Od redakcji Osoby niepełnosprawne na wagę konwencji ONZ

Od redakcji
Osoby niepełnosprawne
na wagę konwencji ONZ
Fundacja Fuga Mundi
Agencja Zatrudnienia
ul. Krochmalna 13/1, 20-401 Lublin tel 81 534 82 90, fax 81 534 82 95 [email protected]
www.praca.ffm.pl
Publikacja została dofinansowana ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych
OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE
NA WAGĘ KONWENCJI ONZ
Pod redakcją
Marka Piaseckiego
Lublin 2012
© Copyright by Fundacja Fuga Mundi, Lublin 2012
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Opracowanie redakcyjne: Marek Piasecki
Opracowanie stylistyczne: Anna Kowalczyk
Projekt okładki: Zbigniew Kowalczyk
ISBN 978-83-930266-6-1
Wydawca: Drukarnia „ER-ART PLUS” Eliza Kwiatkowska-Dziewa
20-403 Lublin, ul. Radzikowska 27-29
Druk i oprawa: Drukarnia „ER-ART PLUS”
Od redakcji
Niniejsza publikacja zawiera zbiór aktów prawnych poświęconych problema- tyce osób
niepełnosprawnych w polityce Organizacji Narodów Zjednoczonych. Polityka Organizacji Narodów
Zjednoczonych ma przeogromny wpływ na roz- wiązania krajowe poszczególnych państw. Należy
zauważyć z zadowoleniem, że osoby niepełnosprawne są na wagę konwencji w polityce ONZ.
Instrument prawny o charakterze konwencji ma moc sprawczą - państwa je ratyfikujące mają
obowiązek zastosować zawarte w niej rozwiązania w swoim porządku prawnym.
Publikacja ukazuje się w historycznym momencie. 6 września 2012 r. Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej złożył podpis na dokumencie ratyfika- cyjnym Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych.
Wydarzenie w Pałacu Prezydenckim kończy proces ratyfikacyjny, zapoczątkowany 30 marca 2007 r.,
kiedy to Polska podpisała Konwencję, a następnie Sejm RP przyjął Ustawę z dnia
15 czerwca 2012 r. o ratyfikacji Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w
Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 882.). Ustawa ta została podpisana przez
Prezydenta RP 26 lipca 2012 r.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych została przyjęta wraz z Protokołem
Fakultatywnym przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 13 grudnia 2006 r. (Rezolucja nr
61/106) i została otwarta do podpisu w dniu 30 marca 2007 r.
Wspólnota Europejska podpisała konwencję 30 marca 2007 r., na podstawie upoważnienia
zawartego w decyzji Rady z 27 marca 2007 r. (ST 07404/07), zaś związała się nią 23 grudnia 2010 r. (z
mocą od 22 stycznia 2011 r.) na podsta- wie decyzji Rady 2010/48/EC z 26 listopada 2009 r. w
sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Konwencji NZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Konwencja była długo wyczekiwana przez środowisko osób niepełno- sprawnych na całym świecie.
Konwencja jest pierwszym międzynarodowym aktem prawnym, który odnosi się kompleksowo do
osób niepełnosprawnych. Celem konwencji, określonym w art. 1, jest „promowanie, ochrona oraz
umoż- liwienie wszystkim osobom niepełnosprawnym nieograniczonego korzystania z wszystkich
fundamentalnych swobód i praw człowieka, oraz promowanie po- szanowania dla ich godności
osobistej”. Konwencja zawiera przepisy zakazujące dyskryminowania osób niepełnosprawnych,
nakazujące tworzenie warunków korzystania z praw na zasadzie równości z innymi osobami oraz
nakazujące wprowadzenie rozwiązań specjalnie adresowanych do osób niepełnospraw- nych.
Konwencja zawiera także postanowienia o charakterze horyzontalnym dotyczące niepełnosprawnych
kobiet i dzieci, w których zwraca się uwagę na ich szczególną sytuację oraz które gwarantują im pełne
korzystanie z wszyst- kich praw człowieka i podstawowych wolności.
W druku sejmowym nr 408 z dnia 27 kwietnia 2012 r. czytamy, że prawo polskie nie jest zgodne z
częścią dwóch postanowień konwencji – art. 12 ust. 4 i art. 23 ust. 1 pkt a (odpowiednio, zdolność do
czynności prawnych i zawiera- nie małżeństw). Aby nie wstrzymywać ratyfikacji, w odniesieniu do
art. 12 ust. 4 i art. 23 ust. 1 pkt a konwencji złożone zostanie, odpowiednio, oświadczenie interpretacyjne oraz zastrzeżenie. Pozwoli to uniknąć zarzutów o naruszeniu kon- wencji, do czasu
przeprowadzenia odpowiednich zmian w prawie. Zważywszy zamiar złożenia oświadczenia i
zastrzeżenia, Polska nie będzie mogła być zo- bowiązana do zmiany ustawodawstwa krajowego.
