Prof. dr hab. Janusz Sławiński

Prof. dr hab. Janusz Sławiński
Janusz Sławiński urodził się 15 marca 1934 r. w Warszawie w rodzinie
inżyniera Stefana Sławińskiego i Anieli z Trafiszów. Tam też spędził lata
okupacji. Maturę uzyskał w roku 1951 w Liceum Ogólnokształcącym TPD.
Studiował filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim. Stopień magistra
otrzymał w roku 1955. W latach 1956-1962 był stałym współpracownikiem
miesięcznika Twórczość, w którym debiutował jako krytyk. Od roku 1956
rozpoczął pracę nauczyciela akademickiego na etacie asystenta w Katedrze
Teorii Literatury Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie pracował w
Wyższej Szkole Pedagogicznej w Gdańsku oraz w Studium Nauczycielskim w
Warszawie.
W roku 1962 podjął pracę jako starszy asystent w Instytucie Badań
Literackich PAN. Jednocześnie (do roku 1968). kontynuował pracę dydaktyczną i
naukową na UW. Tytuł doktora nauk humanistycznych uzyskał w roku 1964 na
Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy Koncepcja języka
poetyckiego Awangardy Krakowskiej (Nagroda Naukowa im. Tadeusza
Mikulskiego). W tym samym roku otrzymał stanowisko adiunkta w Instytucie
Badań Literackich PAN. Od roku 1967 kierował w IBL PAN Pracownią Poetyki
Historycznej w IBL PAN, zaś w roku 1972 został kierownikiem Zakładu
Systematyki Form Literackich. Był członkiem Kolegium Dyrekcyjnego Instytutu
Badań Literackich, a od 1969 członkiem jego Rady Naukowej. Od roku 1969 jest
członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN.
W roku 1972 uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie
ksiązki. Dzieło-język- tradycja (Nagroda Naukowa im. Aleksandra Brücknera). W
roku 1983 otrzymał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego, a w rok później
profesora zwyczajnego. Do dziś jest pracownikiem naukowym Instytutu Badań
Literackich. W roku 1988 otrzymał Nagrodę Fundacji A. Jurzykowskiego w
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
/
S t r o n a
1
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
Nowym Jorku. Od roku 1989 jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W
roku 2000 został wybrany członkiem korespondentem Polskiej Akademii
Umiejętności Prof. dr hab. Janusz Sławiński należy do grona najwybitniejszych i
najbardziej twórczych polskich literaturoznawców w dziejach tej dyscypliny
naukowej.
Od pierwszych swoich rozpraw i studiów, które powstały na przełomie
lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, podjął wysiłki metodologicznego
przeformułowania nauki o literaturze w Polsce, która także ze względu na
okresu urzędowego marksizmu przeżywała w latach powojennych eklektyczny
kryzys. Działania te - wraz z gronem współpracowników - niezwyczajnie
konsekwentne - doprowadziły do stworzenia podstaw nowoczesnej teorii
literatury, podejmując wcześniejsze tradycje także z polskiego międzywojnia i
włączając ją na powrót w konteksty europejskie. Wydany przez niego i dwójkę
współpracowników, Michała Głowińskiego i Aleksandrę Okopień-Sławińską, w
roku 1962 Zarys teorii literatury (poprzedzony dwiema książkami o
podręcznikowym charakterze), który do tej pory miał sześć wydań, określił
metodologiczne i merytoryczne ramy nowego literaturoznawstwa na wszystkich
poziomach jego poznawczej obecności - od najwyższego, czyli naukowobadawczego - do podstawowego, czyli szkolno-metodycznego. Dopełniało ten
Zarys kilkanaście książek i tomów studiów już całkowicie indywidualnych na
tyle naukowo wyrazistych, że w rezultacie ukształtowała się z inspiracji prac
badawczych Profesora Janusza Sławińskiego metodologiczna szkoła
literaturoznawcza rozpoznawalna i opisywana w wielu opracowaniach także za
granicą. Złożyły się na nią zarówno rodzime tradycje badań ergocentrycznych
zainicjowane jeszcze przed I wojną światową jak i osiągnięcia tzw. rosyjskiej
szkoły stylistyki, czeskiego strukturalizmu i tendencje zapoczątkowane
badaniami Romana Jakobsona. Powstające w latach sześćdziesiątych,
siedemdziesiątych i potem prace Profesora Sławińskiego podejmowały
kluczowe problemy nauki o literaturze i interpretacji dzieła literackiego. Są
aktualne i inspirujące do dziś o czym świadczą wydane ostatnio w pięciu tomach
jego Prace wybrane (1998-2001).
