Abstrakty wystąpień

IX Dni Arabskie w Łodzi (18-19 kwietnia 2012)
„Wschód i Zachód: tolerancja i różnorodność”
Abstrakty wystąpień
Bochenek Aleksandra, UW, „Arabska Wiosna” – Irak na drodze ku demokracji
Demokracja jest terminem obcym islamowi. Świat muzułmański wypracował swój własny
odpowiednik tego ustroju politycznego – szura. System ten opierał się na władzy szajchów
mianowanych na mocy umowy pomiędzy członkami społeczności. Mimo to w XX wieku
kraje arabskie dążyły do ustanowienia demokracji w zachodnim jej rozumieniu. Wydarzenia
w Tunezji czy Egipcie z 2010 oraz 2011 roku jedynie to potwierdzają. Tzw. Arabska Wiosna
dotarła również do Iraku, pomimo nominalnego wprowadzenia tam demokracji po II Wojnie
w Zatoce Perskiej. Fala demonstracji przetoczyła się przez kraj na przełomie lutego i marca
2011 roku. Irakijczycy nie domagali się jednak obalenia reżimu czy chociażby dymisji rządu,
lecz usprawnień w systemie już istniejącym.
Zachowanie współobywateli wyjaśnił znany iracki socjolog Ali al-Wardi prawie 60 lat
wcześniej, natomiast Wu’az as-Salatin demokrację opisał jako łańcuch następujących
po sobie rewolucji społecznych, które nie mają końca. Według Al-Wardiego ideałem takiego
systemu rządów są cykliczne, bezkrwawe rewolucje wyrażające się poprzez wybory
powszechne. W tym świetle, ubiegłoroczne demonstracje w Iraku są jedynie naturalną
konsekwencją dążenia Irakijczyków do demokracji w jej zachodnim rozumieniu.
Chomętowska-Kontkiewicz Anna, UW, Oblicza tureckiego nacjonalizmu – sylwetka
Fethullaha Gülena i jego wspólnoty religijnej (cemaat)
Tematem referatu jest sylwetka Fethullaha Gülena, charyzmatycznego tureckiego imama,
którego działalność, ze względu na niejasne struktury działania, od lat wzbudza w Turcji
wiele kontrowersji. W ciągu ostatnich 10 lat, podczas których doszło do jawnej konfrontacji
między wojskiem, broniącym laickich wartości republiki, a nowym establishmentem
wywodzącym się z muzułmańskich partii politycznych, zwolennicy Fethullaha Gülena
oskarżani są o destrukcję świeckiego porządku. Jednak Fethullah Gülen i stworzona przez
niego wspólnota religijna, a jednocześnie szeroki ruch społeczny, tzw. cemaat, to jedno
z najciekawszych zjawisk społeczno-religijnych w Turcji w ciągu ostatnich 30 lat. Wspólnota
reprezentuje nacjonalistyczną wersję islamu tureckiego, w którym ważną rolę odgrywa
zbiorowa pamięć o wypędzeniu muzułmanów z Kaukazu podczas wojny turecko-rosyjskiej
w latach 1877-1878. Wspólnota Fethullaha Gülena obejmuje szeroki krąg organizacji
biznesowych i fundacji, które łączy podążanie za myślą Fethullaha Gülena. Przez swoich
zwolenników Fetullah Gülen przedstawiany jest jako orędownik pokoju i porozumienia
między religiami. Organizacja rozwinęła szeroką działalność edukacyjną zarówno w Turcji,
jak i za granicą, posiada duże zaplecze finansowe oraz dysponuje własnymi środkami
masowego przekazu. Ze względu na powolny demontaż kemalistowskiej wizji laickiej
republiki przez aktualne elity polityczne Turcji, wspólnota Fethullaha Gülena może stać się
w niedalekiej przyszłości jedną z wiodących sił społecznych zmieniających dotychczasowy
świecki status quo Republiki Tureckiej.