Prace nad odpowiednią zmianą Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zostały
już rozpoczęte, ale z uwagi na złożony charakter procesu legislacyjnego ich za- kończenie jest
przewidziane za kilka lat. Niezwłocznie po nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wycofane
zostanie zastrzeżenie. Z niezgodności z art. 12 konwencji wynika, pośrednio, niezgodność z art. 29 pkt
a dotyczącym praw wyborczych – niezgodność ta zostanie usunięta po zniesieniu instytucji
ubezwłasnowolnienia częściowego.
Konwencja stanowi kolejny krok milowy w polityce Organizacji Narodów Zjednoczonych skierowanej
do osób niepełnosprawnych. Należy przypo- mnieć w tym miejscu, że uchwalenie Konwencji zostało
poprzedzone inny- mi ważnymi wydarzeniami na forum ONZ. Narody Zjednoczone ogłosiły Rok 1981
Międzynarodowym Rokiem Osób Niepełnosprawnych oraz Dekadę Osób Niepełnosprawnych w
latach 1983 – 1992. Najważniejszym dorob- kiem Międzynarodowego Roku Osób
Niepełnosprawnych było opracowanie Światowego Programu Działań na Rzecz Osób
Niepełnosprawnych, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne rezolucją 37/52 z dnia 3 grudnia 1982.
Pod wzglę- dem ideowym, jedną z najważniejszych kwestii było zdefiniowanie niepełno- sprawności
w kategoriach relacji pomiędzy osobami niepełnosprawnymi a ich środowiskiem. Już wtedy – w
połowie Dekady - postulowano zwołanie specjal- nej konferencji w celu przygotowania projektu
międzynarodowej konwencji nt. eliminacji wszystkich form dyskryminacji wobec osób
niepełnosprawnych i ra- tyfikowanie jej pod koniec Dekady.
Wprawdzie uchwalenie Konwencji okazało się zbyt ambitnym celem, tym niemniej należy docenić i
zauważyć, że efektem Dekady było proklamowa- nie dnia 3 grudnia Międzynarodowym Dniem Osób
Niepełnosprawnych, a jej doświadczenia zaowocowały uchwaleniem podczas 48 sesji Zgromadzenia
Ogólnego Narodów Zjednoczonych w dniu 20 grudnia 1993 roku Rezolucji nr 48/96 pt. Standardowe
Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych. Dokument ten określa modelowe kierunki
rozwiązań dotyczących osób niepeł- nosprawnych. Rozwiązania te weszły na stałe do systemu
instytucjonalnego wielu państw członkowskich ONZ oraz w polityce Unii Europejskiej.
Publikacja składa się z trzech części. W części pierwszej znajdują się akty praw- ne Zgromadzenia
Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczące osób niepełnosprawnych, w tym:
Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych, Protokół Fakultatywny do Konwencji Praw Osób
Niepełnosprawnych, Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych, Światowy
Program Akcji na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Wytyczne dzia- łań z Tallina dotyczące rozwoju
zasobów ludzkich w dziedzinie niepełnospraw- ności, Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych oraz
Deklaracja Praw Osób z Upośledzeniem Umysłowym.
W części drugiej znajdują się dokumenty Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące osób
niepełnosprawnych, w tym: Konwencja nr 159 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca
zawodowej rehabilitacji i zatrudnienia osób niepełnosprawnych, Zalecenie nr 168
Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące zawodowej rehabilitacji i zatrudnienia osób
niepełnosprawnych oraz Zalecenie nr 99 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca rehabilitacji
zawodowej osób niepełnosprawnych.
W części trzeciej znajdują się dokumenty Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczące
wszystkich obywateli, w tym: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych,
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, Powszechna Deklaracja
Praw Człowieka.
Publikacja ukazuje się w ramach projektu pt. „Osoby niepełnosprawne na wagę konwencji ONZ”.
Projekt jest współfinansowany ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych. Skierowany jest do samych osób niepełnosprawnych, przedstawicieli organizacji
pozarządowych oraz instytucji publicznych i środowisk naukowych, zainteresowanych problematyką
niepełnosprawności.
Oprócz wersji książkowej, publikacja ukaże się w wersji elektronicznej umieszczonej na stronie
internetowej Fundacji Fuga Mundi. Wszystkie dokumenty, wydane w publikacji papierowej,
zostaną umieszczone na stronie w wersji HTML, PDF i DOC. Dzięki temu potencjalni użytkownicy
dokumentów będą mogli wybrać dowolny format, w zależności od celu przeznaczenia: dokument w
formacie PDF jest łatwiejszy do czytania, dokument w formacie DOC pozwala na edytowanie tekstu
(kopiowanie części, wybieranie dowolnego fragmentu do cytowania, itp.). Strona internetowa jest
najbardziej egalitarną metodą dostępu do informacji.
Mamy nadzieję, że wydanie publikacji przyczyni się do upowszechnienia w zainteresowanych
środowiskach nowoczesnych idei poświęconych problematyce osób niepełnosprawnych, obecnych w
dokumentach ONZ, zwłaszcza w Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych.
Marek Piasecki