Skrypt Szkała Ponadgimnazjalna

Skrypt do lekcji:
„Ślimaka Tośka denerwują śmieci. Nie denerwuj Tośka!”
dla uczniów szkół średnich
(liceum, technikum, szkoła zawodowa)
W Krakowie wytwarzanych jest rocznie około 327 tys. ton odpadów, z czego w naszych
domach powstaje ok. 75,4 proc. z nich. Odpady towarzyszą nam na co dzień, praktycznie
każdy użytkowany produkt prędzej czy później staje się w końcu odpadem. Problem
zagospodarowania odpadów jest o tyle poważny, że niedługo zabraknie miejsca na ich
składowanie, a ilość produkowanych odpadów systematycznie wzrasta. Aby bezpiecznie nimi
gospodarować, Kraków prowadzi różne działania w zakresie gospodarki odpadami.
Aktualnie system gospodarowania odpadami Kraków realizuje poprzez:
 Selektywną zbiórkę odpadów komunalnych w domach w żółtym worku lub pojemniku,
 Dodatkową selektywną zbiórkę odpadów w kolorowych pojemnikach „dzwonach”,
 Zbiórkę surowców wtórnych w ramach akcji edukacyjnych Dni Ziemi, Festiwal
Recyklingu,
1





Zbiórkę odpadów wielkogabarytowych w „Akcji Wystawka”,
Zbiórkę przeterminowanych leków w aptekach,
Zbiórkę zużytych baterii w wielu punktach w mieście (np. w Marketach),
Zbiórkę zużytych świetlówek kompaktowych w różnych punktach w mieście,
Zbiórkę odpadów zielonych w kompostowniach.
Aby możliwe było właściwe postępowanie z odpadami, w mieście powstały nowoczesne
obiekty i instalacje:
 Składowisko odpadów komunalnych Barycz, cześć Centrum Ekologicznego Barycz wraz
z instalacją do odzysku biopaliwa;
 Sortownia (np. Sortownia Barycz w Centrum Ekologicznym Barycz);
 Kompostownia (np. Kompostownia w Centrum Ekologicznym Barycz);
 Lamusownia (Zbiorcze Punkty Gromadzenia Odpadów) – dotychczas funkcjonuje jedna,
jednak w planach jest 7-9 takich obiektów w mieście;
 Zakład Demontażu Odpadów Wielkogabarytowych.
Są również takie, których budowa jest konieczna i są zaplanowane na najbliższą przyszłość
czyli Ekospalarnia.
Dla naszego życia i zdrowia, oraz dla przyszłych pokoleń, bardzo ważne jest aby właściwie
postępować z odpadami. Odpady nie powinny być zbierane i mieszane razem, tylko powinny
być zbierane w sposób selektywny.
 Surowce wtórne: papier, plastik, szkło i metal, są najlepszym źródłem do ponownego
wykorzystania. Można z nich otrzymać te same (np. ze szkła, aluminium) oraz wiele
nowych produktów: polar z plastikowych butelek, plastikowe doniczki i meble ogrodowe
z nakrętek, lekkie pokrycia dachowe z makulatury, itp.
 Odpady zielone – zajmują dużo miejsca na składowisku, nie można ich spalać
(w Krakowie jest całkowity zakaz palenia odpadów, w tym trawy i liści – powodem jest
duże zanieczyszczenie powietrza nad miastem, co wynika z ukształtowania terenu).
W wyniku kompostowania (kontrolowany proces rozkładu) z odpadów tych powstaje
wartościowy nawóz, który może być wykorzystany w rolnictwie.
 Odpady wielkogabarytowe – w wyniku ich zmielenia i przetworzenia w Zakładzie
Demontażu Odpadów Wielkogabarytowych powstaje paliwo alternatywne, które zamiast
węgla może być spalane np. w cementowniach,
 Odpady elektryczne i elektroniczne – w wyniku ich rozłożenia, cenne składniki mogą być
ponownie wykorzystane, a niebezpieczne jak metale ciężkie (toksyczne dla organizmów
żywych) unieszkodliwione, np. z 200 telefonów komórkowych można odzyskać złoto,
z którego jubiler może zrobić obrączkę ślubną.
 Przeterminowane leki nie mogą dostać się do środowiska. Muszą być unieszkodliwione.
Dla osoby chorej, są drogą do zdrowia, ale dla środowiska, w tym dla innych ludzi są
śmiertelnym zagrożeniem, gdyż zawierają wiele toksycznych i trujących związków.
