Wizja rozwoju Krajowej Inteligentnej Specjalizacji

Wizja rozwoju Krajowej Inteligentnej
Specjalizacji „Inteligentne sieci
i technologie geoinformacyjne”
Opracowanie wykonane przez członków
Grupy Roboczej 15 ds. KIS
przy Ministerstwie Gospodarki
Wersja 1.0
Wrzesień 2015
1
Spis treści
Spis treści ................................................................................................................................................. 2
Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 3
Ogólny zakres specjalizacji ...................................................................................................................... 4
Ocena stanu istniejącego ........................................................................................................................ 4
Trendy i potencjał rozwoju ...................................................................................................................... 8
Analiza SWOT ........................................................................................................................................ 15
Silne strony ................................................................................................................................... 15
Słabe strony .................................................................................................................................. 15
Szanse ............................................................................................................................................ 17
Zagrożenia ..................................................................................................................................... 17
Podsumowanie i wnioski ....................................................................................................................... 20
Informacje o dokumencie:
Oznaczenie wersji
1.0
Zawartość
Pierwsza wersja dokumentu opracowana przez
Grupę Roboczą 15 ds. KIS, przesłana do
konsultacji przez Ministerstwo Gospodarki
2
Wprowadzenie
We wprowadzeniu do niniejszego opracowania warto zacytować kilka ciekawych fragmentów
z eseju J. Morbitzera1 pt. „Od motyki do komputera, czyli droga do społeczeństwa informacyjnego”,
które nadają kontekst działaniom w obszarze Krajowej Inteligentnej Specjalizacji „Inteligentne sieci
i technologie geoinformacyjne” (KIS 15). Morbitzer przypomina, że w historii rozwoju ludzkości
można wyróżnić trzy podstawowe okresy: epokę agrarną, przemysłową i erę informacyjną. (…) O ile
powstanie dwóch pierwszych epok było spowodowane naturalnym rozwojem ludzkości, o tyle
przekształcenie społeczeństwa industrialnego w informacyjne było efektem świadomie podjętych
decyzji. (…) Informacja staje się więc nowym towarem, stąd też w społeczeństwie informacyjnym
następuje bujny rozkwit usług związanych z przetwarzaniem, przechowywaniem, przesyłaniem
i wytwarzaniem informacji.
Daniel H. Pink w swej publikacji „A whole new mind” (2005) zauważa, iż żyjemy w okresie
transformacji cywilizacyjnej, przechodząc z epoki informacyjnej (Information Age) do ery pojęciowej
(Conceptual Age). W okresie dominacji kultury agrarnej rozwój wynikał z innowacji rolniczych,
w epoce przemysłowej wymagał udoskonalenia narzędzi i maszyn, zaś epoce informacyjnej wymagał
gromadzenia danych. Obecnie kluczowa jest zdolność przetwarzania dostępnych informacji
i spożytkowania uzyskanej wiedzy. A to jest możliwe jedynie przy pomocy rozwoju i wdrażania
najnowocześniejszych „inteligentnych” technologii informacyjnych, które zostały opisane
w dokumencie definiującym KIS 152.
Tak jak we wspomnianym powyżej okresie przejścia z ery przemysłowej do informacyjnej
potrzebne były świadome decyzje, tak obecne przekształcenia również wymagają decyzji i stymulacji.
Każde wysokorozwinięte państwo musi odpowiedzieć sobie na pytanie, jak dalece chce się włączyć
w proces przechodzenia z epoki informacyjnej do ery wiedzy i jaką rolę chce w tym procesie
odgrywać.
Niniejsze opracowanie wykonano w odpowiedzi na zapotrzebowanie zgłoszone Grupom
Roboczym ds. KIS przez Ministerstwo Gospodarki. Przedstawiona wersja jest wersją wstępną, która
będzie dalej rozwijana i powinna być poddana konsultacjom branżowym (planowane konsultacje do
końca roku 2015). Pełne opracowanie wizji rozwojowej w wymaganym czasie i w obecnej formie
organizacyjnej Grup Roboczych, zdaniem członków Grupy 15 nie jest możliwie. Wymaga bowiem
dłuższych i kosztownych analiz oraz bardziej precyzyjnego zdefiniowania celu dokumentu.
Autorzy starali się jednak już na obecnym etapie zasygnalizować najważniejsze zagadnienia
dotyczące KIS 15, które dokumentują jej potencjał i znaczenie dla rozwoju polskiej gospodarki.
1
Morbitzer J., „Od motyki do komputera, czyli droga do społeczeństwa informacyjnego” Konspekt, 2001, nr 8, s.
41-46 (http://www.ap.krakow.pl/konspekt/konspekt8/morbitzer8.html)
2
Niniejsze opracowanie stanowi spójną całość z dokumentem definiującym KIS 15. Oba opracowania należy
rozpatrywać i analizować łącznie.
3
Ogólny zakres specjalizacji
Krajowa Inteligentna Specjalizacja nr 15 „Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne”
obejmuje swym zakresem kilka obszarów wysokich i innowacyjnych technologii. Są to przede
wszystkim najnowsze metody i technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) oraz geoinformacyjne.
Te ostatnie, zachowując swoją autonomię, w zdecydowanej większości funkcjonują w oparciu lub w
powiązaniu z technologiami ICT.
W całej gamie technologii i rozwiązań ICT, w opisie specjalności preferowane są te, które
wykorzystują ideę sieci inteligentnych (szeroko rozumianych). Rozwiązania sieciowe są siłą napędową
ICT, a geoinformacje w mniejszym lub większym stopniu stają się elementem niemal każdego
inteligentnego systemu informatycznego. Koncentracja na rozwoju rozwiązań posiadających
wymienione cechy pozwoli na tzw. „ucieczkę do przodu”. Stymulowanie tego typu projektów, może
wpłynąć na innowacyjność polskiej gospodarki i pozwolić na odegranie istotnej, zauważalnej roli
polskich przedsiębiorców i polskiej nauki na rynku globalnym. W przeciwieństwie do niektórych
innych obszarów gospodarki jest to ułatwione, ponieważ podstawą rozwoju w tym przypadku jest
przede wszystkim kapitał ludzki.
Specjalność opisuje najnowocześniejsze rozwiązania sieciowe, które są podstawą budowy i
funkcjonowania Internetu Rzeczy, zarządzania ogromnymi zbiorami danych (ang. big data) oraz
przetwarzania informacji w chmurze. Specjalność obejmuje również zagadnienia gromadzenia i
analizy różnorodnych danych, w tym danych geoprzestrzennych pozyskiwanych głównie dzięki
technologiom nieinwazyjnym (np. fotogrametria, teledetekcja) oraz wykorzystaniu systemów
satelitarnych (w szczególności GNSS). Stąd specjalność obejmuje także szereg badań i innowacji
stanowiących ważny element rozwoju sektora kosmicznego.
Cechą charakterystyczną rozwiązań preferowanych w KIS 15 jest ich horyzontalny charakter w
stosunku do wielu innych KIS. Należy bardzo wyraźnie podkreślić, że rozwiązania klasyfikowane do
KIS 15 mają bezpośredni wpływ na rozwój innych KIS. Prawie każde z innowacyjnych rozwiązań tych
KIS korzysta z zaawansowanych technologii ICT, a znaczna część również z geoinformacji.
Odbiorcą produktów tworzonych w ramach KIS 15 jest cała gospodarka narodowa. Natomiast do
głównych branż i sektorów przemysłu oraz nauki tworzących te produkty można zaliczyć:
- sektor ICT,
- sektor kosmiczny,
- sektor zbrojeniowy,
- branża geodezyjna i kartograficzna.
Ocena stanu istniejącego
Należy na wstępie zauważyć, że pomimo porównywalnego z innymi krajami europejskimi
zaplecza naukowego oraz dydaktycznego jednostek badawczych i uczelni wyższych, kształcących
wysokiej klasy specjalistów, Polska jest na razie przede wszystkim konsumentem
4
wysokozaawansowanych produktów inteligentnych technologii, w znacznie mniejszym stopniu zaś
ich twórcą. Znaczna część przychodów sektora ICT w Polsce, będącego ich głównym wytwórcą,
pochodzi z odsprzedaży technologii zawierających własność intelektualną wytworzoną poza
granicami oraz usług związanych jedynie z wdrożeniami tych technologii. Pomimo posiadania
rozwiniętej myśli technicznej i zasobów ludzkich o ponadprzeciętnych talentach (potwierdzają to
choćby programiści zdobywający laury w międzynarodowych konkursach programistycznych, sukcesy
projektów IVONA, WIEDŹMIN), udział polskiej własności intelektualnej w tworzeniu tych technologii
jest stosunkowo niewielki. Główną przyczyną tego stanu rzeczy są: niski kapitał własny
innowacyjnych podmiotów prowadzących prace B+R oraz wysokie koszty dostępu do światowych
osiągnięć i do wiodących technologii niezbędnych do prowadzenia prac B+R wraz z wysokie koszty
związane z ochroną i promocją osiągnięć.
Poziom rozwoju sektorów opartych na wiedzy i wartościach niematerialnych jest w Polsce,
mimo bardzo dobrych perspektyw, w dalszym ciągu na poziomie jeszcze niewystarczającym i
odbiegającym od przeciętnej tzw. krajów „starej Unii Europejskiej”. Przekłada się to również na
strukturę eksportu, będącego jednym z warunków trwałego rozwoju gospodarczego, którego
