Inwentaryzacja przyrodnicza

EcoFalk Michał Falkowski
Biuro Badań, Monitoringu i Ochrony Przyrody
ul. Sokołowska 83/17, 08-110 Siedlce
0604-377-365, [email protected]
Inwentaryzacja przyrodnicza i analiza oddziaływania planowanej
budowy centrum handlowego w Elblągu wraz z węzłem
dojazdowym na obszary Natura 2000, siedliska przyrodnicze,
gatunki roślin i zwierząt wymienione w Dyrektywach Ptasiej i
Siedliskowej oraz objęte ochroną prawną
dr Michał Falkowski
dr Andrzej Górski
dr Krystyna Nowicka-Falkowska
mgr inŜ. Grzegorz Bistuła-Prószyński
Olsztyn-Siedlce-Warszawa
Spis treści:
I. KRYTERIA OBOWIĄZUJĄCE PRZY OCENIE PLANOWANEJ INWESTYCJI NA
OBSZARY NATURA 2000 I PRZEDMIOTY OCHRONY ....................................................4
II. OBSZARY NATURA 2000...................................................................................................5
2.1. PLB280013 Jezioro DruŜno ....................................................................................5
2.2. PLH280008 Jezioro DruŜno.....................................................................................6
III. METODYKA ...................................................................................................................... 7
3.1. Etapy pracy ............................................................................................................. 7
3.2. Siedliska przyrodnicze, szata roślinna, grzyby........................................................7
3.3. Ptaki ....................................................................................................................... 8
3.4. Płazy i gady ............................................................................................................ 8
3.5. Owady .................................................................................................................... 9
IV. INWENTARYZACJA FAUNY ........................................................................................10
4.1. Ptaki .......................................................................................................................10
4.2. Płazy i gady ...........................................................................................................12
4.3. Owady ...................................................................................................................13
4.3.1. Motyle dzienne ....................................................................................... 13
4.3.2. Chrząszcze ............................................................................................. 14
4.3.3. WaŜki ..................................................................................................... 14
4.3.4. Trzmiele ................................................................................................. 14
V. INWENTARYZACJI SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I SZATY ROŚLINNEJ ...........15
5.1. Siedliska przyrodnicze ..........................................................................................15
5.2. Flora naczyniowa ..................................................................................................15
5.2.1. Gatunki chronione ..................................................................................15
5.2.2. Gatunki zagroŜone ..................................................................................15
5.2.3. Gatunki z Załączników I i II Dyrektywy Siedliskowej...........................15
5.2.4. Lista stwierdzonych gatunków roślin naczyniowych .............................15
5.2.4. Zbiorowiska roślinne ..............................................................................22
5.3. Grzyby....................................................................................................................27
VI. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA INWESTYCJI ..........................................................28
6.1. PLB 280013 Jezioro DruŜno .................................................................................28
2
6.2. PLH280008 Jezioro DruŜno...................................................................................29
6.3. Ptaki .......................................................................................................................30
6.4. Płazy ......................................................................................................................31
6.5. Owady....................................................................................................................31
6.6. Siedlisk przyrodnicze, szata roślinna, grzyby........................................................32
VII.
PROPOZYCJE
OGRANICZENIE
DZIAŁAŃ
MAJĄCYCH
NEGATYWNYCH
NA
CELU
ODDZIAŁYWAŃ
ZAPOBIEGANIE
NA
I
ŚRODOWISKO
PRZYRODNICZE ORAZ OBSZAR NATURA 2000.............................................................35
VIII. WNIOSKI KOŃCOWE ..................................................................................................35
XI. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE..........................................................36
3
I. KRYTERIA OBOWIĄZUJĄCE PRZY OCENIE PLANOWANEJ
INWESTYCJI
NA
OBSZARY
NATURA
2000
I
PRZEDMIOTY
OCHRONY
Biorąc pod uwagę wskazówki Komisji Europejskiej oraz zapisy prawa krajowego przy ocenie
ustalania oddziaływania planowanej inwestycji uwzględniono następujące kryteria:
1) KaŜdy obszar Natura 2000 naleŜy traktować indywidualnie, zwracając uwagę na jego
specyfikę i cele ochrony. Obszar Natura 2000 jest podstawowym poziomem odniesienia przy
ocenie znaczenia oddziaływania.
2) Ocena musi być dokonana w świetle aktualnych danych terenowych (por. wytyczne do
inwentaryzacji na potrzeby raportów oddziaływania) oraz dokumentacji obszarów
(Standardowy Formularz Danych, plany zadań ochronnych, plany ochrony i in. opracowania).
3) Znaczenie oddziaływania rozwaŜa się w kontekście integralności obszaru i spójności sieci
(w tym jego połączenia z innymi obszarami), biorąc pod uwagę cele ochrony obszaru,
zdefiniowane w planie zadań ochronnych lub w planie ochrony obszaru. JeŜeli nie
sporządzono planu ochrony ani planu zadań ochronnych, to przyjmuje się ogólnie, Ŝe celem
ochrony jest „utrzymanie lub odtworzenie właściwego stanu ochrony” przedmiotów ochrony
w danym obszarze Natura 2000. Warto mieć na względzie, Ŝe znaczenie oddziaływania
ocenia się dla kaŜdego gatunku/siedliska Natura 2000 stanowiącego przedmiot ochrony w
obszarze Natura 2000, osobno - w kontekście ich stanu ochrony wyraŜonego konkretnymi
parametrami i wskaźnikami, a takŜe w stosunku do celów ochrony postawionych względem
tych siedlisk/gatunków. Przedmiotem ochrony w obszarze Natua 2000 jest kaŜdy
gatunek/siedlisko przyrodnicze, wymieniony w SFD obszaru przekazanym przez Polskę
Komisji Europejskiej, przy czym:
•
gatunki i siedliska ujęte w SDF z oceną A, B lub C i muszą być przedmiotami oceny;
•
gatunki i siedliska ujęte w SDF jako D nie są przedmiotami ochrony i nie muszą być
przedmiotami oceny,
•
w planie zadań ochronnych/planie ochrony moŜna dodać nowo znalezione
gatunki/siedliska lub podnieść ocenę z D na A lub B lub C; wówczas z chwilą
ustanowienia takiego planu taki gatunek/siedlisko staje się przedmiotem ochrony.
NaleŜy przekazać Komisji poprawiony formularz.
•
z chwilą uzyskania wiedzy naukowej o znalezieniu w obszarze nowych gatunków lub
siedlisk, które „powinny być” na nim przedmiotami ochrony, korzystają one z ochrony
4
w trybie art. 4.4 Dyrektywy Ptasiej (ptaki) lub w trybie wyraŜonym wyrokami
Draggaggi, Bayerischer Verwaltungsgerichtshof oraz interpretacją Komisji w sprawie
„nie zgłoszonych obszarów Natura 2000, które powinny być zgłoszone” (ochrona
obszarów z „shadow list”). Oznacza to w praktyce, Ŝe mimo, Ŝe nie ma względem nich
obowiązku oceny wynikającego z art. 6(3) Dyrektywy, ale jest obowiązek
zapewnienia Ŝe nie zostaną zniszczone lub uszczuplone, w praktyce więc takie gatunki
i siedliska równieŜ muszą być przedmiotem oceny „analogicznej do oceny z art. 6(3)”
i odpowiedniej ochrony przed wszystkim co mogłoby je zniszczyć
4) Ocena znaczenia oddziaływania odnosi się do ewentualnych zmian oceny stanu ochrony
gatunku/siedliska przyrodniczego w obszarze.
5) Ocena uwzględnia niŜszy próg tolerancji na zaburzenia tych siedlisk przyrodniczych i
gatunków, które pozostają w niezadowalającym stanie ochrony
6) W przypadku gatunków, decydujący wpływ ma ocena dokonana dla najbardziej
wraŜliwego stadium Ŝyciowego gatunku, ale analizy powinny wziąć pod uwagę takŜe
wszystkie inne jego stadia Ŝyciowe.
7) Obowiązuje zasada przezorności: JeŜeli nie uzyskano pewności (nie rozwiano racjonalnych
wątpliwości), Ŝe oddziaływanie jest nieznaczące, to naleŜy przyjąć, Ŝe jest ono znaczące. Jeśli
brak jest pewności (luki w wiedzy) co do wraŜliwości gatunku na oddziaływanie, oceniamy
go jako znaczące.
II. OBSZARY NATURA 2000
2.1. PLB280013 Jezioro DruŜno
Obszar obejmuje granicami Jezioro DruŜno wraz z otaczającym je kompleksem terenów
bagiennych. Łącznie jest to powierzchnia 3088,79 ha. Jezioro jest płytkie (średnia głębokość
0,8 metra), silnie zeutrofizowane, z daleko posuniętym procesem lądowacenia. Bardzo bogato
rozwinięta jest roślinność, od wodnej zanurzonej i pływającej, poprzez szuwarową do
podmokłych zarośli i lasów. Ze względu na stałe połączenie z Zalewem Wiślanym poziom
wody w jeziorze podlega bardzo silnym wahaniom.
Teren ten jest waŜnym miejscem lęgowym dla co najmniej 18 gatunków ptaków
wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. NaleŜą do nich: bąk Botaurus stellaris,
bączek Ixobrychus minutus, bielik Haliaeetus albicilla, błotniak stawowy Circus aeruginosus,
5
błotniak łąkowy Circus pygargus, orlik krzykliwy Aquila pomarina, kropiatka Porzana
porzana, zielonka Porzana parva, derkacz Crex crex, Ŝuraw Grus grus, rybitwa rzeczna
Sterna hirundo, rybitwa białowąsa Chlidonias hybridus, rybitwa czarna Chlidonias niger,
zimorodek Alcedo atthis, dzięcioł czarny Dryocopus martius, podróŜniczek Luscinia svecica,
jarzębatka Sylvia nisoria, gąsiorek Lanius collurio. Stwierdzono tu lęgi co najmniej 7
gatunków umieszczonych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt.
Gniazduje tu 3-5% populacji krajowej krakwy Anas strepera, 2-3% populacji krajowej
gęgawy Anser anser i rybitwy czarnej, powyŜej 1% populacji krajowej rybitwy białowąsej, co
najmniej 1% populacji krajowej perkoza dwuczubego Podiceps cristatus, płaskonosa Anas
clypeata, zielonki, rybitwy rzecznej, brzęczki Locustella luscinioides i podróŜniczka.
W okresie wędrówek w znacznych ilościach występują: Ŝuraw ponad 2% populacji
szlaku wędrówkowego, krakwa ponad 2% populacji szlaku wędrówkowego, płaskonos
powyŜej 2% populacji szlaku wędrówkowego, gęś zboŜowa Anser fabalis około 1% populacji
szlaku wędrówkowego oraz gęś białoczelna Anser albifrons ok. 1% populacji szlaku
wędrówkowego.
Łącznie w okresie przelotów ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyŜej
20000 osobników.
