Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów

Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Zakres ten dotyczy m.in. gromadzenia i wydatkowania środków publicznych, zaciągania i
realizacji zobowiązań, inwentaryzacji oraz sprawozdawczości budżetowej.
Przepisy prawa nakładają na czynne i bierne podmioty prawa finansowego liczne obowiązki.
Obejmują one gromadzenie i wydatkowanie (dysponowanie) środkami publicznymi (ustawa o
finansach publicznych), zasady i tryb wydatkowania środków publicznych (Prawo zamówień
publicznych), prawidłowość gospodarowania mieniem jednostek sektora finansów publicznych
oraz obowiązki sprawozdawcze (ustawa o rachunkowości), realizację zobowiązań
publicznoprawnych (ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych). Prawidłowość realizacji
obowiązków nałożonych przez przepisy ustawy o finansach publicznych oraz inne przepisy
prawa materialnego objęta jest szczególnym reżimem odpowiedzialności, tj. właśnie
odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Dyscyplina finansów publicznych w ujęciu pozytywnym oznacza taki system gospodarowania
środkami publicznymi, który zgodny jest pod względem formalnym i materialnym z ustawą o
finansach publicznych. Jeżeli system ten odbiega od narzuconego przez prawodawcę - mamy
do czynienia z dyscypliną finansów publicznych w ujęciu negatywnym (nazywaną dyscypliną
finansów publicznych sensu stricte lub w ujęciu wąskim), rozumianą jako katalog czynów,
których popełnienie (w sposób czynny lub bierny, tj. działaniem lub zaniechaniem)
ustawodawca uznał za na tyle naganny i szkodliwy dla finansów publicznych, że ich popełnienie
postanowił obwarować sankcjami (upomnieniem, naganą, karą pieniężną albo zakazem
pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi do lat pięciu).
Przedmiotowy zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
„charakteryzuje jednorodność polegająca na powiązaniu czynów wyczerpujących znamiona
tych naruszeń z normami prawnymi regulującymi ład finansów publicznych"
1
.
Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nie zawiera
legalnej definicji pojęcia „dyscyplina finansów publicznych", zatem poszczególne elementy
składające się na znamiona tej instytucji zrekonstruować należy z całokształtu regulacji samej
ustawy oraz przepisów szczególnych. Dyscyplinę finansów publicznych rozumieć należy jako
katalog zasad odnoszących się do prawidłowego gospodarowania środkami publicznymi
sformułowanych w przepisach szczegółowych. Chodzi tu nie tylko o prawo stricte finansowe,
ale także o normy objęte prawem zamówień publicznych czy ustawą o rachunkowości
2
. Zakres zachowań powodujących odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych obejmuje działania lub zaniechania niezgodne z przepisami regulującymi
gospodarowanie mieniem i środkami publicznymi, szkodliwe dla finansów publicznych.
Klasyfikacja naruszeń dyscypliny obejmuje cztery obszary, tj. gromadzenie dochodów
1 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
publicznych, wydatkowanie środków publicznych, zaciąganie zobowiązań oraz
przeprowadzanie inwentaryzacji
3
. „Przez pojęcie dyscypliny budżetowej należy rozumieć przestrzeganie wszelkich norm
prawnych i planów regulujących gospodarkę finansową państwa"
4
. Dyscyplina finansów publicznych polega na przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki
finansowej związanej z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych. Jest to
całokształt norm określających pożądane zachowanie osób odpowiedzialnych za jej
zachowanie, obejmuje przestrzeganie prawa w zakresie budżetowania, a na jej stan oddziałuje
w istotnym stopniu funkcjonowanie aparatu kontroli
5
. Instytucja dyscypliny budżetowej postrzegana jest także jako ważny instrument mający
zapewnić racjonalne i efektywne ekonomiczne planowanie budżetowe
6
. Z kolei naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest czyn (działanie lub zaniechanie)
osoby o statusie wyznaczonym w ustawie, określony w prawie jako naruszenie dyscypliny
finansów publicznych, zawiniony, szkodliwy dla finansów publicznych
7
. Czyn naruszenia dyscypliny finansów publicznych ma trzy główne znamiona. Stanowi:
-
umyślne lub nieumyślne,
działanie lub zaniechanie,
odnoszące się do jednej z postaci zachowań wymienionych w ustawie 8 .
