Zwalczanie mszyc

26
Zwalczanie mszyc
na jabłoniach
Marcin Oleszczak
Agrosimex, Dział Techniczno-Naukowy
W ciągu kilku ostatnich lat w sadach jabłoniowych obserwujemy wzmożone występowanie mszyc. Skład gatunkowy
populacji tych szkodników ulega jednak ciągłym zmianom — raz większe znaczenie ma mszyca jabłoniowo-babkowa, innym razem — mszyca jabłoniowa. Wpływają na to przede wszystkim warunki atmosferyczne, jakie panują
latem i wczesną jesienią. Ponadto lokalne warunki w poszczególnych sadach, a przede wszystkim stosowany program ochrony, czyli terminy zabiegów zwalczających mszyce, środki i ich dawki. Aby skutecznie zwalczać te szkodniki, należy w pierwszej kolejności poznać biologię poszczególnych gatunków występujących na jabłoni (tabela 1),
a także metody ich monitoringu (tabela 2).
Mszyca jabłoniowa
Mszyca jabłoniowa (fot. 1) jest gatunkiem jednodomowym, występuje przede wszystkim na
jabłoni, choć może zasiedlać także: gruszę, pigwę, głóg i jarzębinę. Dorosłe mszyce są trawiastozielone, mają długie czarne syfony i czarny
ogonek. Larwy są podobne do dorosłych mszyc,
tylko nieco mniejsze. Wczesną wiosną, w okresie
pękania pąków, mszyca jabłoniowa żeruje na
czubkach rozwijających się liści (fot. 2). Później
zasiedla młode liście oraz części szczytowe pędów, wilków i odrostów korzeniowych.
Na liściach mszyce występują przede wszystkim
na ogonkach liściowych i na głównym nerwie,
sporadycznie zasiedlają samą blaszkę liściową.
W okresie wegetacji młode pędy mogą być całkowicie pokryte mszycami.
Zimują jaja — czarne, matowe, bez połysku,
pokryte woskowym nalotem. Składane są prawie wyłącznie na jednorocznych pędach. Możemy je spotkać również na wilkach i odrostach
korzeniowych. Larwy zaczynają wylęgać się
w kwietniu, co zwykle zbiega się z początkiem
pękania pąków na jabłoni. Wyląg larw trwa
Tabela 1. Podstawowe informacje o gatunkach mszyc
Jaja
Pojaw
Kolor
Zasiedlenie
Mszyca jabłoniowa
czarne, matowe, pokryte
nalotem woskowym,
na pędach jednorocznych
kwiecień
trawiastozielony
szczytowe części pędów, liście
Liczba pokoleń do 16
Szkodliwość
duża
Mszyca jabłoniowo-babkowa
Mszyca jabłoniowo-zbożowa
czarne, silnie błyszczące, na cienkich
czarne, silnie błyszczące, u nasady krótkopędów,
gałęziach, koło pąków, rzadko na pniach w kątach pąków, na starszych pędach
marzec/kwiecień
przeróżne
pąki, liście, szypułki kwiatowe,
ogonki i blaszki liściowe, zawiązki
do 8
bardzo duża
marzec/kwiecień
jasno– lub żółtozielony
pąki kwiatowe, szypułki kwiatowe, ogonki
liściowe, dolna strona liści
do 2
średnia
Tabela 2. Lustracje w początkowym okresie rozwoju jabłoni oraz po ich kwitnieniu
Faza rozwojowa
Metodyka
Próg szkodliwości
Od fazy ukazywania się pierwszych liści do fazy zielonego pąka kwiatowego
Wszystkie gatunki mszyc
przejrzeć pąki na 10 drzewach
10 pąków z mszycami. Jeśli stwierdzamy tylko mszycę
(po 20 pąków na drzewie, razem 200 pąków) jabłoniowo-zbożową, zwalczanie jest konieczne, gdy
porażonych jest więcej jak 100 pąków
Po kwitnieniu
Mszyca jabłoniowo-babkowa przejrzeć liście na 50 losowo wybranych
1 drzewo z koloniami mszyc
drzewach
Mszyca jabłoniowa
przejrzeć po 3 długopędy na 50 losowo
15 pędów z koloniami mszyc w badanej próbie 150 pędów
wybranych drzewach — razem 150 pędów
Koniec czerwca i później
Mszyca jabłoniowa
przejrzeć po 3 długopędy na 50 losowo
15 pędów z koloniami mszyc w badanej próbie 150 pędów
wybranych drzewach — razem 150 pędów
miesięcznik praktycznego sadownictwa
7/2008
27
około tygodnia, a rozwój larwalny — do trzech
tygodni. Dojrzałe samice mogą rodzić dzieworodnie około 70 larw. W kolejnych pokoleniach
obserwuje się spadek ich płodności.