2.2. PLH280008 Jezioro DruŜno
Bardzo płytkie (ok. 0,8 m głębokości) eutroficzne jezioro, o daleko posuniętym procesie
lądowacenia, o zabagnionych brzegach, z rozległymi trzcinowiskami i rozległymi płatami
olsu. Bogata jest roślinność wodna zanurzona i pływająca, a przy brzegach szuwary. Poziom
wody w jeziorze ulega silnym wahaniom, co jest wynikiem wahań poziomu wody w Zalewie
Wiślanym, z którym ostoja łączy się poprzez rzekę Elbląg. Jezioro jest przykładem
półnaturalnego ekosystemu, gdyŜ zarówno jego wielkość jak i kształt jest wypadkową działań
procesów naturalnych zachodzących w dolnej delcie Wisły i prowadzonej tu od kilku wieków
gospodarki człowieka (obwałowania, osuszanie, systemy kanałów i rowów, polderyzacja).
Bujna i róŜnorodna szata roślinna, a takŜe specyficzne warunki fizyczne - silnie rozbudowana
linia brzegowa, obecność wysp i kęp pływających - sprzyja występowaniu wielu gatunków
ptaków i innych gatunków związanych z wodno-lądowym środowiskiem.
Przedmiotem ochrony są tu 4 typy siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy
Siedliskowej (tab. 1).
6
Tabela 1. Siedlisk przyrodnicze występujące w obrębie obszaru Jezioro DruŜno
Lp.
1.
Kod
3150
2.
6430
3.
91D0
4.
91E0
Nazwa siedliska
Ocena
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze
A
zbiorowiskami z Nymphaeion, Potamion
Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne
C
(Convolvuletalia sepium)
Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis,
A
Vaccinio uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno
girgensohnii-Piceetum i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne)
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae,
C
Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
III. METODYKA
3.1. Etapy pracy
Etap I - wstępny, polegał na określeniu przestrzennego zasięgu analiz przyrodniczych
i obejmował wytypowanie obszarów przyrodniczo cennych, dla których realizacja
planowanego przedsięwzięcia moŜe stanowić istotne zagroŜenie. We wstępnej ocenie,
na podstawie ortofotomap, materiałów źródłowych i literatury przedmiotu, wytypowano
fragmenty terenu mogące stać się potencjalnym miejscem kolizji na styku inwestycja –
ochrona przyrody.
Etap II – terenowy, polegał na szczegółowej penetracji terenu pod kątem rozpoznania
zasobów przyrodniczych. Podkład roboczy stanowiły: ortofotomapy i mapy topograficzne (w
skalach: 1: 10 000 i 1: 25 000). Badania terenowe wykonano w 2009 r. obejmującym okres od
lipca do września.
Etap III – kameralny, obejmował analizę zebranych danych i opracowanie wyników
3.2. Siedliska przyrodnicze, szata roślinna, grzyby
Prace inwentaryzacyjne przeprowadzono przy zastosowaniu metod kartogramu (Faliński
1990-1991). Siedliska przyrodnicze o znaczeniu wspólnotowym określono w oparciu o
Dyrektywę Rady 92/43/EEC (ze zmianami 97/62/EEC) i Rozporządzenie Ministra
Środowiska z dn. 16 maja 2005 r. W identyfikacji siedlisk przyrodniczych za materiał
wyjściowy uznane zostały: Interpretation Manual (1999) i Poradniki ochrony siedlisk i
gatunków Natura 2000 wydane przez Ministerstwo Środowiska. Analiza uzyskanych danych
uwzględniła status ochrony prawnej według Rozporządzeń Ministra Środowiska z dn. 9 lipca
7
2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin (Dz. U. Nr 168, poz. 1764) oraz
grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765).
Nomenklaturę
zbiorowisk
roślinnych
przyjęto
za
Matuszkiewiczem
(2001).
Nazewnictwo roślin podano za Mirkiem i in. (2002), grzybów wielkoowocnikowych za
Wojewodą (2003) i Chmielem (2006), a grzybów naporostwoych (porostów) za
Fałtynowiczem (2003).
W celu określenie kategorii zagroŜenia gatunków posłuŜono się czerwonymi listami:
Kaźmierczakowej i Zarzyckego (2001), Zarzyckiego i Szeląga (2006), Wojewody
i Ławrynowicz (2006) oraz Cieślińskiego i in. (2006).
3.3. Ptaki
Podstawą niniejszego opracowania są wyniki inwentaryzacji ornitologicznej przedstawionej
przez Zagrodzkiego (2009). Jak wynika z zawartego w niej opisu większość danych
odnoszących się do awifauny lęgowej niniejszego terenu zostało zgromadzonych podczas
intensywnych badań terenowych przeprowadzonych wiosną 2009 roku. Badania łącznie
obejmowały 11 kontroli terenowych wykonanych z wykorzystaniem standardowej w tego
typu pracach metodyki, w tym dwie kontrole „nocne” w celu wykrycia gatunków ptaków o
aktywności zmierzchowo – świtowej. Dodatkowo do inwentaryzacji dołączono wyniki
wyrywkowych obserwacji, szczególnie pochodzące z innych niŜ sezon lęgowy pór roku,
odnoszące się do omawianego terenu a zebrane w latach wcześniejszych.
Badania Zagrodzkiego zostały dodatkowo uzupełnione o wyniki dwóch kontroli
przeprowadzonych
sierpniu 2009 r. obejmując okres po zakończeniu sezonu lęgowego
ptaków.
Przy analizie wartości przyrodniczej gatunków wykorzystano: Załącznik I Dyrektywy Ptasiej
EWG (1979), rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie gatunków dziko występujących
zwierząt objętych ochroną (2004), Polską czerwoną księgę zwierząt (Głowaciński 2001) oraz
raport o zagroŜeniu gatunków ptaków w Europie sporządzony przez BirdLife International
(2004).
3.4. Płazy i gady
Metodyka prac została dostosowana do: biologii i ekologii poszczególnych gatunków, pory
roku, charakteru terenu badań oraz zakresu opracowania. Poszukiwania herpetofauny
prowadzono na kilka sposobów:
8
•
poszukiwanie dorosłych i młodych osobników przede wszystkim w zbiornikach i ich
pobliŜu oraz ekosystemach wilgotnych (łąki, zarośla);
•
poszukiwania martwych płazów na okolicznych drogach. Metoda ta przynosi
informacje o składzie gatunkowym herpetofauny w danej okolicy, gdyŜ kolizje z
pojazdami stanowią jeden z najwaŜniejszych czynników wywołujących śmiertelność
w tej grupie zwierząt.
W przypadku gadów przeszukiwane były wszelkie potencjalne ich siedliska znajdujące się w
granicach terenu badań. Dla gatunków ciepło- i sucholubnych, takich jak: jaszczurka zwinka
Lacerta agilis, padalec Anguis fragilis, były to przede wszystkim suchsze i piaszczyste
fragmenty terenu, w tym drogi gruntowe. Siedliska wilgotne (fragmenty turzycowisk,
wilgotne łąki,) sprawdzane były pod kątem występowania m.in. jaszczurki Ŝyworodnej
Lacerta vivipara i zaskrońca Natrix natrix.
3.5. Owady
PoniewaŜ pełna inwentaryzacja bezkręgowców przekraczałaby moŜliwości i potrzeby
niniejszego opracowania, podczas obserwacji skupiono się jedynie na gatunkach chronionych
oraz wymienianych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Dla całego obszaru przyjęto
jednolite załoŜenia i metody poszukiwawcze. Oprócz wstępnej selekcji gatunków pod kątem
moŜliwości ich występowania – odrzuceniu gatunków, które:
•
zaliczane są do endemitów terenów górskich,
•
na terenie województwa warmińsko-mazurskiego brak jest typowych siedlisk i roślin
pokarmowych warunkujących ich obecność,
•
granice zasięgów wg dostępnej literatury przedmiotowej przebiegają daleko od
waloryzowanego obszaru,
Przyjęto, Ŝe obserwacje będą prowadzone zarówno przy słonecznej pogodzie, jaki i przy
częściowym zachmurzeniu, w dwóch interwałach czasowych: porannym – od ustąpienia rosy,
około godziny 8.30-9.00 do godziny 11-11.30 oraz popołudniowym, od godziny 14.00 do
około 17.00 – 18.00. Wg doświadczeń własnych oraz literaturowych (Adamczewski 1992) są
to godziny największej aktywności imagines.
Prace terenowe polegały na:
•
wykonaniu transektów wzdłuŜ planowanej inwestycji z odejściami bocznymi nie
mniej niŜ 100 metrów – w przypadku jednolitego terenu odejścia boczne od transektu
głównego były wykonywane na granicy siedlisk.
9
•
w przypadku motyli poszukiwaniu wszystkich dostępnych w okresie badań stadiów
rozwojowych inwentaryzowanych gatunków motyli. W pierwszej kolejności
kierowano się obecnością na danej powierzchni roślin pokarmowych. Poszukiwano
zarówno imagines inwentaryzowanych gatunków jak równieŜ jaj, gąsienic i
poczwarek.
•
w przypadku chrząszczy poszukiwano postaci imaginalnych, a takŜe larw, poczwarek
oraz charakterystycznych śladów świadczących o ich bytności w terenie, takich jak:
Ŝerowiska, otwory wylotowe, kolebki poczwarkowe, szczątki postaci doskonałych,
egzuwia, odchody i inne oznaki, na podstawie których bezspornie moŜna potwierdzić
występowanie danego gatunku. Inwentaryzacja dotyczyła wyłącznie gatunków
chronionych i Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej.
•
w przypadku waŜek skupiono się na próbie odnalezienia w terenie wyłącznie postaci
doskonałych. Przyjęto – na potrzeby tej inwentaryzacji załoŜenie, iŜ odnalezienie lub
nie, osobnika dorosłego jest wystarczającą determinantą do określenia występowania
danego gatunku.
•
w przypadku trzmieli skupiono się na próbie odnalezienia w terenie wyłącznie postaci
doskonałych
W celu identyfikacji poszczególnych gatunków posłuŜono się metodami przeŜyciowymi –
uŜywano siatki entomologicznej, oraz zatruwaczki bez środka zabijającego (octanu etylu). Po
identyfikacji osobniki były wypuszczane.
IV. INWENTARYZACJA FAUNY
4.1. Ptaki
a) centrum handlowe
Na terenie planowanego centrum handlowego stwierdzono gniazdowanie 16 gatunków
ptaków (tab. 2), w tym: 4 gatunki Non Passeriformes i 12 gatunków Passeriformes. AŜ 5
gatunków występuje tu tylko w pojedynczych parach. Większą liczebność (powyŜej 3 par)
osiąga 8 gatunków.
Wśród gniazdujących tu ptaków nie stwierdzono gatunków wymienionych w Polskiej
czerwonej księdze zwierząt. Trzynaście z występujących tu gatunków na terenie naszego
kraju podlega ochronie gatunkowej. Dwa gatunki, tj. derkacz Crex crex i gąsiorek Lanius
collurio, zostały umieszczone w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej EWG. Natomiast 4 z
gniazdujących tu gatunków: derkacz, słowik szary Luscinia luscinia, świerszczak łąkowy
10
Locustella naevia i gąsiorek, zostały wymienione w raporcie przygotowanym przez BirdLife
International jako gatunki specjalnej troski w Europie.
