II Wojna Światowa na ziemi olkuskiej

II WOJNA ŚWIATOWA NA ZIEMI OLKUSKIEJ
Dramat II wojny światowej nie ominął ziemi olkuskiej. Lata okupacji przyniosły wiele
wydarzeń, o których powinniśmy pamiętać.
Dla Olkusza okupacja rozpoczęła się 5 września 1939 roku, w tym dniu do miasta
wkroczyła 5 dywizja pancerna armii hitlerowskiej. 7 września utworzono przez
Wehrmacht tzw. Ortskomendantur, która przejęła przez zarząd wojskowy całość spraw
cywilnych.
1 listopada 1939 roku została utworzona granica, powiat został podzielony na dwie części:
zachodnia została wcielona do Rzeszy a wschodnia część do utworzonego tzw. Generalnego
Gubernatorstwa. Granica z Generalną Gubernią przebiegała przez pobliski Rabsztyn.
Niemcy zmienili nazwę Olkusza na Ilkenau, nazwa ta funkcjonowała do końca wojny.
Nazistowski terror dotknął nie tylko ludność polską ale także żydowską, dla której
utworzono getto.
Fot. Naziści na olkuskim rynku. Fot. Z archiwum Muzeum Regionalnego PTTK w
Olkuszu.
Wkrótce po wejściu wojsk niemieckich na terenie Olkusza powstało tzw. ARBEITSAMT,
który kilkanaście tysięcy ludzi młodych zdolnych do pracy wysyłał na przymusowe
roboty. Niedługo potem w 1940 roku, zaczęły się pierwsze aresztowania. Pod pretekstem
politycznym, wywieziono do obozu koncentracyjnego w DACHAU około 40 osób, głownie
inteligencję przedwojennych działaczy lewicowych. Tylko nieliczni powrócili.
Martyrologia mieszkańców Olkusza zaczęła nasilać się od 15 lipca 1940 roku, kiedy to na
terenie miasta zastrzelono niemieckiego policjanta. W odwecie następnego dnia niemieccy
okupanci rozstrzelali 20 Polaków. Dwa tygodnie później miała miejsce tzw. „krwawa
środa”. Tego dnia hitlerowcy zgromadzili na płycie rynku oraz innych olkuskich placach
mężczyzn w wieku od 15 do 55 lat, skazując ich na wielogodzinne leżenie twarzą do ziemi,
bez picia i jedzenia oraz poddając ich torturom.
20 stycznia 1945 wojska Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego wyzwoliły Olkusz spod
okupacji niemieckiej.
20 stycznia 2015 miała miejsce 70 rocznica wyzwolenia Olkusza. Pamiętajmy o wojnie,
pamiętamy o ofiarach wojny.
Ponadto w bibliotece szkolnej znajduje się Lista żydowskich ofiar niemieckiej okupacji
Olkusza opracowana przez Krzysztofa Kocjana na podstawie internetowej bazy ofiar
holokaustu instytutu Yad Vashem, skorowidzu do rejestru mieszkańców m. Olkusza oraz
innych źródeł. Lista nie jest pełna. Podane adresy dotyczą ostatniego ustalonego miejsca
zamieszkania w Olkuszu przed utworzeniem getta, a wiek ofiar może być przybliżony.
Współpraca: Ireneusz Cieślik i Olgierd Dziechciarz.
Zapraszam do biblioteki na wystawę: II WOJNA ŚWIATOWA NA ZIEMI
OLKUSKIEJ.
Bibliografia:
1. Ząbczyński Stefan. Historia olkuskiej ochotniczej straży pożarnej. Wyd. 2 poszerz.
uzup. Olkusz, 1993. Lata okupacji hitlerowskiej, s. [63]-73
2. Grzanka Magdalena. II wojna światowa[on line] [dostęp 14.12.2014]. Dostępny a
Internecie: http://grzaneczka88.w.interia.pl/wojna.html
Oprac. Edyta Kuźniak