1
Ćwiękała Klaudia, UJ, Komercjalizacja rynku żywności halal pod wpływem globalnych
trendów
Żywność halal, a więc żywność zgodna ze wskazaniami islamu, ze względu na liczną
wspólnotę muzułmańskich imigrantów od dawna jest obecna w Europie. Obecnie możemy
obserwować jednak zmiany zachodzące w postrzeganiu tego typu żywności przez
muzułmańskich konsumentów – ważnym jej elementem staje się ekologia. Postępująca
globalizacja nie ominęła rynku produktów halal, który coraz bardziej wpisuje się w światowe
trendy. Dziś niczym dziwnym nie jest już halal fast-food, a Komisja Kodeksu Żywności FAO
i WHO określiła ogólne zasady uznawania żywności za halal. Zainteresowanie rynkiem halal
niemuzułmańskich producentów zaowocowało wprowadzeniem specjalnych certyfikatów,
wydawanych przez muzułmańskie organizacje, np. Halal Food Authority. Rynek produktów
halal w Europie rozwija się coraz bardziej; we Francji organizowane są targi Halal Expo,
a w wielu państwach działają supermarkety halal. Globalna sieć fast-food McDonald’s stara
się tymczasem pozyskać jak najwięcej muzułmańskich konsumentów, wprowadzając
m.in. kanapkę McArabia. Obecnie o wyborze produktu decyduje nie tylko to, czy jest zgodny
z przepisami islamu, ale także jego jakość i skład. Rosnącą popularnością cieszą się produkty
organiczne. Muzułmańskie czasopisma coraz więcej miejsca poświęcają zdrowemu
odżywianiu oraz ekologii. Rynek halal pod wpływem procesów globalizacyjnych zyskuje
nowe elementy, które mogą również budzić zainteresowanie wśród klientów
niemuzułmańskich.
Górecka Aleksandra, UJK, Filia w Piotrkowie Trybunalskim, Wizerunek Braci
Muzułmanów w Egipcie w świetle prasy polskiej w latach 2010-2012
Artykuł opisuje Braci Muzułmanów jako przedstawicieli ruchu muzułmańskiego w świecie
arabskim. Analizuje ich pochodzenie i funkcjonowanie, stara się przewidzieć ich możliwy
wpływ na rzeczywistość Egiptu po rewolucji rozpoczętej na masową skalę 25 stycznia 2011.
Referat został napisany w oparciu o badania polskiej prasy na przestrzeni jednego roku.
Postrzeganie Braci Muzułmanów przez polską opinię publiczną zostało skonfrontowane
z fachowymi opracowaniami na temat wyżej wymienionego ruchu.
Generalne konkluzje odpowiadają na pytanie, jaką rolę mogą odegrać Bracia Muzułmanie
we współczesnym Egipcie oraz przewidują konsekwencje dojścia do władzy stworzonej przez
nich Umiarkowanej Partii Wolności i Sprawiedliwości (FJP). Artykuł skupia się także
na ewentualnym wpływie przejęcia władzy przez Braci Muzułmanów na układ sił w regionie
oraz na stabilność Bliskiego Wschodu.
Guzikowska Michalina, UW, Muzułmańskie nastolatki w Stanach Zjednoczonych –
interakcje ze społeczeństwem amerykańskim na przykładzie czasopisma “Muslim
American Girls”
Treści zawarte w „Muslim American Girls” w dość dużym stopniu pokrywają się z tymi,
które można znaleźć w popularnych magazynach dla nastolatek. Wiele miejsca poświęca się
problemom dojrzewania, modzie czy szkole. „MAG” pozwala także młodym pisarkom
drukować wiersze, opowiadania. Czytelniczki mają okazję przeczytać reportaże
o niezwykłych miejscach czy wywiady z ciekawymi osobami. Nie brakuje również tekstów
traktujących o wierze.