Wysoki status ochronny większości wymienionych wcześniej gatunków wynika z ich
złej sytuacji populacyjnej w krajach tzw. „Starej Unii”. W Polsce populacje tych gatunków
utrzymują się na stosunkowo dobrym poziomie, nie wykazują drastycznych spadków
liczebności i posiadają stosunkowo niski status ochronny.
Tabela 2. Lista lęgowych gatunków ptaków stwierdzona w roku 2009 na terenie
planowanej budowy centrum handlowego
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Gatunek
KrzyŜówka
Anas platyrhynchos
BaŜant
Phasianus colchicus
Derkacz
Crex crex
Kszyk
Gallinago gallinago
Skowronek
Alauda arvensis
Świergotek łąkowy
Anthus pratensis
Pliszka Ŝółta
Motacilla flava
Pliszka siwa
Motacilla alba
Słowik szary
Luscinia luscinia
Pokląskwa
Saxicola rubetra
Świerszczak
Locustella naevia
Łozówka
Acrocephalus palustris
Gąsiorek
Lanius collurio
Sroka
Pica pica
Makolągwa
Carduelis cannabina
Potrzos
Emberiza schoeniclus
Podlegający
ochronie
gatunkowej
Załącznik I
Dyrektywy
Ptasiej
EWG
Kategoria
SPEC wg
BirdLife
International
2
+
+
1
1
+
kilka
+
kilkanaście
+
2-3
+
2-4
+
2
+
kilkanaście
+
1
+
2
+
1
+
Liczba par
3-5
1
4
4
+
3
1
kilka
+
5-10
+
11
b) węzeł drogowy
Brak jest niestety szczegółowej inwentaryzacji ornitologicznej obszaru, na którym planowana
jest budowa węzła drogowego łączącego centrum handlowe z drogą krajową S-7.
PrzybliŜoną i bardzo ogólną charakterystykę zespołu lęgowego ptaków moŜna
przedstawić tylko w oparciu o przegląd tego terenu wykonany przez autora juŜ po
zakończeniu sezonu lęgowego ptaków. Skład i struktura siedlisk spotykanych na terenie
planowanego węzła drogowego wskazują, Ŝe występujące tu lęgowe gatunki ptaków to
gatunki synurbijne, preferujące tereny otwarte, miejscami silnie zagospodarowane i
zabudowane, ze sporym udziałem ogródków działkowych. Są to gatunki raczej pospolite i
szeroko rozprzestrzenione. Dla ewentualnego potwierdzenia tych przypuszczeń naleŜałoby
wykonać inwentaryzację awifauny w sezonie lęgowym.
4.2. Płazy i gady
Inwentaryzacja wykazała obecność 8 gatunków płazów (tab. 3). Wszystkie objęte są ochroną
ścisłą i wszystkie wymieniane są w załącznikach Konwencji Berneńskiej. Wśród nich brak
jest gatunków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Nie stwierdzono przedstawicieli
gadów.
Pewne trudności w identyfikacji sprawia Ŝaba wodna Rana cl. esculenta. Ten
pospolity płaz jest mieszańcem międzygatunkowym Ŝaby śmieszki i Ŝaby jeziorowej. śaba
wodna występuje prawie zawsze w mieszanych populacjach z Ŝabą jeziorową Rana lessonae
lub śmieszką Rana ridibunda, a czasem z dwoma tymi gatunkami. Morfologicznie i
ekologicznie jest ona formą pośrednią między wymienionymi powyŜej gatunkami i często nie
jest łatwo odróŜnić ją od form wyjściowych (zwłaszcza od Ŝaby jeziorkowej). Stosunkowo
łatwo jest to określić w okresie godowym, ze względu na odmienne głosy godowe wydawane
przez samce Ŝaby śmieszki i pokrywające cały grzbiet samców Ŝaby jeziorkowej Ŝółte
zabarwienie. Niemniej czasami nie sposób określić gatunek obserwowanych Ŝab i dlatego na
badanym terenie chwytano przedstawicieli „Ŝab zielonych” bez precyzowania gatunku.
NaleŜy przy tym mieć na uwadze, Ŝe istnieje moŜliwość określenia w niektórych przypadkach
jako „Ŝaby wodne” Ŝab jeziorkowych.
12
Tabela 3. Wykaz oraz status ochronny stwierdzonych gatunków płazów i gadów
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Gatunek
Ropucha szara Bufo bufo
śaba trawna Rana temporaria
śaba moczarowa Rana arvalis
śaba jeziorkowa Rana lessonae
śaba wodna Rana cl. esculenta
Ochrona gatunkowa
w Polsce
Konwencja Berneńska
(nr zał.)
OS
OS
OS
OS
OS
III
III
II
III
III
Objaśnienia:
OS – gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową, Załączniki do Konwencji Berneńskiej: II –
gatunki zwierząt ściśle chronione, III – gatunki zwierząt chronione (umiarkowanie,
częściowo)
4.3. Owady
4.3.1. Motyle dzienne
Na badanym terenie występują typowe, charakterystyczne siedliska dla gatunków
polifagicznych. Motyle dzienne występują tu penetrując teren w poszukiwaniu pokarmu lub
przemieszczając się pomiędzy poszczególnymi siedliskami. Dlatego teŜ nie moŜna
„przypisać” do jednego konkretnego miejsca ich występowania.
Obszary objęte
inwentaryzacją to tereny poddane silnej antropopresji – teren trawiastego lotniska, ugory, pola
uprawne, nielegalne wysypiska śmieci – zwłaszcza w pobliŜu miejsc dogodnych do
zatrzymania się, ślady po lokalnych podpaleniach (wypaleniach wiosennych traw) – wszystko
to świadczy o wysokim stopniu przekształcenia otoczenia planowanej inwestycji.
W wyniku inwentaryzacji stwierdzono 16 gatunków motyli dziennych (tab. 4). Brak
wśród nich gatunków chronionych oraz wymienionych w Załączniku II Dyrektywy
Siedliskowej.
Tabela 4. Wykaz stwierdzonych gatunków motyli dziennych
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Nazwa gatunkowa
Powszelatek brunetek Erynnis tages
Bielinek kapustnik Piersi brassicae
Bielinek rzepik Pieris rapae
Bielinek bytomkowiec Pieris napi
Latolistek cytrynek Gonepteryx rhamni
Czerwończyk dukacik Lycaena virgaureae
Modraszek ikar Polyommatus icarus
Dostojka malinowiec Argynnis paphia
Dostojka latonia Issoria lathonia
13
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Rusałka admirał Vanessa atalanta
Rusałka osetnik Vanessa cardui
Rusałka pawik Inachis io
Rusałka pokrzywnik Aglais urticae
Rusałka ceik Polygonia c-album
Osadnik egeria Pararge aegeria
Osadnik megera Lasiommata megera
4.3.2. Chrząszcze
W wyniku inwentaryzacji stwierdzono 4 gatunki z rodzaju biegacz Carabus objęte ochroną
ścisłą (tab. 5). Nie stwierdzono obecności chrząszczy wymienionych w Załączniku II
Dyrektywy Siedliskowej
Tabela 5. Wykaz stwierdzonych chronionych gatunków chrząszczy
Lp.
1.
2.
3.
4.
Nazwa gatunkowa
Biegacz gładki Carabus glabratus
Biegacz granulowany Carabus granulosus
Biegacz ogrodowy Carabus hortensis
Biegacz skórzasty Carabus coriaceus
Ochrona gatunkowa
ścisła
ścisła
ścisła
ścisła
4.3.3. WaŜki
W wyniku inwentaryzacji stwierdzono 5 gatunków waŜek (tab. 6). Brak wśród nich gatunków
chronionych oraz wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Są to gatunki
pospolicie występujące na badanym obszarze.
Tabela 6. Wykaz stwierdzonych gatunków waŜek
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Nazwa gatunkowa
Szablak Sympetrum sp.
Straszka pospolita Sympecma fusca
Świtezianka błyszcząca Calopteryx splendens
Świtezianka dziewica Calopteryx virgo
WaŜka płaskobrzucha Libellula depressa
4.3.4. Trzmiele
W wyniku inwentaryzacji stwierdzono 3 gatunki trzmieli (tab. 7). Wszystkie objęte są ścisłą
ochroną gatunkową. Są to owady pospolicie występujące na badanym obszarze.
14
Tabela 7. Wykaz stwierdzonych gatunków trzmieli
Lp.
1.
2.
3.
Nazwa gatunkowa
Trzmiel leśny Bombus pratorum
Trzmiel gajowy Bombus lucorum
Trzmiel ziemny Bombus terrestris
Ochrona gatunkowa
ściśle chroniony
ściśle chroniony
ściśle chroniony
V. INWENTARYZACJI SIEDLISK PRZYRODNICZYCH I SZATY
ROŚLINNEJ
5.1. Siedliska przyrodnicze
W obrębie obszaru analiz nie stwierdzono siedlisk przyrodniczych wymienionych w
Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej
5.2. Flora naczyniowa
5.2.1. Gatunki chronione
W obrębie obszaru analiz stwierdzono 2 gatunki roślin naczyniowych objętych na terenie
kraju ochroną częściową. Są to: grąŜel Ŝółty Nuphar lutea i kalina koralowa Viburnum opulus.
5.2.2. Gatunki zagroŜone
W obrębie obszaru analiz nie stwierdzono gatunków zagroŜonych
5.2.3. Gatunki z Załączników I i II Dyrektywy Siedliskowej
W obrębie obszaru analiz nie stwierdzono stanowisk roślin z Załączników II i IV
5.2.4. Lista stwierdzonych gatunków roślin naczyniowych
W obrębie obszaru analiz stwierdzono ogółem 215 gatunków roślin naczyniowych (tab. 8).
Tabela 8. Wykaz gatunków stwierdzonych na badanym obszarze
Lp.
Nazwa gatunkowa
1.
Skrzyp polny – Equisetum arvense L.
2.
Skrzyp bagienny – Equisetum fluviatile L.
3.
Skrzyp błotny – Equisetum palustre L.
4.
Zachylnik błotny –Thelypteris palustris Schott
5.
Wierzba rokita – Salix repens L. subsp. rosmarinifolia
Rodzina
EQUISETACEAE
THELYPTERIDACEAE
SALICACEAE
15
6.
(L.) Hartm.
Wierzba purpurowa – Salix purpureaa L.
7.
Wierzba pięciopręcikowa – Salix pentandra L.
8.
Wierzba krucha – Salix fragilis L.
9.
Wierzba wiciowa – Salix viminalis L.
10.
Wierzba biała – Salix alba L.
11.
Wierzba iwa – Salix caprea L.
12.
Wierzba szara – Salix cinerea L.
13.
Topola osika – Populus tremula L.
