Dyrektywa Unii Europejskiej i kodyfikacja prawa prywatnego w

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 94
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2012
doc. dr Ján Cirák
Wy sza Szko!a Paneuropejska w Bratys!awie, S!owacja
Wydzia! Prawa
Dyrektywa Unii Europejskiej i kodyfikacja
prawa prywatnego w Republice S owackiej
Codification and europeanisation of private law
in the Slovak Republic
Streszczenie: W artykule omówiono problemy kodyfikacji i europeizacji prawa prywatnego
w wietle najnowszych do wiadcze! nauki o prawie w Republice S"owackiej. Obydwa procesy,
zarówno kodyfikacja, jak i europeizacja prawa prywatnego, s# ci le po"#czone i wzajemnie si$
uzupe"niaj#. Ze wzgl$du na specyfik$ rozwoju regulacji prywatnoprawnych analizuje si$ g"ówne
wymagania i zadania podczas przygotowania nowego kodeksu cywilnego. Dok"adniej opisano
wymóg zast#pienia „prowizorium legislacyjnego” w dziedzinie prawa prywatnego, wymóg osi#gni$cia wy%szego stopnia aproksymacji s"owackiego prawa prywatnego z prawem Unii Europejskiej i w ko!cu zanalizowano podstawowe aspekty utworzenia nowej, nowoczesnej, wed"ug
mo%liwo ci jak najbardziej optymalnie pojmowanej monistycznie, koncepcji zmiany podstawowych stosunków i instytucji prawa prywatnego.
S owa kluczowe: kodyfikacja, europeizacja, prawo prywatne, kodeks cywilny, dyrektywy Unii
Europejskiej, prawo konsumenckie, modele europejskiego prawa cywilnego, aproksymacja
i harmonizacja prawa narodowego
Abstract: This article deals with problems of codification and Europeanisation of private law in
accordance with the newest knowledge of law science in the Slovak Republic. Both processes
of codification and Europeanisation of private law are closely connected and mutually overlapped. Respecting particularities in development of private regulation, the main requirements
and tasks connected with the process of developement of the Civil Code are analyzed. The article deals further with requirements to terminate temporary legislation in private law, with requirements to attain higher level in approximation of private law and European Union law. The
article finally analyzes the basic aspects in the creation of a new, modern and optimal monistic
approach to the fundamental conditions and institutions of private law.
Keywords: codification, Europeanisation, private law, civil code, the EU law directive, consumer law, models of European civil law, approximation and harmonization of national law
Wst!p
Artyku! podejmuje prób" analizy problemu kodyfikacji i europeizacji
prawa prywatnego w #wietle najnowszych bada$ nauki o prawie w Republice S!owackiej. Nale y podkre#li%, e obydwa procesy, zarówno kodyfikacja,
jak i europeizacja prawa prywatnego w Republice S!owackiej, s& #ci#le po!&-
46
J. Cirák
czone i wzajemnie uzupe!niaj& si". Ze wzgl"du na specyfik" rozwoju regulacji prywatnoprawnej na S!owacji obydwa wspomniane procesy znajduj& swój
wyraz w poszczególnych przepisach ustawowych prawa prywatnego.
Na pierwszym planie s!owackiej cywilistyki znajduje si" ju od kilku lat
utworzenie nowego kodeksu cywilnego. Zadanie wytworzenia nowego kodeksu cywilnego jest spraw& piln& i dlatego po#wi"ci!y jej uwag" prawie
wszystkie rz&dy od 1990 roku. Pocz&tkowo by! to rz&d czechos!owacki, a od
1.01.1993 r. ju rz&d s!owacki i, odpowiednio, czeski, które po#wi"ci!y tej
problematyce szczególn& uwag". Po kilku niepomy#lnych próbach dzisiejszy
stan przygotowania kodyfikacji mo na jednak nazwa% zaawansowanym stadium przygotowa$ nowego s!owackiego kodeksu cywilnego. 14.01.2009 r.
rz&d zatwierdzi! „Plan legislacyjny kodyfikacji prawa prywatnego”, który otworzy! nowy etap prac. Wed!ug harmonogramu prac legislacyjnych komisji rekodyfikacyjnej ostateczne brzmienie projektu nowego kodeksu ma zosta%
ustalone w 2014 roku.
