Pdf version

ARTYKUŁY ORYGINALNE
Wyniki leczenia chorych po nagłym zatrzymaniu
krążenia przyjętych na oddział intensywnej terapii
szpitala referencyjnego w Arabii Saudyjskiej
Abdulaziz Aldawood
King Saud Bin Abdulaziz University for Medical Sciences, Riyadh, Arabia Saudyjska
Streszczenie: Wprowadzenie. Zatrzymanie krążenia i oddychania może wystąpić nieoczekiwanie i wiąże się
z dużą śmiertelnością. Dane o wynikach resuscytacji i czynnikach wpływających na rokowanie obecnie dostępne
w Arabii Saudyjskiej w ogromnej większości pochodzą ze Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej. Cele.
Celem badania była ocena wyników leczenia pacjentów po nagłym zatrzymaniu krążenia w jednym ze szpitali
referencyjnych w Arabii Saudyjskiej oraz zbadanie czynników, które mogły mieć wpływ na te wyniki. Pacjenci
i metody. Do badania zakwalifikowano wszystkich dorosłych chorych, którzy przeżyli nagłe zatrzymanie krążenia,
przyjętych na oddział intensywnej terapii (OIT). Ocenialiśmy okres od stycznia 2000 roku do marca 2007 roku.
Wyniki. W tym retrospektywnym badaniu kohortowym zidentyfikowaliśmy 1749 chorych z nagłym zatrzymaniem
krążenia; 495 (28,3%) z nich zostało przyjętych na OIT. Do wypisania z OIT przeżyło 238 (13,6% pierwotnej
kohorty), a 134 (7,7%) – do wypisania ze szpitala. Wnioski. Rokowanie u chorych z nagłym zatrzymaniem
krążenia jest wciąż złe. Dokonujemy przeglądu zmian w protokołach resuscytacji, których wprowadzenie może
poprawić rokowanie chorych po zatrzymaniu krążenia. Aby poprawić tą sytuację, ważne są takie inicjatywy, jak
stworzenie „medycznych zespołów szybkiego reagowania” zapewniających szybką pomoc u chorych w sytuacji
zagrożenia, co mogłoby potencjalnie zmienić losy niektórych chorych.
Słowa kluczowe: Arabia Saudyjska, nagłe zatrzymanie krążenia
WPROWADZENIE
Zatrzymanie oddechu i krążenia może wystąpić niespodziewanie i wiąże się z dużą śmiertelnością [1,2]. Resuscytację
krążeniowo-oddechową (RKO) opracowano w celu podejmowania prób ratowania życia chorych, u których wystąpił taki
epizod. Chociaż nowoczesna RKO istnieje od ponad 40 lat, całkowity wskaźnik przeżywalności pacjentów, u których wystąpiło zatrzymanie czynności serca, pozostaje niepokojąco mały.
Ostatnie odkrycia technologiczne otwierają jednak przed lekarzami nowe, godne uwagi możliwości [3]. Łączne dane z szeroko zakrojonych badań obejmujących ponad 40 000 pacjentów pokazują wskaźnik przeżywalności do wypisu ze szpitala,
wynoszący jedynie 16% dla pacjentów, u których wystąpiło
zatrzymanie czynności serca w szpitalu [4,5]. W przypadku
zatrzymania czynności serca poza szpitalem, przeżywalność
Adres do korespondencji:
Assistant Professor of Medicine Abdulaziz Aldawood MD, FRCP(C), FCCP, King Saud
Bin Abdulaziz University for Medical Sciences, Po Box 1149, Riyadh, 11322, Saudi Arabia,
email: [email protected]
Praca wpłynęła: 26.11.2007. Przyjęta do druku: 29.11.2007.
Nie zgłoszono sprzeczności interesów.
