doc3. zagrożenia środowiska kulturowego
download 
Reklamacja Transkrypt
3. zagrożenia środowiska kulturowego
WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia 3. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO 3.0. ZAGROŻENIE POWODZIOWE W wyniku powodzi z 1997 r. doszło do uszkodzeń i zniszczeń wielu cennych obiektów i zespołów zabytkowych. Znaczne podwyższenie wód gruntowych doprowadziło do zalania zespołów urbanistycznych (Brzeg Dolny, Uraz, Wrocław), krypt kościołów i piwnic zabytkowych domów mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej (m.in. Lubiąż - zespół klasztorny, Wrocław - zespoły i obiekty zabytkowe w rejonie Ostrowa Tumskiego, Starego Miasta i Śródmieścia), do zalania i zniszczenia zabytkowych parków i układów zieleni (Park Szczytnicki – Ogród Japoński, Miejski Ogród Zoologiczny we Wrocławiu). Awaryjne pobieranie piasku na budowę wałów przeciwpowodziowych spowodowało degradację licznych stanowisk archeologicznych (m. in. Rędzin – gm. Wrocław, Słup – gm. Środa Śląska, Baszyn – gm. Wińsko, Tarchalice – gm. Wołów). Ponadto dewastacji uległy zabytkowe obiekty ruchome stanowiące wyposażenie kościołów, jak i obiekty znajdujące się w zbiorach wrocławskich bibliotek – Uniwersyteckiej i Ossolineum. Przechowywanie (często niewłaściwe - w piwnicach) cennych i unikalnych dzieł sztuki, zbiorów bibliotecznych i archiwalnych w obiektach, których lokalizacja (bliskość Odry) oraz wtórne zaadaptowanie do celów wystawienniczych i magazynowych (Wrocław – Muzeum Narodowe, Biblioteka Ossolineum, Biblioteka Uniwersytecka na Piasku) stwarza ciągłe zagrożenie dla zgromadzonych tam zbiorów. Większość obiektów i zespołów zniszczonych i uszkodzonych w czasie powodzi z 1997 r. wymaga kontynuowania prac związanych z ich remontami, odbudową, osuszaniem oraz zabezpieczeniem. Obiekty i zespoły zabytkowe położone w obszarze objętym zasięgiem wody 1 % wymagają szczególnej ochrony i zabezpieczenia przed powtórnym kataklizmem związanym z powodzią. OBIEKTY I ZESPOŁY ZABYTKOWE ZNAJDUJĄCE SIĘ W ZASIĘGU WODY 1 % DLA RZEKI ODRY Miejscowość 1 Brzeg Dolny Gmina 2 Brzeg Dolny Charakterystyka 3 zespół pałacowo – parkowy, 2 poł. XVIII w.; układ przestrzenny miejscowości Dziewin Ścinawa zespół pałacowo – parkowy, 2 poł. XVI w., 1700 Lubiąż Wołów opactwo cystersów: kościół k. XIII w., klasztor 1685 – 1715 Oława Oława pałac, XIV w., 1588 , 1659 – 1680; kościół p.w. śś. Piotra i Pawła, ok. 1300 r. XVII w.; ratusz, XIV w., XVI w., 1637 – 1668; mury miejskie, XIV w.; historyczny układ urbanistyczny Ścinawa Ścinawa kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego,2 poł. XV w.; mury miejskie XIV – XV w. Szczepanów Środa Śląska kościół p.w. św. Szczepana, XVI w. Uraz Oborniki Śląskie ruiny zamku, XIV, 2 ćw. XVII w., XIX w.; układ przestrzenny miejscowości Wojnowice Miękinia zamek,1545 – 1560, XVIII w., XIX w. Wrocław Wrocław zespół staromiejski z ratuszem XV - XVI w., zespół sakralny na Ostrowie Tumskim – katedra XII – XV w., XIII – XV w.; kościół p.w. św. Krzyża, 