Potrzeba nowej kodyfikacji prawa prywatnego w Republice S!owackiej
(podobnie jak i w Republice Czeskiej) by!a od pocz&tku bardzo silna. W wyniku zmian stosunków spo!ecznych i politycznych w 1991 r. przyj"ta zosta!a,
pod du & czasow& presj&, nowelizacja Kodeksu cywilnego z 1964 roku i ca!kowicie nowy Kodeks handlowy. Tak w po#piechu utworzony stan prawny –
b"d&cy reakcj& przede wszystkim na absolutn& nieprzydatno#% regulacji
prawnych, mi"dzy innymi pierwotnego Kodeksu cywilnego w nowej sytuacji
ustrojowej, by! od pocz&tku uwa any za krótkotrwa!e i tymczasowe „prowizorium legislacyjne”.
Prowizorium legislacyjne
„Prowizorium legislacyjne” powsta!o w by!ej Czechos!owacji w wyniku tego, e dyskontynualno#% podstawowej regulacji prywatnoprawnej w wyniku
wcze#niejszego czterdziestoletniego rozwoju nie by!a konsekwentnie rozwi&zywana na pocz&tku lat 90. minionego stulecia. Wprawdzie system polegaj&cy na
cz&stkowych nowelizacjach Kodeksu cywilnego z 1964 roku i przyj"ciu ca!kowicie nowego Kodeksu handlowego w 1991 roku na danym etapie rozwoju usun&!
fundamentalne wady podstawowej regulacji prywatnoprawnej, jednak wprowadzi! przy tym, z perspektywicznego punktu widzenia, nierównowa ny i niewywaony stan, trudno porównywalny z ogólnie stosowanymi standardami zasad kodyfikacji stosunków maj&tkowych w rozwini"tych krajach kontynentalnej Europy.
Od ogólnych nowoczesnych standardów te regulacje odró nia przede wszystkim stosunek ogólnego prawa prywatnego w nowelizowanym Kodeksie cywilnym z 1964 roku do szczególnego prawa prywatnego, które jest uregulowane
przede wszystkim w nowym Kodeksie handlowym. Otó Kodeks handlowy
w Czechach i na S!owacji obejmuje nie tylko typow& regulacj" spó!ek handlowych i spó!dzielni, tzw. stosunków zak!adowych czy zamówie$ publicznych, ale
w swojej trzeciej cz"#ci pod nazw& „Stosunki Handlowe Zobowi&zuj&ce” znajduje si" szczegó!owo koncypowana regulacja kwestii zarówno ogólnej, jak
i szczegó!owej cz"#ci zobowi&za$.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
ZN nr 94
Dyrektywa Unii Europejskiej i kodyfikacja prawa prywatnego w Republice S!owackiej
47
Cz"#% ogólna prawa o zobowi&zaniach w Kodeksie handlowym zajmuje si" regulacj& instytucji, które od zawsze nale a!y do dziedziny ogólnego prawa prywatnego, poniewa chodzi o instytucje, jakimi s& czynno#ci
prawne, mechanizm powstawania umów, solidarno#% prawnych stosunków
w kwestii zobowi&za$, kwestie zabezpieczenia zobowi&za$, ich zaniku czy
prawnych konsekwencji zalegania d!u nika czy wierzyciela, instytucji przemilczenia, zobowi&za$ dotycz&cych odpowiedzialno#ci (odszkodowanie) itp.
Oprócz 21 typów umów uregulowanych w nowelizowanym Kodeksie
cywilnym, w oddzielnej cz"#ci Kodeksu handlowego spotkamy si" z regulacj& ca!ej palety tzw. umów handlowych (ogólnie chodzi o 23 typy umów).
