
wibrac)jną. Wydatek energetyczny na tym stanowisku wynosi około 6700
kJ/zmianę ( 1600 kcal/zmian(().
Stanowiskiem gdzie występuje duże narażenic na promicnimvanic cieplne jest
wyżarzacz odlewów obsługujący piece do hartowania odlewów. Średnic natężenie
napromieniowania dochodzi tu do 800 W/m 2 ( przy dopuszczalnej wartości dla
oka 150 W/m2 oraz dla skóry 700 W/m 2 ), natomiast wskaźnik obciążenia
termicznego WBGT wynosi 20,9°C. W zależności od rodzaju pieca termicznego
hałas na stanowisku waha się w granicach 75-95 dB/A/.
Stanowiskiem gdzie występuje zapylenie przekraczające dopuszczalną normę,
jest stanowisko murarz pieców i urządzeń przemysłowych . Przykładowo przy
wyb urzaniu pieca (wymiana wyłożenia) stężenie pyłu wynosi II mg/m 3 przy
zawartości krzemionki 4,0 mg/m 3 . Natomiast przy wykładaniu pieca nowymi
3
płytami stężenie pyłu dochodzi do 4,0 mg/m .
azotu
5
6. CHOROBY ZA WODO WE
Chorobą zawodową występującą najczęściej u pracowników odlewni stałiwa
jest uszkodzenie narządu słuchu . W następnej kolejności występuje pylica oraz
zespól wibracyjny. Czasami stwierdza się występowanie przewlekłego zapalenia
44
oskrzeli . Natomiast u pracowników odlewni żeliwa najczęściej występuje nicżyt
dróg oddechowych.
Statystycznie, na przestrzeni kilku lat, w jednej z odlewni staliwa i odlewni żeliwa
sytuacja w zakresie chorób zawodowych wyglądała tak, jak to przedstawia
tablica 4 oraz tablica 5 .
Tablica 4
Statystyka chorób zawodowych w jednej z odlewni staliwa
Statistic o f occupational diseases in steel foundry
Choroba zawodowa
uszkodzenie
1991 r.
1992 r.
1993 r.
1994 r.
66
16
11
2
słuchu
pylica
płuc
3
7
8
3
zespół
wibracyjny
6
4
7
2
l
o
o
o
przewlekłe
zapalenic
oskrzeli
Tablica 5
Statystyka chorób zawodowych w jednej z odlewni żeliwa
Statistic o f occupational diseases in iron foundry
Choroba zawodowa
1993 r.
1994 r.
1995 r.
pylica
płuc
l
3
-
zespół
wibracyjny
l
-
2
słuchu
-
l
4
dróg oddechowych
4
4
6
-
-
l
uszkodzenie
nieżyt
choroby skóry
45
7. PODSUMOWANIE
Stanowiska pracy w odlewniach, zarówno w odlewniach żeliwa jak
często
stwarzają
zagrożenie
i staliwa,
zdrowia i życia pracowników. Bardzo często
pracownicy zatrudnieni na stanowiskach nie generujących powstawania zagrożeń
są narażeni na działanie czynników szkodliwych, emitowanych przez inne
stanowiska. Do takich grup należą: traserzy (hałas, zapylenie), suwnicowi
(zapylenie i gazy, które gromadzą się w górnych częściach hali), pracownicy
transportu . Grupę tych osób powiększają: mistrzowie, technolodzy, pracownicy
kontroli jakości wykonujący pomiary na stanowiskach pracy. Z tego też względu
konieczna jest systematyczna kontrola warunków pracy również i w tych grupach
zawodowych. O wadze problemu niech świadczy fakt, że w jednej z odlewni
spośród
2000 stanowisk produkcyjnych na 1/3 stanowisk występują
przekroczenia poziomu zapylenia, hałasu łub wibracji. Na niektórych
stanowiskach przekroczonych jest równocześnie kilka czynników. Najliczniejsze
są przekroczenia hałasu i zapylenia.
Niezbędne są ciągle działania prowadzące do poprawy warunków pracy
(często tylko organizacyjne). Należy się liczyć z faktem, że konieczne jest stałe i
konsekwentne przeznaczanie przez odlewnie środków finansowych, na działania
zmniejszające zagrożenia dla życia i zdrowia załogi. Jednak w końcowym
rozrachunku poniesione nakłady przynoszą wymierne korzyści . Wśród takich
działań niezbędnych i pilnych można wymienić :
• wykonanie instalacji odpylających i wentylacji na stanowiskach, które
dotychczas ich nie mają, a powodują szczególne zagrożenie,
• wykonanie obudowy pieców, szczególnie łukowych, co w sposób skuteczny
ogranicza zasięg ich niekorzystnego oddziaływania na załogę, chociaż z
drugiej strony zwiększa się natężenie czynników szkodliwych bezpośrednio na
stanowiskach obsługi pieca,
• stosowanie w miejsce materiałów stwarzających zagrożenie dla pracowników,
materiałów bezpiecznych, przyjaznych dla środowiska,
• konsekwentne przestrzeganie stosowania przez pracowników środków ochrony
osobistej,
• eliminowanie urządzeń i narz~,;dzi stwarzających zagrożenie i zastępowanie ich
bezpiecznymi,
• współpraca z załogą oraz stałe i konsekwentne kształtowanie świadomości w
zakresie środowiska i bezpieczeństwa pracy,
• tworzenic systemów zarządzania bezpieczeństwem i środowiskiem pracy.
praca finansowana jest przez Komitet Badań Naukowych
(umowa nr l O. 170. 159.)
46
Literatura:
l . Charakterystyka źródeł zanieczyszczeń w krajowych odlewniach staliwa. Praca naukowobadawcza nr 11.170.111 wykonana pod kicrunkiem M. Holtzcra. Akademia GómiczoHutnicza w Krakowie, Wydział Odlewnictwa. Kraków 1994.
2. Charakterystyka źródeł zanieczyszczeń w krajowych odlewniach 2eliwa. Praca naukowobadawcza nr l O. 170.159 wykonana pod kierunkiem M. Holtzera. Akademia GórniczoHutnicza w Krakowie, Wydział Odlewnictwa. Kraków 1996.
3. Dziennik Ustaw RP Nr 69 z dn. 22 czerwca 1995 , poz. 351
4. Holtzer M., Kowalski K. : Czynniki szkodliwe dla zdrowia występujące w odlewniach. II
Seminarium Naukowo - Szkoleniowe Ochrona Środowiska w Odlewnictwie. Wydział
Odlewnictwa AGH, Kraków 1996, s. 77-82.
5. Włodarczyk W. : Przegląd Odlewnictwa 1986, nr 2, 90-91.
Recenzent: prof. dr hab.
inż .
Stanislaw Jura
Mariusz Holtzer
Hcalth-harmfuł
factors in the work environmcnt of foundries
Sununary
Work stands, espccially in iron and steel foundrics, can oflcn crcate health and life hazards
for workcrs. In the paper work stands wherc such hazards occur arc dcscribed in detail giving the
mcasurcd valucs of thcsc hazards whcn compared with the admissible levcls . Whcn discussing
parlicuJar stands the teclmological order has been acccptcd, starting from thc preparation of
foundry pattcms, through thc mould-and corcmaking proccsses, melting processcs, to dressing of
castings and their heat treatment. The occupation discases which occur most oflen arnong
workcrs in foundries have been pointcd out. Judging from the mcasurcs taken by foundries in thc
past few years to improvc the wark conditions and from the considerable financial means
assigncd to this purpose one can come to the conclusion that the situation in constantly
improving.