UROLOGIA

UROLOGIA
broszura edukacyjna
opracowana przez Prof. dr hab. n. med. Piotra Radziszewskiego.
Łagodny rozrost
gruczołu krokowego
i objawy z nim związane
Powiększenie gruczołu krokowego znajduje się na 4 miejscu wśród najczęściej rozpoznawanych schorzeń u mężczyzn po 50 roku życia, zaraz za chorobą naczyń wieńco-
50+
wych, nadciśnieniem i cukrzycą. Po 50 roku życia zwiększa się też istotnie
częstość występowania ostrego zatrzymania moczu. Dlatego wydaje się,
że przy braku innych czynników, 50 rok życia jest granicą, po której
mężczyzna powinien być po raz pierwszy skonsultowany przez lekarza urologa. Powiększenie
gruczołu krokowego, oprócz mechanicznego ucisku na cewkę moczową i osłabienia strumienia moczu powoduje też szereg innych dolegliwości.
Dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS, ang. lower
urinary tract symptoms) mają wieloczynnikową etiologię i nie zawsze
są spowodowane łagodnym rozrostem gruczołu krokowego (BPH,
ang. benign prostate hyperplasia). Przyczyny LUTS mogą być bardzo
różne, m.in. zaburzenia zagęszczania moczu przez nerki, zaburzenia
krążenia, zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyny
dolegliwości
ze strony dróg
moczowych
Odpowiednia ocena chorego pozwala podjąć decyzję, czy wymaga on jedynie bacznej obserwacji (czyli okresowych wizyt kontrolnych u urologa, oceny niektórych parametrów, ale nie
leczenia), leczenia farmakologicznego, czy leczenia zabiegowego (chirurgicznego). Za najbardziej dokuczliwe przez pacjentów uznawane są objawy w fazie napełniania pęcherza (wstawanie w nocy-nokturia, parcia naglące).
Wpływ
LUTS
To właśnie stopień dokuczliwości LUTS jest uważana za jeden z głównych
wyznaczników zarówno postępu choroby (zwiększenie dokuczliwości
w trakcie leczenia farmakologicznego) jak i zadowolenia pacjenta
z leczenia. LUTS są tak dokuczliwe, ponieważ powodują one istotną
zmianę naszych codziennych przyzwyczajeń, ograniczając naszą codzienną aktywność
fizyczną i społeczną. Mężczyźni z dokuczliwymi LUTS ograniczają podaż płynów, nie wysypiają
się w nocy, unikają zajęć fizycznych na świeżym powietrzu czy też miejsc publicznych bez
toalety w pobliżu. Co więcej wykazano, że LUTS są niezależnym od wieku czynnikiem
wpływającym na funkcje seksualne i im większe jest nasilenie LUTS, tym gorsza jest jakość
i ilość wzwodów prącia u badanych pacjentów.
Łagodny rozrost gruczołu krokowego należy rozpatrywać zatem dwukierunkowo. Z jednej
strony mamy LUTS, o wzrastającej dokuczliwości, obniżającej jakość życia pacjenta, z drugiej
zaś strony u części pacjentów rozwija się przeszkoda podpęcherzowa, mogąca prowadzić do
takich powikłań jak zatrzymanie moczu, krwiomocz, zaburzenia pracy pęcherza, infekcje dróg
moczowych, kamica pęcherza moczowego, czy wreszcie niewydolność nerek. BPH jest
schorzeniem progresywnym, na przestrzeni czasu dochodzi do nasilenia LUTS i powiększenia
się gruczołu krokowego. Do progresji dochodzi najczęściej u pacjentów nieleczonych, ale
również część leczonych pacjentów rozwinie progresję BPH.
Przewidzenie klinicznej progresji łagodnego rozrostu
gruczołu krokowego jest jednym z wyzwań współczesnej urologii. Dlatego tak ważna jest ocena wstępna
Leczenie dolegliwości
ze strony dróg moczowych
pacjenta i zaproponowanie mu leczenia obejmującego kilka kolejnych lat. Przepisanie leku
nie kończy wizyty, zawsze powinno określić się schemat kolejnych wizyt lekarskich i oceny
progresji choroby. Wybór optymalnej farmakoterapii powinien uwzględniać stan chorego,
przewidywane efekty leczenia na prostatę i LUTS, początek działania leku, jego skuteczność,
bezpieczeństwo, działania uboczne, wpływ na jakość życia pacjenta i progresję choroby.