Pod koniec maja pojawiają się mszyce
uskrzydlone (fot. 3). Mszyca jabłoniowa nie
migruje z sadu, mszyce uskrzydlone przelatują
z jednych drzew na drugie. Samice rozpoczynają
składanie jaj zimowych pod koniec września lub
na początku października. Jedna samica może
złożyć do 4 jaj zimowych.
Fot. 1. Mszyca
jabłoniowa
Fot. 2. Wiosną
mszyca jabłoniowa
żeruje na czubkach
rozwijających się liści
Mszyca jabłoniowa występuje najliczniej w pierwszej połowie lata. Wysoka temperatura i susza
ograniczają populację tego gatunku.
Mszyca jabłoniowo-zbożowa
Mszyca jabłoniowo-zbożowa jest gatunkiem
dwudomowym, żywicielami pierwotnym są:
jabłoń, grusza, głogi, jarzębina, irga i pigwa,
żywicielami wtórnymi — różne gatunki traw.
Dorosła mszyca jest owalna w zarysie, jasnozielona lub żółtozielona z krótkimi, jasnozielonymi
syfonami i krótkim ogonkiem. Larwy są podobne
do dorosłych mszyc, tylko nieco mniejsze. Wylęgające się larwy zasiedlają przede wszystkim pąki
kwiatowe. W miarę rozwoju populacji mszyce
przechodzą na szypułki kwiatowe i ogonki liściowe, a następnie na dolną stroną blaszek liściowych.
W wyniku żerowania mszyc na liściach blaszka
liściowa zwija się zwykle ukośnie lub spiralnie.
Żerowanie tego gatunku na liściach nie powoduje
odbarwiania się blaszek liściowych.
Gatunek ten występuje na starszych owocujących
drzewach.
Zimują jaja u nasady krótkopędów, w kątach
pąków. Zwykle na starszych i grubych gałęziach,
czasami na pniach w pęknięciach kory oraz na
śladach po wyciętych gałęziach. Znacznie więcej
jaj zimowych możemy zaobserwować w dolnej
części korony i na spodniej stronie gałęzi. Jaja
zimowe są czarne, błyszczące, mają do 0,5 mm
długości.
Wyląg larw z jaj zimowych rozpoczyna się
wcześnie, pod koniec marca, na początku kwietnia, w czasie nabrzmiewania pąków, ale jeszcze
przed ich pękaniem. Rozwój larwalny może
trwać do 5 tygodni. Dorosłe mszyce zaczynają
rodzić larwy w okresie zielonego pąka. Jedna
samica może wydać do 60 larw. Drugie pokolenie pojawia się wkrótce po kwitnieniu, są to
mszyce uskrzydlone, które przelatują na trawy.
Na korzeniach traw rozwija się do 10 pokoleń
dzieworodnych samic. Od września na trawach
pojawiają się mszyce uskrzydlone, które przela7/2008
Fot. 3. Pod koniec maja pojawiają się mszyce uskrzydlone
tują z powrotem na jabłoń. Jaja zimowe samice
składają w październiku i listopadzie.
Mszyca jabłoniowo-babkowa
Mszyca jabłoniowo-babkowa (fot. 4) także jest
mszycą dwudomową. Pierwotnym żywicielem
jest jabłoń, wtórnym — różne gatunki popularnego chwastu — babki. Dorosłe mszyce mają
zmienne ubarwienie, mogą być ciemno– lub
jasnopopielate, spotyka się także osobniki
W ciągu sezonu
wegetacyjnego
notujemy od 10 do
16 pokoleń mszycy
jabłoniowej —
zwykle 2 pokolenia
występują przed
kwitnieniem drzew.
miesięcznik praktycznego sadownictwa
28
Liście ulegają skędzierzawieniu, zwijają się
i żółkną (fot. 5). Wzrost pędów zostaje silnie
zahamowany, zawiązki ulegają deformacji, są
drobne, niewyrośnięte (fot. 6) i często pozostają
na drzewach do końca wegetacji.
Zimują czarne, błyszczące jaja złożone przeważnie na cienkich gałązkach, koło pąków. Wyląg
larw może zaczynać się pod koniec marca, na początku kwietnia w okresie pękania pąków. Rozwój
larwalny trwa do 4 tygodni. Samice są bardzo
płodne, jedna może urodzić do 180 larw. W ciągu
Fot. 4. Mszyca
jabłoniowo-babkowa
Fot. 5. Liście zasiedlone
przez mszycę jabłoniowobabkową ulegają
skędzierzawieniu, zwijają
się i żółkną…
Fot. 6. …zawiązki ulegają
deformacji, są drobne
i niewyrośnięte
fot. 1–6 M. Oleszczak
jasnobrązowe do ciemnoróżowych. Pokryte
są woskowym nalotem i mają czarne syfony.
Charakterystyczny jest kształt dorosłej mszycy
— gruszkowaty, rozszerzający się ku tyłowi.
Larwy są jasnoróżowe, mniejsze od osobników
dorosłych.
