Jean Piaget

Moralność
Wytwór natury czy kultury?
Kacper Łukasiewicz
Copyright statement
• This presentation has been prepared for the meeting of the
Students' Society of Neurobiology at the Warsaw University, thus
for a non-profit activity. Pictures included, modified to various
degree, have been copied from the Internet and literature without
indicating the original source, which is frequently difficult to trace.
Whoever finds his/her rights violated, is kindly requested to notify
the author (sknn(et)o2.pl); the questioned picture will be
immediately withdrawn. Unlimited use of these slides in teaching
is welcomed provided that the users take full responsibility for it.
Ciało migdałowate
• Jądro migdałowate, ciało
migdałowate (łac. corpus
amygdaloideum) - część
układu limbicznego,
ośrodek mózgowy,
znajdujący się między
biegunem skroniowym
półkuli mózgu a rogiem
dolnym komory bocznej.
Źródło: www.fizyka.umk.pl
Ciało migdałowate
• Strach i agresja
• Zachowania społeczne
• Liczne połączenia m.in. z korą czuciową i
kojarzeniową, jądrami podkorowymi, jądrem
przyśrodkowym wzgórza, podwzgórzem,
ośrodkami tworu siatkowatego.
Ciało migdałowate
Droga wzrokowa:
• siatkówka
• nerw wzrokowy (optic
nerve)
• wzgórze (ciało kolankowate
boczne, LGN)
• kora wzrokowa (płat
potyliczny, V1)
Źródło: 195.117.188.199
Ciało migdałowate
• droga ze wzgórza do ciała migdałowatego
• w ciele migdałowatym emocjonalna interpretacja
bodźca
• znaczenie ewolucyjne
• reakcja fizjologiczna (połączenia podkorowe)
Kora przedczołowa
• Kora przedczołowa
(łac. cortex
prefrontalis, ang.
prefrontal cortex ) –
część przednia kory
płata czołowego
Źródło: bungelab.berkeley.edu
The Moral Sense Test
• Test poczucia moralności
• M. Hauser i wsp., Zakład Psychologii
Uniwersytetu Harvarda
• Wybór pomiędzy dwiema możliwościami, z
których żadna nie może być uznana za dobrą
• Dylemat mostka i zwrotnicy
Dylemat zwrotnicy
•
•
•
•
•
•
Na torach stoi pięć osób
Na bocznym torze stoi jedna osoba
Nie znasz żadnej z tych osób
Po torach jedzie rozpędzony wózek
Stoisz przy dźwigni
Dźwignia przestawia zwrotnicę tak, że wózek
skręca na boczny tor
• Czy przestawisz dźwignię?
Dylemat mostka
•
•
•
•
•
Na torach stoi pięć osób
Nie znasz żadnej z tych osób
Po torach jedzie rozpędzony wózek
Stoisz na mostku nad szynami
Przy krawędzi stoi masywny mężczyzna z
ciężkim plecakiem
• Jeżeli zepchniesz go z mostka, zatrzyma wózek,
lecz umrze
• Czy zepchniesz tego człowieka z mostka?
Osobowe pogwałcenie norm
moralnych
• Większość badanych przestawiłaby dźwignię,
lecz nie zepchnęłaby mężczyzny
• Osobowe pogwałcenia norm moralnych
następuje, gdy w sposób zamierzony uszkadzamy
drugą osobę.