nominalna wartość w latach 1994-2012 wzrosła ponad dziewięciokrotnie z poziomu 15,5 mld do
146,6 mld euro. Oprócz samego wzrostu wartości polskiego eksportu, istotne znaczenie ma
zmieniająca się jego struktura. Zwiększa się w nim udział dóbr produkowanych przez przemysły
wysokiej i średnio-wysokiej technologii oraz usług opartych na wiedzy, a stopniowo zmniejsza się
przemysłu niskiej oraz średnio niskiej technologii. Według danych za ostatnie 3 lata Polska
specjalizuje się w eksporcie maszyn i urządzeń oraz sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego
(23,71% udziału w eksporcie ogółem) oraz sprzętu transportowego (14,26%).
W Polsce sprzęt komputerowy, oprogramowanie i usługi informatyczne to trzy główne
segmenty sektora IT. Łączna wartość z ich przychodów liczona jest w miliardach złotych. Wzrost
rynku IT w kraju wynika m.in. z napływu inwestycji zagranicznych, dostępności pomocy publicznej i
nowych kierunków rozwoju sektora. Niebagatelny wpływ na zwiększenie wartości sektora IT w Polsce
mają wydatki na administrację i sektor publiczny. Polski eksport na chwilę obecną opiera się głównie
na niższych kosztach pracy, którym sprzyja korzystny kurs polskiej waluty oraz unowocześnianiu
niektórych klas produktów. W przyszłości dwa pierwsze czynniki naszej konkurencyjności, czyli tania
siła robocza oraz niski kurs złotówki przestaną odgrywać dominującą rolę. Dlatego też już dzisiaj
trzeba zacząć budować i wykorzystywać inne przewagi, niż te wynikające z determinantów
kosztowych decydujących o przewadze konkurencyjnej naszego kraju.
Udział sektora ICT (ang. information and communication technologies), który w największym
stopniu będzie odpowiadać za rozwój technologii inteligentnych sieci oraz technologii
geoinformacyjnych, w Produkcie Krajowym Brutto (PKB) Polski – zgodnie z danymi GUS cytowanymi
przez Ministerstwo Gospodarki - wynosił w 2014 roku aż 7,9%. W 2013 roku było to 5,7%, natomiast
w 2012 i 2011 roku wskaźnik ten wynosił odpowiednio 5,5% oraz 4,9%. Dynamika wzrostu roli
sektora ICT w PKB jest zatem wyraźna. Według prognoz Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości
(PARP) udział ten ma w 2020 roku wynosić między 9,5% a 13,1%, a Ministerstwo Gospodarki podaje
nawet szacunki sięgające 15%.
Zgodnie z raportem opublikowanym przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) w 2014 r., liczba
firm w sektorze ICT w 2013 r. wynosiła 1764, a w 2012 r. 1649, natomiast w 2011 r. – 1540 (wzrost o
7,0% w roku 2013 wobec roku poprzedniego). Spośród tych firm (zatrudniających 10 osób lub więcej)
88,9 % świadczyło usługi ICT. Blisko trzy czwarte przedsiębiorstw zajmujących się usługami ICT
stanowiły firmy oferujące usługi informatyczne. W porównaniu z 2011 r. liczba podmiotów w
sektorze ICT systematycznie rosła i w 2013 r. była wyższa o 26,1% (w tym usługowych – o 34,0%).
5
Liczba osób pracujących w sektorze ICT wyniosła 180,4 tys. (więcej 1,7 % w porównaniu z rokiem
poprzednim oraz o 11,4% – w stosunku do 2010 r.), z czego ponad trzy czwarte stanowiły osoby
pracujące w usługach ICT. Usługi informatyczne stanowiły również ten obszar działalności
przedsiębiorstw, w którym było najwięcej pracujących wśród wszystkich zatrudnionych w usługach
ICT (63,3 %).
W latach 2010-2013 r. wartość produkcji sprzedanej wyrobów ICT zmniejszała się
systematycznie i w roku 2013 spadła o 9,5 mld. W okresie tym regularnie wzrastała wartość eksportu
ICT o 0,3 % oraz importu ICT o 5,8 %. Polski rynek ICT w 2014 roku (zgodnie z danymi European
Information Technology Observatory) wzrósł w stosunku do roku poprzedniego o 0,8%. Polska
plasowała się pod tym względem na 11 miejscu w Europie, po Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji,
Włochach, Rosji, Hiszpanii, Holandii, Szwajcarii, Szwecji i Belgii.
W roku 2013 wartość rynku ICT w Polsce wynosiła nominalnie 92,8 mld PLN (odpowiednio
87,8 mld PLN w 2012 roku i 74,9 mld PLN w 2011 roku), z czego przychody firm z branży IT (sprzęt,
oprogramowanie, usługi) wyniosły 50,5 mld PLN (odpowiednio 43,6 mld PLN w 2012 roku i 31,3 mld
PLN w 2011 roku), a przychody firm telekomunikacyjnych 42,3 mld PLN (odpowiednio 44,2 mld PLN
w 2012 roku i 43,6 mld PLN w 2011 roku) (dane Computerworld TOP 200). Polska zaliczana jest do
czołówki producentów ICT w Europie. Pod względem wartości produkcji sektora ICT Polska zajmuje 7
miejsce w Europie (rys. 1). Pod względem dynamiki wzrostu produkcji ICT już w 2010 roku Polska
zajmowała 2 miejsce (za Estonią).
W. Brytania
Niemcy
Francja
Hiszpania
Szwecja
Belgia
Polska
Finlandia
Rep. Czeska
Węgry
Norwegia
Dania
Austria
Portugalia
Słowacja
Rumunia
Bułgaria
Słowenia
Estonia
Litwa
Łotwa
168,6685
168,1677
155,1713
58,8908
43,3144
32,431
27,2917
26,6252
21,663
21,0601
20,4912
18,3979
13,8149
13,0596
10,4427
9,6032
3,0249
2,6201
1,9495
1,4349
1,2444
0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
Tysiące
Rys. 1. Wartość produkcji sektora ICT w mln euro w wybranych krajach UE w 2010 r.
(źródło: „Społeczeństwo informacyjne w liczbach - 2013”)
6
Przemysł ICT jako jedna z niewielu kluczowych gałęzi polskiego przemysłu oraz sektora usług,
nie posiada wyraźnej koncentracji geograficznej. Nie zmienia to faktu, że na skutek konieczności
dostępu do wykwalifikowanych pracowników, w tym absolwentów uczelni wyższych, firmy sektora
ICT mają swoje siedziby w największych polskich ośrodkach miejskich i metropolitarnych, takich jak
Warszawa, Kraków, Wrocław, Katowice, Łódź, Gdańsk, Szczecin. Polska jest dzisiaj jednym z
największych zagłębi przemysłu ICT w Europie Środkowo-Wschodniej. Sektor teleinformatyczny
zalicza się do najsilniejszych przemysłów krajowej gospodarki, z dobrymi fundamentami i
perspektywami na dalszy wzrost.
Rys. 2 Wartość nakładów na działalność B+R w sektorze ICT (źródło: GUS)
Polskie firmy realizują na szeroką skalę usługi IT dla klientów zagranicznych. Polska eksportuje
głównie usługi programistów. Wartość usług, które wyeksportowały trzy największe firmy tworzące
oprogramowanie na zamówienie to prawie 700 mln zł. Łącznie firmy, które znalazły się w raporcie
„ITwiz Best 100”, wyeksportowały towary i usługi za niemal 1,5 mld zł! Ta liczba nie uwzględnia
sprzedaży zagranicznej polskich dystrybutorów. Trzej najwięksi dystrybutorzy sprzedali poza Polską
produkty o wartości ok. 6,6 mld zł!
Według danych GUS sprzedaż netto pochodząca z eksportu całego sektora ICT w 2011 roku wyniosła
39,5 mld PLN (wartość ta podwoiła się od 2007 roku).
Analizując obecny rynek, trzeba również zauważyć, że rynek polskich firm typowo
geoinformacyjnych w stosunku do firm ICT jest jednak nadal bardzo mały. Na świecie rozwija się
jednak doskonale. O znaczeniu i wartości tego rynku świadczą między innymi rozwiązania i inwestycje
Google, inwestycje firmy Nokia (przejęcie Navteq), rozwój firmy Tom Tom (przejęcie Tele Atlas) czy
działalność Garmin. Potencjał naukowo-techniczny polskich podmiotów zajmujących się
technologiami geoinformacyjnymi jest jednak duży. Jednostki naukowe posiadają
kilkudziesięcioletnie doświadczenie w zakresie pozyskiwania i przetwarzania różnego rodzaju danych
przestrzennych, a przedsiębiorstwa dostarczają nowoczesne produkty fotogrametryczne,
kartograficzne oraz wyniki analiz teledetekcyjnych do różnych miejsc na całym świecie. Efektywnie
wykorzystują też wszystkie nowoczesne technologie geoinformacyjne. Rynku geoinformacyjnego nie
można analizować w oderwaniu od analizy działań cywilnej służby geodezyjnej i kartograficznej. W
ostatnich latach przy znacznym wspomaganiu środków EU wytworzone zostały w Polsce ogromne
zasoby wysokiej jakości danych geoprzestrzennych (rejestry publiczne). Wartość projektów
wyniosła kilkaset milionów złotych. Kolejne podobne sumy przewidywane są w kolejnej
perspektywie finansowej. Powstałe zasoby danych maja parametry lepsze od większości podobnych
zasobów w innych krajach EU. Konieczne jest wykorzystanie najbardziej dogodnego momentu,
7
kiedy to właśnie zakończono pierwszą fazę tworzenia tych baz danych i przejście do etapu ich
aplikacyjnego wykorzystania. W przeciwnym razie ten wysiłek i poniesione duże nakłady
finansowe nie zostaną optymalnie wykorzystane.
Równolegle ogromne zasoby danych były gromadzone i aktualizowane przez kartograficzne
służby wojskowe. Ostatnie kilkanaście lat to również okres powstania i doskonalenia bogatych
zasobów danych przestrzennych będących w posiadaniu wielu firm komercyjnych. Część z tych
danych (map cyfrowych) jest dostępna do wykorzystania komercyjnego. Sporym zaskoczeniem jest
również niezwykle dynamiczny rozwój zasobów otwartych, społecznościowych. Ich jakość i zasięg w
ostatnich kilku latach wzrósł w sposób niezwykły. Najlepszym przykładem tego typu są zasoby
geoinformacyjne Open Street Map.
Wszystkie wymienione powyżej dane mogą być przetwarzane, analizowane i wykorzystywane
przede wszystkim dzięki innowacyjnym rozwiązaniom ICT. Rynek na który mają wpływ technologie
geoinformacyjne rozwijane w ramach KIS 15 to również rynek firm z tzw. sektora kosmicznego,
sektora obronności, rynek usług z zakresu GNSS, rynek geomarketingu, rynek „smart city” czy prężnie
