Produkcja pierwotna nadziemna: drzewa (metoda dendrometryczna)
Transkrypt
Produkcja pierwotna nadziemna: drzewa (metoda dendrometryczna)
Zajęcia terenowe z ekologii ekosystemów lądowych Instrukcja wykonania projektu indywidualnego Produkcja pierwotna nadziemna: drzewa (metoda dendrometryczna) Celem projektu jest zmierzenie biomasy nadziemnej drzew badanym ekosystemie leśnym, oraz oszacowanie produkcji metodą dendrometryczną. Materiały i narzędzia potrzebne do wykonania projektu: - taśma miernicza - średnicomierz dendrometryczny („klupa”) - wysokościomierz (klinometr) - kompas - taśma miernicza Pobieranie materiału w terenie - za pomocą taśmy mierniczej i kompasu, w losowym połoŜeniu w badanym ekosystemie leśnym, w drzewostanie o określonym wieku (wg mapy leśnej) wyznaczyć powierzchnię badawczą o wymiarach 20 × 30 m (0,06 ha) i zarejestrować ich połoŜenie; - na powierzchni oznaczyć do gatunku i zliczyć wszystkie drzewa o średnicy w pierśnicy > 10 cm; - przy pomocy średnicomierza dendrometrycznego („klupy”) zmierzyć średnicę w pierśnicy wszystkich drzew; - Przy pomocy wysokościomierza (klinometru) zmierzyć dla losowo wybranych 5 drzew [zob. instrukcja obsługi klinometru] wysokość aktualną i szacowaną wysokość przed 5 laty (do 5 okółka od szczytu); - u tych samych drzew wykonać odwierty przy pomocy świdra dendrometrycznego w celu oszacowania pierśnicy przed 5 laty. Opracowanie wyników Posługując się poniŜszymi wzorami empirycznymi Sulińskiego (Weiner 2003) oszacować biomasę i produkcję pierwotną drzewostanu. Wzory empiryczne do szacowania biomasy i produkcji w lasach (wg. Weiner 2003, ramka 5.3) Wypracowane przez leÑników tradycyjne metody oceny iloÑci drewna i innych cz“Ñci biomasy drzew uwzgl“dniaj to, óe pomi“dzy obj“toÑci i mas, a wymiarami liniowymi (wysokoу drzewa, pierÑnica, czyli Ñrednica pnia na wysokoÑci 1,3 m od ziemi) istnieje silna korelacja. Metody statystyczne pozwalaj na dopasowanie do danych takich funkcji matematycznych, które z moóliwie niewiewielkim b»“dem pozwala»yby wyliczyƒ obj“toу (biomas“) drzew, na podstawie »atwych do zmierzenia w terenie wysokoÑci i Ñrednicy. Do niedawna leÑnicy najcz“Ñciej posługiwali się obszernymi tablicami, z których odczytywali poszukiwane wartoÑci. Takie post“powanie by»o dogodne w sytuacji, gdy obliczanie wartoÑci funkcji krzywoliniowych stanowi»o problem. DziÑ, w epoce kalkulatorów wielofunkcyjnych i komputerów, najdogodniejsze jest uóywanie gotowych wzorów empirycznych. Poniósze wzory z dopasowanymi parametrami liczbowymi opracowa» Suli½ski (1993). 