Wśród poruszanych treści znajdują się m.in. następujące zagadnienia: problemy dotyczące
szkoły, relacji z rodzicami czy porady, jak, będąc muzułmanką, funkcjonować
w amerykańskim społeczeństwie. Czasopismo inspiruje do pogłębiania wiary, przytacza
2
hadisy oraz zawiera wyznania duchowe autorek. Ponadto można znaleźć informacje na temat
urody, fitnessu, mody, odżywiania, czyli tego, czym młode muzułmanki mogą się dzielić
z amerykańskimi, niemuzułmańskimi koleżankami. „MAG” dostarcza reportaży z podróży,
ale także zajmuje się kwestią dialogu z innymi wyznaniami, wolontariatem, islamem
na świecie czy historią.
Profil pisma to połączenie wartości muzułmańskich z problemami każdej przeciętnej
nastolatki. Nie jest to magazyn radykalnie muzułmański, ale silnie nacechowany wpływem
islamu. Nie można też powiedzieć, by „MAG” czytały amerykańskie dziewczęta innych
wyznań, ponieważ zgodnie z tendencjami na rynku gazet dla nastolatek, zbyt mało w nim
zdjęć, mody, porad, nie pojawia się temat celebrytów. „Muslim American Girl” jest zatem
czasopismem balansującym na granicy pisma religijnego i magazynu z gatunku glossy, które
idealnie wpasowuje się w potrzeby młodych amerykańskich muzułmanek.
Hołubowicz Marcin, UWr, Bahrajn – krótka historia zapomnianej rewolucji
W swoim referacie odnoszę się do rewolucji, która rozegrała się w Bahrajnie. Mimo krwawo
tłumionych protestów antyrządowych, można było odnieść wrażenie, że opinia
międzynarodowa nie dostrzegała problemu w tym zasobnym w ropę naftową państwie. Tytuł
mojego referatu odnosi się do skąpych informacji, jakie pojawiają się w ogólnoświatowych
mediach odnośnie do sytuacji w Bahrajnie. Uwaga mediów skupia się głównie na Syrii czy
Egipcie, niemal nie dostrzegając bahrajńskiego konfliktu większości szyickiej z rządzącą
mniejszością sunnicką. Dokonuję analizy sytuacji społeczno-politycznej Bahrajnu
i zastanawiam się, jak mogłyby wyglądać ewentualne przemiany reżimu politycznego.
Jarocki Michał, UŁ, Klucz do przyszłości Afganistanu leży po wschodniej stronie
granicy
Trwająca ponad dziesięć lat wojna w Afganistanie powoli zbliża się do końca.
Zapoczątkowana w 2001 roku interwencją Stanów Zjednoczonych w tym kraju, doprowadziła
do obalenia reżimu talibów oraz przyniosła tak bardzo upragnioną przez zwykłych
Afgańczyków nadzieję na nowe, lepsze jutro.
Pomimo ponad jedenastu lat walki, dziesiątków miliardów dolarów przeznaczonych
na odbudowę kraju oraz setek poległych żołnierzy, siłom ISAF (International Security
Assistance Force) nie udało się osiągnąć zakładanych rezultatów. Co więcej, wydarzenia
pierwszych trzech miesięcy tego roku wskazują, że natowska operacja osiągnęła kres swych
możliwości i nastąpił ten kluczowy moment, w którym należy ostatecznie przygotować się
do jej zakończenia.
Wiele wskazuje jednak na to, że Amerykanom i ich sojusznikom nie uda się bezpiecznie
wycofać z Afganistanu, bez narażania kraju na ponowną destabilizację oraz wojnę domową.
Tym bardziej nie uda się tego uniknąć bez znaczącej pomocy ze strony Pakistanu.
To właśnie Islamabad, a raczej oficerowie pakistańskiej armii oraz legendarnego wywiadu
wojskowego ISI (Inter-Services Intelligence) trzymają w swoich dłoniach klucz
do przyszłości Afganistanu. Dzięki wieloletniej współpracy oraz pomocy udzielanej
działającym na pograniczu obu państw rebeliantom, Pakistan posiada największy – choć i tak
nie dominujący – wpływ na przyszłą postawę talibów oraz innych ekstremistycznych
ugrupowań operujących w regionie. To oni mogą zapewnić trwanie lub też upadek rządu
w Kabulu. Amerykanie muszą jednak pamiętać, że ich „sojusznicy” będą działać przede
wszystkim we własnym interesie, który w ostateczności może okazać się nie do końca
zbieżny z planami Waszyngtonu.