rozwijający się rynek pozyskiwania i przetwarzania danych z bezzałogowych statków powietrznych
(UAV). W Polsce rozwijać się będzie również rynek usług geodezyjnych i kartograficznych związanych
z tworzeniem nowoczesnego katastru, planowaniem przestrzennym i gospodarką nieruchomościami.
Jeżeli przyjmiemy założenie, że Polska nie powinna być jedynie konsumentem
wysokozaawansowanych produktów inteligentnych technologii, lecz ich twórcą lub współtwórcą
konieczne jest konsekwentne, przemyślanie i długofalowe inwestowanie w rozwój rodzimych
technologii ICT i technologii geoinformacyjnych. W opisie KIS 15 wymienione zostały te, które
uznawane są za najbardziej przyszłościowe.
Trendy i potencjał rozwoju
W ramach Krajowej Inteligentnej Specjalizacji nr 15 wyodrębniono kilka obszarów
technologicznych, a także obszarów kluczowych zastosowań z punktu widzenia rozwoju gospodarki
polskiej i jej innowacyjności oraz konkurencyjności międzynarodowej. Poniżej przedstawione zostaną
wybrane dane na temat obecnego i prognozowanego rozwoju tych technologii. Analiza tych danych
może być podstawą do oceny potencjału specjalności i uzasadnienia jej znaczenia z punktu widzenia
rozwoju polskiej gospodarki.
1)
Internet Rzeczy (ang. Internet of Things)
Według Gartnera do 2020 roku Internet of Things (IoT) będzie obejmowało 26 miliardów
urządzeń, nie licząc komputerów, telefonów i tabletów i przejdzie transformację z Internet of Things
na Internet of Everything (ang. Internet wszystkiego). ABI Research prognozuje, że do tego czasu
będzie działało 30 mld urządzeń IoT połączonych ze sobą bezprzewodowo. Według Harbor Research
globalny rynek IoT może osiągnąć bilion euro w 2020 r. Ten dynamiczny wzrost spowodowany jest
m.in. dalszym rozwojem ery informatycznej, w tym efektywnych technologii komunikacji
8
bezprzewodowej, niskim kosztem dodania właściwości IoT do produktów konsumenckich lub
przemysłowych. Jako takie, IoT daje olbrzymi potencjał w przemyśle poprzez uproszczenie
i automatyzację wielu czynności i operacji, w które zaangażowany jest człowiek. Wraz z IoT dojdzie do
połączenia ogromnej liczby urządzeń i komponentów w sieć, co z kolei umożliwi wprowadzenie
paradygmatu współdziałania na bazie ciągłej synchronizacji posiadanych przez węzły sieci informacji.
IoT stwarza nowy wymiar funkcjonowania urządzeń i sieci komputerów, które nie będą
polegały wyłącznie na informacjach wprowadzanych przez człowieka, ale będą zdolne samodzielnie
zbierać informacje o otaczającym ich świecie fizycznym. Technologie z obszaru Internet of Things,
korzystające z różnego rodzaju sensorów rozpoznawanych przez komputery, pozwolą na dostarczenie
większej ilości informacji, które zapewnią bardziej precyzyjną analizę danych dokonywaną przez
komputery, optymalizację różnych procesów i obniżenie ich kosztów. Przewiduje się, że ten
innowacyjny obszar może stać się znaczącym krokiem w rozwoju technologicznym, który spowoduje
zmiany zbliżone do zmian w gospodarce wynikających z rozpowszechnienia Internetu i technologii
mobilnych. Potencjalne obszary zastosowania technologii obejmują np. zwiększenie efektywności
zarządzania odpadami, planowanie urbanistyczne, zrównoważony rozwój miast, efektywne
zarządzanie sieciami komunikacyjnymi, zarządzanie natężeniem transportu, stałą opiekę nad
chorymi, zarządzanie reagowaniem na niebezpieczeństwa, zarządzanie budynkami czy zarządzanie
ryzykiem przez firmy ubezpieczeniowe. Ciekawym zastosowaniem technologii IoT są tzw. urządzenia
do noszenia (ang. wearables) w postaci inteligentnych zegarków, opasek, okularów zawierających
szereg sensorów i komunikujących się z innymi urządzeniami, np. smartfonami.
Liczba „inteligentnych” urządzeń podłączonych do Internetu będzie dynamicznie rosła i nikt
nie ma co do tego wątpliwości. Kolejne maszyny zostaną wyposażone w kamery, mikrofony,
wyświetlacze, czujniki i przede wszystkim w procesory. Z prognoz Intela wynika, iż w roku 2020
dostęp do Sieci będzie posiadało 4 mld osób na całym świecie, a liczba urządzeń podłączonych do
Internetu wyniesie wówczas około 31 mld. Dla porównania: w roku 2010 było to 5 mld. Za dwa lata
powinno ich być już 15 mld. Warto wspomnieć, iż prognozy Intela są ostrożne, gdy zestawi się je z
przewidywaniami innych firm. Nie brakuje opinii, iż w roku 2020 urządzeń podłączonych do sieci
będzie 50 mld (PricewaterhouseCoopers), a może nawet 100 mld (m.in. IBM).
Kluczowymi kwestiami stawianymi przed sektorem informatycznym w zakresie Internet of
Things jest rozwiązanie krytycznych kwestii związanych z bezpieczeństwem danych. Sieci IoT
narażone są na cyberataki, a skutki tego typu ataków mogą być bardzo dotkliwe. Rozpowszechnienie
urządzeń Internet of Things to także zagrożenie dla prywatności. Istnieje bowiem możliwość
wykorzystania ich do szpiegowania zachowań poszczególnych użytkowników.
2)
Sieci typu Smart Grid, Integracja Systemów Inteligentnych (ang. Smart Systems Integration),
w tym Systemy Infrastruktury Pomiarowej (ang. Advanced Metering Infrastructure - AMI)
Sieci typu Smart Grid wykorzystują nowoczesne technologie telekomunikacyjne
i telemetryczne oraz innowacyjne systemy i urządzenia do sterowania, regulacji i zabezpieczenia sieci,
optymalizując zużycie energii i ograniczając w konsekwencji wpływ procesów energetycznych na
środowisko. I Sieci typu Smart Grid określa się też jako zmodernizowane sieci elektroenergetyczne,
uzupełnione o system dwustronnej komunikacji cyfrowej między dostawcą a konsumentem oraz
inteligentne systemy pomiarów (Smart Metering) i monitorowania. Inteligentne Sieci stwarzają też
przestrzeń, w której tradycyjne przedsiębiorstwa energetyczne lub nowe podmioty na rynku (w tym
mniejsze przedsiębiorstwa) będą mogły opracowywać nowe, innowacyjne usługi energetyczne z
9
właściwym uwzględnieniem wyzwań w zakresie ochrony danych lub bezpieczeństwa
cybernetycznego. Inteligentne Sieci Energetyczne (ISE) powinny przyczynić się do zwiększenia
konkurencji na rynku energetycznym i stymulować zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych ,a także
ułatwić zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii.
Inteligentne systemy pomiarowe obejmują między innymi zdalnie odczytywane liczniki, które
umożliwiają automatyczne zbieranie, przechowywanie i transfer szczegółowych danych o zużyciu
energii elektrycznej, paliwa oraz wody czy gazu. Eliminują potrzebę manualnej kontroli stanu
liczników, a poprzez transfer danych pozwalają na bieżąco monitorować dane na temat stanu zużycia
mediów. Dodatkowo pozwalają na ograniczanie poboru mocy oraz wprowadzenie dynamicznych
taryf, które ułatwiają zbilansowanie systemu energetycznego w sytuacji niedoborów. Rozwojową
funkcją pełnioną przez inteligentne liczniki będzie integracja sieci urządzeń domowych z sieciami
dystrybucyjnymi.
Zaawansowana Infrastruktura Pomiarowa (AMI) jest kamieniem węgielnym inteligentnych
sieci, zapewniając główny łańcuch komunikacyjny dla danych o niskiej latencji, mając na celu
poprawę dystrybucji, wykorzystania zasobów i wykrywanie błędów oraz ułatwienie integracji
odbiorców systemów informatycznych na rynku Utilities. Zaawansowana Infrastruktura Pomiarowa
jest technologią kompozytową, która wymaga dokładnej analizy podczas doboru technologii,
szczególnie ze względu na brak globalnie akceptowanych standardów, interoperacyjność i kwestie
bezpieczeństwa. Inteligentne opomiarowanie jest przykładem pionowej instancji Internetu Rzeczy
(Internet of Things).
Technologie Smart Grid będą rozwijane w kierunku tworzenia kolejnych pokoleń technologii
systemów inteligentnych i rozwiązań opartych na miniaturyzacji i integracji systemowej w ramach
heterogenicznych technologii. W ramach technologii zostanie wykonane prototypowanie
i testowanie systemów wdrożonych potem do produkcji i energetycznie autonomicznych systemów
inteligentnych. Ekosystemy te będą świadczyć usługi dla efektywnego kosztowo dostępu do polskich
i europejskich zdolności produkcyjnych dla nowych użytkowników inteligentnych systemów
z pozostałych sektorów gospodarki.
3)
Technologie usług w chmurze obliczeniowej (ang. cloud computing)
Technologie „cloud computing” należą do rozwiązań silnie popieranych i promowanych przez
Komisję Europejską. W 2012 r. przyjęta została Strategia Europejskich Chmur Obliczeniowych (ang.
European Cloud Computing Strategy), zatytułowana „Uwolnienie potencjału chmur obliczeniowych w
Europie” (Unleashing the Potential of Cloud Computing in Europe). W strategii ujęto plan stworzenia
dwóch i pół miliona nowych stanowisk pracy w UE, jak również podniesienie PKB Unii Europejskiej o
160 miliardów euro (ok. 1 proc.) do roku 2020.
Cloud computing ma ponadto bardzo duży potencjał, aby zmniejszyć wydatki na IT sektora
publicznego przy jednoczesnej poprawie zakresu wysokiej jakości, elastycznych, nowych usług.
Jednak przyjęcie usług Cloud computing w sektorze publicznym jest hamowane przez wiele barier
związanych z zamówieniami, wiarygodnością, bezpieczeństwem, normami technicznymi, terminami
obowiązków prawnych, ryzykiem uzależnienia rynku itp. Ogólnym wyzwaniem jest pokonanie tych
barier w celu zwiększenia wydajności sektora publicznego poprzez stymulowanie gotowości do
