pobierz

Czas. Stomatol., 2006, LIX, 10, 696-701
© 2006 Polish Dental Association
http://www.czas.stomat.net
Ocena przydatności preparatu Endosolv E
w ponownym leczeniu endodontycznym zębów stałych
– badania in vitro
The evaluation of suitability of Endosolv E in root canal retreatment
of permanent teeth – in vitro study
Krzysztof Woźniak1, Mariusz Lipski1, Damian Lichota1,
Jadwiga Buczkowska-Radlińska1, Agnieszka Konieczka2, Kinga Noga2
Z Zakładu Stomatologii Zachowawczej KSZiP PAM w Szczecinie1
Kierownik: dr hab. n. med. J. Buczkowska-Radlińska, prof. ndzw.
Ze Studenckiego Koła Naukowego przy Zakładzie Stomatologii Zachowawczej KSZiP PAM w Szczecinie2
Opiekunowie: K. Woźniak, M. Lipski
Streszczenie
Cel pracy: oceniono przydatność preparatu Endosolv E do usuwania cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego z kanału korzeniowego.
Materiał i metody: trzydzieści korzeni usuniętych
trzonowych zębów ludzkich podzielono na dwie
grupy o takiej samej długości roboczej. Kanały korzeniowe opracowano narzędziami ręcznymi i maszynowymi systemu Profile 30/0.4. do jednolitego
rozmiaru a następnie wypełniono z użyciem igły
Lentulo cementem Caryosan Normal. Do usuwania
cementu użyto narzędzi ręcznych (K-Reamer) z zastosowaniem lub bez rozpuszczalnika (Endosolv E).
Mierzono czas potrzebny do osiągnięcia długości
roboczej.
Wyniki: czas potrzebny do osiągnięcia długości
roboczej był krótszy (p<0,0001) w grupie, w której stosowano preparat Endosolv E (13,93 min.) w
porównaniu do grupy, w której nie zastosowano
tego preparatu (49,85 min). Użycie rozpuszczalnika spowodowało również zwiększenie prędkości pracy
(p<0.0001).
Wniosek: w warunkach doświadczalnych potwierdzono skuteczność preparatu Endosolv E jako środka istotnie skracającego czas usuwania cementu
tlenkowo-cynkowo-eugenolowego (Caryosan Normal) z kanału korzeniowego.
HASŁA INDEKSOWE:
ponowne leczenie endodontyczne, rozpuszczalnik
696
Summary
Aim of the study: To evaluate the suitability of
Endosolv E in removing zinc oxide-eugenol cement
from root canals.
Material and methods: Thirty roots of extracted
human molars having equal working lengths were
divided into two groups. Canals were prepared to
the uniform size with hand instruments and Profile
30/0.4. system and obturated with Caryosan Normal
cement using Lentulo. The removal of cement was
performed manually with K-Reamer, with and
without the solvent (Endosolv E). Time taken to
reach the calculated working length was recorded.
Results: Time required to reach the working length
was shorter (p<0.0001) if Endosolv E was used
(13.93 min.) as compared with 49.85 min without the
solvent. The use of the solvent made the preparation
process faster (p<0.0001).
Conclusion: Under the experimental conditions,
Endosolv E as a solvent proved to be an efficient
and time-saving agent for the removal of zinc oxideeugenol cement (Caryosan Normal) from the root
canal.
KEYWORDS:
root canal retreatment, solvent
2006, LIX, 10
Ocena preparatu Endosolv E w leczeniu endodontycznym zębów stałych
Wstęp
Ponowne leczenie endodontyczne zęba wiąże się z koniecznością usunięcia wcześniej wykonanego wypełnienia kanału korzeniowego,
co odróżnia tę procedurę od podstawowego
leczenia endodontycznego (6). Jest to warunek dalszego postępowania i jednocześnie jedna z trudniejszych procedur, z którymi spotyka się lekarz endodonta. Usunięcie twardego
materiału z kanału korzeniowego np. cementu
tlenkowo-cynkowo-eugenolowego jest trudne,
czasochłonne i związane z ryzykiem wielu powikłań. Podejmowane są próby stosowania do
usuwania tego materiału różnych technik wykorzystujących najnowsze urządzenia tj. lasery (14), systemy maszynowe (1, 5, 8), urządzenia ultradźwiękowe (9) oraz systemy termiczne (16).