3
Jaworska Karolina, mgr, UJ, Obraz i słowo – rysunkowa reakcja prasy arabskiej
na wydarzenia w Syrii
Celem wystąpienia jest opis oraz analiza konwencjonalnych gier słownych
wykorzystywanych w rysunkach prasowych komentujących bieżące wydarzenia w Syrii.
Autorka zakłada za Avihai Shivtielem, że gry słowne w języku arabskim realizowane są
za pomocą dżinas (paronomazji) oraz tawrija (dwuznaczników) i traktuje te pojęcia
z perspektywy retoryki arabskiej. A zatem tawrija kładzie nacisk na aspekt semantyczny
(jedna forma ma więcej niż jedno znaczenie), z kolei dżinas – na aspekt brzmieniowy (różne
znaczenia łączy podobne lub identyczne brzmienie).
Materiałem źródłowym są rysunki dotyczące rewolucji w Syrii autorstwa najbardziej znanych
arabskich rysowników (i ukazujące się w najpoczytniejszych gazetach codziennych) –
m.in. Imada Hadżadżdża (Al-Kuds Al-‘Arabi), Amdżada Rasmiego (Asz-Szark Al-Awsat)
czy Habiba Haddada (Al-Hajat). Wszystkie ukazały się w okresie od 1 stycznia do 10 marca
2012 roku.
Analiza prowadzi do potwierdzenia hipotezy o powszechnym wykorzystaniu dżinas i tawrija
w grach słownych. Użyte w połączeniu z elementami graficznymi w ciekawy sposób realizują
założenia teorii relewancji: nawet bardzo krótki tekst niesie obfitość znaczeń (może
denotować i konotować wiele informacji jednocześnie).
Jurkowska Beata Barbara, mgr, UŁ, Kobiety – ciche uczestniczki arabskich rewolucji
W grudniu 2010 roku roku żywa pochodnia w Tunezji wznieciła ogień rewolucji, który w pół
roku przeniósł się na Egipt, Libię, Jemen i Syrię. Świat zachodni nazwał te zrywy Arabską
Wiosną. Wydawało się, iż ww. państwa osiągnęły punkt zwrotny i pewnie prą ku wolności,
równości i demokracji, a więc tym wszystkim wartościom, które stanowią podstawę
funkcjonowania nowoczesnych państw Zachodu.
W tle Arabskiej Wiosny toczy się jednak równoległa rewolucja. Muzułmanki walczą
o równouprawnienie i udział w życiu politycznym. Już od pierwszych dni kobiety aktywnie
uczestniczyły w demonstracjach, torując drogę do wolności w swoich krajach, często licząc
na zmianę społecznego status quo i wywalczenie większych praw.
Uhonorowaniem tych działań było przyznanie pokojowej Nagrody Nobla trzem kobietom:
prezydent Liberii Ellen Johnson-Sirleaf, działaczce na rzecz praw człowieka i pokoju Leymah
Gbowee oraz Tawakkul Karman – bojowniczce o prawa człowieka, demokrację i wolność
słowa. Nagroda jest najważniejszym międzynarodowym wyróżnieniem pokojowym.
Laureatki otrzymały ją za walkę bez użycia przemocy o bezpieczeństwo i poszanowanie praw
kobiet.
Kaźmierczak Katarzyna, UJK, Reakcja środowiska międzynarodowego na rewolucję
w Syrii w świetle haseł demonstracyjnych
Tematem wystąpienia jest reakcja wybranych państw zagranicznych na ciąg zdarzeń
rewolucyjnych w Syrii. Analizie poddane zostają przede wszystkim hasła umieszczane
przez manifestujących Syryjczyków na tablicach demonstracyjnych, które dostępne są
również na portalach internetowych. Stanowią one zasadnicze odpowiedzi narodu syryjskiego
na napływające z zewnątrz propozycje bądź decyzje polityczne dotyczące rozwiązanie
konfliktu. W ten sposób demonstrujący przedstawiają swój punkt widzenia oraz informują
środowisko zewnętrzne o sytuacji w granicach państwa syryjskiego. Generalnie uważają,
4
zgodnie z przesłaniem jednego z afiszów, że świat w ich sprawie „nic nie mówi, nie widzi
i nie słyszy”.