szerokiego przyjęcia konkurencyjnych, bezpiecznych, niezawodnych i zintegrowanych usług Cloud
computing. W szczególności wyzwaniem jest poszerzenie i pogłębienie zaangażowania sektora
publicznego w Europie w kierunku pełnej gotowości do operacyjnego przyjęcia usług Cloud
10
computing w szerokim sensie, biorąc pod uwagę różne modele dostawy (prywatne, publiczne,
hybrydowe, chmury społecznościowe) i usługi (IaaS, PaaS, SaaS) oraz włączając standaryzację usług
Cloud Computingu w celu zapewnienia ich porównywalności i wyboru przez użytkowników.
Badania w ramach Cloud computing będą zorientowane na nowe modele obliczeniowe i
zarządzanie danymi (zarówno na poziomie infrastruktury, jak i usług), które reagują na pojawianie się
szybszych i bardziej wydajnych maszyn, rosnącą heterogeniczność modeli i urządzeń dostępu, popyt
na rozwiązania niskoenergetyczne, powszechne stosowanie Big Data, federacje chmur i bezpieczne
środowisko wielu podmiotów, w tym administracji publicznej.
4)
Technologie zarządzania wielkimi zbiorami danych (ang. Big Data)
Big Data, czyli Wielkie Dane to zbiory danych o objętości tera i petabajtów. Ich liczba nie
pozwala na poddanie ich analizie przy pomocy prostych, znanych dotychczas metod i technik. Big
Data, której istnienie i powiększanie się umożliwiły chmury danych, jest zatem obszarem stosunkowo
nowym i wraz z rozwojem Cloud Computingu ulega nieustającym zmianom a tym samym wymaga
intensywnych prac badawczych. Big Data a w tym data mining i analiza danych stanowią zatem
ogromne pole do rozwijania nowych technologii, narzędzi i usług przeznaczonych dla rozmaitych
odbiorców: prywatnych, instytucjonalnych, komercyjnych. Stanowią one nowe, potężne narzędzia i
zasoby, pomagające biznesowi znajdywać informacje i zdobywać wiedzę z wielkich, aktualizowanych
zbiorów danych, pochodzących z różnych źródeł np.: transakcji kupna/sprzedaży, postów w sieciach
społecznościowych, sensorów meteorologicznych, cyfrowych zdjęć i plików wideo, sygnałów GPS z
telefonów komórkowych, publicznych baz danych. Istotą metodologii Big Data jest przetwarzanie
różnych typów danych równocześnie. Koncepcja ta stanowi dzisiaj potencjalną przewagę i kolejny
etap rozwoju firm, powodując nową falę wzrostu produktywności i tworzenia nowych wartości dla
klientów. McKinsey szacuje, że sprzedawca detaliczny w pełni wykorzystujący możliwości, które ona
przyniesie, jest w stanie podnieść marżę o ponad 60 procent.
Big Data i Internet of Things to trendy, które będą miały wpływ na przyszły rozwój systemów
Cloud computing. Zbieranie informacji, przetwarzanie oraz obliczanie ogromnych ilości danych
generowanych i dostarczanych do rozproszonych urządzeń (np. czujników i elementów
wykonawczych) stwarza nowe wyzwania, zwłaszcza dla usług i danych udostępnianych
i realizowanych przez granice, w tym UE i Japonii. Wymagania te będą miały wpływ na leżącą
u podstaw infrastrukturę chmury wymagającą efektywnego zarządzania bardzo dużymi zestawami
nieuporządkowanych lub uporządkowanych w połowie danych, rozproszonych na całym świecie,
które mogą być produkowane w bardzo wysokich cenach.
Zgodnie z wyliczeniami podawanymi przez Petera Mulera z firmy Hewlett Packard, ilość
danych służących obsłudze ochrony zdrowia na świecie zwiększy się z 500 Petabajtów w roku 2012 do
25 000 Petabajtów w roku 2020 r. Docelowo wszystkie dane pacjenta z czujników powinny być
zbierane w jednolitej formie, umożliwiając całościową analizę przypadku, porównanie z innymi
danymi itp. Dane na temat przypadków i chorób w połączeniu ze zanonimizowanymi danymi
pacjenta umożliwią stworzenie jednolitej bazy o chorobach, objawach i efektach leczenia. Stworzona
baza informacji będzie stanowiła zbiór Big Data, którego przetwarzanie będzie wymagało
zastosowania specjalistycznego oprogramowania. Informacje powinny być przechowywane w Big
Data zgodnie z wprowadzoną przez World Health Organization - Międzynarodową Statystyczną
Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych „ICD-10” (na rok 2017 przewidywane jest wdrożenie
klasyfikacji ICD-11). Efekt wdrożenia spowoduje zmianę wymiaru zadań stawianych przed sektorem
11
medycznym. Dodatkowo, zgodnie z wyliczeniami firmy McKinsey&Company, wdrożenie Big Data w
medycynie przyniesie redukcję całkowitych kosztów systemu opieki zdrowotnej od 12 do 17%.
Wspomniany, lawinowy wzrost zasobów danych nie tylko w sieciach prywatnych
(korporacyjnych), ale i dostępnych dla każdego w sieci Internet, powoduje iż klasyczne sposoby ich
publikacji w postaci czytelnej dla człowieka (np. HTML), nie pozwalają wykorzystać ich rzeczywistego
potencjału. Dlatego też, wzrasta rola technologii publikacji danych w sposób czytelny dla maszyn
(machine redable). Grupa tych technologii nazywana jest Semantic Web/Linked Data. Ponieważ dużą
uwagę poświęca tym technologią konsorcjum W3C standaryzujące wiele aspektów współczesnego
Internetu, należy się spodziewać, że w krótkim czasie dojdzie do ich istotnej popularyzacji.
5)
Technologie komunikacji maszyna-maszyna i człowiek-maszyna (M2M/H2M)
Rozwijanie technik komunikacji człowiek-maszyna przy pomocy naturalnych czynności, takich
jak mowa, gesty czy też emocje, według firmy Gartner należą do pierwszej dziesiątki aktualnych,
światowych trendów rozwoju nowych technologii. Badania nad takim sprzętem i jego
oprogramowaniem pozwolą w przyszłości na stworzenie urządzeń nie tylko ułatwiających pracę, ale
także życie codzienne na wielu poziomach. Innowacyjność tych rozwiązań polega bowiem nie tylko
na stworzeniu samej technologii, ale także na mnogości jej zastosowań w rozmaitych obszarach,
które stanowią wyzwania dla dzisiejszego społeczeństwa – zdrowie, problemy wieku, usprawnienie
produkcji, poprawa działania administracji publicznej i wiele innych.
Bezprzewodowe technologie komunikacji maszyna-maszyna w obliczu ogromnego
przewidywanego przyrostu urządzeń w ramach IoT będą musiały będą musiały sprostać wyzwaniom
związanym z potencjalnym przeciążeniem tych sieci bezprzewodowych. W konsekwencji oznacza to
np. konieczność opracowania rozwiązań dedykowanych do komunikowania się ogromnej liczby
autonomicznych urządzeń oraz wprowadzenie technik kooperacyjnych w wykorzystaniu zasobów
sieciowych przez urządzenia IoT i sieci.
6)
Usługi oparte na lokalizacji oraz nawigacja
Systemy nawigacji satelitarnej (GNSS) są w powszechnym użyciu na całym świecie. Według
raportu „GNSS Market Report” opublikowanego w marcu 2015 r. przez European Global Navigation
Satellite Systems Agency (GSA), 3,6 miliardów urządzeń je wykorzystujących było w użytkowaniu
w roku 2014, a do roku 2023 jest przewidywany wzrost tej liczby do ponad 9 miliardów. Poprzez
dostarczanie danych o lokalizacji osób i urządzeń, GNSS wpisuje się w rosnące rynki Internet of
Things, Smart Cities, Big Data oraz M2M i H2M, w tym w ideę multimodalnej logistyki.
Według GSA Największy przychód na rynku GNSS w latach 2013-2023 będzie generowany
przez usługi oparte na lokalizacji (LBS – Location Based Service) – 53,2% oraz nawigację drogową
(samochodową) – 38,0%. Duży potencjał dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz firm i organizacji
typu Start-up stanowi rozwijanie aplikacji (zgodnie z opracowaniem „The European App Economy
2014 Report” ten rynek w skali światowej będzie rósł w tempie 27% rocznie), wśród których dużą
liczbę stanowią te wykorzystujące GNSS. Aplikacje bazujące na informacji o lokalizacji dotyczą
głównie nawigacji, sieci społecznościowych, podróży, gier, rozrywki, rekreacji i sportu oraz opieki
12
zdrowotnej. Liczba ich pobrań w 2014 r. wyniosła ok. 2,8 miliarda i wg GSA osiągnie 7,5 miliarda
w 2019 r. Nie bez znaczenia jest silna pozycja Europy na tym rynku – w 2013 r. aplikacje mobilne
przyniosły 17,5 miliarda euro z zatrudnieniem na poziomie 1,8 miliona osób, a przewidywania GSA
mówią o wzroście do 63 milionów euro i 4,8 miliona zatrudnionych do 2018 r.
Niedostępność sygnału GNSS w budynkach i przy spowodowanej innymi czynnikami
niewystarczającej widoczności satelitów nawigacyjnych powodują konieczność rozwijania i łączenia
różnych metod lokalizacji/nawigacji (np. za pomocą sieci komórkowych, sieci Wi-Fi, nadajników
bluetooth, akcelerometrów, żyroskopu) w powiązaniu z aktualnymi i dokładnymi danymi
geoinformacyjnymi. Rozwiązania te mają szczególne znacznie w zastosowaniach związanych
z bezpieczeństwem transportu, bezpieczeństwem osób oraz marketingiem mobilnym. Będą wpływać
na poprawę organizacji pracy i organizacji produkcji w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach,
zwiększenie poziomu dostępności i powszechności do kultury (muzea, wystawy, plenery czasu
rzeczywistego) w kontekście rozwoju społeczno-gospodarczego, zwiększenie bezpieczeństwa
ludności i mienia publicznego, rozrywki i codziennej pomocy poruszaniu się.
Rozwój zastosowań nawigacji/lokalizacji satelitarnej, w tym także jako elementu idei Internet of
Things i Smart Cities, jest wspierany przez program UE Horizon 2020 przede wszystkim w ramach
obszaru „Wiodąca pozycja w zakresie technologii wspomagających i przemysłowych” – „Przestrzeń
kosmiczna” m.in. w konkursach:

GALILEO-1-2017 - EGNSS transport applications,

GALILEO-2-2017 - EGNSS mass market applications,

GALILEO-3-2017 - EGNSS professional applications,

GALILEO-4-2017 - EGNSS awareness raising and capacity building.
7) Zautomatyzowane technologie pozyskiwania i przetwarzania geoinformacji
W ostatnich latach w kraju utworzono ogromne, wysokiej jakości zasoby danych
przestrzennych (dane wektorowe, ortofotomapy ze zdjęć lotniczych, chmury punktów ze skaningu
laserowego, powiązane dane opisowe itd.). Były to działania na niespotykaną wcześniej skalę.
Powszechnie dostępne stają się (zwłaszcza dla wielkich miast) także dane o charakterze otwartym
(ang. open data), będące stymulatorem rozwoju innowacyjnych usług geoinformacyjnych.
Wykorzystywane współcześnie narzędzia przetwarzania danych o wielkim wolumenie (ang. big data)
– np. danych powszechnie dostępnych w mediach społecznościowych (ang. social media) w tzw.
chmurze obliczeniowej (ang. cloud computing) pozwalają na uzyskiwanie w czasie rzeczywistym
użytecznej informacji o potrzebach i oczekiwaniach mieszkańców, ich migracji wewnątrz miasta czy
potencjalnych zagrożeniach. Dostępne są też nieporównywalnie efektywniejsze niż dotąd technologie
pozyskiwania geoinformacji z różnych sensorów, pojawiają się jednak coraz nowe potrzeby i pomysły
wykorzystania danych przestrzennych. Szczególnie ważne stają się rozwiązania wspierające
aktualizację już pozyskanych danych i wytworzonych modeli przestrzeni.
W ramach rozwoju specjalizacji z obszaru inteligentnych sieci i technologii geoinformacyjnych
przewiduje się, iż coraz większą rolę będą odgrywać innowacyjne techniki pozyskiwania,
przetwarzania i aktualizacji danych. Szczególnie istotne jest zastosowanie nowoczesnych
zautomatyzowanych systemów akwizycji, składających się zarówno z mobilnych platform, jak i
będących ich ważnym elementem składowym zaawansowanych sensorów (pasywne, aktywne).
13
Równolegle doskonaleniu będą podlegać algorytmy i oprogramowania wykorzystywane w procesach
przetwarzania dużych zbiorów danych przestrzennych (z przetwarzaniem w czasie rzeczywistym
włącznie) w celu ich odpowiedniej klasyfikacji, filtracji, agregacji czy generalizacji. Niezmiernie
ciekawie wygląda także przetwarzanie danych pochodzących z wielu źródeł pod kątem
bezoobsługowej interpretacji i ekstrakcji istotnych informacji (obiektów) geoprzestrzennych w
połączeniu z zastosowaniami Internetu Rzeczy.
Poniżej w tab. 1 pokazano wybrane kierunki rozwoju technologii w omawianym zakresie
i wskazano ich potencjalny wpływ na różne obszary gospodarki.
Tab. 1
ROZWÓJ TECHNOLOGII
Rozwój systemów umożliwiających zwiększenie
dokładności wyznaczenia położenia i orientacji
sensora obrazującego w przestrzeni tj. z pułapu
naziemnego, lotniczego i satelitarnego oraz zbierania
i interaktywnego przekazu danych o pozycji
i orientacji sensora rejestrującego



Rozwój sterowanych centralnie systemów
bezzałogowych lotniczych platform mobilnych.



Rozwój systemów bezinwazyjnego pomiaru w
zakresie obserwacji hiperspektralnych bliskiego
zasięgu.