Z punktu widzenia ergonomii pracy najprostszą i najtańszą z technik stanowi połączenie tradycyjnej metody mechanicznego opracowywania kanału z użyciem narzędzi ręcznych z jednoczesnym zastosowaniem odpowiednich rozpuszczalników. Idealny rozpuszczalnik stosowany do chemicznego usuwania
wypełnień kanałowych musi spełniać jednak
wiele wymagań. Poza dużą wydajnością w
usuwaniu uszczelniaczy kanałowych powinien również oczyszczać system kanałowy
jednocześnie nie prowadząc do późniejszych
jatrogennych powikłań (11). Przeprowadzone
badania wykazały jednak, iż popularne rozpuszczalniki stosowane w endodoncji tj. chloroform, halotan i ksylen mają działanie cytotoksyczne oraz zmieniają skład zębiny kanału
korzeniowego prowadząc do spadku zawartości wapnia i wzrostu zawartości magnezu,
co w konsekwencji obniża twardość tej tkanki (2, 4, 12).
Endosolv E (Septodont, Francja) jest preparatem przeznaczonym do chemicznego usuwa-
nia tlenkowo-cynkowo-eugenolowych wypełnień kanałów korzeniowych. Podstawowym
składnikiem preparatu odpowiedzialnym za
chemiczne rozpuszczanie tych cementów jest
czterochlorek etylenu. Kliniczne wykorzystanie preparatu Endosolv E może okazać się skuteczną metodą w usuwaniu stosowanych w endodoncji uszczelniaczy kanałowych na bazie
tlenku cynku z eugenolem.
Cel pracy
Celem pracy była ocena laboratoryjna przydatności preparatu Endosolv E w usuwaniu
cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego z
kanału korzeniowego.
Materiał i metody
Do badań użyto 30 trzonowych zębów ludzkich usuniętych ze wskazań periodontologicznych lub ortodontycznych. Wstępne przygotowanie zębów polegało na odcięciu koron,
udrożnieniu kanałów korzeniowych i ustaleniu długości roboczej. Korzenie posortowano w pary o podobnej długości roboczej (12-17 mm), tworząc tym samym dwie grupy
(grupa I i grupa II) o łącznej długości roboczej kanałów wynoszącej 215 mm w każdej z
grup. Kanały korzeniowe po wstępnym opracowaniu narzędziami ręcznymi do rozmiaru 25
opracowano narzędziami maszynowymi systemu Profile 30/0.4. Do przepłukiwania kanałów
podczas mechanicznego opracowywania użyto 0,9% roztworu NaCl. Po osuszeniu kanały
wypełniono z użyciem igły Lentulo (VDW,
Niemcy) materiałem na bazie tlenku cynku z
eugenolem – Caryosan Normal (Spofa Dental,
Czechy). Po 7 dniach (korzenie przechowywano w szczelnie zamkniętych fiolkach wypełnionych 0,9% roztworem NaCl) podjęto próbę ręcznego udrożnienia wcześniej wypełnio697
K. Woźniak i in.
Czas. Stomatol.,
T a b e l a I . Czas potrzebny do osiągnięcia pełnej długości roboczej podczas mechanicznego (grupa I) i mechaniczno-chemicznego (grupa II) usuwania cementu Caryosan Normal z kanału korzeniowego (min.)
Grupa
n
Σ
I
15
747,76
49,85
41,29
II
15
209,02
13,93
10,27
– 95,00% CI + 95,00% CI
Min.
Max.
SD
SEM
58,40
18,51
75,40
15,44
3,987
17,59
5,14
31,29
6,61
1,70
n – liczba pomiarów.
Ryc. 1. Czas potrzebny do osiągnięcia pełnej długości roboczej podczas mechanicznego (grupa I) i
mechaniczno-chemicznego (grupa II) usuwania cementu Caryosan Normal z kanału korzeniowego.