Kaźmierczak Krzysztof, UŁ, Aktualny status terytorium Sahary Zachodniej
Celem wystąpienia jest przedstawienie aktualnego statusu terytorium Sahary Zachodniej
w świetle ostatnich działań wspólnoty międzynarodowej. Główną część referatu poświęcono
działaniom podjętym po nieudanym wprowadzeniu pokojowego Planu Bakera,
zaakceptowanego w rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1495. Opisano również
działalność oraz status misji MINURSO (Mission des Nations Unies pour l’Organisation d’un
Référendum au Sahara Occidental) po roku 2005, w tym jej krytykę oraz przyczyny zerwania
z nią kontaktów przez rząd SADR (Sahrawi Arab Democratic Republic) w roku 2010.
Dodatkowo przedstawiono status rządu SADR, uważającego się za rząd na wygnaniu
w świetle prawa międzynarodowego.
Kokoć Damian, mgr, UAM, Filozoficzne spotkanie islamu i Europy. Awerroizm łaciński
i spór o jedność intelektu
Gdy mówi się o kulturze europejskiej, to przeważnie wskazuje się na jej trzy filary:
chrześcijaństwo, prawo rzymskie i filozofię grecką. Istotnym elementem tego trzeciego filaru
jest filozofia Arystotelesa. W Europie przez wiele wieków myśl Stagiryty pozostawała
zapomniana; rozwijana i pogłębiana była natomiast przez filozofów muzułmańskich. Sytuacja
taka trwała do XIII wieku, gdy do Europy zaczęły napływać łacińskie tłumaczenia tekstów
muzułmańskich oraz dzieła samego Arystotelesa. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się
pisma Awerroesa. Wywołały one potężny ferment intelektualny, którego efektem było
powstanie ruchu filozoficznego, nazwanego później awerroizmem łacińskim. Była
to pierwsza próba całościowego przyswojenia sobie koncepcji Arystotelesa przez łacinników,
co ważne dokonana w perspektywie zaproponowanej przez muzułmanów.
Głównym ośrodkiem, w którym rozwijał się awerroizm łaciński, był Wydział Sztuk
Uniwersytetu Paryskiego, a jego najważniejszymi przedstawicielami byli Siger z Brabancji
oraz Boecjusz z Dacji. Jednym z głównych problemów, które podejmowali, było zagadnienie
jedności intelektu możnościowego. Źródłem inspiracji dla tych rozważań był komentarz
Awerroesa do „O duszy” Arystotelesa. Za Awerroesem głosili oni, że intelekt możnościowy
jest jeden i wspólny dla wszystkich ludzi. Tezy te wywołały ostrą reakcję ze strony teologów,
którzy twierdzili, że pogląd ten neguje fakt nagrody i kary po śmierci. W polemikę
z awerroistami zaangażowani byli m.in. Albert Wielki czy Tomasz z Akwinu.
Lewicka Magdalena, dr, UMK, Między Wschodem a Zachodem – myśl społecznopolityczna Dżamal ad-Dina Al-Afghaniego (1838-1897)
Początki wpływów Zachodu na świat islamu sięgają przełomu XVIII i XIX wieku, kiedy
Anglicy znaleźli się w Indiach i na Bliskim Wschodzie, Francuzi w Afryce Północnej,
a Rosjanie w Azji Środkowej i na Kaukazie. Znacznie wcześniej, bo już w wieku XVII,
Portugalczycy osłabili potęgę Turcji Osmańskiej, odbierając jej monopol na Oceanie
Indyjskim i przekraczając Zatokę Perską. Na przełomie XVIII i XIX wieku ekspansja
przemysłowej Europy na Bliskim Wschodzie zaznaczyła się szczególnie silnie, a za główne
wydarzenie, które wpłynęło na ówczesny świat arabski, uważa się wyprawę Napoleona
do Egiptu w 1798 roku. Wówczas bowiem społeczeństwo muzułmańskie zostało zmuszone
do przyjęcia europejskich osiągnięć z jednej strony i do wyrażenia własnej tożsamości wobec
obcych wpływów z drugiej; w tym okresie pojawiły się takie ideologie, jak panarabizm
5
i panislamizm – dwa najważniejsze nurty w muzułmańskiej myśli XIX i XX wieku, których
siłą przewodnią był zachwyt i jednocześnie rozczarowanie Zachodem.