Dyscyplina finansów publicznych obejmuje przestrzeganie prawnie wyznaczonych reguł
ustalania, poboru i egzekucji należności stanowiących środki publiczne oraz gospodarowanie
nimi w skali mikroekonomicznej, czyli w jednostkach sektora finansów publicznych i poza nimi,
jeśli podmioty te korzystają ze środków publicznych. Pod względem przedmiotowym dyscyplina
finansów publicznych obejmuje te wymogi, których nieprzestrzeganie traktowane jest przez
ustawodawcę jako popełnienie czynu stanowiącego naruszenie dyscypliny finansów
publicznych 9 . „Wprowadzenie w Polsce odrębnego aparatu wymierzającego kary za
naruszenie dyscypliny budżetowej i odrębnych zasad odpowiedzialności stało się przedmiotem
dyskusji i różnorodnych ocen. Niektórzy autorzy krytycznie ocenili sam fakt wymierzania tego
rodzaju kar i mnożenie rodzajów czynów karalnych, uznając, iż wystarczają inne rodzaje
odpowiedzialności. Inni - postulowali włączenie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny
budżetowej do zasad regulowanych ustawą karną skarbową. Stąd też wysuwane propozycje
wyodrębnienia sądownictwa finansowego, obejmującego naruszenia nie tylko przepisów
10 .
budżetowych, ale w ogóle finansowych"
Charakter prawny, celowość odrębnego unormowania oraz skuteczność przepisów o
odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych poddał analizie prof. C.
2 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Kosikowski. „Określając odrębne reguły (zasady) i tryb postępowania w zakresie dotyczącym
gromadzenia i wydatkowania środków publicznych, ustawodawca stworzył pewien szczególny
reżim prawny ochrony interesów publicznych. Reżim ten wyraża określone nakazy i zakazy
korzystania z uprawnień i wykonywania obowiązków w sferze gromadzenia i wydatkowania
środków publicznych. Reżim ten wymaga przestrzegania pod groźbą przewidzianych prawem
sankcji, których stosowanie jest wyrazem ponoszenia odpowiedzialności prawnej za jego
naruszenie. Wyłania się jednak problem, czy reżim prawny dotyczący finansów publicznych
można utożsamiać z dyscypliną finansów publicznych czy też dyscyplinę należy traktować
inaczej (np. jako element składowy owego reżimu lub jako szczególną postać ochrony finansów
publicznych)? Odpowiedzi na to pytanie nie znajdujemy wprost w obowiązującym prawie" 11 .
Systematyka ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych Ustawa usystematyzowana została w sześciu działach, obejmujących
następujące zagadnienia:
Dział I - przepisy ogólne;
Dział II - odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:
1. określenie kręgu osób, które mogą ponosić odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny
finansów publicznych,
2. określenie zakresu przedmiotowego odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny
finansów publicznych,
3. ogólne zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
4. kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz ich wymiar,
5. przedawnienie oraz zatarcie ukarania;
Dział III - organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych:
1. określenie organów orzekających w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów
publicznych, pierwszej i drugiej instancji, ich właściwości, zasad powoływania oraz
wynagradzania,
3 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
2. określenie organów wypełniających funkcje oskarżyciela w pierwszej i drugiej instancji,
ich zadań oraz zasad powoływania oraz wynagradzania;
Dział IV - postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych:
1. określenie zasad ogólnych postępowania w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów
publicznych,
2. rodzaje dowodów i zasady postępowania dowodowego,
3. zawiadomienie o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych,
4. określenie trybu, zakresu i zasad prowadzenia przez rzecznika dyscypliny finansów
publicznych czynności sprawdzających oraz postępowania wyjaśniającego,
5. określenie trybu i zasad postępowania przed organami orzekającymi w sprawach o
naruszenie dyscypliny finansów publicznych pierwszej i drugiej instancji,
6. określenie zasad wykonywania prawomocnych orzeczeń w sprawach o naruszenie
dyscypliny finansów publicznych,
7. określenie trybu i zasad stwierdzania nieważności prawomocnych rozstrzygnięć w
sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
8. określenie trybu i zasad wznawiania postępowania,
9. zasada kontroli sądowej prawomocnych rozstrzygnięć w sprawach o naruszenie
dyscypliny finansów publicznych;
Dział V - przepisy porządkowe:
1. sprostowania, udostępnianie akt, pisma i terminy,
2. doręczenia,
3. przekazywanie prawomocnych rozstrzygnięć, zasady prowadzenia rejestru
prawomocnych orzeczeń o odpowiedzialności,
4. sprawozdawczość z działalności organów właściwych w sprawach o naruszenie
dyscypliny finansów publicznych,
5. nadzór administracyjny nad działalnością komisji orzekających;
4 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Dział VI - przepisy przejściowe, zmieniające i końcowe.
Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określa w art. 5-8
zamknięty katalog deliktów finansowych
. Ochrona dobra prawnego, jakim jest ład finansów publicznych, wymagała określenia katalogu
czynów, których popełnienie może spowodować sankcjonowanie takiego zachowania.
Uwzględniając fakt, że celem ochrony przepisów komentowanej ustawy jest prawidłowość
procesów składających się na normatywny zwrot „finanse publiczne", w oparciu o poszczególne
kategorie tych procesów usystematyzować można naruszenia dyscypliny finansów publicznych
jako czyny godzące w: - realizację należności publicznoprawnych (art. 5 i 6 u.o.n.d.f.p.);
- wydatkowanie środków publicznych (art. 8, 9, 11, 12, 14, 17 u.o.n.d.f.p);
- zaciąganie i realizację zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych (art. 15 i 16
u.o.n.d.f.p);
- zmiany planu finansowego, inwentaryzację oraz sprawozdawczość budżetową (art. 10 i
18 u.o.n.d.f.p).
Ochrona dobra prawnego, jakim jest ład finansów publicznych, wymagała określenia katalogu
czynów, których popełnienie może spowodować sankcjonowanie takiego zachowania. Katalog
ten obejmuje następujące naruszenia dyscypliny finansowej: 1. nieustalenie należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej
jednostki sektora finansów publicznych;
2. ustalenie należności w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;
3. niepobranie należności;
4. niedochodzenie należności;
5. pobranie w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia należności;
6. dochodzenie w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia należności;
7. niezgodne z przepisami umorzenie należności;
8. dopuszczenie do przedawnienia należności;
9. niedochodzenie nadmiernie lub nienależnie pobranych środków pochodzących z budżetu
Unii Europejskiej lub z innych źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi;
10. dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych do uszczuplenia
wpływów należnych Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego lub innej jednostce
sektora finansów publicznych wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie
kontroli finansowej;
11. nieprzekazanie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów należnych
Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego;
12. nieterminowe przekazanie do budżetu w należnej wysokości pobranych dochodów
należnych Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego;
13. niedokonanie wpłaty do budżetu w należnej wysokości nadwyżki dochodów własnych
5 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
przez jednostkę budżetową, nadwyżki środków obrotowych przez zakład budżetowy albo części
zysku przez gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej;
14. nieterminowe dokonanie wpłaty do budżetu w należnej wysokości nadwyżki dochodów
własnych przez jednostkę budżetową, nadwyżki środków obrotowych przez zakład budżetowy
albo części zysku przez gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej;
15. przeznaczenie przez jednostkę budżetową dochodów na jej wydatki;
16. przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania;
17. nierozliczenie przekazanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie dotacji;
18. nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu;
19. wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego
dotację;
20. nierozliczenie otrzymanej dotacji;
21. nieterminowe rozliczenie otrzymanej dotacji;
22. niedokonanie zwrotu dotacji w należnej wysokości;
23. nieterminowe dokonanie zwrotu dotacji;
24. dokonanie zmian w budżecie lub planie finansowym jednostki sektora finansów
publicznych bez upoważnienia;
25. dokonanie zmian w budżecie lub planie finansowym jednostki sektora finansów
publicznych z przekroczeniem zakresu upoważnienia;
26. dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia;
27. dokonanie wydatku ze środków publicznych z przekroczeniem zakresu upoważnienia;
28. dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych do dokonania
wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w rocznym planie finansowym
wskutek zaniedbania lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli finansowej;
29. przeznaczenie środków rezerwy budżetowej na inny cel niż określony w decyzji o ich
przyznaniu;
30. przyznanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, bez zachowania procedur
obowiązujących przy ich przyznaniu;
31. przyznanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, z naruszeniem procedur
obowiązujących przy ich przyznaniu;
32. przekazanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, bez zachowania procedur
obowiązujących przy ich przekazaniu;
33. przekazanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, z naruszeniem procedur
obowiązujących przy ich przekazaniu;
34. przyznanie środków na realizację zadań Wspólnej Polityki Rolnej bez zachowania
procedur obowiązujących przy uruchamianiu tych środków;
35. przekazanie środków na realizację zadań Wspólnej Polityki Rolnej bez zachowania
procedur obowiązujących przy uruchamianiu tych środków;
36. wykorzystanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, niezgodnie z