Ryc. 2. Czas potrzebny do osiągnięcia pełnej długości roboczej podczas mechanicznego (grupa I)
i mechaniczno-chemicznego (grupa II) usuwania
cementu Caryosan Normal z kanału korzeniowego
przez każdego z trzech operatorów.
nych kanałów narzędziami K-Reamer (VDW,
Niemcy) o rozmiarze 30-35.
W grupie I cement z kanałów usuwano wyłącznie mechanicznie, natomiast w grupie II
zastosowano dodatkowo preparat Endosolv E
(Septodont, Francja). Preparat w postaci kropli nanoszono pęsetą na ujście kanału – zgodnie z zaleceniami producenta, a opracowywanie mechaniczne rozpoczynano po 2 minutach. Każdorazowo mierzono czas potrzebny
do osiągnięcia pełnej długości roboczej. W
doświadczeniu brało udział trzech operatorów o podobnym doświadczeniu klinicznym.
W celu zachowania identycznych warunków
doświadczenia (wartość siły użytej do me-
chanicznego opracowywania) zabiegi wykonywano z zachowaniem dwudniowych odstępów czasu.
Wyniki uzyskane w badaniach opracowano
statystycznie, stosując test W Shapiro-Wilka
do weryfikacji hipotezy o normalności rozkładu zmiennej. Do weryfikacji hipotezy o
istnieniu i nieistnieniu różnic między wartościami średnimi dla zmiennych niezależnych
użyto testu rangowego Kruskala-Wallisa, testu mediany oraz testu U Manna-Whitneya.
Do weryfikacji hipotezy o istnieniu i nieistnieniu różnic między wartościami średnimi dla
zmiennych zależnych użyto testu kolejności
par Wilcoxona.
698
2006, LIX, 10
Ocena preparatu Endosolv E w leczeniu endodontycznym zębów stałych
T a b e l a I I . Prędkość mechanicznego (grupa I) i mechaniczno-chemicznego (grupa II) usuwania cementu
Caryosan Normal z kanału korzeniowego (mm/min.)
Grupa
n
I
15
0,32
0,24
II
15
1,23
0,87
– 95,00% CI + 95,00% CI
Min.
Max.
SD
SEM
0,40
0,21
0,76
0,14
0,03
1,58
0,51
3,31
0,64
0,16
n – liczba pomiarów.
Ryc. 3. Prędkość mechanicznego (grupa I) i mechaniczno-chemicznego (grupa II) usuwania cementu
Caryosan Normal z kanału korzeniowego.
Ryc. 4. Prędkość mechanicznego (grupa I) i mechaniczno-chemicznego (grupa II) usuwania cementu
Caryosan Normal z kanału korzeniowego przez każdego z trzech operatorów.
Wyniki
usuwania cementu z kanałów korzeniowych
(p<0,05). Nie potwierdzono natomiast różnic
w czasie trwania zabiegów wykonywanych
przez operatorów za pomocą tej samej techniki (ryc. 2).
W tabeli II oraz na ryc. 3 zawarto średnie
prędkości zagłębiania się narzędzi w obu technikach. Użycie preparatu Endosolv E pozwoliło na istotne zwiększenie prędkości usuwania
materiału z kanału korzeniowego w porównaniu z tradycyjną techniką pracy (grupa I – 0,32
mm/min.; grupa II – 1,23 mm/min.; p<0,0001).
Powyższe obserwacje znalazły potwierdzenie
w analizie prędkości pracy poszczególnych
operatorów, która była zawsze większa pod-
Czas potrzebny do usunięcia cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego
(Caryosan
Normal) z 15 kanałów o łącznej długości
215 mm wyniósł w grupie I – 747,76 min,
a w grupie II – 209,02 min. (tab. I, ryc. 1).