Z konfrontacji z ekspansją technologiczną, gospodarczą i ideologiczną Europy wyrosły
reformy sułtanów Mahmuda II i ‘Abd al-Madżida I w Imperium Osmańskim oraz wicekróla
Egiptu, Muhammada ‘Alego, pod którego panowaniem państwo to zaczęło odgrywać rolę
głównej siły arabskiego odrodzenia cywilizacyjnego, określanego mianem An-Nahda.
Pojawiły się koncepcje reformatorskie szukające mechanizmów wyjścia z problemów, jakie
niosła za sobą potęga i wielkość Zachodu, nowoczesne nauki i technologie, polityczne
instytucje państwowe, społeczna moralność nowoczesnych społeczeństw. Starały się dać
odpowiedź na fundamentalne pytanie o to, w jaki sposób cywilizacja arabsko-muzułmańska
może się umocnić, by stawić czoło cywilizacji europejskiej i stać się częścią nowoczesnego
świata. Moderniści przekonywali, że islam jest zdolny do przetrwania w obliczu potęgi
i postępu ówczesnej rzeczywistości, że nie tylko można go pogodzić z rozumem, postępem
i solidarnością społeczną, a więc podstawami współczesnej cywilizacji, lecz nawet więcej –
że w jego naukach można odnaleźć korzenie owych wartości. Takie poglądy reprezentował
Pers, Dżamal ad-Din Al-Afghani, postulujący syntezę zreformowanych i zmodernizowanych
wartości kultury muzułmańskiej z wartościami zapożyczonymi z Zachodu, w przekonaniu,
że możliwe jest dostosowanie islamu do potrzeb nowoczesnego świata.
Maryniak Przemysław Maksymilian, mgr, UR, Imamizm i modernizacja. Kontakty
Iranu ze światem zachodnim w czasie panowania dynastii Safawidów (1501-1722)
Badacze opisujący kontakty świata muzułmańskiego i zachodniego w wiekach od XVI
do XVII skupiają się na Imperium Osmańskim, lecz często pomijając kwestię irańską.
Tymczasem pod rządami dynastii Safawidów doszło do odbudowy państwowości silnie
związanej z cywilizacją starożytną, a mającą ogromne tradycje w kontaktach z cywilizacją
zachodnią.
Szach Ismail I (1501-1524) za jedną z podstaw tworzonego przez siebie państwa uznał
imamizm. Opierając się na ortodoksyjnej grupie społeczno-religijnej Kyzyłbaszy, on i jego
następcy dążyli do otwarcia kraju na modernizację (zaś w wielu sferach życia możemy nawet
mówić o pewnej westernizacji).
Wymiana kulturowa pomiędzy światem zachodnim i Iranem jest doskonale widoczna
na przykładzie kultury szlacheckiej okresu Pierwszej Rzeczpospolitej. Z kolei w Iranie
wymiana ta jest dostrzegalna w mieście Isfahan, dawnej stolicy Safawidów.
Tradycja otwartości kulturowej imamickich Safawidów jest szczególnie istotna dzisiaj,
w dobie stałego napięcia pomiędzy państwami zachodnimi a Iranem.