14.
Topola kanadyjska – Populus x canadensis Moench.
15.
Topola czarna – Populus nigra L.
16.
Brzoza omszona – Betula pubescens Ehrh.
17.
Brzoza brodawkowata – Betula pendula Roth,
18.
Olsza czarna – Alnus glutinosa (L.) Gaertn.
19.
Dąb szypułkowy – Quercus robur L.
20.
Chmiel zwyczajny – Humulus lupulus L.
CANNABACEAE
21.
Pokrzywa zwyczajna – Urtica dioica L.
URTICACEAE
22.
Rdest ptasi – Polygonum aviculare L.
23.
Rdest węŜownik – Polygonum bistorta L.
24.
Rdest ziemnowodny – Polygonum amphibium L.
25.
Rdest ostrogorzki – Polygonum hydropiper L.
26.
Rdest łagodny – Polygonum mite Schrank
27.
31.
Rdest plamisty – Polygonum persicaria L.
Rdest gruczołowy – Polygonum lapathifolium L.
subsp. pallidium (With.) Fr.
Rdest kolankowaty – Polygonum lapathifolium L.
subsp. lapathifolium
Rdestówka zaroślowa – Fallopia dumetorum (L.)
Holub
Szczaw polny – Rumex acetosella L.
32.
Szczaw zwyczajny – Rumex acetosa L.
33.
Szczaw rozpierzchły – Rumex thyrsiflorus Fing.
34.
Szczaw omszony – Rumex confertus Willd.
35.
Szczaw tępolistny – Rumex obtusifolius L.
36.
Szczaw lancetowaty – Rumex hydrolapathum Huds.
37.
Szczaw kędzierzawy – Rumex crispus L.
28.
29.
30.
BETULACEAE
FAGACEAE
POLYGONACEAE
16
38.
39.
40.
Komosa wielkolistna – Chenopodium hybridum L.
Komosa wielonasienna – Chenopodum polyspermum
L.
Komosa biała – Chenopodium album L.
43.
Łoboda rozłoŜysta – Atriplex patula L.
MoŜylinek trójnerwowy – Moehryngia trinervia (L.)
Clairv.
Gwiazdnica pospolita – Stellaria media (L.) Vill.
44.
Gwiazdnica trawiasta – Stellaria graminea L.
45.
Gwiazdnica błotna – Stellaria palustris Retz.
46.
48.
Rogownica polna – Cerastium arvense L.
Rogownica pospolita – Cerastium holosteoides Fr.
emend Hyl.
Firletka poszarpana – Lychnis flos–cuculi L.
49.
Bniec biały – Melandrium album (Mill.) Garcke
50.
Lepnica rozdęta – Silene vulgaris (Moench) Garcke
51.
53.
GrąŜel Ŝółty – Nuphar lutea (L.) Sibith. & Sm
Rogatek sztywny – Ceratophyllum demersum L. s.
str..
Knieć błotna – Caltha palustris L.
54.
Jaskier rozłogowy – Ranunculus repens L.
55.
Jaskier róŜnolistny – Ranunculus auricomus L. s. l.
56.
Jaskier ostry – Ranunculus acris L. s. str.
57.
Glistnik jaskółcze ziele – Chelidonium majus L.
58.
Stulisz lekarski – Sisimbrum officinale (L.) Scop.
59.
Stulisz Loesela – Sisymbrium loeselii L.
Stulicha psia – Descurainia sophia (L.) Webb ex
Prantl
Czosnaczek pospolity – Alliaria petiolata (M. Bieb.)
Cavara & Grande
Rzodkiewnik pospolity – Arabidopsis thaliana (L.)
Heynh.
Rzepicha ziemnowodna – Rorippa amphibia (L.)
Besser
Chrzan pospolity – Armoracia rusticana G., M. et
Sch.
RzeŜucha łąkowa – Cardamine pratensis L. s. str.
Tasznik pospolity – Capsella bursa–pastoris (L.)
Medik.
Rzodkiew świrzepa – Raphanus raphanistrum L.
41.
42.
47.
52.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
CHENOPODIACEAE
CARYOPHYLLACEAE
NYMPHAEACEAE
CERATHOPHYLLACEAE
RANUNCULACEAE
PAPAVERACEAE
BRASSICACEAE
17
68.
Wiązówka błotna – Filipendula ulmaria (L.) Maxim.
69.
Malina właściwa – Rubus idaeus L.
70.
JeŜyna popielica – Rubus caesius L.
71.
RóŜa dzika – Rosa canina L.
72.
Rzepik pospolity – Agrimonia eupatoria L
73.
Kuklik zwisły – Geum rivale L.
74.
Siedmiopalecznik błotny – Comarum palustre L.
75.
77.
Pięciornik gęsi – Potentilla anserina L.
Pięciornik kurze–ziele – Potentilla erecta (L.)
Raeusch.
Pięciornik rozłogowy – Potentilla reptans L.
78.
Pięciornik srebrny – Potentilla argentea L. s. str.
79.
Przywrotnik – Alchemilla sp.
80.
Grusza pospolita – Pyrus pyraster Burgsd.
81.
Głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna Jacq.
82.
Czeremcha zwyczajna – Padus avium Mill.
83.
Łubin trwały – Lupinus polyphyllus Lindley
84.
Robinia akacjowa – Robinia pseudacacia L
85.
Traganek szerokolistny – Astragalus glycyphyllos L.
86.
Wyka wąskolistna – Vicia angustifolia L.
87.
Wyka płotowa – Vicia sepium L.
88.
Wyka ptasia – Vicia cracca L.
89.
Groszek Ŝółty – Lathyrus pratensis L.
90.
Nostrzyk biały – Melilotus alba MED.
91.
Lucerna sierpowata – Medicago falcata L.
92.
Lucerna nerkowata – Medicago lupulina L.
93.
Koniczyna biała – Trifolium repens L.
94.
Koniczyna łąkowa – Trifolium pratense L.
95.
Komonica błotna – Lotus uliginosus Schkuhr
96.
Komonica zwyczajna – Lotus corniculatus L..
97.
Cieciorka pstra – Coronilla varia L.
98.
Szczawik zajęczy – Oxalis acetosella L.
99.
Szczawik Ŝółty – Oxalis europaea Jordan
76.
100. Bodziszek cuchnący – Geranium robertianum L.
101. Bodziszek drobny – Geranium pusillum L.
ROSACEAE
PAPILIONACEAE
OXALIDACEAE
GERANIACEAE
18
102. Klon jesionolistny – Acer negundo L.
103. Klon jawor – Acer pseudoplatanus L.
Kasztanowiec zwyczajny – Aesculus hippocastanum
104.
L.
105. Niecierpek drobnokwiatowy – Impatiens parviflora
DC.
106. Dziurawiec zwyczajny Hypericum perforatum L.
107. Fiołek polny – Viola arvensis Murray
108. Kolczurka klapowana – Echinocystis lobata (F.
Michx.) Torr. & A. Gray
109. Krwawnica pospolita – Lythrum salicaria L.
110. Wierzbownica kosmata – Epilobium hirsutum L.
111. Wierzbownica błotna – Epilobium palustre L.
112. Dereń świdwa – Cornus sanguinea L.
113. Trybula leśna – Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm.
ACERACEAE
HIPPOCASTANACEAE
BALSAMINACEAE
CLUSIACEAE
VIOLACEAE
CUCURBITACEAE
LYTHRACEAE
ONAGRACEAE
CORNACEAE
114. Biedrzeniec mniejszy – Pimpinella saxifraga L.
115. Podagrycznik pospolity – Aegopodium podagraria L.
116. Marek szerokolistny – Sium latifolium L.
117. Kropidło wodne – Oenanthe aquatica (L.) Poiret
APIACEAE
118. Gorysz błotny – Peucedanum palustre (L.) Moench
Gorysz pagórkowy – Peucedanum oreoselinum (L.)
119.
Moench
120. Barszcz zwyczajny – Heracleum sphondyllium L.
121. Marchew zwyczajna – Daucus carota L.
122. Tojeść rozesłana – Lysimachia nummularia L.
123. Tojeść pospolita – Lysimachia vulgaris L.
124. Przytulia błotna – Galium palustre L.
125. Przytulia czepna – Galium aparine L.
126. Przytulia właściwa – Galium verum L.
PRIMULACEAE
RUBIACEAE
127. Przytulia pospolita – Galium mollugo L. s. str.
128. Kielisznik zaroślowy – Calystegia sepium (L.) R. Br.
129. Powój polny – Convolvulus arvensis L.
130. śywokost lekarski – Symphytum officinale L.
131. Niezapominajka błotna – Myosotis palustris (L.) L.
emend Rchb.
132. Tarczyca pospolita – Scutellaria galericulata L.
CONVOLVULACEAE
BORAGINACEAE
LAMIACEAE
133. Poziewnik pstry – Galeopsis speciosa Mill.
19
134. Poziewnik szorstki – Galeopsis tetrahit L.
135. Jasnota purpurowa – Lamium purpureum L.
136. Czyściec błotny – Stachys palustris L.
137. Bluszczyk kurdybanek – Glechoma hederaceae L.
138. Głowienka pospolita – Prunella vulgaris L.
139. Karbieniec pospolity – Lycopus europaeus L.
140. Mięta polna – Mentha arvensis L.
141. Mięta wodna – Mentha aquatica L.
142. Psianka słodkogórz – Solanum dulcamara L.
143. Dziewanna pospolita – Verbascum nigrum L.
144. Trędownik bulwiasty – Scrophularia nodosa L.
145. Lnica pospolita – Linaria vulgaris Mill.
SOLANACEAE
SCROPHULARIACEAE
146. Przetacznik długolistny – Veronica longifolia L.
147. Przetacznik oŜankowy – Veronica chamaedrys L.
148. Babka średnia – Plantago media L.
149. Babka większa – Plantago major L. s. str.
150. Babka lancetowata – Plantago lanceolata L.
151. Dziki bez czarny – Sambucus nigra L.
152. Kalina koralowa – Viburnum opulus L.
153. Kozłek lekarski – Valeriana officinalis L.
154. Świerzbnica polna – Knautia arvensis (L.) J. M. Coult
155. Dzwonek rozpierzchły – Campanula patula L.
156. Sadziec konopiasty – Eupatorium cannabinum L.
157. Nawłoć pospolita – Solidago virgaurea L.
PLANTAGINACEAE
CAPRIFOLIACEAE
VALERIANACEAE
DIPSACACEAE
CAMPANULACEAE
ASTERACEAE
158. Nawłoć kanadyjska – Solidago canadensis L.
159. Nawłoć późna – Solidago gigantea Aiton
160. Stokrotka pospolita – Bellis perennis L.
161. Przymiotno białe – Erigeron annuus (L.) Pers
162. Przymiotno kanadyjskie – Conyza canadensis (L.)
Cronq.