Pol Arch Med. Wewn. 2007; 117 (11-12): 497-500
Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2007
Wyniki leczenia chorych po nagłym zatrzymaniu krążenia...
pozostaje na całym świecie na niskim poziomie – pomimo coraz większych wysiłków w kierunku szkolenia personelu służb
ratowniczych oraz osób cywilnych [3]. Ogólnie funkcjonuje
przekonanie, że właściwie wykonana RKO posiada istotny
wpływ na przeżywalność [6]. Rokowania dla chorych, u których wystąpiło zatrzymanie krążenia i oddechu, można zatem
rozważać oddzielnie dla dwóch grup: pierwszą grupę stanowią
chorzy, u których taki przypadek wystąpił poza szpitalem, natomiast druga grupa to chorzy hospitalizowani.
Niniejsze badanie analizuje rokowania w przypadku zatrzymania czynności serca na terenie szpitala. Zaletą środowiska szpitalnego jest dokumentacja prowadzona przed zatrzymaniem, a także pewność, że resuscytacja została przeprowadzona przez wysoko wykwalifikowany personel szpitalny.
W szpitalach zatrzymanie czynności serca jest dość częstym
przypadkiem – jego szacunkowa częstość wynosi 1 na 1000
pacjentów, chociaż zależy ona od populacji w danym ośrodku.
Według piśmiennictwa wskaźnik przeżywalności do wypisu
u tych pacjentów mieści się w zakresie 5–37% [7]. Czynniki
wpływające na rokowania dla ofiar zatrzymania czynności serca w szpitalu są następujące: organizacja szpitalnego zespołu
ratowniczego, czas pomiędzy wezwaniem a dotarciem na miejsce zespołu resuscytacyjnego, dostępność sprzętu oraz poziom
wyszkolenia personelu [7]. Głównym czynnikiem może być
1
ARTYKUŁY ORYGINALNE
Tabela 1. W
ynik 1749 zabiegów RKO wykonanych w okresie
badania (01.2000–03.2007)
PACJENCI I METODY
Suma przypadków zatrzymania
czynności serca na terenie szpitala
poza oddziałem kardiologicznym
1749 (0,72% przyjęć)
Lokalizacja badania
Prawdopodobieństwo przeżycia
krótkotrwałego
495/1749 (28,3%)
Liczba wypisanych z OIT
238/1749 (13,6%)
Liczba wypisanych ze szpitala
134/1749 (7,7%)
OIT – oddział intensywnej terapii, RKO – resuscytacja krążeniowo-oddechowa
Tabela 2. P
rawdopodobieństwo przeżycia po przyjęciu na OIT
w zależności od rozpoznania
Choroba podstawowa
Liczba
chorych
Prawdopodobieństwo
przeżycia (95% CI)
choroby układu
oddechowego
111
0,34 (0,25–0,44)
choroby układu krążenia
120
0,28 (0,20–0,37)
choroby neurologiczne
40
0,35 (0,21–0,52)
choroby nerek
63
0,17 (0,1–0,3)
choroby układu
pokarmowego
36
0,28 (0,14–0,45)
posocznica
33
0,21 (0,9–0,39)
wypadek drogowy
25
0,16 (0,04–0,36)
inne
67
0,24 (0,14–0,35)
Pacjenci
Badaniu poddano jedynie dorosłych pacjentów po zatrzymaniu czynności serca i zakończonej sukcesem RKO (określonej jako przywrócenie spontanicznego rzutu serca). Do analizy
rokowania włączyliśmy pacjentów, którzy zostali następnie
przyjęci na OIT. Badanie obejmuje okres pomiędzy styczniem
2000 roku a marcem 2007 roku. Z badania wyłączono pacjentów oddziału intensywnej opieki kardiologicznej.
Zespół RKO
Skróty – patrz Tabela 1
charakterystyka resuscytowanego pacjenta. Ogólnie mówiąc,
czynniki związane z większą przeżywalnością to między innymi: młodszy wiek, brak chorób współistniejących, raczej
zatrzymanie oddechu niż czynności serca jako mechanizm
pierwotny, raczej komorowe zaburzenia rytmu niż asystolia
lub aktywność elektryczna bez tętna, wystąpienie zatrzymania
krążenia w obecności świadków oraz krótszy czas resuscytacji
[7].