• Interakcja między racjonalnymi, a
emocjonalnymi strukturami w mózgu (konflikt
rozum-emocje)
Wyniki fNMR przy rozwiązywaniu
problemów moralnych
• fNMR - funkcjonalny rezonans magnetyczny
• Pomiar fNMR badanych przy rozstrzyganiu
dylematów moralnych (dylemat mostkazwrotnicy) (Greene)
• Przy rozwiązywaniu problemów związanych z
osobowym pogwałceniem norm moralnych
aktywacja jąder migdałowatych oraz
przyśrodkowych powierzchni płatów czołowych i
ciemieniowych
Wyniki fNMR przy rozwiązywaniu
problemów moralnych
• Przy rozwiązywaniu problemów w których
normy moralne nie były naruszane osobowo
aktywowane grzbietowoboczna kora
przedczołowa i płaty ciemieniowe
• Różnice w aktywacji odpowiednich obszarów w
zależności od podjęcia decyzji utylitarnej, bądź
emocjonalnej w przypadku konfliktu z
osobowymi normami moralnymi
Przypadek Phineasa Gage`a
• Phineas P. Gage (ur. 1823, zm. 21 maja 1860)
pracownik kolejowy
• 13 września 1848 roku przy umieszczaniu
ładunku wybuchowego w skale spowodował
przypadkowy wybuch. Metrowy, sześciokilowy
metalowy pręt, który trzymał, wbił się w policzek
i przebił mu czaszkę
• Gage przeżył wypadek, po kilku minutach
odzyskał świadomość
Przypadek Phineasa Gage`a
• Doktor J.M. Harlow leczył
Gage`a i zaobserwował u niego
poważne zmiany w zachowaniu
• Przed wypadkiem był osobą
zrównoważoną i spokojną
• Po wypadku stał się porywczy,
wulgarny i niezdolny do
konsekwentnego dążenia do
celów
Źródło: http://pl.wikipedia.org
Inteligencja emocjonalna
• Goleman D., Inteligencja emocjonalna
• Osoby z uszkodzoną brzuszno-przyśrodkową
korą przedczołową (VMPC) nie potrafiły
podejmować decyzji, ich wybory były
pozbawione zdecydowania. Również w
zachowaniach społecznych (Bar-On R i wsp.
2003).
• Ich tradycyjnie mierzony iloraz inteligencji nie
odbiegał od normy
VMPC a depresja
• Według badań M.Koenigs`a osoby z
uszkodzonym obszarem VMPC w porównaniu z
osobami z uszkodzeniami grzbietowej kory
przedczołowej wykazywały niższy poziom
depresji
• Udokumentowano przypadki osób z depresją,
która po uszkodzeniu VMPC znacznie się
zmniejszyła
Jean Piaget
• stadia rozwojowe dziecka
• proces rozwoju myślenia
• przyjmowanie punktu widzenia innych (później
tłumaczone przez Teorię Umysłu)
Jean Piaget
• Piaget wyróżnił dwa stadia w rozwoju myślenia moralnego:
• stadium moralności heteronomicznej albo realizmu
moralnego - dzieci trzymają się zasad w sztywny sposób i
interpretują je jako niezmienne
• stadium moralności autonomicznej lub relatywizmu
moralnego – pojawia się około 7, 8 roku życia. Reguły są
traktowane jako ustanowione i podtrzymywane dzięki
negocjacji i umowie członków danej społeczności. Sądy
moralne oraz decyzje, co jest dobre, a co złe opierają się
zarówno na intencjach, jak i materialnych konsekwencjach
czynu.
Uszkodzenia VMPC u dzieci i u
dorosłych
• Dzieci z uszkodzonym VMPC (w trakcie
pierwszych sześciu lat życia) wykazywały braki w
rozwoju społecznych kompetencji, kontroli
emocji, oraz regulacji własnego zachowania
(Anderson). Występowały zaburzenia w uczeniu
się tych zachowań
• Osoby dorosłe z uszkodzeniami znały konwencje
moralne/socjalne, lecz nie potrafiły ich
zastosować we własnych decyzjach
Uszkodzenia VMPC u dzieci i u
dorosłych
• Anderson opisuje przypadki osób dorosłych,
które doznały uszkodzeń VMPC w dzieciństwie
• Charakteryzowały je takie zachowania jak:
problemy wychowawcze w szkole, zachowania
seksualne niezgodne z normami (publiczna
masturbacja, ryzykowne zachowania seksualne),
chroniczne kłamanie, kradzieże, brak poczucia
winy po niestosownych zachowaniach
Uszkodzenia VMPC
• badania A. Damasio nad osobami z uszkodzoną
brzuszno-przyśrodkową korą przedczołową
(VMPC)
• Osoby z uszkodzonym VMPC w testach
moralności postępowały skrajnie utylitarnie gdy
chodziło o osobowe pogwałcenie norm moralnych
(dylemat mostka i zwrotnicy)
• Gdy nie występowało osobowe pogwałcenie norm
moralnych nie wykryto różnic między grupą
kontrolną a grupą z uszkodzonym VMPC
Ultimatum Game
• W grze bierze udział dwóch graczy: proponujący (the
proposer) i odpowiadający (the responder)
• Proponujący oferuje część kwoty otrzymanej od
eksperymentatora (10$) odpowiadającemu
Źródło: J Neurosci. Author manuscript;
available in PMC 2008 July 29.