W niektórych przypadkach, np. przy umowie sprzeda y cz"#ci zak!adu lub
przy umowach bankowych, czy umowie kredytowej, mo na tak& regulacj"
cz"#ciowo akceptowa%, przede wszystkim z tego powodu, e chodzi o wype!nienie luk w szczególnym przepisie prawa prywatnego, poniewa ustawa
ogólna, tzn. Kodeks cywilny, materii tej zupe!nie nie reguluje. Argumentacja
o dublowanej regulacji szczegó!owej cz"#ci prawa o zobowi&zaniach zawodzi w tym, e w przypadku kilku typów umów, np. umowy kupna, umowy
o dzie!o, itp., chodzi jednoznacznie o takie typy umów, które s& najcz"#ciej
stosowane we wszystkich stosunkach prywatnoprawnych i dlatego nie istniej& powody, aby ich regulacja prawna w tak ogólnych kwestiach, jakimi s&
przemilczenie, prekluzja, odpowiedzialno#% za wady i odpowiedzialno#% za
szkod", ró ni!a si" diametralnie od regulacji przyjetej w Kodeksie cywilnym
i w Kodeksie handlowym.
Tymczasowa i prowizoryczna regulacja stosunków maj&tkowych wykazuje z wymienionych powodów kilka wad. Mo na uogólni%, e w nieprzejrzystej i zdublowanej regulacji obu kodeksów z trudno#ci& znajdujemy, czy
intuicyjnie modelujemy, ca!o#ciowy i jednolity, uzupe!niaj&cy si" system
umowny, jaki znamy w rozwini"tych regulacjach prawnych prawa maj&tkowego o charakterze prywatnym. Dalsza wada koncepcyjna tak rozbitego
systemu umownego wynika z obowi&zuj&cej regulacji prawnej poszczególnych #rodków zabezpieczaj&cych prawa prywatnego, jaka znajduje si"
w Kodeksie cywilnym, Kodeksie handlowym i Kodeksie pracy. Dlatego
w konkretnym przypadku wcale nie jest !atwo wybra% optymaln& aplikacj"
danego kodeksu. W teorii prawa cywilnego, legislacji, jak równie w s!owackiej praktyce prawnej przewa aj& pogl&dy, e wiele, w tym przede wszystkim
problemów koncepcyjnych, dotycz&cych regulacji prawnej stosunków prywatnoprawnych mo e konsekwentnie usun&% tylko konsolidacja prawa prywatnego w postaci jednolitej kodyfikacji.
Obowi&zuj&cy Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 40/1964) by! w swojej ponadczterdziestoletniej historii wielokrotnie nowelizowany. Wi"kszo#% nowelizacji by!a przyj"ta dopiero w ostatnich dwóch dziesi"cioleciach, w celu jak
najlepszego dostosowania podstawowej cywilnoprawnej regulacji do potrzeb
gospodarki rynkowej. Regulacja prawna de lege lata w wyniku takiego podej#cia cierpi z powodu nieskoordynowania, nieprzejrzysto#ci czy niejednolito#ci, przy czym naprawa tego stanu nie jest mo liwa poprzez cz&stkowe
zmiany i uzupe!nienia kodeksu. Wysi!ek ustawodawcy w dziedzinie uregulo-
ZN nr 94
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
48
J. Cirák
wania podstawowych kwestii prawa prywatnego coraz cz"#ciej trafia na
dawno wyczerpane systemowe i koncepcyjne limity, nie rozwi&zuje, ale tylko
pog!"bia ten niezadowalaj&cy stan, czego dowodem jest wiele maj&cych
obecnie miejsce praktycznych problemów interpretacyjnych czy aplikacyjnych.
Dotyczy to w szczególno#ci oceny aktualnego Kodeksu cywilnego
z 1964 r., który - mimo wielu prób „ulepszenia” i „modernizacji” - przedstawia
pod wzgl"dem tre#ci, ale przede wszystkim jednak od strony systemowej
i formalnej, bardzo niedoskona!e i legislacyjnie niejednolite dzie!o, które nie
jest zdolne pe!nowarto#ciowo wype!nia% zadania ustawy o podstawowym
znaczeniu. Dlatego w obowi&zuj&cym Kodeksie cywilnym, w chwili obecnej
brak np. regu! odnosz&cych si" do regulacji zasady superficies solo cedit,
instytucji prawa budowy, stosunkowo surowa jest regulacja praw osobowych, stale stosuje si" regulacje akcentuj&ce wzgl"dn& niewa no#% czynno#ci prawnych, brak jest szerszej miary ochrony poszkodowanego podczas
odszkodowania, niekonsekwentnie uporano si" z zagubionymi czy zapomnianymi instytucjami prawa spadkowego, jakimi s& darowizna, zast"pstwo
opieku$cze, umowa dziedziczenia, wspólny testament ma! onków, testamenty uprzywilejowane, jak równie z ca!ym szeregiem innych wa nych
kwestii.