przeznaczeniem;
37. wykorzystanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków
6 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, niezgodnie z
obowiązującymi procedurami;
38. nieopłacenie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, Fundusz Pracy i
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub wpłat na Państwowy Fundusz
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
39. opłacenie składek lub wpłat w kwocie niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia;
40. opłacenie składek lub wpłat z przekroczeniem terminu zapłaty;
41. zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia;
42. zaciągnięcie zobowiązania z przekroczeniem zakresu upoważnienia do zaciągania
zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych;
43. niewykonanie zobowiązania jednostki sektora finansów publicznych, którego skutkiem
jest zapłata odsetek, kar lub opłat;
44. dopuszczenie przez kierownika jednostki sektora finansów publicznych do
niewykonania zobowiązania jednostki, którego termin płatności upłynął, wskutek zaniedbania
lub niewypełnienia obowiązków w zakresie kontroli finansowej;
45. udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w trybie
określonym w przepisach o zamówieniach publicznych;
46. udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach
publicznych dotyczących przesłanek stosowania poszczególnych trybów udzielenia zamówienia
publicznego;
47. udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach
publicznych dotyczących obowiązku przekazania lub zamieszczenia ogłoszenia w
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego;
48. udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach
publicznych dotyczących obowiązku zawiadomienia Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych;
49. udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiot lub warunki zostały określone w
sposób naruszający zasady uczciwej konkurencji;
50. udzielenie zamówienia publicznego z innym naruszeniem przepisów o zamówieniach
publicznych, jeżeli naruszenie to miało wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia
publicznego;
51. zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego bez zachowania formy pisemnej;
52. zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego na czas dłuższy niż określony w
przepisach o zamówieniach publicznych lub na czas nieoznaczony, z wyłączeniem przypadków
dopuszczonych w przepisach o zamówieniach publicznych;
53. zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego przed ostatecznym
rozstrzygnięciem protestu z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych;
54. unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem
przepisów o zamówieniach publicznych, określających przesłanki upoważniające do
unieważnienia tego postępowania;
55. niezłożenie przez członka komisji przetargowej lub inną osobę występującą w
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego w imieniu zamawiającego oświadczeń
wymaganych przepisami o zamówieniach publicznych;
56. niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby
7 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach
publicznych;
57. zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o
zamówieniach publicznych;
58. zaniedbanie lub niewypełnienie obowiązków w zakresie kontroli finansowej, którego
efektem jest dopuszczenie do popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych
polegającego na udzieleniu zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w
trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych;
59. zaniedbanie lub niewypełnienie obowiązków w zakresie kontroli finansowej, którego
efektem jest dopuszczenie do popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych
polegającego na zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego bez zachowania formy
pisemnej albo na czas dłuższy niż określony w przepisach o zamówieniach publicznych lub na
czas nieoznaczony, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach, albo przed
ostatecznym rozstrzygnięciem protestu z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych;
60. zaniedbanie lub niewypełnienie obowiązków w zakresie kontroli finansowej, którego
efektem jest dopuszczenie do popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych
polegającego na unieważnieniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z
naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, określających przesłanki upoważniające
do unieważnienia tego postępowania;
61. zaniedbanie lub niewypełnienie obowiązków w zakresie kontroli finansowej, którego
efektem jest dopuszczenie do popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych
polegającego na niewyłączeniu z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby
podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach
publicznych;
62. zaniechanie przeprowadzenia lub rozliczenia inwentaryzacji albo przeprowadzenie lub
rozliczenie inwentaryzacji w sposób niezgodny z przepisami ustawy o rachunkowości;
63. wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z
ewidencji księgowej.
