NAGRODA LITERACKA IM. JANA MICHALSKIEGO Philippe Cassard

NAGRODA LITERACKA IM. JANA MICHALSKIEGO Philippe Cassard

NAGRODA LITERACKA IM. JANA MICHALSKIEGO
Edycja 2012
Philippe Cassard
Franz Schubert
I. PHILIPPE CASSARD
1
Philippe Cassard nie jest z zawodu pisarzem lecz muzykiem , znanym pianistą, który wsławił się
między innymi interpretacjami Debussy'ego (1862-1918) i Franza Schuberta (1797-1828).
2
Zarówno jego pierwszy esej Franz Schubert jak i druga książka Raz dwa (Deux temps trois
3
mouvements) pozwalają poznać oryginalne i jemu tylko właściwe podejście do tematu. Autor
wykorzystuje własne doświadczenie muzyczne, aby przybliżyć postać innego muzyka, kierowany
pragnieniem przekazywania, poznawania, dzielenia się wiedzą z czytelnikiem. Pisarstwo Cassarda
jest czymś więcej, niż wyjaśnianiem jakiegoś zagadnienia, ono oświeca czytelnika i wprowadza
go do pewnej kultury, w sensie o jakim mówi Edgar Morin „Kultura to coś, co łączy wiadomości i
je zapładnia″. Właśnie tego udało się autorowi dokonać: otworzyć drogę między sferą kultury (tu
piękno sztuki) a ludzkim umysłem (nasze spojrzenie na świat) w sposób dynamiczny i otwarty na
uroki naszej rzeczywistości.
W naszych czasach pisarstwo Cassarda odgrywa rolę gwiazdy polarnej, latarni, jasnego znaku
orientacyjnego na wzburzonym i ponurym oceanie tej pieśni boleściwej, jaką nam funduje
literatura, która często daje upust gwałtownym uczuciom, podsycana socjalno-politycznymi
nieszczęściami wstrząsającymi tym światem.
Cassard jest inny. Pisze tonem kipiącym energią i entuzjazmem, w duchu grającego na pianinie
George'a Gershwina: spontanicznie, lekko i przede wszystkim nowatorsko. Dzieli się bogactwem
swojej wiedzy, swoimi najgłębszymi odczuciami. Ten autor, który nie jest zawodowym pisarzem,
otwiera nowe horyzonty literackie i kulturowe, między innymi wyrazistym stylem, którego
specjalnie nie szuka, i tą płynną formą semantyczną w zaskakujący sposób obrazującą tekst. Na
przykład wyobraźcie sobie Re z krzyżykiem, która nagle upodabnia się do głowicy
samonaprowadzającej i tremolo, które ujawniają swoją niespokojną naturę…
Od 2005 roku Philippe Cassard jest również producentem i prezenterem audycji radia France Musique. Ma
na swoim koncie ponad dwieście audycji radiowych zatytułowanych Nuty (także: uwagi) tłumacza (Notes du
traducteur), która to audycja otrzymała nagrodę Scam „najlepszego dzieła dźwiękowego″ w 2007. Był również
dyrektorem artystycznym „Romantycznych nocy″ nad jeziorem Bourget (1999-2008), jak również twórcą
festiwalu Estivales (1998- 2003). Na początku 2012 roku ukazała się jego druga książka, Raz dwa, pianista w
kinie (Deux temps, trois mouvements, un pianiste au cinéma) wyd. Capricci, w której opowiada w jaki sposób kino jest
dla niego najważniejszym źródłem inspiracji w jego pracy muzyka interpretującego dzieło muzyczne i w jaki
sposób kino staje się „obrazem dźwiękowym″.
1
2
Philippe Cassard, Franz Schubert, Paris, Actes Sud, seria Classica, 2008
Philippe Cassard, Raz dwa; Pianista w kinie (Deux temps trois mouvements, Un pianiste au cinéma), (wywiad z
Markiem Chevrie et Jeanem Narboni), wyd. Capricci, 2012
3
1
Wyobraźnia osiąga nowe poziomy, pozwalając umysłowi budować bazę wiedzy uniwersalnej.
Jeśli muzyka jest wibracją, pisarstwo Cassarda dźwięczy i rozchodzi się w naszym wnętrzu,
zachęcając nas do poznania i podążania w stronę konstelacji kultury i sztuki, która migocze i
czeka na nas.