Określenie dokładnych miejscowych wskaźników dotyczących resuscytacji jest konieczne w dobie wzmożonej debaty
nad wytycznymi dotyczącymi opieki nad ludźmi umierającymi i leczenia zgodnego z EBM. Pomimo dość różnych modeli
świadczenia opieki zdrowotnej, Arabia Saudyjska bazuje obecnie na danych dotyczących wyników resuscytacji oraz czynników wpływających na ten wynik, które pochodzą głównie
z USA i Europy Zachodniej [8].
Celem tego badania jest ocena wyników leczenia pacjentów, u których wystąpiło zatrzymanie czynności serca w jednym ze szpitali III stopnia referencyjności w Arabii Saudyjskiej
oraz zbadanie czynników mogących mieć wpływ na te wyniki.
2
Badanie zostało zatwierdzone przez Institutional Review
Board i przeprowadzone w 21-łóżkowym oddziale intensywnej
terapii (OIT) dla pacjentów leczonych chirurgicznie i zachowawczo. Jest to oddział liczącej 800 łóżek kliniki III stopnia
referencyjności mieszczącej się w Rijadzie w Arabii Saudyjskiej. Jest on jednostką zamkniętą, obsługiwaną przez zatrudnionych w placówce, pełnoetatowych, dyplomowanych specjalistów intensywnej terapii. Oddział ten przyjmuje >1000
pacjentów rocznie.
Zespół RKO składał się z konsultanta – lekarza medycyny
ratunkowej (kierownik zespołu), starszego rezydenta, 2 młodszych rezydentów, specjalisty w dziedzinie zaburzeń oddychania oraz dyplomowanych pielęgniarek. Podczas 2 pierwszych
lat badania kierownikiem zespołu był specjalista intensywnej
terapii. Wszyscy członkowie zespołu posiadali dyplomy w dziedzinie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych u osób dorosłych.
Metodyka
Dane do badania pobrano z dokumentacji OIT i zawierały one informacje dotyczące pacjentów przyjętych na OIT
po udanej RKO przed przyjęciem. Zebrane dane obejmowały:
podstawowe dane demograficzne (płeć, wiek, wskaźnik masy
ciała), rodzaj przyjęcia przy użyciu wcześniej określonych rozpoznań wstępnych, stężenie kwasu mlekowego po przyjęciu
na OIT oraz punktację w skali Acute Physiology and Chronic
Health Evaluation II (APACHE II) [9]. Chorych poddawano
obserwacji do czasu wypisu ze szpitala lub do śmierci, w zależności od tego, który z tych przypadków nastąpił wcześniej.
Analiza statystyczna
Dane ciągłe wyrażano jako średnie ± odchylenie standardowe i porównywano przy użyciu testu t Studenta. Dane kategoryczne wyrażono jako procent i porównano za pomocą testu χ2.
Istotność statystyczną określano jako α <0,05. Analizę staty-
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
ARTYKUŁY ORYGINALNE
styczną wykonano przy użyciu programu Minitab for Windows
(wersja 13.1).
WYNIKI
W okresie badania do szpitala przyjęto w sumie 224 644
chorych. Badanie obejmuje 1749 chorych, którzy zostali poddani RKO w tym czasie. Całkowity wskaźnik przeżywalności
do wypisu ze szpitala wśród osób po zatrzymaniu czynności
serca wyniósł 7,7% (134/1749) (tab. 1). Wskaźnik przeżywalności do przyjęcia na OIT po RKO wyniósł 28,3% (495/1749).