Kodyfikacja prawa prywatnego w Republice S owackiej
Równolegle z procesem prac przygotowawczych do rekodyfikacji
prawa prywatnego w Republice S!owackiej przebiega! i przebiega tak e proces europeizacji prawa prywatnego. W ramach przyj"tego Porozumienia
Asocjacyjnego mi"dzy Wspólnot& Europejsk& a Republik& S!owack& zosta!a
utworzona prawnie obowi&zuj&ca rama przybli ania narodowej regulacji
prawnej do prawa europejskiego1.
W dziedzinie prawa prywatnego chodzi przede wszystkim o prawo
konsumenckie, prawo w!asno#ci intelektualnej, prawo spó!ek handlowych
i zamówienia publiczne. Przebieg procesów aproksymacji i harmonizacji
prawa europejskiego odznacza si" w specyficznych warunkach narodowych
S!owacji ró nymi osobliwo#ciami i modalno#ciami. Jak ju wspomnieli#my,
z punktu widzenia przebiegaj&cych przygotowa$ nowej narodowej kodyfikacji prawa prywatnego, w Republice S!owackiej nie jest doprowadzona do
ko$ca ostateczna posta% prawa prywatnego. Obok prac nad likwidacj& „prowizorium legislacyjnego” intensywnie poszukuje si" zw!aszcza konkretnych,
stabilnych i koncepcyjnych rozwi&za$ optymalnego modelu wprowadzenia
europejskich norm prawnych - wyra onych zw!aszcza w dyrektywach Unii
Europejskiej - do koncepcji nowego s!owackiego Kodeksu cywilnego.
1
Porozumienie Asocjacyjne, zawarte mi"dzy Wspólnotami Europejskimi i ich pa$stwami cz!onkowskimi a Republik& S!owack&, zosta!o opublikowane w Dzienniku Ustaw Nr 158/1997 z pó'n.
zm., natomiast Umow" o przy!&czeniu do Unii Europejskiej opublikowano w Dzienniku Ustaw
Nr 185/2004.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
ZN nr 94
Dyrektywa Unii Europejskiej i kodyfikacja prawa prywatnego w Republice S!owackiej
49
Rozszerzenie Unii Europejskiej o 10 pa$stw, !&cznie z Republik& S!owack&, które dokona!o si" 1 maja 2004 roku, wytworzy!o w zwi&zku z europeizacj& now& sytuacj" prawn&. Na tle projektów doktrynalnych i legislacyjnych prawa o zobowi&zaniach, jak np. Principles of European Contract Law
(PECL), Principles of European Tort Law (PETL), czy tworz&cych si" modeli
europejskiego prawa cywilnego, np. Draft Common Frame of Reference
(DCFR)2, lub inicjatyw ukierunkowanych jeszcze bardziej na utworzenie jednolitego prawa umownego, ewentualnie zjednoczenia ca!ego prawa obligacyjnego, czy projektów nowego Europejskiego Kodeksu Cywilnego lub inicjatyw, np. Unidroid Principles of International Commercial Contracts (PICC),
potem Zasady Acquis (Acquis Principles, ACQP3) itd., powstaje zasadnicze
pytanie, czy z europejskiego punktu widzenia maj& sens dalsze prace nad
narodow& kodyfikacj& w postaci s!owackiego Kodeksu cywilnego. Innymi
s!owy, czy ewolucyjny sposób przyjmowania cz&stkowych zmian w podstawowej cywilnoprawnej regulacji mimo wszystko nie powinien by% nadal stosowany, !&cznie z przyjmowaniem nowych dyrektyw Unii Europejskiej. Mog!oby to doprowadzi% do takiej sytuacji, e na ko$cu takiego procesu
stopniowo powsta!aby podstawowa posta% nowego s!owackiego prawa cywilnego, a w jego ramach tak e nowy s!owacki Kodeks cywilny.