1295 – 1350; kościół p.w. NMP na Piasku, 1334 – 1425; kościół p.w. św. Elżbiety, XIV w.; Uniwersytet Wrocławski, 1728 – 1741; Hala ludowa, 1912 – 1913; układ urbanistyczny, Wrocław - Leśnica, zespół pałacowy, XVII w., 1735 - 1740 Pogrubionym drukiem podano obiekty o znaczeniu europejskim, pogrubioną kursywą - obiekty o znaczeniu krajowym Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu - 40 - WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE O ZACHOWANYCH FORMACH KRAJOBRAZOWYCH Gmina Brzeg Dolny Miejscowość 76 - 26 81 - 30 82 - 31 Chronologia grodzisko, gródek stożkowaty VII – IX, XII - XV 1 10 grodzisko stożkowate grodzisko stożkowate grodzisko późne średniowiecze XIII - XIV XII 69 - 19 78 - 26 77 - 26 78 - 25 78 - 26 77 - 25 77 - 27 7 5 4 3 1 8 grodzisko grodzisko grodzisko grodzisko grodzisko grodzisko grodzisko XIV XIII – XIV późne średniowiecze późne średniowiecze IX – X XIII 82 - 31 84 - 32 84 - 32 77 - 23 76 - 22 70 - 23 7 33 34 4 11 3 grodzisko grodzisko gródek stożkowaty grodzisko grodzisko na terenie zamku grodzisko Górzyn Juszowice Kliszów Kliszów Kliszów Koźlice Orsk 71 - 22 72 - 21 72 - 22 71 - 22 71 - 22 72 - 21 69 - 22 4 6 2 5 10 12 1 grodzisko stożkowate grodzisko ? grodzisko grodzisko grodzisko grodzisko grodzisko Pielgrzymów Radoszyce Rynarcice Stara Rudna Stara Rudna 71 - 21 70 - 23 72 - 21 71 - 21 71 - 21 4 21 5 6 7 grodzisko grodzisko grodzisko ? grodzisko grodzisko Stara Rudna Toszowice Wysokie Chełmek Wołowski Dziesław Turów 71 - 21 72 - 21 71 - 22 72 - 22 8 7 13 1 grodzisko grodzisko gródek stożkowaty grodzisko X - XIII X – XIII XI - XIV wczesne średniowiecze średniowiecze średniowiecze X/XI – XII średniowiecze ? średniowiecze średniowiecze wczesne średniowiecze ? wczesna epoka brązu średniowiecze średniowiecze wczesne średniowiecze średniowiecze średniowiecze średniowiecze średniowiecze 72 - 22 73 - 22 10 6 gródek stożkowaty grodzisko ? 78 - 28 74 - 24 74 - 23 1 1 grodzisko grodzisko stanowisko hutnicze Wrzosy 74 - 24 1 grodzisko Wrocław – Sołtysowice Wrocław Pawłowice Wrocław – Mokra Wrocław – Marszowice Wrocław Osobowice Wrocław – Osobowice 79 - 29 2 grodzisko wczesne średniowiecze późne średniowiecze kultura łużycka okres wpływów rzymskich halsztat, wczesne średniowiecze późne średniowiecze 78 - 29 18 grodzisko późne średniowiecze 78 - 26 78 - 27 1 - grodzisko grodzisko późne średniowiecze średniowiecze 79 - 28 - grodzisko kultura łużycka 79 - 28 - grodzisko kultura łużycka Brzeg Dolny – Kręsko Wały Gajków Jelcz Wisznia Mała Krzyżanowice Wołów Kretowice Tarchalice Wrocław Nr w miejs. 1 Funkcja Czernica Jelcz Laskowice Jerzmanowa Jerzmanowa Miękinia Brzezina Głoska Kadłub Mrozów Zabór Wielki Oborniki Uraz Śląskie Oława Siedlce Bystrzyca Bystrzyca Prochowice Kawice Prochowice Rudna Chobienia Ścinawa Obszar AZP 76 - 26 Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu - 41 - WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Wrocław – Widawa Wrocław Widawa Wrocław – Złotniki Wrocław – Złotniki 78 - 28 2 grodzisko średniowiecze ? 