LEX Navigator, czyli przewodnik po procedurach

LEX Navigator, czyli przewodnik po procedurach

D8
ANALIZA ORZECZEŃ
Postępowanie cywilne
UCHYLONY PRZEPIS
PRZESĄDZI O PRZEGRANEJ
Przygotowując pozew, trzeba pamiętać o terminach obowiązywania regulacji. W innym
przypadku sąd nie zajmie się sprawą merytorycznie, tylko od razu oddali żądania strony
Ewa Maria Radlińska
[email protected]
STAN FAKTYCZNY: Anna B. otrzymała w 2009
r. ponad 2,5 mln zł zwaloryzowanej rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi
granicami Polski. Mimo że art. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r. nr
115, poz. 741 z późn. zm., dalej: u.g.n.) stanowi,
że taka waloryzacja powinna zostać przeprowadzona w oparciu o wskaźnik zmian cen
nieruchomości ogłaszany przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, to wartość nieruchomości została określona poprzez odniesienie się do wskaźnika cen towarów i usług
konsumpcyjnych. Wszystko dlatego, że art.
5, który wszedł w życie 1 stycznia 1998 r., do
tej pory jest przepisem martwym – prezes
GUS nie wykonał swojego obowiązku. Anna
B. wniosła więc pozew do sądu, żądając 100
tys. zł odszkodowania od Skarbu Państwa za
zaniechanie legislacyjne, którego dopuścił się
prezes GUS. Jej zdaniem, jeżeli wykonałby on
swój obowiązek, to otrzymałaby więcej pieniędzy za utraconą nieruchomość.
WYROKI SĄDÓW I i II INSTANCJI: sąd okręgowy oddalił powództwo. Wskazał, że odpowiedzialność SP przewidziana jest za niewydanie aktu normatywnego, a takim nie jest
obwieszczenie prezesa GUS. Nie stanowi ono
bowiem wykonywania władzy publicznej, bo
w sposób władczy niczego nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach obywateli. Anna B. złożyła apelację. Sąd apelacyjny oddalił odwołanie.
Wyjaśnił, że zgodnie z konstytucją źródłami
prawa są jedynie konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, a ponadto akty prawa miejscowego.
TREŚĆ SKARGI KASACYJNEJ POWODA: Autorzy skargi, radca prawny Juliusz Janas, adwo-
kat Jerzy Paśko z kancelarii Lach Janas Paśko
Biernat Adwokaci i Radcowie Prawni, podnieśli
naruszenie art. 4171 k.c. i stwierdzili, że: „aktem normatywnym jest każdy akt, zawierający
w sobie element normy prawnej. Wskaźnik,
który definiuje wysokość rekompensaty, jest
istotnym elementem normy prawnej, zatem
akt, w którym wskaźnik ten jest ogłaszany, jest
aktem normatywnym. Istnieją akty normatywne, które nie są wymienione w art. 87 konstytucji. Orzecznictwo TK wskazuje, że aktem
normatywnym jest każdy akt ustanawiający
normy prawne, a więc normy o charakterze
generalnym i abstrakcyjnym (w tym np. przepisy kodeksu etyki lekarskiej). Nieopublikowane wskaźniki wzrostu cen nieruchomości
miałyby szerokie zastosowanie chociażby przy
odszkodowaniu za wywłaszczenie nieruchomości. Tymczasem mimo uchwalenia przez
parlament art. 5 u.g.n., do dzisiaj przepis ten
pozostaje martwy. Czy w demokratycznym
państwie prawa akceptowalna jest sytuacja
kilkunastoletniego ignorowania ustawowego nakazu przez organ władzy publicznej bez
żadnych konsekwencji wobec osób, które z tego
powodu poniosły szkodę?”.
ODPOWIEDŹ SKARBU PAŃSTWA: Zdaniem
autora odpowiedzi Wojciecha Dachowskiego, starszego radcy Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa: „obowiązek prezesa GUS
ogłoszenia wskaźnika przewidzianego w art.
5 u.g.n. nie może zostać utożsamiony z obowiązkiem wydania aktu normatywnego w rozumieniu art. 4171 par. 4 k.c. Konstytucja nie
wymienia wśród źródeł prawa obwieszczenia prezesa GUS. Gdyby jednak uznać je za
akt normatywny, to odpowiedzialność SP na
podstawie art. 4171 par. 4 k.c. nie mogłaby się
w tym przypadku aktualizować. W nauce prawa podnosi się, że treść niewydanego aktu
normatywnego musi być możliwa do zrekonstruowania dla celu ustalenia przesłanki
związku przyczynowego. W tym przypadku
taka rekonstrukcja byłaby niemożliwa, nato-
Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego
TK po zbadaniu art. 5 u.g.n. (sygn. akt
K 23/08) stwierdził, że obwieszczenie
prezesa GUS nie jest aktem normatywnym. Wyrok TK potwierdza natomiast
miast proces odtwarzania przez sąd odszkodowawczy potencjalnej woli ustawodawcy
mógłby spotkać się z zarzutem wkraczania
sądu w domenę władzy ustawodawczej.”