Na marginesie tych rozwa a$ nale y od razu podkre#li% dwie podstawowe kwestie. Po pierwsze, ramy czasowe tworzenia kodyfikacji w formacie
europejskiego kodeksu cywilnego (ewentualnie jego poszczególnych cz"#ci,
!&cznie z prawem umownym), mimo du ych wysi!ków, wydaje si" by% z dzisiejszego punktu widzenia biegiem na bardzo d!ugim dystansie. Chodzi
o wyj&tkowo trudne i d!ugotrwa!e procesy koncepcyjnie czy organizacyjnie.
Po drugie, nawet gdyby wspomniane procesy zosta!y pomy#lnie zako$czone
we wzgl"dnie krótkim czasie, a kontynentalne europejskie prawo prywatne
coraz bardziej by si" unifikowa!o, to nie mo na zak!ada%, e narodowe kodeksy cywilne b"d& natychmiast zlikwidowane. Z ich obowi&zywaniem naley si" liczy% równie w przysz!o#ci, przy czym najprawdopodobniej b"dzie
dochodzi% tylko do stopniowego i cz"#ciowego zast"powania instytucji narodowego prawa cywilnego ujednoliconymi regulacjami europejskimi.
W warunkach Republiki S!owackiej, jako relatywnie nowego cz!onka
Unii Europejskiej, zamys!u nowej narodowej kodyfikacji prawa prywatnego
nie mo na traktowa% jako niedzisiejszy czy przestarza!y. Wr"cz przeciwnie –
kodyfikacja jest oczekiwan& okazj& do przygotowania nowego, nowoczesnego kodeksu prawa prywatnego, który b"dzie zdolny reagowac na dynamik" zmian w europejskiej przestrzeni gospodarczej i spo!eczno-politycznej,
!&cznie z przygotowywan& i projektowan& kodyfikacj& europejsk&. Nie chodzi
przy tym o nic innego, tylko o utworzenie jednolitego, przejrzystego i odpowiadaj&cego europejskim standardom Kodeksu cywilnego i przygotowanego
na podstawach naukowych systemu ogólnego prawa prywatnego. Wytwo2
Na marginesie DCFR trzeba podkre#li%, e jest wynikiem pracy ca!ej mi"dzynarodowej sieci
akademików i jako taki nie jest oficjalnym dokumentem mog&cym by% prawem w sensie de lege
lata.
3
Regu!y Acquis z warsztatu Acquis Group s& obecnie na ko$cowym etapie rewizji.
ZN nr 94
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
50
J. Cirák
rzona w ten sposób podstawa powinna tak e w przysz!o#ci skutkowa% przygotowan& zmian& systemow& w postaci dalszej integracji norm europejskich
z nowo skonsolidowanym s!owackim prawem prywatnym, na czele z nowym
Kodeksem cywilnym. W zwi&zku z tym nowa kodyfikacja prawa prywatnego
ma do spe!nienia kolejn& wa n& rol".
Jest prawd&, e podej#cie s!owackiego ustawodawcy przy implementacji przepisów europejskich w dziedzinie ochrony konsumenta czy w!asno#ci intelektualnej nie by!o jednomy#lne. Dyrektywy europejskie dotycz&ce
prawa konsumenckiego by!y w!&czane b&d' do ustawy o ochronie konsumenta, b&d' do Kodeksu cywilnego (Dyrektywy: nr 93/13/EWG,
nr 94/47/WE, nr 1999/44 WE i nr 2004/48/WE), lub do odr"bnych ustaw (np.
Dyrektywa o odpowiedzialno#ci za szkod" spowodowan& przez wadliwy
produkt nr 85/374/EWG by!a implementowana do Ustawy nr 294/1999). Takie niejednolite podej#cie ustawodawcy wytworzy!o do#% nieprzejrzysty system norm prawa konsumenckiego prowadz&cy do trudniejszej orientacji adresatów tych norm, a przez to równie do obni enia efektywno#ci ich
dzia!ania w praktyce aplikacyjnej.