Zastosowanie preparatu Endosolv E pozwoliło na istotne skrócenie czasu potrzebnego do
osiągnięcia pełnej długości roboczej, podczas
powtórnego leczenia endodontycznego, średnio z 49,85 min. w grupie I do 13,93 min. w
grupie II (p<0,0001). Analiza czasu pracy poszczególnych operatorów potwierdziła istotne skrócenie czasu mechaniczno-chemicznego
699
K. Woźniak i in.
czas mechaniczno-chemicznego opracowywania kanałów (p<0,05; ryc. 4).
Omówienie wyników i dyskusja
Właściwości fizyko-chemiczne materiałów
stosowanych do wypełniania kanałów korzeniowych były przedmiotem zainteresowania
wielu badaczy (3, 7, 10, 11, 13, 15). Jedną z
najczęściej ocenianych właściwości tych materiałów jest ich chemiczna rozpuszczalność
w warunkach zbliżonych do naturalnych jak i
w środowisku innych substancji chemicznych.
Niska rozpuszczalność uszczelniaczy kanałowych w warunkach klinicznych stanowi gwarancję długotrwałej szczelności wypełnień kanałowych i jest cechą niezwykle pożądaną. Z
drugiej jednak strony połączenie dużej twardości uszczelniaczy kanałowych z ich niewielką
rozpuszczalnością wobec swoistych substancji chemicznych może stanowić ogromny problem w przypadku konieczności ponownego
leczenia endodontycznego.
Skuteczność chemicznego rozpuszczania wybranych uszczelniaczy kanałowych na bazie
żywic epoksydowych, silikonu, wodorotlenku
wapnia, tlenku cynku z eugenolem, cementów
szkło-jonomerowych oraz poliketonowych w
chloroformie i olejku eukaliptusowym znalazła
potwierdzenie w badaniach wykonanych przez
Schäfera i Zandbiglari (13). Autorzy ci stwierdzili relatywnie większą efektywność chloroformu w rozpuszczaniu większości uszczelniaczy
kanałowych (za wyjątkiem uszczelniaczy silikonowych). Przydatność powszechnie używanych
w ponownym leczeniu endodontycznym rozpuszczalników potwierdził również Hansen (7).
Na podstawie przeprowadzonych badań wykazał
podobną wydajność w usuwaniu cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego (Proco-Sol) przez
takie rozpuszczalniki jak: eukaliptol, olejek eukaliptusowy, olejek pomarańczowy, chloroform
700
Czas. Stomatol.,
oraz ksylen. Czas rozpuszczania cementu ProcoSol okazał się ponadto porównywalny z czasem rozpuszczania samej gutaperki. Whitworth
i Boursin (15) zaobserwowali natomiast różną
rozpuszczalność uszczelniacza tlenkowo-cynkowo-eugenolowego (Tubli-Seal EWT) określoną utratą wagi badanej próbki po zanurzeniu w
chloroformie (utrata 62,5% wagi) w porównaniu
z halotanem (utrata 5,19% wagi).
Badania Hülsmanna i Bluhma (8) dotyczące skuteczności usuwania gutaperki za pomocą nowoczesnych systemów maszynowych tj.
Flexmaster, Pro Taper, GT Rotary i rozpuszczalnika (eukaliptol) nie potwierdziły istotnego skrócenia czasu pracy. Zbliżone do badań Hülsmanna
i Bluhma wyniki otrzymali Betti i Bramante (1)
stwierdzając większą wydajność maszynowego
systemu Quantec S.C. w porównaniu z techniką mechaniczno-chemicznego usuwania wypełnień kanałowych z użyciem narzędzi ręcznych.
Zastosowanie narzędzi ręcznych i rozpuszczalnika zapewniło zdaniem tych autorów bardziej
dokładne opracowanie kanałów korzeniowych.
Większą czystość kanałów korzeniowych po zastosowaniu chloroformu potwierdzają badania
Ferreira i wsp. (5) z użyciem zarówno systemów
maszynowych jak i narzędzi ręcznych.
Wykonane w warunkach in vitro badania
własne wykazały blisko czterokrotnie większą
wydajność mechaniczno-chemicznego usuwania wypełnień tlenkowo-cynkowo-eugenolowych (Caryosan Normal) z kanałów korzeniowych narzędziami ręcznymi z jednoczesnym
zastosowaniem rozpuszczalnika (Endosolv E).