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO: 8 sierpnia
2012 r. (sygn. akt I CSK 29/12) sąd uznał, że choć
prezes GUS przez 14 lat nie wypelnił ciążącego na nim obowiązku, to SP nie musi płacić
odszkodowania za zaniechanie legislacyjne,
gdyż obwieszczenie prezesa GUS nie jest aktem normatywnym. Sąd stwierdził także, że
art. 4171, który był podstawą żądania strony powodowej, nie ma zastosowania do zaniechania
prawodawczego powstałego przed 1 września
2004 r. Do wcześniejszych zdarzeń należy powołać art. 417 w brzmieniu obowiązującym do
1 września 2004 r. Sędziowie wskazali przy tym
na uchwałę SN (sygn. III CZP 139/08) mówiącą,
że przyjęcie odpowiedzialności odszkodowawczej SP za szkody powstałe przez zaniechanie normatywne przed 1997 r. i trwające od
kilkudziesięciu lat nie byłoby rozwiązaniem
racjonalnym. Skarga została więc oddalona.
ZDANIEM SĘDZIEGO Waldemara Żurka, członka Krajowej Rady Sądownictwa,
SN uznał wadliwą podstawę prawną samej skargi. Wskazał jako podstawę prawną art. 417 k.c., którego dyspozycję należy stosować do zdarzeń powstałych przed
1 września 2004 r., czyli przed wejściem
w życie obecnie obowiązującego art. 4171
k.c. W orzecznictwie SN powstała rozbieżność interpretacyjna rozstrzygnięta uchwałą
7 sędziów z 19 maja 2009 r. (III CZP 139/08).
Zasadnicza teza wskazywała, że SP odpowia-
konstytucyjność przepisu, a zatem pośrednio stwierdza, iż na prezesie GUS
ciążył przewidziany tym przepisem obowiązek
da za szkodę wyrządzoną niewydaniem aktu
normatywnego, którego obowiązek wydania
powstał po wejściu w życie ustawy zasadniczej, czyli 17 października 1997 r. W art. 5
u.g.n. ustawodawca przypisał decydujące znaczenie – z punktu widzenia prawa międzyczasowego – chwili powstania stanu prawnego,
a więc powstania zaniechania normatywnego. Nie ma znaczenia, kiedy powstała lub
ujawniła się szkoda. Jeżeli stan zaniechania
normatywnego powstał przed 1 września
2004 r., wówczas art. 417 k.c. (w obecnym
brzmieniu) i art. 4171 par. 4 k.c. nie mają zastosowania. Tak więc SN mógł jednocześnie
uniknąć odpowiedzi na pytanie, czy wskaźniki GUS są aktem normatywnym.
Podkreślić należy, że brak racjonalizmu
w obejmowaniu odpowiedzialnością odszkodowawczą zaniechania legislacyjnego, obejmującego okres przed datą obowiązywania
konstytucji, wydaje się oczywisty. Przeciwny
pogląd prowadziłby do absurdalnych rozwiązań. Demokratyczne państwo odpowiadałoby bowiem za wszelkie zaniedbania, w tym
także dokonane przez komunistyczną władzę
na przestrzeni dziesięcioleci fatalnej, ideologicznej legislacji. Skutki finansowe takiego
rozwiązania mogłyby być dramatyczne dla
budżetu państwa.
Nowy cykl
Z WOKANDY
część 1
Za dwa tygodnie analiza wyroku w sprawie
dotyczącej granicy nadzoru nad małoletnim
LEX NAVIGATOR, CZYLI PRZEWODNIK PO PROCEDURACH
Nowe narzędzie dla prawników
Procedury trzeba znać – wie o tym każdy, kto
choć raz zetknął się z wymiarem sprawiedliwości. Z drugiej jednak strony procedury istnieją we wszystkich dziedzinach prawa, a w
gąszczu przepisów bardzo łatwo się zgubić,
coś pomylić, o czymś zapomnieć. Dotyczy
to nie tylko interesariuszy czy reprezentujących ich adwokatów, radców, ale i sędziów
lub urzędników.
O tym, że procedury są ważne, świadczą
umorzone postępowania i przegrane sprawy.