1. MiószoÑу grubizny v = α d β (h - 1,3)γ v - obj“toу pni i ga»“zi pojedynczego drzewa [m3]; d - pierÑnica (Ñrednica pnia na wysokoÑci 1,3 m) [m]; h - wysokoу drzewa [m], α, β, γ - parametry: Rodzaj Wspó»czynniki α β γ Sosna 1,43 1,96 0,60 Modrzew 0,10 1,48 1,27 Ðwierk 1,10 1,88 0,68 Db 1,47 2,09 0,68 Brzoza 0,39 1,95 0,93 Olcha 0,90 2,00 0,76 2. Przeliczanie obj““toÑÑci drewna i listowia na biomas““ Biomas“ lub such mas“ (b) oblicza si“ mnoóc odpowiedni obj“toу (v lub mp) przez specyficzny dla gatunku wspó»czynnik: g“stoу [g/cm3] Rodzaj drewno listowie Ñwieóe suche Ñwieóe suche Sosna 0,70 0,42 1,00 0,49 Ðwierk 0,75 0,43 1,00 0,50 Modrzew 0,76 0,45 0,89 0,29 Db 1,08 0,62 0,89 0,24 Brzoza 0,94 0,61 1,00 0,27 Olcha 0,69 0,49 1,00 0,29 3. Masa listowia Sosna mp = δ vε gdzie mp - biomasa listowia (Ñwieóa) pojedynczego drzewa [kg], v - miószoу grubizny [m3], δ, ε - parametry: Biomasa igliwia Wspó»czynniki δ ε Jednoroczna 12,54 0,77 Ca»kowita 32,98 0,63 Inne gatunki drzew m p = ζ dη gdzie mp - biomasa listowia (Ñwieóa) pojedynczego drzewa [kg], d - pierÑnica [cm], ζ, η parametry: Rodzaj wspó»czynniki ζ η Ðwierk 0,142 1,69 Modrzew 0,043 1,62 Db 0,042 1,78 Brzoza 0,034 1,78 4. Masa korzeni log(u) = -0,699 + log(b) gdzie: u = masa systemu korzeniowego [kg]; b = sucha masa grubizny [kg]; wg Lietha i Whittakera, 1975. Literatura Tertil, R. 1987. Produkcja pierwotna drzew. Pomiary biomasy drzew stojących. W: Górecki A., Kozłowski J. Gębczyński M. (red.) Ćwiczenia z ekologii. Kraków-Białystok, 237-240. Weiner, J., 2003: śycie i ewolucja biosfery. Rozdz. 5.2. Metody pomiaru produkcji pierwotnej. PWN, Warszawa, 106-113. Instrukcja obsługi klinometru precyzyjnego SUUNTO PM-5/1520. Klinometr słuŜy do pomiaru kątów (nachylenia), w szczególności moŜe być wykorzystywany do pomiaru wysokości drzew – w tym celu produkuje się specjalne klinometry (wysokościomierze) dendrometryczne, wyskalowane od razu w metrach. Niektóre kompasy są zaopatrzone w prosty klinometr (w skali kątowej), który teŜ moŜe być wykorzystywany w tym celu. 1. Odmierzyć taśmą mierniczą odległość 15 lub 20 m od mierzonego drzewa (w taki sposób, by było dobrze widoczne). 2. Przykładając klinometr do jednego oka, ale mając oboje oczu cały czas otwarte (Fot. 1 c), skierować klinometr w górę, tak by linia pozioma skali pokryła się z wierzchołkiem drzewa; wtedy odczytać wysokość (od razu w metrach), dla odległości 20 m na lewej skali, dla odległości 15 m – na prawej. 3. JeŜeli stoimy na płaskim terenie (Fig. 3), do odczytu naleŜy dodać wysokość, na jakiej trzymano klinometr – przeciętnie 1,60 m. JeŜeli stoimy na pochyłości, powyŜej drzewa (Fig. 1) trzeba wykonać drugi pomiar – kąt do podstawy pnia (Fig. 1) i dodać oba wyniki; jeŜeli stoimy niŜej niŜ stoi drzewo (Fig. 2), teŜ naleŜy zrobić dodatkowy pomiar na podstawę pnia, ale wynik odjąć od wyniku pomiaru wysokości wierzchołka. 4. Klinometr moŜe słuŜyć do pomiaru nachylenia (np. powierzchni gruntu), wtedy wynik powinno się odczytać w stopniach – ale na dendrometrycznym wysokościomierzu nie ma takiej skali. zamiast tego odczytuje się wartość ze lewej skali (20m) i okresla kąt nachylenia z pomocą nomogramu umieszczonego na obudowie klinometru (Fot. 1). Fot. 1. Klinometr SUUNTO a – awers; b – rewers; c – sposób trzymania w czasie pomiaru. a a b c