163. Uczep amerykański – Bidens frondosa L.
164. Uczep zwisły – Bidens cernua L.
165. Uczep trójlistkowy – Bidens tripartita L.
166. Krwawnik pospolity – Achillea millefolium L. s. str..
167. Wrotycz pospolity – Tanacetum vulgare L.
20
168. Bylica pospolita – Artemisia vulgaris L.
169. Bylica polna – Artemisia campestris L.
170. Podbiał pospolity – Tussilago farfara L.
171. Starzec zwyczajny – Senecio vulgaris L.
172. OstroŜeń lancetowaty – Cirsium vulgare (Savi) Ten.
173. OstroŜeń błotny – Cirsium palustre (L.) Scop.
174. OstroŜeń polny – Cirsium arvense (L.) Scop.
175. Cykoria podróŜnik – Cichorium intybus L.
176. Prosienicznik szorstki – Hypochoeris radicata L.
177. Brodawnik zwyczajny – Leontodon hispidus L.
178. Mlecz zwyczajny – Sonchus oleracus L.
179. Mniszek – Taraxacum sect. Ruderalia Weber
180. Jastrzębiec baldaszkowy – Hieracium umbellatum L.
181. Strzałka wodna – Sagittaria sagittifolia L.
182. śabieniec babka wodna – Alisma plantago–aquatica
L.
183. śabiściek pływający – Hydrocharis morsus–ranae L.
184. Moczarka kanadyjska – Elodea canadensis Michx.
185. Kosaciec Ŝółty – Iris pseudacorus L.
186. Sit rozpierzchły – Juncus effusus L.
187. Sit ścieśniony – Juncus compressus JACQ.
ALISMATACEAE
HYDROCHARITACEAE
IRIDACEAE
JUNCACEAE
188. Sit skupiony – Juncus conglomeratus
189. Sit dwudzielny – Juncus bufonius L.
190. Kostrzewa łąkowa – Festuca pratensis Huds.
191. śycica trwała – Lolium perene L.
POACEAE
192. Wiechlina roczna – Poa annua L.
193. Wiechlina łąkowa – Poa pratensis L.
194. Wiechlina zwyczajna – Poa trivialis L.
195. Wiechlina błotna – Poa palustris L.
196. Kupkówka pospolita – Dactylis glomerata L.
197. Manna mielec – Glyceria maxima (Hartm.) Holmb.
198. Stokłosa dachowa – Bromus tectorum L.
199. Stokłosa bezostna – Bromus intermis Leyss.
200. Śmiałek darniowy – Deschampsia caespitosa (L.) P.
Beauv.
21
201. Mietlica psia – Agrostis canina L.
202. Mietlica pospolita – Agrostis capillaris L.
Trzcinnik lancetowaty – Calamagrostis canescens
203.
(Weber) Roth
204. Tymotka łąkowa – Phleum pratense L.
205. Wyczyniec łąkowy – Alopecurus pratensis L.
206. Mozga trzcinowata – Phalaris arundinaceae L.
Trzcina pospolita – Phragmites australis (Cav.) Trin.
207.
Ex Steud.
208. Rzęsa drobna – Lemna minor L.
209. Pałka szerokolistna – Typha latifolia L.
210. Sitowie leśne – Scirpus sylvaticus L.
211. Turzyca pospolita – Carex nigra Reichard
212. Turzyca owłosiona – Carex hirta L.
LEMNACEAE
TYPHACEAE
CYPERACEAE
213. Turzyca brzegowa – Carex riparia Curtis
214. Turzyca dzióbkowata – Carex rostrata Stokes
215. Turzyca zaostrzona – Carex gracilis Curtis
5.2.4. Zbiorowiska roślinne
Na badanym terenie wyróŜniono 23 zbiorowisk reprezentujących roślinność nieleśną, w tym
22 w randze zespołu, reprezentujących 7 klas roślinności. PoniŜej przedstawiono ich
klasyfikację fitosocjologiczną.
Klasa: Lemnetea R. Tx. 1955
Rząd: Lemnetalia R. Tx. 1955
Związek: Lemnion minoris W. Koch et R. Tx. 1954
Zespół Lemno-Spirodeletum W. Koch 1954 – zbiorowisko rzęs
Klasa: Bidentetea tripartiti R. Tx., Lohm. et Prsg 1950
Rząd: Bidentetalia tripartiti Br.-Bl. et R. Tx. 1943
Związek: Bidention tripartiti Nordh. 1940
Zespół Polygono-Bidentetum (Koch 1926) Lohm. 1950 – zbiorowisko rdestów
i uczepów
Klasa: Artemisietea vulgaris Lohm., Prsg et R. Tx. in R. Tx. 1950
Rząd: Glechometalia hederaceae R. Tx. in R. Tx. et Brun-Hool 1975
Związek: Aegopodion podagrariae R. Tx. 1967
Zespół Anthriscetum sylvestris Hadać 1978 – zbiorowisko trybuli leśnej
22
Klasa: Potametea R. Tx. et Prsg 1942
Rząd: Potametalia Koch 1926
Związek: Potamion Koch 1926 em. Oberd. 1957
Zespół Elodeetum canadensis (Ping. 1953) Pass. 1964 – zbiorowisko moczarki
kanadyjskiej
Zespół Ceratophylletum demersi Hild. 1956 – zbiorowisko rogatka sztywnego
Związek: Nymphaeion Oberd. 1953
Zespół Hydrocharitetum morsus-ranae Langendonck 1935 – zbiorowisko Ŝabiścieku
pływającego
Zespół Nupharo-Nymphaeetum albae Tomasz. 1977 – zbiorowisko grąŜela Ŝółtego i
grzybieni białych
Klasa: Phragmitetea R. Tx. et Prsg 1942
Rząd: Phragmitetalia Koch 1926
Związek: Phargmition Koch 1926
Zespół Phragmitetum australis (Gams 1927) Schmale 1939 – szuwar trzcinowy
Zespół Typhetum latifoliae Soó 1927 - szuwar pałki szerokolistnej
Zespół Glycerietum maximae Hueck 1931 – szuwar manny mielec
Zespół Oenantho-Rorippetum Lohm. 1950 – szuwar kropidła wodnego i rzepichy
ziemnowodnej
Związek: Eleocharido-Sagittarion Pass. 1964
Zespół Sagittario-Sparganietum emersi R. Tx. 1953 – szuwar strzałki wodnej
i jeŜogłówki pojedynczej
Związek: Magnocaricion Koch 1926
Zespół Caricetum ripariae Soó 1928 – szuwar turzycy brzegowej
Zespół Caricetum rostratae Rübel 1912 – szuwar turzycy dzióbkowatej
Zespół Caricetum gracilis (Graebn. et Hueck 1931) R. Tx. 1937 – szuwar turzycy
zaostrzonej
Zespół Phalaridetum arundinaceae (Koch 1926 n.n.) Lib. 1931 - szuwar mozgowy
Zbiorowisko z Calamagrostis canescens (z trzcinnikiem lancetowatym)
Klasa: Molinio-Arrhenatheretea R. Tx. 1937
Rząd: Plantaginetalia majoris (R. Tx. 1943) 1950
Związek Polygonion avicularis Br.-Bl. 1931 ex Aich. 1933
Zespół Lolio-Polygonetum arenastri Br.-Bl. 1930 em. Lohm. 1975 – zbiorowisko
dywanowe Ŝycicy trwałej
23
Rząd: Molinietalia caeruleae W. Koch 1926
Związek: Filipendulion ulmariae Segal 1966
Zespół Filipendulo-Geranietum W. Koch 1926 – ziołorośle wiązówki błotnej
i bodziszka błotnego
Zespół Lythro-Filipenduletum ulmariae Hadač et all. 1997 – ziołorośle krwawnicy
pospolitej i wiązówki błotnej
Związek: Calthion palustris R. Tx. 1936 em. Oberd. 1957
Zespół Scirpetum silvatici Ralski 1931 – zbiorowisko sitowia leśnego
Zbiorowisko z Deschampsia caespitosa (ze śmiałkiem darniowym) – łąka śmiałkowa
Związek: Alopecurion pratensis Pass. 1964
Zespół Alopecuretum pratensis (Regel 1925) Steffen 1931 – łąka wyczyńcowa
Klasa: Alnetea glutinosae Br.-Bl. et. R. Tx. 1943
Rząd: Alnetalia glutinosae R. Tx. 1937
Związek: Alnion glutinosae (Malcuit 1929) Meijer-Drees1936
Zespół Salicetum pentandro-cinereae (Almq. 1929) Pass. 1961 – zarośla wierzb
szerokolistnych
Charakterystyka roślinności nieleśnej
Roślinność wodna z klas Lemnetea i Potametea
Oś hydrologiczną obszaru tworzy rzeka Elbląg, a uzupełniają niewielkie zagłębienia
bezodpływowe wypełnione wodą i rowy melioracyjne. Wymienione zbiorniki stanowią
siedliska dla roślinności wodnej. Jednak ze względu na to, Ŝe większość reprezentujących ją
zbiorowisk roślinnych jest ukryta pod lustrem wody, nie jest ona wyeksponowana w
krajobrazie. W obrębie roślinności wodnej moŜna wyróŜnić trzy grupy zbiorowisk. Do
pierwszej naleŜą zbiorowiska drobnych roślin pleustonowych Lemno-Spirodeletum,
pływających biernie na powierzchni wody, które buduje rzęsa drobna Lemna minor. Do
drugiej grupy naleŜą ubogie florystycznie, na ogół jedno lub kilkugatunkowe zbiorowiska
roślin zanurzonych (podwodnych), budowanych przez: włosienicznika moczarkę kanadyjską
Elodeetum canadensis i rogatka sztywnego Ceratophylletum demersi. Trzecia grupa skupia
rośliny zakorzenione w dnie, o liściach wynurzonych i pływających na powierzchni wody.
Zalicza się do nich zbiorowiska: Ŝabiścieku pływającego Hydrocharitetum morsus-ranae oraz
„lilii wodnych” Nupharo-Nymphaeetum albae. To ostatnie reprezentuje wariant z grąŜelem
Ŝółtym Nuphar luteum, bez udziału grzybieni białych Nymphaea alba.
24
Roślinność mulistych brzegów wód z klasy Bidentetea tripartiti
Zamulone brzegi rzeki Elbląg oraz rowy melioracyjne po wyschnięciu wody porasta
zbiorowisko letnich terofitów Polygono-Bidentetum. Główny zrąb stanowią tu: rdesty:
ostrogorzki Polygonum hydropiper i szczawiolistny typowy Polygonum lapathifolium subsp.
lapathifolium oraz uczep trójlistkowy Bidens tripartita. Towarzyszą im zwykle liczne gatunki
przenikające ze zbiorowisk kontaktowych. Fitocenozy te rozwijają się w warunkach
gwałtownego obniŜenia się lustra wody i w następstwie tego odsłonięcia fragmentów dna.
W zaleŜności od zmieniających się warunków siedliskowych ich skład gatunkowy ulega
wielokrotnym zmianom w ciągu jednego okresu wegetacyjnego.
