nowotwory zlosliwe.indd

Wpływ alkoholu
na ryzyko rozwoju
nowotworów
złośliwych
Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą
wątpliwości – spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza jamy ustnej, gardła, krtani i przełyku oraz wątroby i piersi. Wzrasta
ono wraz z ilością spożywanego alkoholu. Należy przy tym
podkreślić, że nie ustalono tzw. bezpiecznej ilości alkoholu, która nie zwiększałaby tego ryzyka. Badania wskazują,
że nawet jego niewielkie ilości (dość często spożywane
w populacji) stwarzają zagrożenie rozwojem niektórych
nowotworów złośliwych (ryc. 21).
Ryc. 21. Odpowiedniki około 10 g czystego alkoholu.
38
Nawet niewielkie ilości alkoholu mogą zwiększyć ryzyko pewnych nowotworów. Niektóre badania wykazały, że picie 1 drinka (6–8 g czystego etanolu) dziennie podnosi ryzyko raka piersi
o 7–11%. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wskazują, że alkohol odpowiada za około 2000 zachorowań na raka
piersi każdego roku.
Alkohol zwiększa również ryzyko raka jelita grubego.
Umiarkowane spożycie alkoholu (2 drinki dziennie) podnosi
ryzyko rozwoju tego nowotworu o 8%. W przypadku jednoczesnego palenia tytoniu jest ono nawet większe. W jednej z prac
stwierdzono, że ryzyko raka wątroby było 10 razy większe u osób
spożywających alkohol i palących tytoń.
W badaniach przeprowadzonych w Hiszpanii stwierdzono, że u osób spożywających alkohol w dużych ilościach
oraz palących ponad 40 papierosów dziennie ryzyko rozwoju raka przełyku może zwiększać się 100-krotnie.
Alkohol zwiększa również ryzyko rozwoju raka wątroby – 6. pod względem zachorowań na nowotwory złośliwe na
świecie (około 650 000 osób). Alkohol został uznany przez
Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) za karcinogen klasy I dla raka wątroby, zwiększa bowiem ryzyko jego
rozwoju. Pośrednio powoduje uszkodzenie wątroby (jej stłuszczenie), które w późniejszym okresie przechodzi w marskość
wątroby (ryc. 22), która z kolei jest istotnym prekursorem raka
wątroby.
Alkohol nie zwiększa bezpośrednio ryzyka raka trzustki, lecz
jest głównym czynnikiem etiologicznym jej przewlekłego zapalenia – choroby, która u 10–20% chorych powoduje raka tego
narządu.
39
Ryc. 22. Rozwój zmian patologicznych w wątrobie spowodowanych nadmiernym piciem alkoholu.
Alkoholu nie powinny pić kobiety w ciąży. Badania amerykańskie wykazały, że u dzieci kobiet spożywających alkohol w ciąży
występuje zwiększone ryzyko zachorowania na białaczkę.
W jednej z prac, w której przeanalizowano ponad 200 badań
dotyczących zależności pomiędzy spożywaniem alkoholu a rakiem, nie zidentyfikowano najmniejszej dziennej dawki alkoholu, która nie zwiększałaby ryzyka rozwoju raka.
Alkohol może prowadzić do powstawania nowotworów
złośliwych poprzez różne mechanizmy. Jeden z najlepiej udowodnionych wiąże się z produktem metabolizmu alkoholu
w organizmie – aldehydem octowym (ryc. 23).
Aldehyd octowy jest związkiem chemicznym, który może
uszkadzać materiał genetyczny komórek (DNA) i zaburzać mechanizmy jego naprawy. Osoby, które spożywają alkohol i palą
40
Ryc. 23. Przemiany metaboliczne alkoholu w organizmie.
tytoń, mają bardzo wysokie stężenie aldehydu octowego w ślinie. Poza tym alkohol zwiększa stężenie niektórych hormonów,
np. estrogenów, które mogą być przyczyną raka piersi.
Mechanizm rakotwórczego działania alkoholu może być również spowodowany zwiększeniem przez niego karcinogennego
działania składników dymu tytoniowego i innych karcinogenów
oddziałujących na przewód pokarmowy i drogi oddechowe.
Ryc. 24. Negatywne następstwa picia dużych ilości alkoholu dla stanu
odżywienia.
41
Alkohol zmniejsza stężenie we krwi kwasu foliowego, który
jest niezbędny do prawidłowego tworzenia nowego DNA komórek. W ten sposób kwas ten chroni DNA przed zmianami
mogącymi prowadzić do rozwoju raka.
Wykazano, że alkohol jest metabolizowany przez enzymy,
które generują wolne rodniki tlenowe. Związki te powodują
uszkodzenie komórek i DNA oraz zwiększają ryzyko rozwoju
nowotworu.
Należy także podkreślić, że osoby pijące alkohol w dużych
ilościach narażone są na niedożywienie przejawiające się niedoborem wielu witamin i składników mineralnych, które przeciwdziałają rozwojowi licznych nowotworów złośliwych (ryc. 24).
42