Zaburzenia
erekcji
Zaburzenia erekcji (ED, ang. erectile dysfunctions) dotyczą około 1 na 10 mężczyzn.
Od momentu wystąpienia problemów ze wzwodem do momentu zgłoszenia się do lekarza
mija średnio prawie 2 lata, co więcej zaledwie co czwarty mężczyzna, który przyznaje się do
problemów z erekcją, szuka porady lekarskiej w tym zakresie. W opinii pacjentów najczęstsze
bariery stanowią zakłopotanie, wstyd, lęk przed oceną ze strony lekarza, ośmieszeniem.
Pacjenci uważają, że ED to dolegliwość czasowa, z którą da się żyć. Mają poczucie, że nic
z tym nie można zrobić. Zaburzenia erekcji mogą być problemem przewlekłym, niekorzystnie
wpływającym na ogólny stan pacjenta, a w szczególności na jego stan psychiczny. Czynniki te
rzutują na związek z partnerem. Przedłużające się problemy, brak konsultacji lekarskich
i odpowiedniego leczenia mogą być przyczyną zaawansowanych stanów depresyjnych.
ED w 8 na 10 przypadków są spowodowane przyczynami
organicznymi, takimi jak choroby upośledzające dopływ krwi do
prącia (zwężenie tętnic w przebiegu miażdżycy, nadciśnienia,
palenia tytoniu), choroby upośledzające unerwienie prącia (np.
stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego), czy wreszcie
cukrzyca, która jest jedną z najczęstszych przyczyn ED, upośledzających zarówno unerwienie jak i unaczynienie prącia.
Przyczyny
zaburzeń
erekcji
W pozostałych przypadkach przyczyny mogą mieć podłoże psychogenne, np. odpowiedź
adaptacyjna na stres, stany lękowe, problemy w relacjach towarzyskich, depresja. Ponadto wykazano, że mało higieniczny tryb życia w znaczący sposób oddziałuje na sprawność
seksualną człowieka. Zła dieta i niska aktywność fizyczna to niezależne czynniki ryzyka
wystąpienia zaburzeń erekcji. I odwrotnie zwiększenie aktywności fizycznej ma dobroczynny
wpływ na poprawę funkcji erekcyjnych i jakości życia seksualnego.
Kto może
zdiagnozować
zaburzenie erekcji
Ponad połowa przypadków zaburzeń wzwodu prącia jest
diagnozowana przez lekarzy pierwszego kontaktu lub
lekarzy internistów przy okazji diagnostyki i leczenia
innych chorób. Wczesne wykrycie problemu przyczynia
się czasem do szybszej diagnostyki i leczenia schorzeń
znacznie bardziej niebezpiecznych niż ED (np. choroba niedokrwienna serca, zaburzenia
krążenia mózgowego, cukrzyca, miażdżyca).
Zaburzenia erekcji można skutecznie leczyć.
Koniec XX wieku przyniósł ogromny przełom pod postacią nowych leków, które mogą być
z powodzeniem stosowane przez większość pacjentów z zaburzeniami erekcji. Ale zanim
przystąpi się do nich należy zebrać szczegółowy wywiad z pacjentem, i następnie wykonać
podstawowe badania pomocne w podjęciu decyzji o rodzaju leczenia.
Rozmowa z pacjentem powinna być ukierunkowana na
przeszłość chorego, dotychczasowe życie seksualne,
przebyte operacje w obrębie miednicy mniejszej i dotych-
WARTO
ROZMAWIAĆ
czasowe leczenie urologiczne oraz nie mniej ważne leczenie internistyczne. Należy spytać
pacjenta o stosowane używki (nikotynizm, alkoholizm, uzależnienie narkotykowe), przyjmowane leki a także suplementy diety. Bardzo istotne jest pytanie o obecność porannych wzwodów prącia. Pomocne w diagnostyce są specjalne kwestionariusze. Po rozmowie z pacjentem
konieczne jest badanie fizykalne, a często i dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe.