Nigdy nie wrzucaj leków do toalety! Oczyszczalnie nie radzą sobie dobrze z takimi
substancjami a ich obecność w wodzie sprawia, że bakterie i wirusy uodparniają się na
nie i do terapii potrzebne będą nowe leki lub większe ich dawki.
2


Zużyte baterie i akumulatory są odpadami niebezpiecznymi i stanowią zagrożenie,
głównie ze względu na zawartość metali ciężkich: ołów, kadm i nikiel. Gdy zostaną
wprowadzone do środowiska powodują zakłócenia procesów samooczyszczania
w wodach i glebie oraz powodują, że oczyszczalnie ścieków pracują z dużo mniejszą
wydajnością. Może nastąpić: skażenie wód gruntowych, stanowiących źródło wody
pitnej.
Świetlówki zawierają niebezpieczną rtęć i luminofory. Zatrucie rtęcią powoduje m.in.
uszkodzenie nerek, zaburzenia wzroku, słuchu, mowy i koordynacji ruchów, deformuje
kości i może powodować zmiany nowotworowe. Dlatego właśnie świetlówki powinny
być zbierane w sposób selektywny.
Składowanie odpadów, jest najstarszym i najgorszym sposobem zagospodarowania odpadów.
Składowane odpady przepadają bezpowrotnie, nie można ich już ponownie wykorzystać.
Zalegają, zajmując ogromną przestrzeń, pod powierzchnią Ziemi dziesiątki – tysiące lat,
wpływając na nasze otoczenie.
Fot. ZIKiT
Lamusownia to nowoczesny punkt odbioru surowców wtórnych oraz innych problemowych
odpadów, których nie można wyrzucać do kosza na śmieci. Jest to idealne rozwiązanie w celu
ochrony środowiska naturalnego, poprawy estetyki miasta, zapewnienia skutecznej formy
odbioru odpadów nadających się do ponownego przetworzenia. Dla wygody mieszkańców
miasto Kraków zaplanowało budowę od siedmiu do dziewięciu Lamusowni, zwanych inaczej
Zbiorczymi Punktami Gromadzenia Odpadów.
Lamusownia to nie wysypisko, ani stacja przeładunkowa! To nowoczesny obiekt gospodarki
odpadami, sprawdzone rozwiązanie w krajach szczególnie dbających o ochronę środowiska,
jak: Norwegia, Dania, Szwecja, Francja. Zapewnia mieszkańcom bezpłatny odbiór
3
dostarczonych odpadów. Jest to skuteczna forma ochrony środowiska naturalnego, poprzez
przechwycenie i unieszkodliwienie odpadów powodujących ogromne szkody w środowisku.
Główne cele i korzyści Lamusowni to wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia
odpadów komunalnych, zapewnienie bezpieczeństwa dla środowiska naturalnego (eliminacja
dzikich wysypisk oraz nielegalnego spalania odpadów w gospodarstwach domowych),
poprawa czystości i wizerunku miasta, zmniejszenie nieefektywnego i nie ekologicznego
składowania odpadów na składowiskach.
4
Selektywna zbiórka surowców wtórnych
Podstawą segregacji jest tzw. ”segregacja u źródła” czyli bezpośrednio na terenie
nieruchomości, skąd surowce, jak i odpady zmieszane odbierane są indywidualnie od
mieszkańca, przez przedsiębiorcę odpadowego np. MPO.
Mieszkańcy Krakowa mogą korzystać z systemu dwupojemnikowego lub workowego tj.
zbiórki odpadów u źródła. W zabudowie wielorodzinnej zbiórka odbywa się za pomocą
dodatkowego „żółtego pojemnika” w altanie śmietnikowej, a w zabudowie jednorodzinnej
dodatkowego „żółtego worka” na surowce wtórne. Tego typu zbiórka ma na celu rozdzielenie
odpadów na frakcje suchą – trafiającą do sortowni odpadów, a następnie przekazywaną
poszczególnym recyklerom oraz frakcję mokrą – skierowaną do składowania. System ten
realizowany jest w ramach umowy na wywóz odpadów komunalnych. W wyniku stosowania
ww. systemu z pozyskanej frakcji suchej odzyskuje się ok. 70% surowców nadających się do
dalszego zagospodarowania.
Mieszkańcy mogą także korzystać z dodatkowej zbiórki surowców wtórnych, prowadzonej
jako system uzupełniający ze strony miasta z tzw. „gniazd segregacji”, czyli kolorowych
pojemników zlokalizowanych w ogólnodostępnych miejscach na terenie całego Krakowa.