Ultimatum Game
• Odpowiadający otrzymuje oferowaną kwotę
jeżeli zaakceptuje propozycję, a proponujący
zachowuje resztę
• Odpowiadający może odrzucić propozycję i
wtedy obaj gracze nie otrzymują nic
• Osoby z uszkodzonym VMPC odrzucają więcej
ofert niż osoby zdrowe
Wnioski naukowców
• Koenigs, Tranel, Damasio, Hauser stawiają
hipotezę, iż na osąd moralny jest kombinacją
intuicyjno/afektywnych, oraz
świadomie/racjonalnych mechanizmów
• Działanie tych mechanizmów wymaga
dokładniejszego poznania
• Wyniki badań sugerują, iż VMPC jest krytycznie
istotnym elementem intuicyjno/afektywnego
systemu podejmowania decyzji moralnych
Bibliografia
• Gołąb B.K., Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu anatomicznego,
Warszawa, PZWL (1992)
• Kalat James W., Biologiczne podstawy psychologii. Warszawa, Wydawnictwo
Naukowe PWN (2006)
• Premack, D. Woodruff, G., Behav. Brain Sci. 1, 515 (1978)
• Bar-On R, Tranel D, Denburg NL, Bechara A.,Brain. 2003 Aug;126(Pt 8):1790-800
(2003)
• Damasio H, Grabowski T, Frank R, et al. The return of Phineas Gage: clues about
the brain from the skull of a famous patient. Science. 1994;264:1102–5 (1994)
• Koenigs M, Young L, Adolphs R, Tranel D, Cushman F, Hauser M, Damasio A.,
Nature. 2007 Apr 19;446(7138):908-11 (2007)
• Young L., Cushman F., Hauser M., and Saxe R., Proc Natl Acad Sci U S A. 2007 May
15; 104(20): 8235–8240 (2007)
Bibliografia
• Koenigs M, Tranel D., J Neurosci. 2007 Jan 24;27(4):951-6 (2007)
• Krajbich I., Adolphs R., Tranel D., Denburg N., and Camerer C., J Neurosci. 2009
February 18; 29(7): 2188–2192 (2009)
• Vetulani J., Polityka, 2008, nr 10, s. 74-76 (2008)
• Vetulani J., Gazeta Wyborcza, Duży Format 2007-10-09 (2007)
• Vetulani J., Wiedza i Życie, 04-2009, s.22-29 (2009)
• Nieckuła E., Gramatyka moralności, Wprost 24, 13/2007 (2007)
• Koenigs M., Huey E., Calamia M., Raymont V., Tranel D., and Grafman J., J
Neurosci. 2008 November 19; 28(47): 12341–12348 (2008)
• Anderson S., Wisnowski J., Barrash J., Damasio H., Tranel D., Journal of Clinical
and Experimental Neuropsychology, Volume 31, Issue 2 February 2009 , pages 170 179 (2009)
Bibliografia
• Anderson S., Aksan N., Kochanska G., Damasio H., Wisnowski J., Afifi A., Cortex; a
journal devoted to the study of the nervous system and behavior 2007 Aug ;43(6):
806-16 (2007)
• Anderson S., Barrash J., Bechara A., Tranel D., Journal of the International
Neuropsychological Society : JINS. 2006 Mar;12(2): 224-35 (2006)
• Ackerly, S. S., & Benton, A. L., Proceedings of the Association for Research in
Nervous and Mental Disease 1947: Vol. 27. The frontal lobes (pp. 479–504), (1948)
Dziękuję za uwagę
Kacper Łukasiewicz