Orzecznictwo
„Ustawodawca przyjął zatem, że nie każde (nawet oczywiste i naganne) naruszenie przepisów
prawa zamówień publicznych kwalifikować można jako naruszenie dyscypliny finansów
publicznych, skutkujące odpowiedzialnością na podstawie odrębnej ustawy. Przypisanie takiej
odpowiedzialności wymaga poczynienia szczegółowych ustaleń faktycznych i ich prawidłowej
kwalifikacji prawnej" (orzeczenie GKO z dnia 23 listopada 2006 r.,
DF/GKO-4900-85/105/06/2779, niepubl.).
„System odpowiedzialności dyscyplinarnej [do której należy odpowiedzialność za naruszenie
dyscypliny finansów publicznych - L.L.W.] ujęty został w grupie przepisów typu karnego, co
przesądza o konieczności interpretacji prawa według metod stosowanych w prawie karnym.
8 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Zasadą wykładni prawa jest stosowanie wykładni przede wszystkim gramatycznej bez
możliwości zastosowania wykładni rozszerzającej (orzeczenie GKO z dnia 3 czerwca 2002 r.,
DF/GKO/Odw.-188/278/2001, Lex nr 80026). „Nie każde naruszenie [obowiązku
przestrzegania wyrażonych w przepisach zasad publicznej gospodarki finansowej - L.L.W.] (...)
zgodnie z wolą ustawodawcy, skutkuje przypisaniem odpowiedzialności sprawcy naruszenia.
Katalog karalnych czynów naruszenia dyscypliny finansów publicznych, określony w art. 138
ustawy o finansach publicznych [obecnie w art. 5-18 u.o.n.d.f.p. - L.L.W.] jest katalogiem
zamkniętym i przypisanie odpowiedzialności może mieć miejsce tylko w przypadku popełnienia
czynu w nim expressis verbis sformułowanego" (orzeczenie GKO z dnia 21 kwietnia 2005 r.,
DF/GKO/Odw.-107/145/2004/1325, niepubl.).
„Warunkiem przypisania komukolwiek odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych jest popełnienie czynu zabronionego, opisanego w art. od 5 do 18 ustawy z 17
grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych"
(orzeczenie GKO z dnia 28 listopada 2005 r., DF/GKO/Odw.-61/82/2005/516, Lex nr 159464).
„Nie każde naruszenie prawa regulującego publiczną działalność finansową skutkuje
odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, może natomiast dotyczyć
naruszenia dyscypliny służbowej" (orzeczenie GKO z dnia 3 listopada 2003 r.,
DF/GKO/Odw.-26/41/42/2003, Lex nr 81709). „Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny
finansów publicznych (wcześniej dyscypliny budżetowej) ma służyć przede wszystkim
egzekwowaniu od dysponujących środkami publicznymi prawidłowego wykonywania planów
finansowych jednostek działających w oparciu o środki publiczne, nie zaś ocenie, czy plany te
były adekwatne do potrzeb danych jednostek" (wyrok NSA z dnia 21 stycznia 2003 r., III SA
417/01, Lex nr 141276).