Słownik wyrazów i wyrażeń związanych z tematem odpadów
odpady - oznaczają każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się,
zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.
Źródło: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity, Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz.
1243)
odpady komunalne - to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem
pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów
niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój
charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.
Źródło: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity, Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz.
1243)
dzikie wysypiska śmieci – nielegalne składowiska odpadów, nieposiadające odpowiednich
zabezpieczeń. Przeważnie powstają obrzeżach miast, w sąsiedztwie osiedli domków
jednorodzinnych, w pobliżu mało uczęszczanych dróg, czy skraju lasów, znacznie obniżając
walory estetyczno - krajobrazowe tych terenów. Dzikie wysypiska przyczyniają się do
skażenia gleb oraz wód podziemnych, mogą powodować zagrożenie dla zwierząt i ludzi
a także przyczyniać się do zwiększenia zagrożenia pożarowego.
ponowne używanie rzeczy - oznacza jakikolwiek proces, w wyniku którego produkty lub
składniki niebędące odpadami są wykorzystywane ponownie do tego samego celu, do którego
były przeznaczone.
Źródło: Duczmal Maria, „Zmiany przepisów dotyczących gospodarki odpadami”, Kraków 2010.
segregacja odpadów - metoda ograniczenia ilości odpadów podlegających utylizacji (np.
składowaniu) przez odzysk surowców nadających się do ponownego użytku lub
przetworzenia i wykorzystania przy produkcji nowych materiałów. Segregacja polega na
5
zbieraniu odpadów do specjalnie oznakowanych pojemników, z podziałem na rodzaj
materiałów (surowców), z jakich zostały wyprodukowane.
Źródło: Tomasz Umiński, Ekologia Środowisko Przyrody, Warszawa 1995.;Liga Tuszyńska, Edukacja
Środowiskowa, Warszawa 2005.
surowce wtórne – to użyteczne materiały odpadowe powstające w procesach produkcyjnych
oraz produkty zużyte nadające się do ponownego przerobu.
Recykling – jest to odzysk surowców wtórnych (odpadów zebranych selektywnie), który
polega na ich powtórnym przetwarzaniu w procesie produkcyjnym, w celu uzyskania
materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub innym. Innymi słowy jest to przywrócenie do
ponownego obiegu.
Źródło: http://www.odpadyirecykling.edu.pl/podstawowe-zaganienia/definicje-slowniczek-pojec
odpady niebezpieczne – to produkty, substancje, które ze względu na swoje właściwości
stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska.
Źródło:http://www.odpadyirecykling.edu.pl/podstawowe-zaganienia/definicje-slowniczek-pojec
bateria – źródło energii elektrycznej wytwarzanej przez bezpośrednie przetwarzanie energii
chemicznej.
składowisko odpadów - to obiekt budowlany przeznaczony do składowania odpadów, który
jest miejscem składowania odpadów komunalnych (nieprzemysłowych). Wymaga lokalizacji
na terenie specjalnie do tego przeznaczonym, gdzie przebieg składowania odpadów będzie
pod kontrolą i nie będzie stwarzać zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska.
Źródło: http://www.odpadyirecykling.edu.pl/podstawowe-zaganienia/definicje-slowniczek-pojec
gospodarowanie odpadami - całokształt działań zmierzających do jak najlepszego
zabezpieczenia środowiska przed odpadami. Jest to więc zbieranie, transport, odzysk
i unieszkodliwianie odpadów oraz nadzór nad tymi działaniami.
Źródło: http://www.odpadyirecykling.edu.pl/podstawowe-zaganienia/definicje-slowniczek-pojec
minimalizacja odpadów – to środki zastosowane zanim substancja, materiał lub produkt
staną się odpadami, które zmniejszają:
 Ilość odpadów, w tym również przez ponowne użycie produktów lub wydłużenie okresu
żywotności produktów,
 Niekorzystne oddziaływanie wytworzonych odpadów na środowisko i zdrowie ludzi,
 Zawartość substancji szkodliwych w materiałach i produktach
Źródło: Duczmal Maria, „Zmiany przepisów dotyczących gospodarki odpadami”, Kraków 2010.
Dodatkowe informacje:
www.ekocentrum.krakow.pl
www.lamusownia.krakow.pl
www.mpo.krakow.pl/barycz/index.php
www.lamusownia.krakow.pl
www.ekospalarnia.krakow.pl
bezpłatna infolinia 800 11 22 11
6