Roślinność nitrofilnych okrajków z klasy Artemisietea vulgaris
Na badanym terenie stwierdzono zespół Urtico-Aegopodietum podagrariae budowany przez
pokrzywę zwyczajną i podagrycznika pospolitego Aegopodium podagraria, którym
towarzyszą bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea i jasnota purpurowa Lamium
purpureum Pobocza dróg przebiegających przez obszary łąkowe porasta zbiorowisko
okrajkowe z panującą trybulą leśną Anthriscetum sylvestris.
Roślinność szuwarowa z klasy Phragmitetea
Roślinność szuwarowa wyraźnie zaznacza się w lokalnym krajobrazie, jednocześnie poprzez
produkcję znacznej ilości biomasy wyraźnie wpływa na jego kształtowanie. Spośród
zespołów ze związku Phragmition, grupującego szuwary właściwe (wysokie), największe
powierzchnie zajmują szuwar trzcinowy Phragmitetum australis. Trzcinowiska cechuje duŜa
amplituda ekologiczna oraz znaczne zróŜnicowanie pod względem składu florystycznego i
warunków siedliskowych. Występują tu zarówno płaty rosnące w miejscach podtopionych,
jak i fitocenozy porastające miejsca okresowo zalewane, posiadające w swojej strukturze
gatunki łąkowe i torfowiskowe. W miejscach, w których w pełni sezonu wegetacyjnego woda
wysycha, wykształciły się szuwary manny mielec Glycerietum maximae. Miejscami w
zaniedbanych rowach melioracyjnych występuje szuwar pałki szerokolistnej Typhetum
latifoliae, w którym dogodne warunki rozwoju posiada rzęsa drobna Lemna minor. Gatunek
ten wykazuje przy tym największą odporność na obniŜenie poziomu wody i niejednokrotnie
rośnie bezpośrednio na powierzchni podłoŜa po jej opadnięciu. Częstym składnikiem
omówionych zbiorowisk szuwarowych są: kropidło wodne Oenanthe aquatica i rzepicha
ziemnowodna Rorippa amphibia. Jednak budowane przez te rośliny zbiorowisko OenanthoRorippetum naleŜy do rzadkich na tym obszarze. Wykształca się najczęściej w wyniku
25
gwałtownego obniŜenia się poziomu wody (np. spuszczenie wody w stawach lub jej deficyt
wywołany suszą). Stałym elementem koryta rzeki Elbląg, w miejscach wypłaconych i
nasłonecznionych, cechujących się powolnym przepływem wody są niskie pokrojowo
szuwary Sagittario-Sparganietum emersi, których gatunkiem charakterystycznym jest strzałka
wodna Sagittaria sagittifolia.
Szuwary turzycowe związku Magnocaricion zajmują znacznie większe powierzchnie.
RóŜnicuje je przede wszystkim stopień wilgotności oraz Ŝyzność podłoŜa. Turzycowiska
występują w układzie przestrzennym z zaroślami wierzb szerokolistnych Salicetum
pentandro-cinereae, z szuwarami właściwymi związku Phragmition oraz zbiorowiskami
łąkowymi klasy Molinio-Arrhenatheretea. Najczęstszym i zarazem największym pod
względem areału, zróŜnicowanym florystycznie jest szuwar turzycy zaostrzonej Caricetum
gracilis. Ponadto stwierdzono tu szuwary: turzycy dziobkowatej Caricetum rostratae
i turzycy brzegowej Caricetum ripariae.
Do częstych zbiorowisk roślinnych zalicza się szuwar mozgi trzcinowatej
Phalaridetum arundinaceae, który tworzy bardzo charakterystyczne fizjonomicznie pasy
roślinności przybrzeŜnej. W rowach melioracyjnych niejednokrotnie zmniejszają one ich
światło i działają hamująco na spływ wody. Inicjalne postacie zespołu rozwijają się w
warunkach stałego podtopienia. Zaznacza się w nich udział gatunków szuwarów właściwych
z klasy Phragmitetea, zwłaszcza manny mielec Glyceria maxima. Późniejsze stadia
rozwojowe charakteryzują się zwiększonym udziałem gatunków ze związku Magnocaricion,
z których duŜe pokrycie osiąga turzyca zaostrzona Carex gracilis. Z pozostałych gatunków
stały udział w fitocenozach wykazują: tojeść pospolita Lysimachia vulgaris i krwawnica
pospolita Lythrum salicaria. Fitocenozy te rosną w miejscach o duŜych wahaniach wody,
zwłaszcza wiosną i jesienią. Miejscami spotyka się ubogie florystycznie, niemal
jednogatunkowe, zwarte szuwary z trzcinnikiem lancetowatym Calamagrostis canescens.
Roślinność łąkowa z klasy Molinio-Arrhenatheretea
Pasy wzdłuŜ rowów melioracyjnych, wilgotne obniŜenia oraz skraje zarośli porastają
ziołorośla Filipendulo-Geranietum budowane przez duŜe byliny: wiązówkę błotną
Filipendula ulmaria i bodziszka błotnego Geranium palustre oraz ziołorośla LythroFilipenduletum ulmariae z licznie występującą krwawnicą pospolitą Lythrum salicaria, której
towarzyszy tojeść pospolita Lysimachia vulgaris i wiązówka błotna Filipendula ulmaria.
Największe powierzchnie w obrębie łąk zajmują intensywnie uŜytkowane łąki wyczyńcowe
Alopecuretum pratensis (lotnisko) oraz łąki ze śmiałkiem darniowym Deschampsia
26
caespitosa. Z gatunków powszechnie tu występujących naleŜy wymienić: jaskra rozłogowego
Ranunculus repens, kupkówkę pospolitą Dactylis glomerata, wyczyńca łąkowego Alopecurus
pratensis, wiechliny: łąkową Poa pratensis i zwyczajną Poa trivialis. W niektórych płatach
zwraca uwagę znaczny udział pokrzywy zwyczajnej, pięciornika gęsiego Potentilla anserina i
ostroŜenia polnego Cirsium arvense. Miejsca wydeptywane przez zwierzęta i ludzi oraz
wykorzystywane drogi wśród łąk porasta ubogie gatunkowo zbiorowisko dywanowe LolioPolygonetum arenastri. Tworzą je m.in.: wiechlina roczna Poa annua, babka zwyczajna
Plantago major i tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris.
Roślinność zaroślowa z klasy Alnetea glutinosae
Zarośla wierzbowe odgrywają znaczącą rolę w miejscowym krajobrazie. NaleŜą do nich
zwarte zarośla wierzb szerokolistnych Salicetum pentandro-cinereae, które stanowią jedną
z faz sukcesji wtórnej na nieuŜytkowanych łąkach. Zarośla te tworzą złoŜone kompleksy
przestrzenne z szuwarami turzycowymi i łąkami, niejednokrotnie stanowiąc dla nich swoistą
otulinę. Bardzo często występują w formie wąskich pasów tworząc swoisty ekoton
kształtujący linię brzegową pomiędzy ekosystemami. Tak szerokie rozprzestrzenienie
sprawia, Ŝe oprócz charakterystycznych dla tej formacji krzewiastej wierzb - szarej Salix
cinerea i pięciopręcikowej Salix pentandra, pozostały skład jest bardzo zmienny.
5.3. Grzyby
W obrębie obszaru analiz stwierdzono 7 gatunków podstawczaków Basidiomycetes (tab. 9).
Nie stwierdzono gatunków chronionych i zagroŜonych.
Tabela 9. Wykaz gatunków podstawczaków występujących na badanym terenie
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Nazwa gatunkowa
Fomes fomentarius – hubiak pospolity
Agaricus campestris – pieczarka polna
Agaricus sylvaticola – pieczarka zaroślowa
Coprinus atramentarius – czernidłak pospolity
Bovista nigrescens – kurzawka czerniejąca
Lycoperdon pyriforme – purchawka gruszkowata
Clavatia utriformis – czasznica oczkowata
Rodzina
Polyporaceae - śagwiowate
Agaricaceae – Pieczarkowate
Coprinaceae – Czernidłakowate
Lycoperdaceae - Purchawkowate
W obrębie obszaru analiz stwierdzono 7 gatunków grzybów naporostowych (tab. 10). Nie
stwierdzono gatunków chronionych i zagroŜonych.
27
Tabela 10. Wykaz gatunków grzybów naporostowych (porostów) na badanym terenie
Nazwa gatunkowa
Lp.
1. Caloplaca citrina (Hoffm.) Th. Fr. (jaskrawiec
cytrynowy)
2. Hypogymnia
physodes
(L.)
Nyl.
(pustułka
pęcherzykowata)
3. Lecanora albescens (Hoffm.) Branth & Rostr.
4.
5.
6.
7.
Miejsce stwierdzeń
na
betonowych
słupach
energetycznych
na korze wszystkich gatunków
drzew oraz na martwym drewnie
na
betonowych
słupach
energetycznych
Lecanora dispersa (Pers.) Sommerf. (misecznica na
betonowych
słupach
pospolita)
energetycznych
Lepraria ssp.(liszajec)
na wszystkich gatunkach drzew
Parmelia sulcata Taylor (tarczownica bruzdkowana)
na korze wszystkich gatunków
drzew liściastych
Xanthoria parietina (L.) Th. Fr. (zło torost ścienny)
na korze wszystkich gatunków
drzew liściastych
VI. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA INWESTYCJI
6.1. PLB 280013 „Jezioro DruŜno”
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenów przewidziane w projekcie budowy
centrum handlowego oraz węzła umoŜliwiającego do niego dojazd z obwodnicy Elbląga nie
wpłyną w sposób negatywny na integralność i funkcjonowanie obszaru Natura 2000.
Świadczy o tym:
1) obszar przewidziany pod budowę centrum handlowego oraz węzła drogowego ze
względu na nieistotne znaczenie w zachowaniu „spójności ekologicznej” nie znalazł
się w granicach projektowanych obszarów Natura 2000;
2) centrum handlowe od obszaru Natura 2000 oddzielać będzie istniejąca obwodnica
Elbląga;
3) uwzględniając granice obszaru udostępnione na stronach Ministerstwa Środowiska
inwestycja nie naruszenia granic obszaru Natura 2000;
4) ustalone zasady ochrony środowiska w zakresie ochrony wód podziemnych, ochrony
powietrza i ochrony przed hałasem oraz zasady modernizacji i budowy systemów
infrastruktury zwłaszcza w zakresie odprowadzania ścieków, odprowadzania wód
opadowych i roztopowych oraz zbiórki magazynowania i usuwania odpadów stałych
zabezpieczają w stopniu wystarczającym ewentualny pośredni wpływ na przedmioty
ochrony jaki są ptaki, jak i sam obszar Natura 2000.
28
6.2. PLH280008 Jezioro DruŜno
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenów przewidziane w projekcie budowy
centrum handlowego oraz węzła umoŜliwiającego do niego dojazd z obwodnicy Elbląga nie
wpłyną w sposób negatywny na integralność i funkcjonowanie obszaru Natura 2000.