Spośród przyjętych na OIT, 238 pacjentów (13,6% z pierwotnej liczby 1749 i 48,1% przyjętych) przeżyło do wypisania
z oddziału. Z osób, które przeżyły wypis z OIT, 134 dożyło
do wypisu ze szpitala (7,7% wszystkich, u których wystąpiło
zatrzymanie czynności serca, 27,1% przyjętych na OIT i 56,3%
wypisanych z OIT).
Według dokumentacji, najczęstszą przyczyną zatrzymania
czynności serca pośród chorych przyjętych na OIT były choroby podstawowe w postaci chorób serca (24,2%), a następnie
chorób układu oddechowego (22,4%). Stwierdziliśmy, że prawdopodobieństwo przeżycia wśród osób przyjętych na OIT było
największe u chorych z pierwotną chorobą układu oddechowego (34%), a najmniejsze wśród osób, u których wstępnie udane
zabiegi przywrócenia czynności serca odbywały się w miejscu
wypadku drogowego (16%) lub w przypadku choroby nerek
(17%, tab. 2). Różnica w prawdopodobieństwie przeżycia pomiędzy chorymi z rozpoznaniem odpowiednio choroby układu oddechowego i choroby nerek jako choroby podstawowej
była znaczna (34,2% w stosunku do 17,5%, ryzyko względne [relative risk – RR]: 1,96; 95% CI: 1.08-3.56). Pięćdziesiąt
sześć procent chorych, którzy przeżyli zatrzymanie krążenia
i zostali przyjęci na OIT, przekroczyło 65. rż.; większość stanowili mężczyźni (56,5%). Prawdopodobieństwo przeżycia
było większe wśród osób w młodym wieku (29,9% spośród
osób <65. rż. w stosunku do 23,5% spośród osób starszych;
RR: 1,27; 95% CI: 0,94–1,72) i u których zatrzymanie czynności serca trwało krócej przed przywróceniem spontanicznego krążenia (30,1% z osób, których RKO trwało <15 minut
w stosunku do 23,1% spośród tych o dłuższym czasie trwania
RKO; RR: 1,30; 95% CI: 0,96–1,76) (tab. 3). Stężenie kwasu
mlekowego i punktacja w skali APACHE II w chwili przyjęcia były mniejsze wśród pacjentów, którzy przeżyli, chociaż
jedynie skala APACHE II pozostaje niezależnym czynnikiem
ryzyka w analizie wielowymiarowej (tab. 4).
Badano również wyjściowe rytmy serca. Najczęstszym
rytmem wyjściowym u chorych, którzy przeżyli zatrzymanie
czynności serca i zostali przyjęci na OIT, była aktywność elektryczna bez tętna, a obecność tego rytmu podczas zatrzymania
czynności serca była ciągle kojarzona z najmniejszym prawdopodobieństwem przeżycia nawet wśród chorych, którzy zostali
przyjęci na OIT (tab. 3).
Wyniki leczenia chorych po nagłym zatrzymaniu krążenia...
OMÓWIENIE
Niewielką częstość występowania zatrzymania czynności
serca w naszym szpitalu można wytłumaczyć dużym odsetkiem noworodków (około 20% wszystkich przyjęć). Z drugiej
strony, wskaźniki krótkotrwałego przeżycia i przeżywalności do wypisu ze szpitala dla chorych, u których próbowano
Tabela 3. Wpływ charakterystyki wybranych chorych
na przeżywalność
Zmienna
Prawdopodobieństwo
przeżycia
RR (95% CI)
<65
83/278 (29,9)
1,27 (0,94–1,72)
>65
51/217 (23,5)
wiek
płeć
męska
79/280 (28,2)
żeńska
55/218 (25,2)
1,12 (0,83–1,50)
czas trwania
RKO
<15 min
84/279 (30,1)
>15 min
50/229 (23,1)
1,30 (0,96–1,76)
czas przyjęcia na
OIT
7:45–16:00
43/163 (26,4)
16:00–7:45
91/332 (27,4)
0,96 (0,70–1,31)
rytm wyjściowy
PEA
bradykardia
asystolia
VT/VF
nieznany
22/103 (21,4)
4/20 (25)
46/198 (23,2)
32,7% vs 21,4%;
RR: 1,53;
95% CI: 0,88–2,64
16/49 (32,7)
46/125 (36,8)
Dane wyrażono jako liczbę (odsetek).