Profesor Janusz Sławiński od samego początku swej drogi akademickiej,
najpierw na Uniwersytecie Warszawskim, a potem w Instytucie Badań
Literackich PAN, spełnia jedną z najważniejszych w Polsce ról animatora i
promotora nauki o literaturze. Z jego inicjatywy powstały cykliczne, coroczne
Konferencje teoretyczno literackie, organizowane przez Instytut Badań
Literackich PAN i uniwersyteckie ośrodki literaturoznawcze. Do tej pory odbyło
się 31 takich konferencji, które wytyczały główne kierunki badań literackich i ich
wymiar metodologiczny, upowszechniając przy tym najnowsze badania nie tylko
w Polsce ( w konferencjach tych nierzadko brali bowiem udział badacze czescy i
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O /
S t r o n a
2
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O
słowaccy). Dokonania konferencji publikowane były w oddzielnych tomach
studiów stanowiąc do dziś ważny dorobek polskiego literaturoznawstwa.
Prof. Janusz Sławiński założył i był przez wiele lat redaktorem naczelnym
dwumiesięcznika Teksty publikującego studia i rozprawy na aktualne tematy
(wiele zeszytów monograficznych), także w sposób bardziej popularny
upowszechniając najnowsze tendencje badawcze i analityczne. Z jego inicjatywy
i pod jego naczelną redakcją powstała wydawana przez Ossolineum prestiżowa
seria Vademecum Polonisty, w której ukazało się wiele fundamentalnych dla
polskiego literaturoznawstwa opracowań. W tej serii także ukazał się w roku
1976, pod jego redakcją i z jego współautorstwem, Słownik terminów
literackich, dzieło leksykograficzne nie mające sobie równych w światowym
piśmiennictwie literaturoznawczym, a to ze względu na konsekwencję
metodologiczną, zakres haseł i perspektywę komparatystyczną (dotąd trzy
wydania). Jego wersja popularna - szkolna miała 14 wydań!
Od roku 1969 jest redaktorem, bodaj najważniejszej w polskiej wiedzy o
literaturze i prestiżowej serii wydawniczej Z Dziejów Form Artystycznych w
Literaturze Polskiej, w której do tej pory wydano 87 tomów! Poza tą serią, pod
jego redakcją, ukazało się ponadto jeszcze kilkadziesiąt innych cennych
opracowań zbiorowych. Jego rozprawy były przekładane na język angielski,
francuski, hiszpański, włoski, niemiecki, czeski, węgierski i serbo-chorwacki. W
latach osiemdziesiątych redagował, wychodzące poza cenzurą, czasopisma
Kultura Niezależna i Almanach Humanistyczny. Publikował też w innych
czasopismach niezależnych.. Profesor Janusz Sławiński od dziesiątków lat pełni
rozmaite funkcje w instytucjach i placówkach organizujących polskie życie
naukowe. Pomijając już rozliczne i ważne funkcje w Instytucie Badań Literackich
PAN i Komitecie Nauk o Literaturze PAN należy wymienić tu, powstałe m.in. z
jego inicjatywy w roku 1981 Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk - dalej funkcje w Komitecie Badań Naukowych (Profesor Janusz Sławiński był
Przewodniczącym Zespołu do Spraw Polityki Wydawniczej) oraz Fundacji na
Rzecz Nauki Polskiej (Przewodniczący Rady Fundacji i członek Rady
Wydawniczej Monografii Fundacji). W roku 1995 pełnił także funkcję
Przewodniczącego Komitetu Organizacyjnego Zjazdu Polonistów.
M E D A L
H O N O R I S
C A U S A
U N I W E R S Y T E T U
Ł Ó D Z K I E G O /
S t r o n a
3