78 - 28 - grodzisko średniowiecze - - grodzisko średniowiecze - - grodzisko średniowiecze 3.0. SKUTKI ZABURZENIA STOSUNKÓW WODNYCH Zmiany poziomów wód gruntowych i powierzchniowych mogą powodować spękania murów, zalania (krypty, piwnice), zawilgocenia oraz uszkodzenia wystrojów i wyposażenia (sztukaterie, detal architektoniczny, zabytki ruchome, m.in. rzeźba, malarstwo) obiektów i zespołów zabytkowych – kościołów, klasztorów, obiektów użyteczności publicznej oraz zabudowy mieszkalnej skupionej na obszarach położonych w strefie związanej z zaburzeniem stosunków wodnych. Ponadto zmiany poziomów wód mogą wywoływać osuwanie gruntu oraz nierównomierne osiadanie fundamentów (Lubiąż, Wrocław - rejon Śródmiejskiego Węzła Wodnego Śródmieście i Stare Miasto). OBIEKTY I ZESPOŁY ZABYTKOWE ZNAJDUJĄCE SIĘ W STREFIE ZWIĄZANEJ Z ZABURZENIEM STOSUNKÓW WODNYCH Wrocław Stare Miasto Wyspa Piasek Uniwersytet Wrocławski: Budynki Uniwersytetu Wrocławskiego – Instytut Historii (kuria książąt legnicko – brzeskich, ul. Szewska 49), Instytut Filologii (dawny klasztor Premonstratensów pl. Nankera), Instytut Antropologii (ul. Kuźnicza 35), Biblioteka Ossolineum (dawny klasztor Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą); Arsenał, Kościoły: (północno – wschodnia część Starego Miasta) – p.w. św. Macieja, p.w. św. Klary (Urszulanek); p.w. św. Wincentego (Franciszkanów), p.w. św. Wojciecha (Dominikanów), p.w. Imienia Jezus (Uniwersytecki), p.w. św. Elżbiety, p.w. św. Marii Magdaleny, kościół i klasztor Bernardynów Biblioteka Uniwersytecka na Piasku (dawny klasztor Augustianów), Kościół p.w. NMP, Kościół p.w. św. Anny Ostrów Tumski Katedra p.w. św. Jana Chrzciciela, Kościoły – p.w. św. Krzyża, p.w. św. Marcina, p.w. śś. Piotra i Pawła, p.w. św. Idziego; Pałac Biskupi, Dom Kapituły, Orphanotrofeum Śródmieście Kościół i klasztor Bonifratrów, kościoły - p.w. św. Maurycego oraz p.w. św. Łazarza Lubiąż Zespół klasztoru cysterskiego – klasztor, kościół p.w. św. Walentego, szpital. Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu - 42 - WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia 3.0. POTENCJALNE ZAGROŻENIE ZALANIEM OSADAMI ZGROMADZONYMI W ZBIORNIKU „ŻELAZNY MOST” Zbiornik odpadów poflotacyjnych „Żelazny Most” stanowi potencjalne zagrożenie dla kilkunastu miejscowości. W strefie zagrożenia znajdują się historyczne założenia przestrzenne – Głogów i Rudna - oraz obiekty zabytkowe w Brzegu Głogowskim (gm. Żukowice), Czernej (gm. Żukowice), Droglowicach (gm. Pęcław), Grębocicach, Grodowcu (gm. Grębocice), Piersnej (gm. Pęcław) i Szymocinie (gm. Grębocice). W celu poprawy bezpieczeństwa zorganizowano system monitoringu geotechnicznego składowiska. 