Mszyca jabłoniowo-babkowa zasiedla pąki, liście,
szypułki kwiatowe, szypułki zawiązków i owoców.
miesięcznik praktycznego sadownictwa
sezonu wegetacyjnego na jabłoni może wystąpić
do ośmiu pokoleń tego szkodnika. W każdym
z kolejnych pokoleń pojawiają się uskrzydlone
osobniki przelatujące na rośliny babki.
Pod koniec czerwca mszyca jabłoniowo-babkowa
teoretycznie powinna opuścić sad jabłoniowy,
obserwuje się jednak zjawisko pozostawania tego gatunku w sadach jabłoniowych na stałe.
7/2008
29
We wrześniu zaczyna się migracja z powrotem
do sadów jabłoniowych. Jaja zimowe mszyce
zaczynają składać w październiku.
W sadach jabłoniowych możemy spotkać też
sporadycznie mszyce takie, jak: mszyca jabłoniowokarminówka, mszyca głogowo-miętowa, porazik
szczawiowy, mszyca trzmielinowo-burakowa.
Szkodliwość mszyc
Wszystkie gatunki mszyc charakteryzują się
dużą szkodliwością. W wyniku ich żerowania
następuje ogładzanie roślin z asymilatów. Zasiedlone pędy łatwiej przemarzają, a na słodkiej
spadzi rozwijają się grzyby — sadzaki, których
nalot ogranicza fotosyntezę. Liście na skutek
zasiedlenia przez mszyce skręcają się, kędzierzawieją, pędy są zahamowane we wzroście, a ich
czubki mogą zasychać. Efekty żerowania mszycy
Zwalczając mszyce w sadach jabłoniowych, należy:
l starannie lustrować sad, począwszy od fazy pękania pąków,
pojawu pierwszych liści poprzez zielony pąk, okres po kwitnieniu aż do późnego lata,
l zabiegi wykonywać na początku pojawu mszyc w sadzie,
w okresie budowania pierwszych kolonii; każde opóźnienie
zabiegu ogranicza skuteczność preparatów,
l we właściwy sposób dobierać insektycydy, szczególną uwagę zwrócić na dobór preparatów do pierwszych zabiegów,
l stosować insektycydy w odpowiedniej temperaturze,
l dobierać właściwą ilość cieczy użytkowej do konkretnej
sytuacji,
l dbać o faunę pożyteczną, która silnie ogranicza występowanie mszyc,
l nie dopuszczać do nadmiernego występowania licznych kolonii mszyc.
Tabela 3. Preparaty do zwalczania mszyc
Pyretroidy
Chloronikotyle
Cyperkill Super 25 EC
Decis 2,5 EC
Fastac 100 EC
Karate Zeon 050 CS
Mavrik 240 EW
Actara 25 WG
Calypso 480 SC
Mospilan 20 SP
Fosforoorganiczne
Diazol 500 EW*
Owadofos 540 EC*
Sumithion Super 1000 EC*
Chlormezyl 500 EC
Dimezyl 400 EC
Nurelle D 550 EC
Optymalna temperatura Optymalna temperatura stoOptymalna temperatura
stosowania do 20°C
sowania — powyżej 10–12°C
stosowania — powyżej 15°C
Tylko raz w sezonie, do Przemiennie z innymi środkami Przemiennie z innymi
pierwszych zabiegów
do zwalczania mszyc
środkami do zwalczania
mszyc
Karbaminiany
Pirimor 500 WG
Pirimix 100 PC*
Optymalna temperatura
stosowania — powyżej 15°C
Przemiennie z innymi
środkami do zwalczania
mszyc
* w przyszłym roku środki te nie będą dostępne w obrocie
jabłoniowo-babkowej dotyczą także zawiązków
owocowych — w tym przypadku mamy bezpośrednie przełożenie na wielkość plonu.
Trudności w zwalczaniu mszyc
Na trudności w zwalczaniu mszyc wpływa kilka
czynników. Są to m.in.: ● duża płodność samic;
● duża liczba pokoleń występujących w sezonie;
7/2008
● zimowanie w postaci jaj na pędach w pobliżu
pąków; ● wczesny pojaw wszystkich gatunków
na jabłoni; ● zmienność wyglądu w obrębie gatunku; ● możliwość migracji mszyc uskrzydlonych w sadzie; ● przystosowanie do zmiennych
warunków panujących w sadach; ● sposób żerowania, wpływający na fizjologię zasiedlonej
rośliny; ● obserwowana ostatnio mniejsza wrażliwość mszyc na niektóre insektycydy.
Dobierając
insektycydy
(tabela 3),
powinniśmy
brać pod uwagę
ospadziowanie
drzew,
szkodliwość
preparatów dla
pszczół oraz
szkodliwość
insektycydów
dla fauny
pożytecznej.
miesięcznik praktycznego sadownictwa