Przyj"ty legislacyjny zamys! kodyfikacji prawa prywatnego przedstawia istotn& zmian" w dotychczasowym podej#ciu s!owackiego ustawodawcy
przy implementacji przepisów europejskich do narodowego porz&dku prawnego. Opieraj&c si" na do#wiadczeniach pa$stw, które upora!y si" z t& kwesti&, czyli ca!& materi" tzw. prawa konsumenckiego wprowadzi!y wprost do
Kodeksu cywilnego (Niemcy, Holandia, W"gry), równie s!owacki ustawodawca b"dzie koncypowa% tak, e do podstawowego kodeksu prawa prywatnego zaimplementuje rozleg!& materi" prywatnoprawn& dyrektyw europejskich, zw!aszcza z dziedziny prawa konsumenta jako s!abszej strony
umowy. Innymi s!owy normy europejskie, które w dyrektywach konsumenckich maj& charakter regu! publiczno-prawnych, dalej pozostan& poza ramami
prawnymi nowego Kodeksu cywilnego. Podobnie regulacja prawna, wykazuj&cych wprawdzie blisko#% z prawem prywatnym, ale jednak ma!o znacz&cych co do zasady kwestii technicznych, równie dalej pozostaje w oddzielnych przepisach prawnych. Ca!a dziedzina implementacji dyrektyw prawa
konsumenckiego b"dzie wkomponowana do nowego Kodeksu cywilnego,
tak aby mo liwie w jak najwi"kszym stopniu uwzgl"dnia!a dynamik" zmian
harmonizacyjnych w tej dziedzinie. Dotyczy to zw!aszcza ramy referencyjnej
przedstawiaj&cej projekt Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady o prawach konsumentów, która na podstawie zasady ca!kowitej harmonizacji proponuje ujednolicenie praw konsumenckich i obowi&zków w ramach ca!ego
zjednoczonego rynku wewn"trznego Unii4.
Projekt tzw. horyzontalnej dyrektywy konsumenckiej jest stale przedmiotem dyskusji. Mimo e jej los stoi pod znakiem zapytania, to fachowcy
przypisuj& mu znaczenie w tym sensie, e jest to dalszy stopie$ po#redni
tworz&cego si" europejskiego prawa umownego.
4
Zob. KOM(2008) 614.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
ZN nr 94
Dyrektywa Unii Europejskiej i kodyfikacja prawa prywatnego w Republice S!owackiej
51
W zwi&zku z tym nale y równie obserwowa% dzia!alno#% organów
Unii Europejskiej zwi&zan& z tworzeniem harmonizowanych rozwi&za$
w dziedzinie prawa umownego. I tak np. Rada Unii Europejskiej w ramach
tzw. Programu Sztokholmskiego na okres operacyjny w latach 2010-2014
zwróci!a si" do Komisji, aby rozpocz"!a prace nad wspólnym referencyjnym
programem ramowym.
Sprawozdanie Komisji pod nazw& „Europa 2020” KOM (2010)
z 3 marca 2010 roku, b"dac reakcj& na apel, jasno definiuje nie tylko konieczno#% utworzenia takich zharmonizowanych rozwi&za$ w dziedzinie
umów konsumenckich i wzorów postanowie$ umownych Unii Europejskiej,
ale tak e potrzeb" utworzenia na razie jeszcze nie zobowi&zuj&cego prawa
umownego, ze szczególnym uwzgl"dnieniem #rodowiska on-line.
Na mocy decyzji Komisji Europejskiej 2010/233/UE z 26 kwietnia
2010 roku zosta! powo!any zespó! ekspertów w dziedzinie europejskiego
prawa umownego, która ma za zadanie przygotowanie oficjalnej ramy referencyjnej, polegaj&cej na utworzeniu projektu europejskiego prawa zobowi&za$ (prawa umownego), który móg!by sta% si" prawem de lege lata. Zespó!
ten zaprezentowa! pierwsze wyniki swojej pracy w maju 2011 roku. Jest to
studium zawieraj&ce 189 artyku!ów po#wi"conych problematyce ca!ego
prawa umownego, jak te o mo liwo#ciach urzeczywistniania europejskiego
prawa zobowi&za$5.