Rozwój systemów bezinwazyjnego pomiaru
w zakresie naziemnego i lotniczego skaningu
laserowego

WPŁYW ROZWOJU SPECJALIZACJI NA
ROZWÓJ GOSPODARKI NARODOWEJ
Zwiększenie konkurencyjności w zakresie
tworzenia nowoczesnej dokumentacji projektowej
i inwentaryzacyjnej budowli inżynierskich
Tworzenie
wizualizacji przestrzennych czasu
rzeczywistego w obliczu lokalnych zagrożeń
w
budownictwie,
transporcie,
rolnictwie
i leśnictwie
Zwiększenie roli i bezpieczeństwa transportu
kolejowego poprzez opracowanie interaktywnego
systemu kodyfikacji linii kolejowych dla przesyłek
ponadwymiarowych
Zwiększenie konkurencyjności w zakresie
dostępności do wiarygodnej i szybkiej informacji
o stanie infrastruktury drogowej, kolejowej
i wodnej oraz jej zagrożeniach ze strony
środowiska naturalnego
Zwiększenie konkurencyjności w zakresie
geodezyjnej obsługi budowli i urządzeń
przemysłowych.
Zwiększenie konkurencyjności w zakresie
monitoringu zagrożeń ze strony przemysłu
i transportu dla środowiska naturalnego
Zwiększenie wydobycia bogactw naturalnych
poprzez teledetekcyjne wykrywanie ich źródeł
oraz nowoczesny monitoring stanu ich eksploatacji
Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju
poprzez wzrost efektywności w zakresie
interaktywnego monitoringu linii przesyłowych
oraz rurociągów i gazociągów
Wzrost bezpieczeństwa technicznego obiektów
i urządzeń przemysłowych poprzez monitoring
stanu ich eksploatacji w czasie rzeczywistym
Zwiększenie wydajności produkcji rolnej i leśnej
poprzez nowoczesny monitoring kondycji upraw
rolnych i leśnych w kontekście zwalczania ich
zagrożeń w czasie rzeczywistym
Zwiększenie skuteczności planowania plonów
poprzez interaktywne badanie kondycji gleb
i czynników środowiskowych
Zwiększenie wydajności rybołówstwa poprzez
wykrywanie zanieczyszczeń wód lądowych
i morskich oraz przeciwdziałanie ich skutkom
Zwiększenie
jakości
monitoringu
stanu
technicznego obiektów i urządzeń przemysłowych
w kontekście zwiększenia dokładności pomiaru ich
14
Rozwój systemów automatycznego wykrywania
obiektów i ich cech
Rozwój systemów bezinwazyjnego pomiaru
z wykorzystaniem fal dźwiękowych
odkształceń i przemieszczeń
 Zwiększenie
efektywności
w
zakresie
projektowania i inwentaryzacji energetycznych
linii napowietrznych.
 Zwiększenie
efektywności
w
zakresie
powykonawczej kontroli technicznej w przemyśle
elektromaszynowym
 Zwiększenie efektywności w zakresie planowania
przestrzennego infrastruktury przemysłu w oparciu
o nowoczesne trójwymiarowe wizualizacje
przestrzeni
 Zwiększenie bezpieczeństwa produkcji rolnej
i leśnej poprzez identyfikację upraw lub ich grup
narażonych na działanie erozji wodnej i wietrznej
 Zwiększenie dynamiki produkcji przemysłowej
poprzez wykrywanie i eliminowanie infrastruktury
przemysłu
o
niekorzystnym
położeniu
przestrzennym i geopolitycznym
 Zwiększenie wydajności rybołówstwa poprzez
interaktywny monitoring ławic ryb w akwenach
lądowych i morskich
Przewiduje się stymulowanie działań zgodnych z dyrektywą INSPIRE, które wymuszą
maksymalne wykorzystanie raz pozyskanych danych, pełne ich skonsumowanie i wytworzenie
użytecznych produktów ze szczególnym naciskiem na wygenerowanie różnego rodzaju map
tematycznych i kompleksowych systemów do zarządzania działaniem jednostek ratunkowych
w trakcie wystąpienia katastrofy.
Analiza SWOT
Poniżej przedstawiona została wstępna analiza SWOT dla rynku Krajowej Inteligentnej Specjalizacji
„Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne”.
Analiza SWOT
Silne strony
Słabe strony
 Największa gospodarka regionu CEE, stanowiąca  Stosunkowo niska globalna rozpoznawalność
bardzo często argument za ulokowaniem centrali
polskich rozwiązań w zakresie technologii
obsługującej tę część Europy w Polsce;
inteligentnych
sieci
i
technologii
geoinformacyjnych;
 Rynek wewnętrzny zapewniający możliwości
wzrostu
i
rozwijania
przedsiębiorstw  Uzależnienie spółek sektora ICT oraz
w początkowej fazie działalności;
dostawców technologii geoinformacyjnych od
macierzystych grup kapitałowych i decyzji
 Położenie geograficzne i geopolityczne – łatwy
podejmowanych przez zagraniczne centrale;
dostęp do rynku niemieckiego oraz ekspansji na
tereny Europy Wschodniej, strefa z niewielkimi  Ograniczona ilość krajowych produktów
15
zagrożeniami naturalnymi katastrofami
konfliktami
zbrojnymi,
przynależność
organizacji międzynarodowych;
oraz
do
 Wysoki poziom produktywności, kreatywności
i wykształcenia kadr;
w sektorach, w których pobierane mogą być
najwyższe marże;
 Skupienie uwagi na rynku wewnętrznym i mała
aktywność na arenie międzynarodowej;
 Uzależnienie od działalności produkcyjnej
skupiającej się w przeważającej części na
dalekim wschodzie i USA, co wiązać się może
z trudnościami logistycznymi, planowaniem
 Pomyślna
realizacja
projektów
zarówno
produkcji i rozwijaniem nowych produktów;
w obszarze inwestycji produkcyjnych i budowy
centrów badawczo-rozwojowych przez krajowe  Wyższe koszty pracy niż w krajach Europy
i zagraniczne podmioty;
Wschodniej oraz wielu krajach Europy
Południowo-Wschodniej;
 Wysoka jakość produkcji polskich przedsiębiorstw
produkcyjnych w opinii zagranicznych grup  Niska pozycja Polski w Innovation Union
kapitałowych;
Scoreboard, niskie nakłady przedsiębiorstw na
działalność badawczo-rozwojową;
 Doskonała kadra techniczna, polscy programiści
od wielu lat zdobywają nagrody w konkursach o  Niski udział polskich jednostek naukoworandze ogólnoeuropejskiej i ogólnokrajowej.
badawczych w projektach międzynarodowych;
 Dobra relacja kosztów pracy do kwalifikacji siły
roboczej;
 Pozyskane w ostatnich latach przy wsparciu  Niski udział polskich jednostek naukowośrodków EU ogromne zasoby geoinformacyjne
przemysłowych oraz przemysłowych w
przez służbę geodezyjną i kartograficzną oraz
międzynarodowych gremiach eksperckich oraz
innych interesariuszy krajowej Infrastruktury
zespołach badawczych;
Informacji Przestrzennej
 Niskie nakłady sektora prywatnego na
 Pozyskane w ostatnich latach zasoby danych
działalność badawczo-rozwojową;
przestrzennych przez firmy komercyjne oraz
 Słabość kapitałowa polskich przedsiębiorstw,
utworzone
i
rozwijane
zasoby
danych
a stąd trudności w rozwoju laboratoriów i firm
społecznościowych
z przemysłu ICT oraz geoinformacji, w efekcie
 Dużo większe niż w wielu innych państwach zasoby
dominują przedsiębiorstwa zagraniczne;
specjalistów z wykształceniem z zakresu geodezji i
 Słaba ogólna działalność badawczo-rozwojowa
kartografii, w tym geoinformacji i geoinformatyki
sektora ICT w porównaniu do standardów
światowych, firmy zagraniczne sprowadzają
 Wysoki udział usług wysoko technologicznych
m.in. telekomunikacji w globalnych nakładach
stare technologie z państw macierzystych;
badawczo-rozwojowych w Polsce;
 Niewystarczająca współpraca przedsiębiorstw
 Dużo małych i średnich firm informatycznych oraz
z uczelniami;
wysoka innowacyjność i działalność badawczo Słaba komercjalizacja technologii akademickich
rozwojowa;
- małe zainteresowanie naukowców lub brak
 Ośrodki badawczo – rozwojowe
ich działalności na tym polu, celem często jest
międzynarodowych koncernów będących w silnym
publikacja, a nie prototyp;
trendzie wzrostowym rozlokowane na terenie
 Brak
odpowiednich
laboratoriów
w
całego kraju.
jednostkach B+R pozwalających na pracę nad
nowymi technologiami;
 Nowo powstające firmy działające w branżach
wysokich technologii;
 Brak promocji osiągnięć techniki i edukacji

Osiągnięcia
naukowe
w
wielu
dziedzinach
16
pojawiających się technologii;
w zakresie możliwości ich wykorzystania;

Powstawanie nowych instytucji badawczo- 
rozwojowych w obszarach związanych z
inteligentnymi
sieciami
i
technologiami
geoinformacyjnymi;