Skróty: PEA – aktywność elektryczna bez tętna (pulseless electrical
activity), RR – ryzyko względne (relative risk), VF – migotanie
komór (ventricular fibrillation), VT – częstoskurcz komorowy
(ventricular tachycardia), pozostałe – patrz Tabela 1
Table 4. Porównanie wybranych zmiennych w grupie osób,
które przeżyły i w grupie osób, które nie przeżyły
Wyniki w grupie
osób, które
przeżyły
Stężenie kwasu
mlekowego
przy przyjęciu
APACHE II
BMI
4,7 ±4,7
29 ±8,5
27,2 ±8,71
Wyniki w grupie
osób, które
nie przeżyły
p
6,6 ±5,57
0,002
32 ±7,85
0,001
26,74 ±7,46
0,65
Dane wyrażono jako wartość średnią ±odchylenie standardowe.
Skróty: APACHE II – skala Acute Physiology and Chronic Health
Evaluation II, BMI – wskaźnik masy ciała (body mass index)
3
ARTYKUŁY ORYGINALNE
przeprowadzić RKO w naszym ośrodku, znajdują się w dolnym przedziale wartości obserwowanych w większości badań.
W badaniach opublikowanych w USA wskaźniki krótkotrwałego przeżycia po RKO i przeżywalności do wypisu ze szpitala
mieściły się odpowiednio w przedziale pomiędzy 44% a 60%
oraz 9% a 17% [5,10]. W badaniach kanadyjskich wskaźniki
przeżywalności do wypisu ze szpitala wynosiły pomiędzy 5%
a 25% [8,11,12]. W rocznym badaniu przeprowadzonym przez
Pembeciego i wsp. [13] wskaźnik krótkotrwałego przeżycia
wyniósł 49%, a wskaźnik przeżywalności do wypisu ze szpitala – 13,4%. W innym badaniu przeprowadzonym w Iranie wykazano 5,3% wskaźnik przeżywalności do wypisu ze szpitala
[1]. Wyniki innych badań różniły się w zależności od krajów,
a także regionów tego samego kraju [14]. Jedną z prób wyjaśnienia tego zjawiska może być rożny model praktyki wobec
zaleceń “nie resuscytować” w naszym szpitalu w porównaniu
z innymi placówkami [15].
Kliniczne czynniki prognostyczne udanych wyników
po epizodzie zatrzymania czynności serca w szpitalu, które
zostały przez nas wyodrębnione, stanowią potwierdzenie wyników osiągniętych wcześniej w innych ośrodkach, w tym faktu, iż sam wiek może nie stanowić najważniejszego czynnika
i że najistotniejszą rolę odgrywa obecność chorób współistniejących [16,17]. W naszej opinii nie istnieje wystarczająca ilość
danych dla zalecenia “nie resuscytować” jedynie na podstawie
wieku.
Inne potencjalne powody różnych wskaźników przeżywalności w różnych ośrodkach to między innymi kompetencje zespołu RKO lub obecność zespołu RKO kierowanego
przez anestezjologa – stwierdzono, że jest to istotny niezależny
prognostyk przeżycia do wypisu [13,18]. Godziny, w których
przeprowadza się RKO, również okazały się w niektórych,
choć nie we wszystkich badaniach, prognostykiem sukcesu –
zabiegi RKO podczas godzin pracy wiązano ze zwiększonymi
wskaźnikami przeżywalności do wypisu [8,19]. Ogólnie mówiąc, wśród chorych, którzy przeżyli wstępną RKO, dostrzegliśmy tendencje zgodne z wcześniejszymi obserwacjami, tzn.
lepsze wskaźniki przeżywalności przy krótkim czasie zatrzymania czynności serca oraz gdy zatrzymanie nastąpiło w mechanizmie migotania komór lub częstoskurczu komorowego
[13,14,20].