Świadczy o tym:
1) obszar przewidziany pod budowę centrum handlowego oraz węzła drogowego ze
względu na nieistotne znaczenie w zachowaniu „spójności ekologicznej” nie znalazł
się w granicach projektowanych obszarów Natura 2000;
2) centrum handlowe od obszaru Natura 2000 oddzielać będzie istniejąca obwodnica
Elbląga;
3) uwzględniając granice obszaru udostępnione na stronach Ministerstwa Środowiska
inwestycja nie naruszenia granic obszaru Natura 2000;
4) ustalone zasady ochrony środowiska w zakresie ochrony wód podziemnych, ochrony
powietrza i ochrony przed hałasem oraz zasady modernizacji i budowy systemów
infrastruktury zwłaszcza w zakresie odprowadzania ścieków, odprowadzania wód
opadowych i roztopowych oraz zbiórki magazynowania i usuwania odpadów stałych
zabezpieczają w stopniu wystarczającym ewentualny pośredni wpływ na przedmioty
ochrony jaki są ptaki, jak i sam obszar Natura 2000.
Ptaki
Budowa i funkcjonowanie centrum handlowego wraz z węzłem drogowym będzie niosła za
sobą szereg niekorzystnych oddziaływań na lokalną awifaunę. Zdecydowanie niekorzystny
wpływ będzie miało na ptaki gniazdujące, bądź Ŝerujące na terenie planowanego centrum
handlowego. Znacznie mniejszy ten wpływ będzie w miejscu węzła drogowego. Nie moŜna
wykluczyć pewnych negatywnych oddziaływań tych inwestycji na obszar Natura 2000
„Jezioro DruŜno”, przy czym trudno będzie oddzielić ewentualne oddziaływania pochodzące
z centrum handlowego i węzła drogowego od oddziaływań pochodzących z funkcjonowania
połoŜonej w ich sąsiedztwie, w przebiegu drogi ekspresowej S 7, obwodnicy Elbląga.
Wybudowanie centrum handlowego ze względu na odwodnienie tego terenu i silne
zurbanizowanie pozbawi obecnie tu występujące gatunki ptaków odpowiednich siedlisk
gniazdowych, a tym samym zmusi je do definitywnego opuszczenia tych terenów. Nawet
jeŜeli kompleks centrum handlowego wraz z towarzyszącą mu infrastrukturą nie zajmie
całości terenów trawiastych połoŜonych po północnej części obwodnicy, to pozostawione
29
niezabudowane fragmenty przestaną być dla tych gatunków atrakcyjne. Zmiany w środowisku
wywołane budową i funkcjonowaniem centrum handlowego będą trwałe i raczej trudno
odwracalne.
W odległości ok. 1 km od planowanej budowy centrum handlowego znajduje się
granica obszaru Natura 2000 „Jezioro DruŜno”. Wybitne walory ornitologiczne, tego
kompleksu przyrodniczego wpływają na róŜnorodność biologiczną terenów sąsiednich, w tym
takŜe na bogactwo przyrodnicze terenu przeznaczonego pod planowane centrum handlowe.
Obecnie, kiedy teren planowany pod budowę centrum handlowego jest niejako
oddzielony od obszaru Natura 2000 „Jezioro DruŜno” poprzez obwodnicę, nie wydaje się, aby
wpływ centrum handlowego na ten obszar był znaczący. O większym niekorzystnym wpływie
tej inwestycji moŜna by mówić, gdyby nie było obwodnicy i tym samym planowane centrum
handlowe byłoby najbardziej na południe wysuniętym obiektem intensywnej działalności
ludzkiej. Niewątpliwie największe negatywne oddziaływanie na pobliski obszar Natura 2000
„Jezioro DruŜno” wywiera obecnie obwodnica Elbląga. Droga ta jako inwestycja o
charakterze liniowym, co najmniej na odcinku kilku kilometrów przebiega na obrzeŜu
terenów chronionych. Prowadzi to do trwałej fragmentacji środowisk chronionych, przecina
korytarze ekologiczne, stanowi drogę ułatwiającą wnikanie obcych gatunków, jest źródłem
emisji spalin i hałasu, wreszcie bezpośrednio zagraŜa zwierzętom próbujących przez nią
wędrować. Wydaje się, Ŝe budowa i późniejsze funkcjonowanie centrum handlowego nie
powinno w znaczący sposób pogłębić negatywnego oddziaływania obwodnicy na obszary
Natura 2000 „Jezioro DruŜno”, w tym takŜe na występujące tam gatunki ptaków. WaŜne jest,
Ŝe Ŝaden z elementów planowanego centrum handlowego nie będzie budowany na południe
od obwodnicy, czyli niejako nie wkroczy w obszary Natura 2000 bardziej niŜ obwodnica.
Planowany węzeł drogowy, który umoŜliwi dojazd do centrum handlowego z
obwodnicy Elbląga, obejmuje tereny połoŜone bezpośrednio przy obwodnicy, które w
znacznej mierze juŜ wcześniej zostały zurbanizowane. Węzeł drogowy połoŜony będzie w
odległości ok. 500 metrów od granic obszaru Natura 2000 „Jezioro DruŜno”. Wydaje się, iŜ
ze względu na charakter i przeznaczenie tej inwestycji, negatywne wpływy z nią związane nie
będą większe niŜ obecnie samej tylko obwodnicy. Ponadto odróŜnienie oddziaływań
negatywnych pochodzących z funkcjonowania samego węzła od oddziaływań obwodnicy, w
tym wypadku będzie niezwykle trudne.
Jakkolwiek największy negatywny wpływ omawianych inwestycji będzie odnosił się
do awifauny lęgowej, a więc wiosny i sezonu lęgowego, będzie on takŜe zauwaŜalny, choć w
mniejszym stopniu, w pozostałych okresach roku. Szczególnie dotyczy to terenów
30
planowanego centrum handlowego. Teren ten wraz z sąsiadującym z nim lotniskiem
sportowym to największy w granicach Elbląga obszar otwarty porośnięty głównie niską
roślinnością trawiastą. Jest to tym samym waŜny obszar Ŝerowania dla gatunków ptaków
preferujących łąki lub młode ugory. W trakcie inwentaryzacji wykazano, iŜ w róŜnych
okresach roku występują tu: czapla siwa Ardea cinerea, myszołów Buteo buteo, myszołów
włochaty Buteo lagopus, błotniak zboŜowy Circus cyaneus, pustułka Falco tinnunculus,
czajka Vanellus vanellus, kwokacz Tringa nebularia, łęczak Tringa glareola, kwiczoł Turdus
pilaris, srokosz Lanius excubitor, jemiołuszka Bombycilla garrulus, czeczotka Carduelis
flammea, szczygieł Carduelis carduelis.
W okresie po wybudowaniu centrum handlowego teren ten prawdopodobnie
przestanie być atrakcyjny jako Ŝerowisko dla większości gatunków ptaków. PowaŜnie
ograniczona zostanie powierzchnia dostępna dla ptaków, a stała obecność znacznych ilości
ludzi będzie oddziaływać na nie odstraszająco. Fakt ten będzie szczególnie istotny dla
gatunków gniazdujących w mieście i wykorzystujących ten teren jako miejsce Ŝerowania (np.
pustułka). Zmusi to ptaki do poszukiwania nowych terenów Ŝerowiskowych i pokonywania
znacznie większych odległości, co z pewnością będzie miało swoje konsekwencje
ekologiczne, np. obniŜony sukces lęgowy.
6.2. Płazy
Wszystkie gatunki płazów podlegają w Polsce ochronie gatunkowej. W ich przypadku
kluczowym elementem zachowania istniejących populacji jest ochrona miejsc rozrodu, a więc
utrzymanie istniejących zbiorników wodnych oraz siedlisk podmokłych i wilgotnych
w niezmiennym stanie (bez zasypywania i osuszania). Wszelkie prace budowlane mogące
spowodować zmianę stosunków wodnych bądź istniejących warunków siedliskowych w
zbiornikach wodnych i ich bezpośredniej bliskości będą mieć negatywny wpływ na populacje
płazów.
6.3. Owady
Efekt oddziaływania na owady planowanej inwestycji, zarówno na etapie budowy jak i
eksploatacji, jest trudny do przewidzenia. Nie moŜna jednocześnie odpowiedzieć na pytanie
ile osobników zginie i jaki, to będzie miało wpływ na demografię poszczególnych populacji,
gdyŜ wszelkie prace naukowe z tego zakresu są pracami opierającymi się jedynie na danych
szacunkowych.
31
Z punktu widzenia zachowania istniejącej w Polsce bioróŜnorodności motyli
dziennych, chrząszczy i waŜek planowana budowa centrum handlowego wraz z węzłem
drogowym nie stanowi istotnego zagroŜenia, gdyŜ na obszarze planowanej inwestycji
stwierdzono gatunki pospolite i szeroko rozpowszechnione. Zgrupowania owadów
zasiedlające ten obszar to przede wszystkim gatunki eurytopowe, tzn. o małych wymaganiach
środowiskowych. W związku z tym, istnieje duŜe prawdopodobieństwo, Ŝe zmiany w
środowisku spowodowane budową i istnieniem w przyszłości centrum i węzła nie będą na
tyle istotne, aby gatunki te wycofały się całkowicie z analizowanego terenu. Uporządkowanie
terenu poprzez wysianie mieszanki traw i roślin motylkowych, paradoksalnie moŜe
wzbogacić ten obszar o nowe siedliska korzystne dla motyli i chrząszczy.
Z punktu widzenia prawa naleŜy wystąpić o zgodę na ewentualne niezamierzone
uśmiercenie w pasie inwestycji przedstawicieli objętych ochroną rodzajów: biegacz Carabus
oraz trzmiel Bombus.
6.4. Siedliska przyrodnicze, szata roślinna, grzyby
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu polegające na budowie centrum handlowego
oraz węzła drogowego nie będą miały istotnego znaczenia na stan zachowania szaty roślinnej
w skali lokalnej regionalnej poniewaŜ:
1) w rejonie inwestycji istnieje narastająca antropofizacja objawiająca się stałym
zwiększaniem się udziału ilościowego i jakościowego pospolitych, synantropijnych
gatunków roślin o kosmopolitycznym typie zasięgu. Wynika to z lokalizacji w
granicach duŜego miasta. Urbanizacja powoduje ujednolicanie się występujących tu
zespołów roślin oraz uboŜenie róŜnorodności gatunkowej o rodzime rośliny;
2) w rejonie inwestycji nie wykazano obecności siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
roślin chronionych w ramach Dyrektywy Siedliskowej. Nie stwierdzono, poza dwoma
pospolitymi w kraju roślinami chronionymi częściowo, gatunków roślin chronionych
ściśle oraz zagroŜonych;
3) nie
stwierdzono
chronionych
oraz
zagroŜonych
gatunków
grzybów
wielkoowocnikowych i grzybów naporostowych (porostów)
4) rejon inwestycji pod względem botanicznym nie wyróŜnia się niczym szczególnym na
poziomie lokalnym ani regionalnym.