II Philippe Cassard, Franz Schubert, mały słownik miłosny (Franz Schubert, petit lexique
amoureux), Paris, Acte Sud, 2008
W 2008 roku Philippe Cassard, pianista i znawca Schuberta, poświęcił mu swój pierwszy esej :
Franz Schubert, mały słownik miłosny (Franz Schubert, petit lexique amoureux). Rozwija w nim
globalną wizję spuścizny kompozytora, zagłębiając się również w konkretne zagadnienia; całość
książki, liczącej zaledwie około stu stron, tworzy coś w rodzaju glosarium wiedeńskiego
kompozytora. Każde pojęcie związane z duchem muzyki Schuberta jest dokładnie wyjaśnione:
4
der Wanderer (podróżnik romantyczny ten sam przedstawiony na obrazach Caspara Davida
Friedricha), Sehnsucht (uczucie zbliżone do nostalgii), schubertiady (nazwa przyjacielskich
spotkań wokół muzyki Szuberta od 1821 roku), itp. Są wymienione nazwiska wszystkich
wybitnych postaci, grawitujących wokół kompozytora i mających swój udział w jego ewolucji, z
wyjaśnieniem odegranych przez nie ról: jego przyjaciół poetów (Novalis, Eckert, Rückert,
Schegel, Walter Scott) i jego wiernych przyjaciół solistów (Joseph von Spaun, Franz von Schober,
Johann Mayrhofer et Michael Vogl).
To na tle tego środowiska i artystycznego rozkwitu Philippe Cassard wtajemnicza nas w swoją
fascynację Schubertem : „[…] w naturalny sposób zmierzamy do Sonaty Si be-moll Major D 960,
kwintesencji Schuberta, ostatecznego celu, gdzie unicestwiają się wszystkie marzenia, wszystkie
aspiracje i dochodzą do głosu wszystkie lęki […]″
Philippe Cassard potrafi podzielić się z nami upodobaniem Schuberta do wyrafinowanej poezji,
wyjaśnić dlaczego wybierał jedną nutę a inną zmieniał, posiada bowiem tę ostrą percepcję, tę
intuicyjną znajomość muzyki i jej uczuciowego rezonansu. Autor zachęca nas do poznania tej
muzyki, ponieważ „Schubertowi […] udało się mówić o ludzkich sprawach poprzez własne
przeżycia […] i słuchając jego muzyki, w większym stopniu niż innej, odkrywamy i poznajemy
samych siebie.″
5
To więcej niż książka biograficzna, dydaktyczna czy popularyzująca muzykę klasyczną. Franz
6
Schubert Philippe'a Cassarda osiąga wymiar uniwersalny w sensie kantowskim , snując osnowę
czasu i przestrzeni dostępną wszystkim. Ta literatura jest więc dydaktyczna lecz przede
wszystkim innowacyjna, przedstawiając muzykę i co za tym idzie sztukę w ogóle w swoim
humanizmie zasadniczym i niezbędnym. W jakim celu ? Aby nam umożliwić zmianę naszego
stosunku do świata i rozjaśnić nasze życie na sposób, o jakim mówi Jean d'Ormesson : „Kilka
Aluzja do obrazu Caspara Davida Friedricha (1774-1840), Podróżny nad morzem chmur (Der Wanderer über dem
Nebelmeer), około 1818, olej na płótnie, 98,4 x 78,8cm, Kunsthalle w Hambourgu.
4
5
Ibid., p18
„W swojej słynnej Krytyce czystego rozumu, Kant ustalił, że czas i przestrzeń są dla ludzi niezbędnymi i
uniwersalnymi warunkami wszelkiej wiedzy i doświadczenia″, Jean d’Ormesson, To w końcu dziwna rzecz, świat
(C’est une chose étrange à la fin que le monde), Paris, Robert Laffont, 2010, s.180
6
6
Jean d’Ormesson, Ibid. s257
2
taktów Haendla lub Schuberta, habity uciekających mnichów w obrazie Carpaccia lub sen Pierro
de la Francesco pod namiotem, w którym śpi cesarz, wystarczą, by oświetlić świat i porwać nas
7
za sobą″ .
Franz Schubert Philippe'a Cassarda, zasługuje na wyróżnienie Nagrodą im. Jana Michalskiego. Ta
książka to zbawcze tchnienie niosące w sobie obietnicę bardziej współczesnej kultury.
Fabienne Verdier
27 lutego 2012
Członek Jury
Philippe Cassard
Franz Schubert
Esej : Acte Sud Classica, 2008
3