Stosunkowo wysoka intensywność B+R firm
usługowych opartych na wiedzy w szczególności w 
średnich;
Ogólne
trudności
działania
małych
przedsiębiorstw wysoko technologicznych np.
niespłacone należności, słaba siła przetargowa
względem
dużych
klientów,
trudności
w zdobyciu finansowania;

Wzrost nakładów Państwa na obronność;
 Dobre dotychczasowe doświadczenia firm, które
ulokowały kapitał w Polsce, w szczególności bardzo

dobra opinia wyrażana o specjalistach branży ICT;

Zarówno technologie ICT, jak i geoinformacyjne
mają charakter usługowy i z uwagi na
powszechność są niezbędne do rozwoju każdego
sektora nowoczesnej gospodarki.
Szanse
Niedokapitalizowanie małych i średnich
przedsiębiorstw
w
sektorze
usług
„wiedzochłonnych”
(m.in.
doradztwa
technicznego) i nadmierne rozdrobnienie
sektora;
Nieefektywne finansowanie z pieniędzy
publicznych w tym ze środków UE nastawione
systemowo na proces wydatkowania, a nie
inwestowania (POIG);

Nieumiejętność pracy zespołowej koniecznej
przy opracowywaniu wysoko technologicznych
produktów;

W przypadku zastosowań dotyczących
obronności - utrudniony kontakt klienta –z
potencjalnymi dostawcami nowoczesnych
technologii lub innowacyjnych rozwiązań oraz
stosunkowo
niska
świadomość
służb
związanych z obronnością na temat
rzeczywistych oraz potencjalnych zdolności
spółek sektora obronnego;

Konserwatyzm przy wydatkowaniu środków
publicznych wyrażający się w niechęci do
zakupu
innowacyjnych
rozwiązań
w
postępowaniach publicznych.

Silne lobby gospodarczo-polityczne, w którego
interesie jest utrzymanie status quo np. w
energetyce.

Brak
mechanizmów
wspierających prace B+R.
podatkowych
Zagrożenia

Niska bariera wejścia na rynek europejski i  Lokowanie kapitału zagranicznego zależące od
światowy w przypadku tworzenia innowacyjnych
systemu pomocy publicznej, który może
aplikacji. Pomysł na aplikacje jest znacznie
stopniowo tracić na atrakcyjności (zwłaszcza po
ważniejszy od przeznaczonych środków, nie
2020 roku);
zachodzi konieczność inwestowania w drogi sprzęt
 Obawy dotyczące bezpieczeństwa systemów
w przypadku tworzenia aplikacji.
informatycznych (w szczególności środowisk
 Krajowe i unijne instrumenty wsparcia stanowiące
cloud computing) wyrażane w szczególności
17
zachęty do lokowania inwestycji i przenoszenia
działalności do Polski;



•
•

•
przez odbiorców sektora enterprise;
 Bezpieczeństwo danych – żądania dostępu do
Perspektywa
budżetowa
2014-2020
poufnych informacji zgłaszane przez agencje
o rekordowym budżecie, w którym przygotowane
rządowe;
zostały środki m.in. na badania i rozwój, innowacje,
 Brak zdecydowanych działań na szczeblu
rozwiązania ICT w administracji publicznej;
centralnym wspierających krajowy sektor ICT
Postępująca cyfryzacja kraju i konieczność
oraz sektor geoinformacyjny może w przyszłości
modernizacji wielu gałęzi gospodarki;
spowodować odpływ inwestycji do innych
krajów stosujących zachęty dla przedsiębiorców
Kontynuowanie,
umacnianie
i
rozwijanie
oraz brak napływu nowych FDI;
współpracy między przemysłem, a uczelniami
wyższymi celem przygotowania absolwentów do  Aktualny stan ustawodawstwa nie odpowiada
pracy w zawodzie;
możliwościom współczesnej technologii i
często blokuje rozwój chociażby rozwiązań tzw.
Realizacja programu Foresight i włączenie w jego
cloud computing z uwagi na przestarzałe,
proces (debaty, konsultacje) małych i średnich firm
nieprzystające do współczesnych realiów
ICT i usług „wiedzochłonnych” - upowszechnienie
przepisy prawne Emigracja z Polski wysoko
wśród przedsiębiorców informacji o kierunkach
kwalifikowanej kadry za granicę;
rozwoju technologii i potencjalnych niszach
rynkowych w tym zakresie;
 Pogłębianie się opóźnienia technologicznego
Polski w wyniku szybszego rozwoju technologii
Wzrost powiązań w procesie innowacyjnym między
w innych państwach przy dalszych bardzo
małymi i średnimi firmami przemysłu ICT,
niskich nakładach badawczo-rozwojowych
a „wiedzochłonnymi” usługami biznesowymi;
w kraju
ICT jako inteligenta specjalizacja poszczególnych
województw jest szansą na rozwój branży w tych  Konieczność tworzenia popytu na rozwiązania
technologiczne
województwach oraz szansą na współpracę MSP z
dużymi firmami i uczelniami;
 Brak
reformy
uczelni
sprzyjającej
przedsiębiorczości
akademickiej;
Wzrost zakresu korzystania przez MSP z usług
instytucji proinnowacyjnych;

• Rozwijający się sektor instytucji proinnowacyjnych
- inkubatory i parki technologiczne jako lokalizacje
zapewniające MSP usługi z zakresu prowadzenia
biznesu, pośrednictwa technologicznego, ale także
dostęp do laboratoriów niezbędnych dla 
prowadzenia badań;
• Zachęcanie dużych firm, szczególnie zagranicznych
do kształcenia i współpracy z małymi i średnimi
firmami ICT (np. izby gospodarcze) oraz firmami 
geoinformatycznymi;
Nierówne traktowanie Polskich partnerów
technologicznych dla realizowanych przez
zagraniczne koncerny elementów Programu
Modernizacji Technicznej – brak wsparcia
instytucji rządowych;
Legislacyjne ograniczanie użyteczności pasm
ISM – powoduje zmniejszenie atrakcyjności
funkcjonalnej produktów IoT, które mogłyby
wytwarzać małe przedsiębiorstwa;
• Promocja Polski jako miejsca lokalizacji działalności
badawczo-rozwojowej
koncernów
międzynarodowych - wzrost szans na powstanie
firm odpryskowych;
Niejasność sformułowania i interpretacji prawa
skutkująca wzrostem niepewności działania
przedsiębiorcy – przykładowo każde urządzenie
posługujące się kryptografią może zostać
zaklasyfikowane
jako
„urządzenie
lub
technologia podwójnego zastosowania”.
• Wzrost gospodarczy w Polsce jako skutek integracji 
z UE - więcej środków będzie przeznaczanych na
Biurokratyzacja życia oraz
regulacji prawnych.
zbytni rozrost
18

badania;
• Wzrost poziomu kształcenia na szczeblu wyższym większa świadomość wysokich technologii oraz
większe szanse na rozwój sektora usług opartych
na wiedzy;
• Program Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP
na lata 2013-2022;

Polityczne
i
społeczne
uwarunkowania
wspierające rozwiązania krajowe z zakresu
bezpieczeństwa i obronności;

Rozwój miast, w tym wzrastająca świadomości
konieczności zarzadzania według najnowszych
metod,
wspieranych
innowacyjnymi
technologiami – wzrastające znaczenie idei „Smart
Cities”;

Zwiększające
efektywnego
przestrzenią;

Coraz większe wymagania dotyczące
informatyzacji sfery życia codziennego, biznesu i
administracji powodują „uzależnienie” (w
pozytywnym tego słowa znaczeniu” od ICT i
geoinformacji, co buduje rynek i powoduje, że
działalności te stają się niezbędne i obecne w
każdej dziedzinie.

