Wybór wiersza, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi

TEST ABSOLWENTA KLASY DRUGIEJ SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ.
ZADANIE Z ZAKRESU ANALIZY I INTERPRETACJI TEKSTU LIRYCZNEGO
Temat: Dokonaj analizy i interpretacji wiersza Franciszka Nowickiego
pt. „Świerk”. W pracy uwzględnij cechy prądu literackiego, do którego
naleŜy utwór oraz ideowy kontekst epoki.
Franciszek Nowicki
Świerk
Los go rzucił na skałę nieczułą a hardą;
Wśród kurhanów praczasu, wśród górskich rozłomów
Ćwierć wieku ten świerk pośród śniegów, burz i gromów
Prowadził bój rozpaczny o swą bytność twardą.
Gór tytany nań patrzą z kamienną pogardą:
On, młodzieniec, Ŝyjący pył, atom atomów,
śycie wszczepiać chce pośród ich martwych ogromów,
Ku słońcu dąŜy głową młodą tęskną, hardą!
Darmo zimny głaz tuli w korzeni ramiona
I czepia się z rozpaczą piersi skał świerk młody –
Gniewnie góry wód orkan cisnęły nań z łona.
Bój zaciekły, lecz krótki, z paszczą wściekłej wody –
Trzasnął świerk... upadł... fala go zmiata spieniona...
I drzemie znowu pusty nekropol przyrody.
Wybór wiersza, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi:
Małgorzata Niewiadomska
TEST ABSOLWENTA KLASY DRUGIEJ SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ.
ZADANIE Z ZAKRESU ANALIZY I INTERPRETACJI TEKSTU LIRYCZNEGO
Model odpowiedzi
Hipoteza interpretacyjna:
(1p.)
Symbolistyczny utwór Nowickiego jest obrazem walki młodego człowieka o miejsce
w społeczeństwie / świecie.
1. Nadawca – odbiorca:
a.
b.
c.
d.
e.
(3p.)
podmiot liryczny jest obserwatorem walki tytułowego świerku o przetrwanie
adresat: nieokreślony, moŜe nim być odbiorca utworu;
relacja między nadawcą a odbiorcą - dystans;
liryka pośrednia sytuacyjna;
podmiot wypowiada się z pozycji świadka wydarzeń, które śledzi w czasie wielu lat.
2. Ukształtowanie wypowiedzi lirycznej
forma, kompozycja i stylistyka wypowiedzi lirycznej
(4p.)
a. monolog;
b. sonet;
c. trzynastozgłoskowiec;
d. trzy pierwsze zwrotki opisują walkę świerku o przetrwanie, ostatnia - jego klęskę,
e. patos;
f. archaizacja;
g. niecodzienne poetyckie słownictwo;
h. silna ekspresja wskazująca na to, Ŝe podmiot angaŜuje się emocjonalnie w walkę
świerku,
i. dramatyzm wypowiedzi – wykrzyknienia, słownictwo nacechowane emocjonalnie,
animizacje – „ z paszczą wściekłej wody”, „fala go zmiata spieniona”; onomatopeja –
„trzasnął świerk”; w ostatniej zwrotce krótkie urywane zdania.
3. Rozpoznanie i uzasadnienie konwencji symbolizmu
a.
(4p.)
personifikacja świerku pozwala na rozpoznanie konwencji symbolizmu (Los go rzucił,
prowadził bój rozpaczny, młodzieniec, czepia się z rozpaczą) oraz przyrody
reprezentowanej tu przez góry (gór tytany nań patrzą z kamienną pogardą);
b. świerk – symbol jednostki zmagającej się z wrogo nastawionym społeczeństwem
symbolizowanym przez góry,
c.
wyliczenie młodzieniec, Ŝyjący pył , atom atomów – określenia świerku opisują jego
sytuację i moŜliwości, eksponują jego delikatność, słabość w zderzeniu z potęgą
natury;
d. określenia gór symbolizujące trwałość i skostniałość (skała nieczuła a harda, kurhany
praczasu, martwe ogromy);
e.
śniegi, burze i gromy symbolizują trudności i przeszkody wyrastające na drodze
człowieka, który chce wszczepiać Ŝycie, ku słońcu dąŜy głową młodą, tęskną, hardą! –
oznaka zapału, marzeń, nowatorskich myśli, z którymi jednostka wychodzi naprzeciw
społeczeństwu;
f.
dominanta kompozycyjna – kontrast delikatnego, młodego świerku z potęŜnymi,
prastarymi górami.
Wybór wiersza, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi:
Małgorzata Niewiadomska
TEST ABSOLWENTA KLASY DRUGIEJ SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ.
ZADANIE Z ZAKRESU ANALIZY I INTERPRETACJI TEKSTU LIRYCZNEGO
4. Temat utworu:
(8p.)
a. walka „nowego” ze „starym”;
b. starcie
niekonwencjalności,
inności,
indywidualizmu
ze schematyzmem,
konwencjonalnością, skostniałą tradycją;
c. walka Ŝycia z martwotą świata, zapału z biernością i bezwładnością, młodzieńczej
energii ze starczą apatią;
d. walka o przetrwanie jednostki we wrogim świecie;
e. niemoc pokonania stawianych przez los i społeczeństwo przeszkód to treści typowe
dla epoki. Przekonanie o niemoŜności zwycięstwa nad filisterskim światopoglądem,
intelektualnym i obyczajowym skostnieniem społeczeństwa rządzącego się
schematami;
f. poglądy pesymistyczne, katastroficzne, dekadenckie;
g. konfrontacja jednostki ze społeczeństwem – zawsze z finalną klęską jednostki to takŜe
treść typowa dla epoki (konflikt jednostka – tłum, artysta – filister);
h. tematyka przemijania;
i. mimo klęski bohatera – utwór wyraŜa podziw dla postawy aktywizmu, buntu przeciw
złemu światu.
5. Konteksty:
(3p.)
a. inne wiersze symbolistyczne o podobnych treściach, np. „Krzak dzikiej róŜy”
Kasprowicza (walka o przetrwanie we wrogim otoczeniu);
b. obraz Arnolda Böcklina „Wyspa umarłych” – zbliŜony nastrojem;
c. przegrane Judyma walczącego o zaszczepienie nowych idei z świecie, jego
bezkompromisowość są podobne do postawy świerku;
d. filozofia Schopenhauera.
6. Interpretacja uogólniająca
(3/2/1p.)
Wiersz wyraŜa dekadenckie poglądy o wrogości świata w stosunku do ludzi wraŜliwych,
twórczych, aktywnych, będących awangardą zmian, których nie mogą oni przeforsować
wskutek konserwatywnego sposobu myślenia i znieczulicy społeczeństwa. Świerk moŜe być
nawet symbolem pokolenia młodopolskiego, któremu przyszło walczyć o miejsce
w skonwencjonalizowanej, kierującej się sprawdzonymi wzorami kulturze. Ogólniej wiersz
jest symbolicznym przedstawieniem losu jednostki w świecie pełnym niebezpieczeństw
i zagroŜeń. KaŜda walka, nawet najbardziej heroiczna kończy się tu klęską fizyczną –
śmiercią.
Wybór wiersza, opracowanie tematu i modelu odpowiedzi:
Małgorzata Niewiadomska