„Podnoszony przez obwinionego fakt, że prawidłowo i w pełni zrealizował zadania merytoryczne
Ośrodka nie stanowi o tym, czy naruszył on, czy nie naruszył dyscypliny finansów publicznych.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi się w przypadku
popełnienia czynów wypełniających znamiona naruszeń, określone w ustawie. Naruszenia te
pozostają w związku z nieprzestrzeganiem zasad gospodarki finansowej jednostek sektora
finansów publicznych, nie zaś z realizacją ich merytorycznych zadań" (orzeczenie GKO z dnia
26 stycznia 2006 r., DF/GKO/Odw.-92/121/2005/936, niepubl.).
Decydujące znaczenie dla wykładni przepisów ustawy „mają jednak względy jej zgodności z
Konstytucją RP. Jest to zresztą zgodne z linią orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
zalecającą prokonstytucyjną wykładnię ustaw i przepisów wykonawczych do nich" (orzeczenie
GKO z dnia 14 września 2006 r., DF/GKO-4900-36/49/06/965, Finanse Komunalne 2007, nr
9 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
7-8, s. 69-109). „Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,
aczkolwiek zawiera pewne elementy kojarzone z postępowaniem o charakterze karnym (np.
element winy i kary) jest odrębnym postępowaniem, uregulowanym przepisami o charakterze
administracyjno-prawnym, a wymierzane przez ustawowo umocowane organy (tj. komisje
orzekające) sankcje mają charakter sankcji administracyjnych. Orzeczenia komisji orzekających
podlegają kontroli sądowej sprawowanej przez sądy administracyjne" (orzeczenie GKO z dnia
30 marca 2006 r., DF/GKO/Odw.-122/157/2003/1280/2005/31/2006, niepubl.).
Uwaga: artykuł stanowi fragment książki Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny
finansów publicznych. Komentarz
, wyd. Oficyna
Wolters Kluwer business, Warszawa 2008, s. 24-37. Więcej informacji o tej książce podajemy w
dziale „Dobre książki".
1. Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Ustawa o
finansach publicznych. Ustawa prawo zamówień publicznych
, Wprowadzenie: P.
Kryczko, Kraków 2005, s. 19.
2. Dla ustalenia zakresu podmiotowego i przedmiotowego odpowiedzialności za naruszenie
dyscypliny finansów publicznych, oprócz ustawy o finansach publicznych, znaczenie
podstawowe mają: ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (tekst
jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655), ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości
(tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.), ustawa z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 z późn.
zm.), z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz.
1591 z późn. zm.), ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn.:
Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592), ustawa z dnia 5 maja 1998 r. o samorządzie województwa
(tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590).
3. Z. Ofiarski, Prawo finansowe, Warszawa 2007, s. 296.
4. J. Harasimowicz, Finanse i prawo finansowe, Warszawa 1988, s. 98.
5. M. Mazurkiewicz, Dyscyplina budżetowa, (w:) Instytucje prawno-finansowe PRL, pod red.
M. Weralski, t. 2, Ossolineum 1982, s. 576.
6. J. Kaleta, Dyscyplina budżetowa w planowaniu budżetowym, PiP 1967, nr 4-5, s. 707.
7. A. Branny, E. Kornberger-Sokołowska, M. Mekiński (w:) Prawo finansowe, pod red. E.
Chojna-Duch i H. Litwińczuk, Łódź 2006, s. 107.
8. C. Kosikowski, Dyscyplina finansów publicznych oraz odpowiedzialność za jej
naruszenie,
(w:) Finanse publiczne i prawo finansowe, pod red. C.
10 / 11
Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Kosikowski i E. Ruśkowski, Warszawa 2007, s. 852.
9. Ibidem, s. 851.
10. J. Harasimowicz, Finanse i prawo finansowe, Warszawa 1988, s. 100.
11. C. Kosikowki, Odpowiedzialność za naruszenie reżimu prawnego finansów publicznych
(nowa koncepcja)
, PiP 2006, nr 12, s. 4.
11 / 11