3.0. ZANIECZYSZCZENIA ŚRODOWISKA Zanieczyszczenia powietrza związane są przede wszystkim z ruchem tranzytowym przebiegającym przez duże aglomeracje miejskie (Wrocław) oraz centra historycznych miast (Głogów, Góra, Oborniki Śląskie, Oława, Rudna, Ścinawa, Uraz, Wińsko, Wrocław), a także z emisjami zanieczyszczeń wielkoprzemysłowych (np. Zakłady Chemiczne „Rokita” w Brzegu Dolnym, elektrociepłownie we Wrocławiu i w Siechnicach). Zanieczyszczenia powietrza oraz hałas wynikający z oddziaływania układów komunikacyjnych stanowią poważne zagrożenie dla obiektów zabytkowych i prowadzą do dalekosiężnej ich degradacji. Wibracje, hałas oraz działanie spalin powodują m.in. spękania ścian budynków, wykruszanie spoiwa, uszkodzenia tynków i detalu architektonicznego, drgania szyb, witraży. Nierzadko zagrożona jest statyka obiektu poprzez naruszenie konstrukcji tak w partii naziemnej, jak i w obrębie fundamentów. 3.0. ZABURZENIA ŁADU PRZESTRZENNEGO W OBRĘBIE HISTORYCZNYCH ZESPOŁÓW STAROMIEJSKICH Degradację staromiejskich centrów potęgują - uzupełnianie kompozycji przestrzennej zespołów urbanistycznych plombami o różnorodnej stylistyce, ahistorycznej formie i przeskalowanych proporcjach oraz lokalizowanie blokowisk na obrzeżach historycznych miast (Chobienia, Głogów, Prochowice, Ścinawa, Wińsko, Wołów). 3.0. ZAGROŻENIA SPOWODOWANE PRZEMIANAMI GOSPODARCZO – EKONOMICZNYMI OSTATNIEJ DEKADY Degradacja obiektów hydrotechnicznych (młyny wodne, elektrownie wodne, zapory) wynikająca ze zmian, jakie spowodował z jednej strony postęp techniczny, z drugiej zaś zmiany własnościowe, jakie nastąpiły w wyniku przemian ekonomicznych ostatniej dekady. Upadek i likwidacja firm oraz przedsiębiorstw sektora państwowego bądź spółdzielczego spowodowały, że część obiektów straciła dotychczasowych właścicieli i opiekunów; inne z kolei uległy degradacji przechodząc w ręce nowych, prywatnych właścicieli nie zainteresowanych zabezpieczeniem i konserwacją przejętych zabytkowych obiektów technicznych (urządzenia portowe, śluzy, jazy, elektrownie, młyny wodne, przepusty). 3.0. ZŁY STAN TECHNICZNY OBIEKTÓW I ZESPOŁÓW ZABYTKOWYCH Zły stan zachowania obiektów i zespołów zabytkowych wynika m.in. z niewłaściwego gospodarowania zasobami zabytkowymi przez dawne PGR-y oraz braku środków finansowych na bieżące remonty i konserwacje urządzeń wodnych, nabrzeży, mostów. Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu - 43 - WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Bariery i zagrożenia Brak środków na bieżące konserwacje i właściwe utrzymanie części mostów i innych przepraw przez Odrę, jak również nadmierne ich obciążenie i eksploatacja w wyniku stałego natężenia ruchu kołowego stwarza dodatkowe, stałe zagrożenie dla tych obiektów i powoduje ich mniejszą odporność w przypadku wysokiego poziomu wody bądź lodowych zatorów. 3.0. INNE ZAGROŻENIA Brak kompleksowej inwentaryzacji oraz wytycznych konserwatorskich dla zasobów zabytkowych położonych w dolinie Odry. Brak programów zagospodarowania obiektów i zespołów zabytkowych – słabe działaniami w kierunku łączenia obiektów zabytkowych z funkcjami obsługi turystyki. Niedostateczne możliwości finansowania obiektów zabytkowych (niedostateczne środki finansowe na remonty z budżetu centralnego). Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu - 44 -