Dotychczas zosta!y omówione przygotowywane modele europejskiego prawa cywilnego, które s& wyznaczone w ró nych formalnych 'ród!ach.
Tworz& one obiektywn& konieczno#% zestawienia konkretnych postanowie$
i instytucji nowego s!owackiego Kodeksu cywilnego z do#wiadczeniami i wynikami rozwi&za$ ogólnoeuropejskich. Ró ne rozwi&zania zawarte w modelowych projektach unifikacji prawa prywatnego (odszkodowanie, zast&pienie,
instytucje prawa umownego) znajd& swój legislacyjny wyraz w odpowiednich
postanowieniach nowego kodeksu.
Takie podej#cie ustawodawcy jest ca!kowicie zgodne z Zielon& Ksi"g&
Komisji, wydan& w lecie 2010 roku, która przypomina o mo liwo#ciach tych
polityk Unii ukierunkowanych na tworzenie regu! prawa umownego UE
w stosunku do konsumentów i zak!adów, tzw. KOM (2010) 3486. W zwi&zku
z tym rozwa a si" mo liwo#% opracowania powa nej analizy komparatywnej
modelowych ustaw w postaci DFCR, regu! Acquis czy studium mo liwo#ci
urzeczywistnienia europejskiego prawa o zobowi&zaniach z projektem odpowiednich cz"#ci nowego kodeksu, która by!aby cennym materia!em do
dalszej kontynuacji prac rekodyfikacyjnych.
5
Zob. A European contract law consumers and businesses: Publication of the results of the
feasibility study carried out by the Expert Group on European cntract law for stakeholders and
legal practitioners´ Feedback, http:/ec.europa.eu/justice/policies/consumer/docs/explanatorynote-results-feasibility-study-0-5-2011-en.pdf, 1.1.2012.
6
http:/eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0348:FIN:CS:PDF, 1.1.2012.
ZN nr 94
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
52
J. Cirák
Podsumowanie
Jednym z podstawowych celów kodyfikacji prawa prywatnego jest
przyj"cie takich rozwi&za$ koncepcyjnych, które sta!yby si" w d!u szej perspektywie czasowej podstaw& optymalnej i stabilnej regulacji stosunków
prywatnoprawnych, tworz&cej perspektywicznie uporz&dkowane ramy regulowania stosunków maj&tkowych, szczególnych i osobistych, w warunkach
dzia!aj&cej gospodarki rynkowej i pluralizmu politycznego. Wnioski z rozwaa$ i dyskusji specjalistów by!y do#% jednoznaczne - potwierdzono s!uszno#% wspó!czesnych trendów rozwojowych w pa$stwach europejskich,
a mianowicie koncepcji kodeksu prywatnoprawnego, który integruje nie tylko
tradycyjne stosunki prywatnoprawne, ale który reguluje równie materi"
handlowych prawnych stosunków w kwestii zobowi&za$ i stosunków powstaj&cych mi"dzy przedsi"biorcami (handlowcami) a konsumentami. Chodzi
o nowoczesn& koncepcj" monistyczn&, któr& w pe!nej mierze aplikuje si" nie
tylko w s&siednich transformuj&cych si" pa$stwach (Czechy, W"gry, Polska), ale tak e w szeroko koncypowanych i integrowanych kodeksach cywilnych, jakimi s& np. holenderski, rosyjski, w!oski, szwajcarski czy quebecki.
Oczywi#cie w warunkach s!owackich b"dzie chodzi% o monistyczne podej#cie zawieraj&ce cywilnoprawne, jak i handlowoprawne zobowi&zania w postaci jedynego i jednolitego systemu umownego, jednak e przygotowywana
regulacja nie obejmie problematyki spó!ek handlowych, prawa konkurencji,
prawa w!asno#ci intelektualnej ani mi"dzynarodowego prawa prywatnego.