Trzeba bowiem pamiętać, że sąd rozpoznając
sprawę bada ją przede wszystkim pod względem formalnym i jeśli w pozwie bądź skardze
pojawiają się uchybienia proceduralne, sprawa
zostaje oddalona lub umorzona. Trzeba też pamiętać, że mylą się również sędziowie. Jednak
dla skarżących ma to niewielkie znaczenie
– raz orzeczony wyrok trudno bowiem podważyć, i to nie tylko w Polsce. Według ostatnich badań Europejskiej Sieci Krajowych Rad
Sądownictwa (ENCJ), która analizowała czas
trwania postępowań sądowych, jednym ze
sposobów radzenia sobie z problemem przewlekłości postępowań jest tzw. redukcja spraw,
polegająca m.in. na ograniczeniu możliwości
wnoszenia apelacji do spraw, w których występują jedynie poważne błędy proceduralne
lub poważne błędy w ocenie stanu prawnego
(np. Austria, Niemcy, Włochy, Portugalia, Szkocja), lub na niedopuszczaniu przeprowadzania
nowych dowodów w postępowaniu odwoławczym (np. Austria, Węgry). Pisze o tym sędzia
Roman Kęska, szef biura KRS, w ostatnim numerze kwartalnika „Krajowa Rada Sądownictwa”. To dowodzi, że znajomość procedur
ma ogromne znaczenie dla wszystkich stron
postępowania – od interesariuszy przez reprezentujących ich prawników, aż po sędziów
sądów apelacyjnych.
Mając na uwadze właśnie problemy ze znajomością procedur, wydawnictwo Wolters
Kluwer Polska, właściciel marki LEX, wprowadziło na rynek nowy produkt – LEX Navigator, który pozwoli korzystającym z niego
prawnikom i urzędnikom szybko odnaleźć
LEX Navigator to seria produktów,
w skład której wchodzą:
▪ LEX Navigator Postępowanie Cywilne,
▪ LEX Navigator Postępowanie Administracyjne,
▪ LEX Navigator Procedury Podatkowe.
się w standardach postępowania i skutecznie
zminimalizować ryzyko pomyłki.
– Opracowane warianty postępowania,
przedstawione w formie diagramów zawierają postępowanie cywilne, administracyjne
oraz procedury podatkowe krok po kroku, po
raz pierwszy opisane i przedstawione w postaci interaktywnych diagramów. Umieszczone w nim schematy pokazują różne scenariusze przebiegu danego postępowania,
obowiązujące terminy wykonania określonych czynności, potencjalne reakcje innych
uczestników postępowania. Kluczowe kroki
w każdej z procedur prezentowane są w kontekście merytorycznym, złożonym m.in. z po-
rad i komentarzy, podstaw prawnych oraz
wyselekcjonowanych fragmentach dokumentów wykładni i praktyki – wyjaśnia Marcin
Kleina, dyrektor Biura Projektów i Rozwoju
Wolters Kluwer Polska.
Dodaje, że redaktorami naukowymi linii
tematycznych systemu LEX Navigator, z których każda jest dostępna jako samodzielny
produkt lub w formie modułu do SIP LEX, zostali: prof. Tadeusz Wiśniewski (postępowanie
cywilne), prof. Andrzej Wróbel (postępowanie
administracyjne) oraz doradca podatkowy
Krzysztof J. Musiał (procedury podatkowe).
System LEX Navigator działa online, a dostępne w nim procedury są aktualizowane
na bieżąco. Lista powiązanych dokumentów umożliwia dostęp do informacji niezbędnych na każdym etapie postępowania.
Ponadto LEX Navigator jest zintegrowany
z innymi produktami marki LEX i ABC, ma
także dostęp do Mojej Strefy, dzięki czemu
każdy schemat czynności procesowej można dodać do ulubionych, skomentować lub
AA
opatrzyć notatką.
Redakcja: ul. Okopowa 58/72; 01-042 Warszawa, tel. 22 530 40 40, faks: 22 530 40 39; e-mail: [email protected] ■ Redaktor naczelny: Jadwiga Sztabińska
Zastępcy redaktora naczelnego: Andrzej Andrysiak, Łukasz Korycki ■ Sekretarze: Rafał Drzewiecki, Marcin Hadaj, Anna Godlewska, Leszek Majkut, Mirosław Mazanec, Mira Suchodolska ■ Wydawca: Marcin Piasecki ■ Redaguje: Urszula Wróblewska ■ Szef działu foto: Krzysztof Cieślewicz
■ Biuro reklamy (tel. 22 530 44 44): Dyrektor: Monika Szulc-Wąsikowska, tel. 22 530 40 17 ■ Szef studia DTP: Jacek Obrusiewicz ■ Produkcja: Elżbieta Stamler, tel. 22 530 42 24
■
■