Najnowsze wytyczne opublikowane przez American Heart Association obejmują istotne zmiany algorytmów podstawowych czynności resuscytacyjnych oraz zaawansowanych
zabiegów resuscytacyjnych u osób dorosłych [21]. Wczesne
rozpoczęcie RKO i defibrylacji są czynnikami posiadającymi
największy wpływ na przeżycie chorych po zatrzymaniu czynności serca. Podczas resuscytacji stosunek uciśnięć klatki piersiowej do wentylacji powinien wynosić 30:2, przy minimalnych
przerwach i wdechach trwających nie dłużej niż 1 sekundę.
Zabieg należy podjąć natychmiast po każdym wyładowaniu
defibrylatora przez 5 cykli. Często stosowanym lekiem antyarytmicznym jest amiodaron. Oczekuje się, że wprowadzenie
tych zmian do naszej praktyki zaowocuje lepszymi wynikami.
Główną zaletą naszego badania było objęcie nim dużej
grupy chorych przez długi okres. Co więcej, OIT działał w wa4
runkach układu zamkniętego z personelem składającym się
głównie ze specjalistów intensywnej terapii z certyfikatami
Critical Care Board, zwiększając w ten sposób jednorodność
zarządzania klinicznego oraz kontroli nieznanych zmiennych.
Niestety badanie ma również wady: zostało przeprowadzone na terenie jednej instytucji, a nasze obserwacje ograniczyły
się do wypadków zatrzymania czynności serca poza oddziałem
intensywnej opieki kardiologicznej. Analiza skupiła się na chorych, którzy przeżyli RKO i zostali przyjęci na OIT, bez analizy
danych dotyczących osób, u których działania resuscytacyjne
zakończyły się porażką.
Wnioski:
1) prowadzenie RKO oraz wyniki leczenia chorych, u których
wystąpiło zatrzymanie czynności serca, wymagają dalszych
badań. Niniejsze badanie wykazuje rozczarowujący wskaźnik przeżywalności u chorych po zatrzymaniu czynności
serca. W celu poprawy takiej sytuacji, inicjatywy takie jak
stworzenie „medycznych zespołów szybkiego reagowania”
do udzielenia szybkiej pomocy chorym z grupy ryzyka,
mogłyby zmienić los niektórych osób [22]. Sugerowałbym
również wzięcie pod uwagę stworzenia archiwum gromadzącego dane z wielu ośrodków w celu umożliwienia dalszych badań
2) zgodnie z praktyką obowiązującą w Arabii Saudyjskiej,
archiwum gromadzące dane dotyczące przypadków zatrzymania czynności serca z wielu ośrodków pozwoliłoby
na krytyczne oszacowanie wielu strategii resuscytacyjnych
wraz z możliwością przebadania większej ilości zmiennych
w dłuższym okresie. Oprócz tego takie archiwum mogłoby
być użyte do celów zapewnienia jakości oraz ciągłej oceny
wyników postępowania po zatrzymaniu czynności serca na
terenie szpitali. Postępowanie oparte na wiarygodnych danych z tego archiwum skutkowałoby potencjalną poprawą
wyników klinicznych po resuscytacji hospitalizowanych
chorych, u których wystąpiło zatrzymanie czynności serca.
PIŚMIENNICTWO
1. Hajbaghery MA, Mousavi G, Akbari H. Factors influencing survival after in-hospital
cardiopulmonary resuscitation. Resuscitation. 2005; 66: 317-321.
2. Guidelines for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiac care.
Emergency Cardiac Care Committee and Subcommittees, American Heart
Association. Part I. Introduction. JAMA. 1992; 268: 2171-2183.
3. Wilson R, Gwinnutt C. Recent advances in cardiopulmonary resuscitation. Current
Anaesthesia and Critical Care. 2004; 15: 418-426.