Jak ju wspomniano, s!owacki Kodeks cywilny b"dzie integrowa% nie
tylko umowy handlowe, ale te tzw. umowy zawierane z konsumentami, które w!a#ciwie maj& charakter jednostronnych umów handlowych. Podczas
formu!owania szeroko zintegrowanego systemu umownego b"dzie konieczne zwracanie szczególnej uwagi na to, aby zasada wolno#ci umownej i autonomii by!a stosowana w prawnie uregulowanych stosunkach w sposób,
który nie b"dzie ponad miar" wytwarza% nierównowagi, niemo liwej do przyj"cia w prawach i obowi&zkach stron umowy, w postaci istnienia czy przyjmowania nieuczciwych klauzul w umowach konsumenckich. Wr"cz przeciwnie, w sferze stosunków umownych mi"dzy handlowcami (przedsi"biorcami)
chodzi o stosunki zawodowców, znaj&cych warunki na rynku i konkurencji,
gdzie zasady w postaci ingerencji regulacji prawnej b"d& mie% z regu!y dyspozytywny charakter, a aspekt spo!eczny b"dzie w pe!nej mierze ust"powa%
klasycznej zasadzie prawa prywatnego, któr& jest swobodna autonomia
podmiotów i stosowana w jej ramach swoboda umowna kontrahentów.
Podumowuj&c nale a!oby stwierdzi%, e katalog zada$ europeizacji
i kodyfikacji prawa prywatnego jest szeroki. Jednak w warunkach Republiki
S!owackiej jako pa$stwa cz!onkowskiego Unii Europejskiej kluczowymi wymogami s& przede wszystkim:
a) wymóg usuni"cia „prowizorium legislacyjnego” - podstawowej regulacji prywatnoprawnej w tym sensie, e prawo cywilne po kodyfikacji uzyska w systemie prawa s!owackiego pozycj" ogólnego
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012
ZN nr 94
Dyrektywa Unii Europejskiej i kodyfikacja prawa prywatnego w Republice S!owackiej
53
prawa prywatnego, tzn. pozycj", która aktualnie w wyniku obowi&zuj&cego „prowizorium legislacyjnego” do niego nie nale y,
b) wymóg wytworzenia odpowiedniego systematycznego uporz&dkowania przygotowywanego kodeksu, który by perspektywicznie
umo liwi! jak najszersz& integracj" europejskiego prawa cywilnego,
zw!aszcza integracj" dyrektyw europejskich ukierunkowanych na
ochron" konsumenta i umownego prawa europejskiego,
c) wymóg wytworzenia ca!kowicie nowego, zintegrowanego systemu
regulacji podstawowych stosunków i instytucji nale &cych do sfery
prawa prywatnego.
Pomy#lne zako$czenie prac nad nowym Kodeksem cywilnym, którego
przed!o enie rz&dowi, a nast"pnie skierowanie do omówienia w parlamencie
ma nast&pi% w roku 2014, b"dzie jeszcze wymaga!o wiele wysi!ków. Cel jest
jednak ambitny, poniewa nowy kodeks prawa prywatnego ma by% wprawdzie kodeksem narodowym, ale z jasnymi i wyra'nymi europejskimi dymensjami socjalnymi.
Dlatego musi wykazywa% wysoki stopie$ kompatybilno#ci zarówno
z tradycyjnymi kodeksami cywilnymi tzw. starych pa$stw cz!onkowskich Unii
Europejskiej, jak i z tradycjami s&siednich pa$stw #rodkowoeuropejskich,
a wi"c krajów z porównywalnym poziomem kultury prawnej, ekonomii czy
orientacji spo!eczno-politycznej.
Bibliografia
http:/ec.europa.eu/justice/policies/consumer/docs/explanatory-note-resultsfeasibility-study-0-5-2011-en.pdf, 1.1.2012.
http:/eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:
0348:FIN:CS:PDF, 1.1.2012.
Porozumienie Asocjacyjne zawarte mi$dzy Wspólnotami Europejskimi i ich
pa!stwami cz"onkowskimi a Republik# S"owack#, Dziennik Ustaw
Nr 158/1997 z pó'n. zm.
Umowa o przy"#czeniu do Unii Europejskiej, Dziennik Ustaw Nr 185/2004.
ZN nr 94
Seria: Administracja i Zarz dzanie (21)2012