Petrarka „Sonety do Laury” - geneza i omówienie

Petrarka „Sonety do Laury” - geneza i
omówienie utworu
„Drobne wiersze włoskie” - tak zatytułował Franciszek Petrarka zbiór
366 wierszy poświęconych jego miłości do Laury. Skromny tytuł oraz
język, w jakim powstały sonety, zdaje się wskazywać na ich niewielkie
znaczenie w dorobku poety. Doniosłe tematy Petrarka poruszał w
listach, traktatach, pismach polemicznych, sielankach czy psalmach.
Sonety o tematyce miłosnej powstawały niejako na „uboczu” jego
twórczości. A jednak, poświęcił im kilka lat pracy i dziś znany jest
głównie jako autor „Sonetów do Laury”.
Jak wynika z tekstu, Petrarka spotkał Laurę tylko raz w życiu, w Wielki
Piątek, i to wówczas zrodziło się wielkie uczucie, pielęgnowane przez
niego nawet po śmierci ukochanej. Badacze jego twórczości nie są
pewni, czy owo spotkanie w ogóle miało miejsce, czy faktycznie istniała
jakaś Laura, która stała się miłością i muzą poety. Dla odbiorcy nie ma
to większego znaczenia. Niezależnie od tego, czy inspiracją do
powstania zbioru była rzeczywista, czy wyimaginowana postać,
wyznania podmiotu lirycznego kierowane są do postaci fikcyjnej.
Petrarka kreuje obraz ukochanej zgodnie ze swoim wyobrażeniem o
ideale kobiety. Wbrew pozorom, postać Laury nie zajmuje w zbiorze
dużo miejsca. Zdecydowanie na pierwszy plan wysuwają się uczucia
podmiotu lirycznego, jego stany emocjonalne. Laura jest tu tylko
pretekstem. Jej obecność jest konieczna, by „usprawiedliwić” wyznania
poety. Jeżeli przyjmiemy, że Petrarka faktycznie spotkał Laurę, to
możemy przypuszczać, że obraz jej urody ukazany w zbiorze, jest
prawdziwy, natomiast opis jej cnót, charakteru, zachowania to już
poetycka kreacja.
W zbiorze poświęconym miłości do Laury, gatunkowo przeważają
sonety. Jest ich 317. Pozostałe 49 utworów to kancony, sekstyny,
ballady i madrygały. Utwory te wyraźnie dzielą się na dwie części:
„Wiersze ku czci Laury żywej” i „Wiersze ku czci Laury umarłej”. Każdy
utwór jest samodzielną całością, można go odczytywać w oderwaniu od
kontekstu. Jednocześnie wspólnie stanowią przemyślaną kompozycję,
ukazującą rozwój uczucia, które po śmierci ukochanej nabiera
charakteru religijnego. Symboliczne odczytywanie zbioru pozwala na
przypisanie poszczególnych wierszy, kolejnym dniom kalendarza. I tak
spotkanie z Laurą ma miejsce w Wielki Piątek (informacja ta jest
zawarta w tekście), natomiast, licząc kolejne wiersze, kancona mówiąca
o jej śmierci, odpowiada dniu Bożego Narodzenia i jest symbolicznym
narodzeniem się głębszych uczuć religijnych podmiotu lirycznego.
Odczytywane w oderwaniu od całościowego kontekstu sonety jawią się
przede wszystkim jako wiersze miłosne. Można w nich odnaleźć
podobieństwo do twórczości trubadurów. Odbiór całościowy, zgodnie z
kolejnością, jaką nadał mu autor, ułatwia dostrzeżenie głębszego
znaczenia jego poezji. Miłość ukazana przez Petrarkę nie jest tylko
jednostkowym doświadczeniem, ma wymiar ogólnoludzkie i
egzystencjalny charakter. Poeta ukazuje nie tylko miłość do kobiety, ale
też miłość do Boga czy ojczyzny. Nie skupia się wyłącznie na
przeżyciach jednostki ogarniętej uczuciem, ale stara się rozgryźć jego
naturę. Próbuje określić, czym jest miłość i do czego człowieka
prowadzi.
Na przykładzie „Sonetów do Laury” można również prześledzić
powstawanie nowych prądów w literaturze. Petrarka żył w latach
1304-1374, formalnie są to czasy średniowiecza, jednak jego twórczość
zdradza już wiele cech rodzącego się renesansu. Sonety powstały w
języku włoskim, uznawanym wówczas za pospolity, nieodpowiedni dla
literatury, szczególnie tej „wysokiej”. Także poruszana tematyka
miłosna, nie miała dużego znaczenie dla literatury tego okresu.
Indywidualne, jednostkowe przeżycia uznawane były za niegodne
utrwalania przez poezję, której głównym zadaniem było wysławianie
Boga, pouczenie moralne i uwiecznienie chwały bohaterów i świętych.
Jednocześnie zbiór jest silnie związany z tradycją średniowieczną,
przez wyraźnie obecny aspekt religijny, czy też nawiązania do tradycji
pieśni trubadurów.