Powstanie Polskiej Agencji Kosmicznej

Powołanie Klastrów Kluczowych w zakresie
działania tematycznie związanym z KIS 15
Potencjalny brak programu sektorowego NCBiR
w zakresie IT i geoinformacji może skutkować
znaczącym niekontrolowanym przesunięciem
funduszy na inne, znacznie bardziej
kapitałochłonne oraz o niższym ROI, gałęzie
gospodarki w programach ogólnych (np.
„Szybka Ścieżka”, „Demonstrator”)
się wymagania w zakresie
i zrównoważonego zarządzania
19
Podsumowanie i wnioski
Rozwój obszarów technologicznych wskazanych w Krajowej Inteligentnej Specjalizacji nr 15
obejmujących Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne jest otoczeniem warunkującym rozwój
nie tylko sektora IT/ICT i sektora geoinformacyjnego, ale właściwie wszystkich sektorów gospodarki
krajów wysokorozwiniętych. Technologie te bezpośrednio wpływają na tworzenie warunków dla
zrównoważonego rozwoju gospodarki polskiej w kierunku przechodzenia do gospodarki opartej na
wiedzy i nowoczesnych technologiach, przy jednoczesnym pozytywnym wpływie na poprawę jakości
życia, wprowadzając wzorce produkcji rozdzielające współzależność wzrostu gospodarczego
od wzrostu zużycia zasobów naturalnych i ich negatywnego wpływu na środowisko.
Polska dzięki potencjałowi ludzkiemu może konkurować w zakresie KIS 15 na arenie
międzynarodowej. Nakłady na wypracowanie innowacyjnych rozwiązań i próg wejścia na rynek
światowy są stosunkowo niewielkie w porównaniu do innych dziedzin. W tym przypadku główną rolę
odgrywa bowiem myśl ludzka. Istotne są jednak nakłady na marketing i promocję. Na tym rynku
szanse mają nawet niewielkie firmy bez zaplecza finansowego np. start-up. Jak pokazuje historia
największych osiągnięć informatycznych, wielkie innowacje w tej dziedzinie zaczynały się od małych,
nawet 2-3 osobowych przedsięwzięć. Wsparcie tej działalności daje szansę na odniesienie sukcesu
gospodarczego na miarę planów rozwojowych Polski.
Obecnie jednak sytuacja wsparcia w tym zakresie nie jest wystarczająca. Analiza ostatnich
projektów pokazuje, ze gros środków na razie nie jest kierowanych na rozwój sektorów opisywanych
przez KIS 15. Polska teleinformatyka i geoinformatyka mogą i powinny stać się polską specjalnością –
zarówno jeżeli chodzi o napędzanie polskiej gospodarki jak również o eksport rozwiązań na rynki
światowe. Konieczne jest jednak proporcjonalne do innych KIS wsparcie sektora oraz zrównoważone
wsparcie wszystkich form działalności B+R w tej branży.
Jednym z celów strategicznych KIS 15 powinno być promowanie udziału polskich podmiotów
w pracach badawczo-rozwojowych i standaryzacyjnych na poziomie międzynarodowym. Wśród
dostępnych obecnie programów badawczo-rozwojowych należy zwrócić uwagę m.in. na programy
Komisji Europejskiej (m.in. H2020, Eurostars, EUREKA, AAL), programy Europejskiej Agencji
Kosmicznej, Europejskiej Agencji Obrony, czy prace w ramach NATO. Obecnie udział polskich
podmiotów przykładowo w programie H2020 jest na poziomie znacznie poniżej średniej UE. Z punktu
widzenia zakresu tematycznego KIS 15 najbardziej adekwatny wydaje się być program H2020, w
szczególności w następujących dziedzinach:


Information and Communication Technologies (ICT), który definiuje prace m.in. w takich
obszarach, jak: Internet Przyszłości, Big Data, systemy wbudowane, chmura obliczeniowa,
uczenie maszynowe, rozpoznawanie mowy, robotyka,
Space, który obejmuje m.in. aplikacje dotyczące obserwacji ziemi (program Copernicus) i
system Galileo.
Ponadto, warto zwrócić uwagę na zastosowanie innowacyjnych technologii ICT i geoinformacji w
innych dziedzinach H2020, w których planowane są prace badawczo-rozwojowe, tj. „Secure, Clean
and Efficient Energy” (np. smart grids), „Secure societies” (np. szerokopasmowe sieci
telekomunikacyjne na potrzeby służb ratowniczych, big data w zarządzaniu ryzykiem, cyberbezpieczeństwo), „Smart, green and integrated transport” (np. systemy ICT wspierające logistykę,
inteligentne systemy transportowe), „Health, demographic change and well-being” (m.in. systemy
ICT wspierające osoby starsze, Big Data w systemach służby zdrowia), „Climate action, environment,
20
resource efficiency and raw materials” (np. obserwacje ziemi). Należy także podkreślić, że prawie
wszystkie technologie uznane za kluczowe w KIS 15 mają zastosowanie w nowoczesnym zarządzaniu
miastami i są niezbędne do realizacji idei „smart city”.
Interesującym obszarem są również programy i misje Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA).
Przykładowo, według raportu ESA3 polskie podmioty mają szansę w ciągu najbliższych 8-10 lat wziąć
udział w realizacji następujących misjach: Juice, Plato, M4, Athena, METOP SG, BIOMASS, EE8. Udział
w przedsięwzięciach realizowanych na rzecz ESA pozwala polskim podmiotom na zdobycie nowych
kompetencji oraz pozyskanie unikalnych referencji.
W zakresie prac standaryzacyjnych związanych z tematyką KIS 15 działają takie organizacje,
jak ETSI, ITU, ISO, CEN, CENELEC, IETF, OASIS, OGC, W3C, OMG. Polskie podmioty powinny się
aktywnie angażować w ich działania. Udział w pracach tego typu organizacji pozwoli
z jednej strony aktywnie promować rozwiązania opracowywane przez polskie zespoły, a z drugiej
umożliwi dostęp do aktualnej wiedzy w poszczególnych dziedzinach.
Wielowymiarowość rezultatów i zastosowań inteligentnych technologii stworzą rzeczywistą
wartość dodaną w zakresie podniesienia innowacyjności polskiej gospodarki w skali
międzynarodowej. Rezultatem długoterminowym będzie zwiększenie uczestnictwa Polski
w międzynarodowym obrocie gospodarczym. Inteligentne sieci i technologie geoinformacyjne
stwarzają szanse na wytworzenie produktów, będących jednym z polskich towarów eksportowych ze
znaczącym wpływem na wartość PKB. Należy jeszcze raz podkreślić, że opisywane w ramach KIS nr 15
technologie służą wytworzeniu wartości niematerialnych i prawnych o dość dużej łatwości
komercjalizacji. Nakłady na działalność B+R w tym obszarze szybko znajdują przełożenie na gotowe
produkty i przekładają się na jedną z najwyższych rentowności sprzedaży.
W tym kontekście trzeba zaznaczyć, że systemy geoinformacyjne oraz technologie
inteligentnych sieci, przy wysokim potencjale sektora IT/ICT i odpowiednio skonstruowanym
wsparciu ze strony państwa zgodnym z założeniami Krajowej Inteligentnej Specjalizacji, będą
w istotnym wymiarze przyczyniać się do akceleracji procesu zmiany struktury polskiego eksportu,
z produktów żywnościowych i produktów o niskiej wartości, w kierunku produktów opartych na
wiedzy i nowoczesnych technologiach. Dodatkowo trzeba wziąć pod uwagę relatywną łatwość
eksportu własności intelektualnej/własności przemysłowej wytworzonych w ramach technologii
inteligentnych sieci i technologii geoinformacyjnych, wobec powszechnego w tym obszarze języka
angielskiego. Powoduje to, że są to najbardziej „międzynarodowe” rozwiązania (rozumiejąc przez to
uniwersalność i globalność stosowanych metodyk, a także łatwość przystosowania do lokalnych
warunków).
Wsparcie przez państwo własnych badań i inwestycji w sektorach wykorzystujących
inteligentne technologie pozwoli - poprzez poprawę jego konkurencyjności - na poprawę zdolności
eksportowych i zmianę wzrastającego trendu transferu do gospodarki polskiej rozwiązań IT/ICT
zagranicznych producentów, dystrybuowanych przez krajowych dostawców.
Zasadność wsparcia w ramach Krajowych Inteligentnych Specjalizacji wynika również z faktu,
iż o konkurencyjności polskich centrów badawczych i deweloperskich nie mogą już decydować tylko
niższe koszty pracy, które w Polsce będą stopniowo podążać w kierunku średniej europejskiej, ale
przede wszystkim innowacyjność i poziom kompetencji. W dziedzinach takich, jak ICT,
3
Raport Ministerstwa Gospodarki i ESA pt.: „Joint ESA/Poland 2015 Mid Term Review, Main results and
recommendations”, czerwiec 2015
21
elektrotechnika, robotyka i telekomunikacja, Polska z pewnością posiada kompetencje,
co potwierdzają choćby sukcesy polskich studentów w międzynarodowych konkursach
organizowanych chociażby przez NASA, czy stale zwiększająca się liczba polskich kluczowych
specjalistów pracujących w zagranicznych ośrodkach. Do budowy innowacyjności potrzeba jeszcze
systemowego wsparcia, które wzmocni innowacyjne sektory gospodarki kreacją i pozostawieniem
miejsc pracy w Polsce, a nie ich przenoszenia do takich krajów jak Indie, czy Chiny, ze względu na
niższe koszty pracy.
Technologie opisane w KIS w ramach inteligentnych sieci i technologii geoinformacyjnych
charakteryzują się wyższą produktywnością i rentownością, niż jakikolwiek inny sektor produkcyjny
lub usługowy na świecie. Ich udział w produkcie krajowym brutto (PKB) wzrasta, ale wymaga
znacznych nakładów inwestycyjnych (CAPEX), wydatków na badania i rozwój, kooperacji pomiędzy
nauką i biznesem, wykształconych i utalentowanych pracowników, a także społeczeństwa chętnie
korzystającego z nowych rozwiązań i zastosowań technologii teleinformatycznych.
Podsumowując powyższe rozważania, jako jeden z kluczowych elementów wizji rozwoju
KIS 15, należy wskazać za niezwykle pożądane lub wręcz niezbędne uruchomienie jednego lub
dwóch nowych programów sektorowych obejmujących zagadnienia ICT oraz geoinformacji. W
innym przypadku, poprzez rozproszenie działań, zakładany efekt nie będzie mógł być osiągnięty.
22