32
5) 3150 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z
Nymphaeion, Potamion
Zidentyfikowane zagroŜenia w skali kraju: siedliska zanikają wskutek eutrofizacji
(nawoŜenie pól, dopływ biogenów), niszczenia mechanicznego (zasypywanie),
osuszania w wyniku melioracji oraz zamulania, wypłycania i zaniku w wyniku
odcięcia zbiorników od kontaktu z macierzystą rzeką i brakiem okresowych zalewów,
co powoduje tzw. starzenie się zbiorników i zarastanie na drodze sukcesji.
Oddziaływanie bezpośrednie: brak
Oddziaływanie pośrednie: brak
Ocena: brak znaczącego negatywnego oddziaływania
Uzasadnienie: inwestycja leŜy poza zasięgiem siedliska przyrodniczego, w związku z
tym nie nastąpi jego fizyczne zniszczenie poprzez zajęcie terenu pod inwestycje.
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu nie spowodują zaburzeń w strukturze
i funkcjach tego siedliska w obrębie całego obszaru PLH280008 Jezioro DruŜno
poniewaŜ nie wiąŜą się z eutrofizacją i osuszaniem w wyniku melioracji. Budowa i
eksploatacja centrum handlowegoi nie mają wpływu na proces sukcesji (starzenie się i
zarastanie) jaki zachodzi w obrębie siedliska. Reasumując areał siedliska nie ulegnie
zmianie w wyniku realizacji inwestycji.
6) 6430 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne
(Convolvuletalia sepium)
Zidentyfikowane zagroŜenia w skali kraju: przesuszenie będące efektem ogólnego
obniŜania się w wyniku regulacji cieków; mechaniczne niszczenie podczas stabilizacji
i prostowania brzegów, usuwanie zarośli i zadrzewień nadrzecznych; synantropizacja i
neofityzacja.
Oddziaływanie bezpośrednie: brak
Oddziaływanie pośrednie: brak
Ocena: brak znaczącego negatywnego oddziaływania
Uzasadnienie: inwestycja leŜy poza zasięgiem siedliska przyrodniczego, w związku z
tym nie nastąpi jego fizyczne zniszczenie poprzez zajęcie terenu pod inwestycje.
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu nie spowodują zaburzeń w strukturze
i funkcjach tego siedliska w obrębie całego obszaru PLH280008 Jezioro DruŜno
poniewaŜ nie będzie miałowpływu na stan wód w jeziorze ani nie wiąŜe się zabudową
hydrotechniczną brzegów.
33
7) 91D0 Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis, Vaccinio
uliginosi-Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum i
brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne)
Zidentyfikowane zagroŜenia w skali kraju: przesuszenie będące efektem ogólnego
obniŜania się wód gruntowych, juwenalizacja drzewostanów (brak starszych wiekowo
drzewostanów), zręby zupełne.
Oddziaływanie bezpośrednie: brak
Oddziaływanie pośrednie: brak
Ocena: brak znaczącego negatywnego oddziaływania
Uzasadnienie: inwestycja leŜy poza zasięgiem siedliska przyrodniczego, w związku z
tym nie nastąpi jego fizyczne zniszczenie poprzez zajęcie terenu pod inwestycje.
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu nie spowodują zaburzeń w strukturze
i funkcjach tego siedliska w obrębie całego obszaru PLH280008 Jezioro DruŜno
poniewaŜ nie wiąŜą się z szeroko rozumianą gospodarką leśną i nie doprowadzą do
odwodnień w bezpośrednim sąsiedztwie siedliska. Reasumując areał siedliska nie
ulegnie zmianie w wyniku realizacji inwestycji.
8) 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albae, Populetum
albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
Zidentyfikowane zagroŜenia w skali kraju: przesuszenie będące efektem ogólnego
obniŜania się wód gruntowych, przyspieszonej erozji wgłębnej cieków w wyniku ich
regulacji, obniŜania się bazy hydrologicznej cieków i zasilania wodami podziemnymi;
synantropizacja i neofityzacja runa; juwenalizacja drzewostanów (brak starszych
wiekowo drzewostanów); wycinanie drzew w międzywalu i zadrzewieniach
nadrzecznych; fragmentaryzacja; niewystarczająca ilość martwego drewna.
Oddziaływanie bezpośrednie: brak
Oddziaływanie pośrednie: brak
Ocena: brak znaczącego negatywnego oddziaływania
Uzasadnienie: inwestycja leŜy poza zasięgiem siedliska przyrodniczego, w związku z
tym nie nastąpi jego fizyczne zniszczenie poprzez zajęcie terenu pod inwestycje.
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu nie spowodują zaburzeń w strukturze
i funkcjach tego siedliska w obrębie całego obszaru PLH280008 Jezioro DruŜno
poniewaŜ nie wiąŜą się z szeroko rozumianą gospodarką leśną ani gospodarką wodną
w zlewniach. Reasumując areał siedliska nie ulegnie zmianie w wyniku realizacji
inwestycji.
34
VII.
PROPOZYCJE
ZAPOBIEGANIE
ODDZIAŁYWAŃ
DZIAŁAŃ
I
NA
MAJĄCYCH
OGRANICZENIE
ŚRODOWISKO
NA
CELU
NEGATYWNYCH
PRZYRODNICZE
ORAZ
OBSZAR NATURA 2000
Przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu polegające na budowie centrum handlowego
oraz węzła drogowego przewidziane są inwestycją, która będzie ingerencją w dotychczasowy
układ przyrodniczy tego terenu, nawet jeśli jest to jak w tym przypadku, układ w duŜej mierze
antropogeniczny i nie wyróŜniający się w sposób szczególny pod względem przyrodniczym w
skali regionu i kraju.
W celu ograniczenia lub eliminacji niekorzystnych oddziaływań inwestycji na
środowisko
przyrodniczego
planowanego
zagospodarowania
terenu
zaleca
się
przeanalizowanie moŜliwości wprowadzenia zmian do miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego polegających na:
1) budowa systemu odwodnienia parkingów w obrębie centrum handlowego oraz węzła
drogowego z zastosowaniem niezbędnych technologii chroniących środowisko, przy
świadomości moŜliwego wpływu przyjętych rozwiązań na wody powierzchniowe i gruntowe.
Wskazane jest dwustopniowe oczyszczanie wód deszczowych i roztopowych poprzez
wytrącanie zawiesin w osadnikach piaskowych oraz redukcję substancji ropopochodnych na
separatorach;
VIII. WNIOSKI KOŃCOWE
Przeprowadzona inwentaryzacja przyrodnicza nie wykazała na badanym obszarze obecności
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt wymienionych w Dyrektywie
Siedliskowej. Analiza uzyskanych wyników wykazała, Ŝe przeznaczenie i zasady
zagospodarowania terenu polegające na budowie centrum handlowego oraz węzła
komunikacyjnego nie będą miały znaczącego negatywnego oddziaływania na gatunki ptaków
(główny przedmiot ochrony) i ich siedliska w obrębie obszaru oraz siedliska przyrodnicze w
obszarach Natura 2000 Jezioro DruŜno. Tereny przeznaczone pod inwestycję juŜ w chwili
obecnej ulegają i będą w niedalekiej przyszłości ulegać daleko zaawansowanej antropofizacji,
objawiającej się stałym zwiększaniem udziału ilościowego i jakościowego pospolitych,
synantropijnych gatunków roślin i zwierząt o kosmopolitycznym typie zasięgu. Jest to proces
nieodwracalny związany z rozwojem miasta Elbląg. Do negatywnych czynników
przyspieszających ujednolicanie się występujących tu zespołów roślin oraz zwierząt i
35
uboŜenie róŜnorodności gatunkowej o gatunki rodzime naleŜą zmiany środowiskowe
zachodzące w obrębie miasta, m.in.: fragmentacja przestrzeni i wzrastająca izolacja na skutek
powstających barier; ekspansja gatunków synantropijnych; wzrastające przesuszenie będące
wynikiem spadku poziomu wód gruntowych wywołanych przez budownictwo oraz systemy
kanalizacji oraz zmiany w mikroklimacie.
Biorąc wszystkie te czynniki pod uwagę wydaje się, Ŝe budowę centrum handlowego i
węzła komunikacyjnego naleŜy zaopiniować pozytywnie.
XI. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE
BirdLife International. 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation
status. BirdLife International. Conservation Series No. 12. Cambridge, UK
Buszko J. 1993. Atlas motyli Polski. I. Motyle dzienne (Rhopalocera). Grupa IMAGE,
Warszawa, 269 ss.
Buszko J. 1997. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce (Lepidoptera:
Papilionoidea, Hesperioidea) 1986-1995. Oficyna Wydawnicza Turpress, Toruń, 170
ss.
Cieśliński S., CzyŜewska K., Fabiszewski J. 2006: Red list of the lichens in Poland. In: Mirek
Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (eds.). Red list of plants and fungi in Poland:
71-89. W. Szafer Institute of Botany Polish Academy of Sciences, Kraków.
Chmiel M. A., 2006. Checklist of Polish Larger Ascomycetes. Krytyczna lista
wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski. IB PAN. Kraków.
Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich
ptaków
Dyrektywa 92/43/EEC o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dziko Ŝyjącej fauny i flory
zmieniona dyrektywą 97/62/EEC
Faliński J. B. 1990-1991. Kartografia geobotaniczna. PPWK. Warszawa-Wrocław.
Głowaciński Z. (red.). 2001. Polska czerwona księga zwierząt. Kręgowce. PWRiL. Warszawa
Herbich J. (red.). 2004. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręczniki
metodyczne. T. 1-5. Ministerstwo Środowiska, Warszawa.
Interpretation Manual of European Union Habitats, European Commission DG Environment
version of October 1999
36
Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). 2001. Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i
rośliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Instytut Ochrony Przyrody, PAN,
Kraków.
Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Ser.
Vademecum Geobotanicum. PWN. Warszawa.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteriodophytes
of Poland. A checklist. – W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences,
Kraków, s 442.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków
dziko występujących zwierząt objętych ochroną.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określenia siedlisk
przyrodniczych podlegających ochronie (Dz. U. Nr 92, poz. 1029)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1764)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie
wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz. U. Nr 94, poz. 795)
Wojewoda W. 2003. Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista
wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. IB PAN. Kraków.
Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006. Red list of rare Myxomycetes in Poland. [w:] Z. Mirek,
K. Zarzycki, W. Wojewoda & Z. Szeląg (red.). Red list of plants and fungi on Poland.
W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków, ss. -51-70.
Zagrodzki
Z.
2009.
Wyniki
inwentaryzacji
przyrodniczej
oraz
uwagi
dotyczące
planowanej inwestycji w południowej części błoni elbląskich przy ul. Akacjowej i drogi
krajowej E-77. Maszynopis. Hadyny.
Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Red list of the vascular plants in Poland. [w:] Z. Mirek, K.
Zarzycki, W. Wojewoda & Z. Szeląg (red.). Red list of plants and fungi on Poland. W.
Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków, ss.9-20.
37