Wyniki badań potwierdzają zarówno przydatność jak i zasadność stosowania w praktyce
klinicznej preparatu Endosolv E.
Wnioski
1. Preparat Endosolv E wykazuje skuteczność w rozpuszczaniu wypełnień kanałowych
2006, LIX, 10
Ocena preparatu Endosolv E w leczeniu endodontycznym zębów stałych
wykonanych z cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego Caryosan Normal.
2. Stosowanie preparatu Endosolv E skraca czas zabiegu usuwania cementu tlenkowo-cynkowo-eugenolowego Caryosan Normal z
kanału korzeniowego.
Piśmiennictwo
1. Betti L., Bramante C.: Quantec S. C.: rotary instruments versus hand files for gutta-percha
removal in root canal retreatment. Int. Endod. J.,
2001, 34, 7, 514-519. – 2. Chang Y., Chou M.:
Cytotoxicity of halothane on human gingival fibroblast cultures in vitro. J. Endod., 2001, 27, 2,
82-84. – 3. Erdemir A., Adanir N., Belli S.: In vitro evaluation of the dissolving effect of solvents
on root canal sealers. J. Oral Sci., 2003, 45, 3,
123-126. – 4. Erdemir A., Eldeniz A., Belli S.:
Effect of gutta-percha solvents on mineral contents of human root dentin using ICP-AES technique. J. Endod., 2004, 30, 1, 54-56. – 5. Ferreira
J., Rhodes J., Ford T.: The efficacy of gutta-percha removal using ProFiles. Int. Endod. J., 2001,
34, 4, 267-274. – 6. Friedman S., Stabholz A.,
Tamse A.: Endodontic retreatment – case selection and technique. 3. Retreatment techniques. J.
Endod., 1990, 16, 11, 543-549. – 7. Hansen M.:
Relative efficiency of solvents used in endodontics. J. Endod., 1998, 24, 1, 38-40. – 8. Hülsmann
M., Bluhm V.: Efficacy, cleaning ability and safety of different rotary NiTi instruments in root canal retreatment. Int. Endod. J., 2004, 37, 7, 468-
-476. – 9. Ladley R., Campbell A., Hicks M., Li
S.: Effectiveness of halothane used with ultrasonic or hand instrumentation to remove gutta-percha from the root canal. J. Endod., 1991, 17, 5,
221-224. – 10. Martos J., Gastal M., Sommer L.,
Lund R., Del Pino F., Osinaga P.: Dissolving efficacy of organic solvents on root canal sealers.
Clin. Oral Investig., 2006, 10, 1, 50-54.
11. Mounce R.: Current concepts in gutta-percha removal in endodontic retreatment. N. Y.
State Dent. J., 2004, 70, 7, 32-35. – 12. Rotstein
I., Cohenca N., Teperovich E., Moshonov J., Mor
C., Roman I., Gedalia I.: Effect of chloroform, xylene, and halothane on enamel and dentin microhardness of human teeth. Oral Surg. Oral Med.
Oral Pathol. Oral Radiol. Endod., 1999, 87, 3,
366-368. – 13. Schäfer E., Zandbiglari T.: A comparison of the effectiveness of chloroform and eucalyptus oil in dissolving root canal sealers. Oral
Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod.,
2002, 93, 5, 611-616. – 14. Viducić D., Jukić S.,
Karlović Z., Bozić Z., Miletić I., Anić I.: Removal
of gutta-percha from root canals using an Nd:
YAG laser. Int. Endod. J., 2003, 36, 10, 670-673.
– 15. Whitworth J., Boursin E.: Dissolution of
root canal sealer cements in volatile solvents. Int.
Endod. J., 2000, 33, 1, 19-24. – 16. Wolcott J.,
Himel V., Hicks M.: Thermafil retreatment using a
new “System B” technique or a solvent. J. Endod.,
1999, 25, 11, 761-764.
Otrzymano: dnia 19.VI.2006 r.
Adres autorów: 70-111 Szczecin, Al. Powstańców
Wlkp. 72.
701