4. Danciu SC, Klein L, Hosseini MM, et al. A predictive model for survival after inhospital cardiopulmonary arrest. Resuscitation. 2004; 62: 35-42.
5. Peberdy MA, Kaye W, Ornato JP, et al. Cardiopulmonary resuscitation of adults in
the hospital: a report of 14720 cardiac arrests from the National Registry of
Cardiopulmonary Resuscitation. Resuscitation. 2003; 58: 297-308.
6. Abella BS, Alvarado JP, Myklebust H, et al. Quality of cardiopulmonary resuscitation
during in-hospital cardiac arrest. JAMA. 2005; 293: 305-310.
7. Suraseranivongse S, Chawaruechai T, Saengsung P, Komoltri C. Outcome of
cardiopulmonary resuscitation in a 2300-bed hospital in a developing country.
Resuscitation. 2006; 71: 188-193.
8. Brindley PG, Markland DM, Mayers I, Kutsogiannis DJ. Predictors of survival following in-hospital adult cardiopulmonary resuscitation. CMAJ. 2002; 167: 343-348.
9. Knaus WA, Draper EA, Wagner DP, Zimmerman JE. APACHE II: A severity of disease classification system. Crit Care Med. 1985; 13: 818-829.
10. Hershey CO, Fisher L. Why outcome of cardiopulmonary resuscitation in general
wards is poor. Lancet. 1982; 1: 31-34.
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (11-12)
ARTYKUŁY ORYGINALNE
11. Lazzam C, McCans JL. Predictors of survival of in-hospital cardiac arrest. Can
J Cardiol. 1991; 7: 113-116.
12. Roberts D, Landolfo K, Light RB, Dobson K. Early predictors of mortality for hospitalized patients suffering cardiopulmonary arrest. Chest. 1990; 97: 413-419.
13. Pembeci K, Yildirim A, Turan E, et al. Assessment of the success of cardiopulmonary resuscitation attempts performed in a Turkish university hospital. Resuscitation.
2006; 68: 221-229.
14. Cooper S, Evans C. Resuscitation Predictor Scoring Scale for in-hospital cardiac
arrests. Emerg Med J. 2003; 20: 6-9.
15. Niemann JT, Stratton SJ. The Utstein template and the effect of in-hospital decisions: The impact of do-not-attempt resuscitation status on survival to discharge
statistics. Resuscitation. 2001; 51: 233-237.
16. Arabi Y, Haddad S, Goraj R, et al. Assessment of performance of four mortality
prediction systems in a Saudi Arabian intensive care unit. Crit Care. 2002; 6: 166174.
17. Herlitz J, Eek M, Engdahl J, et al. Factors at resuscitation and outcome among patients suffering from out of hospital cardiac arrest in relation to age. Resuscitation.
2003; 58: 309-317.
18. Dane FC, Russell-Lindgren KS, Parish DC, et al. In-hospital resuscitation: association between ACLS training and survival to discharge. Resuscitation. 2000; 47: 8387.
19. Cooper S, Cade J. Predicting survival, in-hospital cardiac arrests: Resuscitation survival variables and training effectiveness. Resuscitation. 1997; 35: 17-22.
20. Zoch TW, Desbiens NA, DeStefano F, et al. Short- and long-term survival after cardiopulmonary resuscitation. Arch Intern Med. 2000;160: 1969-1973.
21. Ali B, Zafari AM. Narrative review: cardiopulmonary resuscitation and emergency
cardiovascular care: review of the current guidelines. Ann Intern Med. 2007; 143:
171-179. Erratum in: Ann Intern Med. 2007; 147: 592.
22. Cohn AC, Wilson WM, Yan B, et al. Analysis of clinical outcomes following in-hospital adult cardiac arrest. Intern Med J. 2004; 34: 398-402.
Wyniki leczenia chorych po nagłym zatrzymaniu krążenia...
5