Dopiero po zyskaniu pełnego obrazu problemu i ustaleniu przyczyny zaburzeń wzwodu można
ustalać sposób leczenia. Nie zawsze będzie to farmakoterapia. U części pacjentów pomoc
psychologa lub fizykoterapia przyniosą bardzo dobre efekty, część pacjentów odpowie bardzo
dobrze na farmakoterapię, a części z nich trzeba będzie zaproponować leczenie zabiegowe.
Nietrzymanie
moczu
Nietrzymaniem moczu (NTM) określa się niekontrolowany wyciek moczu przez cewkę
moczową. Jednym z najczęstszych jego typów jest wysiłkowe NTM, do którego dochodzi
podczas wysiłku fizycznego, kaszlu, kichania, śmiechu, a w skrajnych przypadkach podczas
najmniejszego ruchu. Inną kategorią jest nietrzymanie moczu z parcia, gdy wyciek moczu
następuje pod wpływem niemożliwego do pohamowania parcia na mocz. Nietrzymanie
moczu z parcia jest jednym z objawów pęcherza nadreaktywnego. U niektórych chorych
można zaobserwować postać mieszaną, na którą składają się objawy obu tych postaci choroby.
Jednorazowy incydent nietrzymania moczu lub gubienia moczu w okresie 12 miesięcy
dotyczy 5-69% kobiet i 1-39% mężczyzn. Nietrzymanie moczu występuje dwa razy częściej
u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania nietrzymania moczu ocenia się na poziomie
27%, z czego 6% stanowią kobiety poniżej 25 roku życia. Dominującym typem nietrzymania
moczu jest postać mieszana (49%), następnie wysiłkowa (45%) i z parć naglących (6%).
Szacunkowe dane wskazują na duże rozpowszechnienie NTM
w Polsce. Z powodu pęcherza nadreaktywnego może cierpieć
w Polsce nawet do 4 milionów osób.
4
miliony
osób
Dlaczego NTM
jest uciążliwe?
Konsekwencją NTM jest:
popuszczanie moczu, uczucie wilgoci, dyskomfortu, nieprzyjemny zapach, który niemalże bezwarunkowo towarzyszy
osobom z tym schorzeniem, w skrajnych przypadkach odparzenia. Pacjentka, której dotyczy
ten problem ma coraz większe poczucie braku kontroli nad własnym ciałem, co zwiększa
poczucie frustracji. Dodatkowym czynnikiem jest stres związany z obawą przed nie znalezieniem toalety na czas w miejscach publicznych, reakcją otoczenia na nieprzyjemny zapach lub
widok wilgotnej odzieży w okolicy krocza.
W przebiegu pęcherza nadreaktywnego (który jest przyczyna nietrzymania moczu z parć) zwykle stopniowe nasilenie
dolegliwości prowadzi do zmiany stylu życia, pacjenci
Kogo
dotyczy NTM?
ograniczają ilość przyjmowanych płynów, starają się nie oddalać od miejsca zamieszkania lub
miejsc w pobliżu toalet. Zespół pęcherza nadreaktywnego dotyczy najczęściej osób aktywnych, pracujących zawodowo i pozostających w związkach partnerskich. Dopiero od niedawna problemowi wpływu pęcherza nadreaktywnego na jakość życia seksualnego zaczęto
poświęcać baczniejszą uwagę.
DIAGNOSTYKA
nietrzymania moczu, to przede wszystkim wywiad i badanie
fizykalne, uzupełnione o specyficzne dla schorzenia kwestionariusze i tzw. dzienniczek mikcji. Dzienniczek mikcji pozwala z dużym
prawdopodobieństwem na rozpoznanie przyczyny nietrzymania
moczu i rozpoczęcie leczenia. Podstawowym postępowaniem
DZIENN
ICZEK
MIKCJI
w każdym rodzaju nietrzymania moczu jest leczenie zachowawcze.
Trening mięśni dna miednicy i trening pęcherza pozwalają na
poprawę jakości życia u bardzo dużego odsetka pacjentek. Dopiero
jeśli takie postępoanie jest nieskuteczne należy zastosować farmakoterapię
(pęcherz nadreaktywny) lub leczenie zabiegowe (wysiłkowe nietrzymanie moczu).
Nietrzymanie moczu można i trzeba leczyć
UROLOGIA
partnerzy:
p
o
m
a
g
a
m
y
VSRâHF]HĕVWZX