2011.07.24

Jarosław Wyrzykowski – obój (Gdańsk)
Hanna Dys – organy (Gdańsk)
Mamy przyjemność zaprezentować Państwu różnorodny program, obejmujący dzieła
wybitnych znanych kompozytorów, a także tych mniej popularnych, których muzyka zasługuje na
przybliżenie szerszemu gronu. Odbędziemy wraz z Państwem muzyczną wędrówkę od baroku po
współczesność, prezentując dzieła twórców niemieckich, francuskich i włoskich.
Występ rozpoczniemy wspólnie, wykonując Koncert d-moll Alessandra Marcello (16691747), który jest do dziś jednym z najbardziej popularnych utworów na obój powstałych w epoce
baroku. Marcello, pochodzący z Wenecji szlachcic, był nie tylko kompetentnym twórcą muzyki,
lecz zajmował się także poezją, filozofią oraz matematyką. Utwór dla samego Johanna Sebastiana
Bacha okazał się na tyle ujmujący, że dokonał jego transkrypcji na klawesyn (BWV 974). Również
brat Alessandra, Benedetto Marcello (1686-1739), zasłużony jako kompozytor muzyki (głównie
kościelnej), a także pisarz, prawnik i nauczyciel, niejako „pożyczył” sobie ten koncert i skutecznie
go rozpowszechnił jako przetransponowany do tonacji c-moll, dzięki czemu przez wiele lat
uważany był za jego twórcę. Styl tego dzieła, zbliżony do muzyki Vivaldiego, charakteryzuje się
bardzo prostym, wręcz minimalistycznym zapisem nutowym, co zgodnie z barokową konwencją
wykonawczą daje dużą swobodę interpretacji przy zastosowaniu mniej lub bardziej bogatego
zdobnictwa.
Po dziele A. Marcello zabrzmią, w dwóch kontrastujących ze sobą utworach, organy solo.
Pierwszą kompozycją będzie opracowanie chorałowe - Jesu Christe der du mich Johannesa
Brahmsa. Jest to jeden z 11 chorałów, które stworzył Brahms jako dojrzały już kompozytor pod
koniec życia, w 1896 roku. Muzyka organowa stanowi marginalną część twórczości Brahmsa,
zasłynął on przede wszystkim jako twórca symfonii, koncertów, dzieł kameralnych, pieśni. Z kolei
Aloys Claussmann to urodzony w Alzacji i żyjący w drugiej połowie XIX wieku kompozytor,
organista i pianista francuski, który jest twórcą wielu utworów organowych. Toccata a-moll zawiera
ciekawy temat, nawiązujący do motywu słynnego dzieła Camila Saint-Saensa – Danse macabre.
Johann Ludwig Krebs (1713-1780) to uczeń samego J. S. Bacha. Był wysoko ceniony
przez swego mistrza i podobno nie ustępował mu w wirtuozerii w grze na organach. Niestety, jego
muzyka - choć doskonała pod względem warsztatu kompozytorskiego - utrzymana była w stylu
przemijającej już epoki, przez co nigdy nie zdołał objąć żadnego znaczącego stanowiska. Nie
przeszkodziło mu to jednak w stworzeniu pokaźnej kolekcji dzieł, spośród których Fantazja f-moll
na obój i organy zalicza się do jego najbardziej znanych i ekspresyjnych utworów.
August Gottfried Ritter to organista katedry w Merseburgu oraz Magdeburgu,
rzeczoznawca będący autorem podręcznika o historii muzyki organowej oraz wszechstronny
kompozytor. W tym roku obchodzimy dwusetną rocznicę jego urodzin. Ritter miał ogromy wpływ
na ówczesne życie muzyczne. Jako organista słynął z wirtuozerii i improwizacji, o czym świadczą
słowa: „Wielu sławnych organistów niemieckich i zagranicznych zostało zaproszonych, sześciu [z
nich] już grało, wtedy przyszła kolej na Rittera, po nim nikt już nie odważył się dotknąć organów –
każdy pochylał się przed nim jako największym mistrzem”. Ritter jest autorem m. in. 4 Sonat
organowych, z których Sonata d-moll na organy zabrzmi podczas dzisiejszego koncertu.
Twórczość Josepha Gabriela Rheinbergera (1839-1901) wciąż pozostaje w Polsce mało
znana. Ten niemiecki kompozytor, niezwykle ceniony profesor monachijskiej Akademii Muzycznej,
jest autorem 21 monumentalnych sonat organowych oraz wielu dzieł symfonicznych i kameralnych.
Często czerpał inspirację z malarstwa i literatury. Kompozycje jego charakteryzuje unikalne
połączenie romantycznego nastroju z mistrzowskim kontrapunktem w dostojnym organowym stylu.
Andante Pastorale na obój i organy, które usłyszą Państwo w naszym wykonaniu, pochodzi właśnie
z Intermezza Sonaty organowej (op. 98).
Ponownie organy solo zabrzmią w utworze współczesnego twórcy. Hans Andre Stamm to
niemiecki organista i kompozytor, urodzony w 1958 roku w Leverkursen. Obecnie występuje z
koncertami na całym świecie, wykonując zarówno własne kompozycje, jak i dzieła dawnych
mistrzów. Dziś usłyszą Państwo jeden z najpopularniejszych jego utworów, nawiązujący do muzyki
celtyckiej, Rondo alla celtica.
Kończąca nasz koncert Pavana Gabriela Faure (1845-1924) w oryginale przeznaczona
została na orkiestrę symfoniczną i chór. Kompozytor zastosował tu raczej oszczędną
instrumentację, rezygnując z instrumentów blaszanych z wyjątkiem pary waltorni. Było to
charakterystyczne dla tego twórcy i wynikało z przekonania, jakoby przesadne szafowanie
zaskakującymi efektami kolorystycznymi stanowiło próbę odwrócenia uwagi od braku pomysłów.
Mimo takiego rozumowania jego dzieła brzmią nawet dziś nadzwyczaj oryginalnie, co przypisać
należy nowatorskiemu podejściu do rozumienia melodyki i harmonii. Dzięki nierozwiązywaniu
łagodnych dysonansów i subtelnemu wyczuciu barwy wprowadził do kompozycji niektóre techniki
charakterystyczne dla impresjonizmu.
Hanna Dys i Jarosław Wyrzykowski
Program
Alessandro Marcello (1684-1750) – Concerto c -moll (obój i organy)
I. Andante
II. Adagio
III. Allegro
Johannes Brahms (1833-1897) – Mein Jesu der du mich z op.122 (organy)
Aloys Clausmann (1850-1926) – Toccata in a (organy)
Johann Ludwig Krebs (1713-1780) – Fantazja g -moll (obój i organy)
August Gottfried Ritter (1811-1885)– Sonata d-moll op. 11 (organy)
Joseph Gabriel Rheinberger (1839-1901) – Andante pastorale (obój i organy)
Hans Andre Stamm (1958) -Rondo alla celtica (organy)
Gabriel Faure (1845-1924) – Pavana (obój i organy)