Michalska Marta, mgr, UAM, Podstawy prawne funkcjonowania sądów szariackich
w Wielkiej Brytanii
Uchwalenie ustawy o arbitrażu w 1996 roku umożliwiło brytyjskim muzułmanom oficjalne
korzystanie z metod alternatywnego rozwiązywania sporów w oparciu o elementy prawa
szariatu. Od tego czasu powstało wiele „trybunałów” oferujących zgodne z islamem
rozstrzyganie konfliktów pomiędzy wyznawcami. Owe „trybunały” stanowiły odpowiedź
na społeczne zapotrzebowanie muzułmanów na życie zgodne ze wszystkimi nakazami islamu
w kraju niemuzułmańskim.
Jakie jest umocowanie prawne instytucji proponujących mediację i arbitraż na zasadach
prawa religijnego w systemie prawa brytyjskiego? Jak prawo muzułmańskie widzi swoją
pozycję w ramach świeckiego systemu prawnego, w szczególności w perspektywie
stosunkowo nowej koncepcji, jaką jest fikh al-akallijjat (jurysprudencja mniejszości)? Jakie
6
mogą być konsekwencje współistnienia nie zawsze ze sobą zbieżnych, a czasami wręcz
sprzecznych przepisów prawnych? Eksperyment z 1996 roku, łączący w jedno dwa wyrosłe
z różnych tradycji systemy prawne, rodzi wiele pytań i stanowi interesujące studium
funkcjonowania państwa multikulturowego.
Mirys-Kijo Karolina, mgr, UŁ, Kulturowe uwarunkowania praw kobiet oraz ich
prawne usankcjonowanie na Bliskim Wschodzie i Afryce Północnej
Sytuacja kobiet na Bliskim Wschodzie i państwach Afryki Północnej wzbudza wiele emocji
i kontrowersji. Sposób, w jaki muzułmanki ubierają się, czy w jaki sposób funkcjonują
w rodzinie i społeczeństwie, nieraz oceniany jest nad wyraz powierzchownie lub przez
pryzmat przyjętych powszechnie stereotypów. Opinia publiczna opiera się na informacjach
przekazanych w mediach, których autorzy niejednokrotnie nie posiadają specjalistycznej
wiedzy, aby dostatecznie zgłębić przedstawiany temat. Skutkuje to wieloma mylnymi
informacjami, które kreują negatywny obraz kobiet zamieszkujący przedstawiany obszar.
Taka sytuacja ma miejsce także w przypadku ich praw wynikających z interpretacji zasad
zawartych w źródłach prawa muzułmańskiego, jak i konstytucjach poszczególnych państw
arabskich. Referat ma na celu przedstawienie prawnie usankcjonowanych praw kobiet
w dostępnych konstytucjach wybranych państw arabskich.
Moroz Michał, mgr, UWr, Od automatów al-Dżazariego do Surino-2, czyli o robotyce
w świecie islamu
Za dynastii Abbasydów inżynierowie świata islamu tworzyli niesamowite konstrukcje, które
zadziwiały i dostarczały możnym rozrywki. Przykładowo były to automaty podające ręczniki
lub napoje. Jednakże czołowym osiągnięciem epoki był skonstruowany przez Badi az-Zaman
al-Dżazariego mechaniczny zespół muzyczny. Cztery automaty nie tylko poruszały się,
ale i odgrywały długie fragmenty zapętlonej muzyki. Inne automaty stosowane były również
w dyplomacji. Posłowie z odległych regionów świata oglądali ruchome automaty, mające
świadczyć o potędze technicznej i cywilizacyjnej świata muzułmańskiego.
W XXI wieku istnieją także robotyczne konstrukcje, które wpisane są w kontekst kultury
islamu. Mowa przykładowo o androidzie Surino-2, czyli irańskiej odpowiedzi na japońskiego
robota Asimo. Innym przykładem są roboty wykonujące ruchy modlitewne lub mechaniczni
dżokeje stosowani w wyścigach wielbłądów w Zatoce Perskiej.
Olejnik Justyna, UŁ, Regulacje prawne dotyczące strojów mniejszości żydowskiej
w kalifacie abbasydzkim
Kalifat abbasydzki zamieszkiwała znaczna liczba innowierców. Konieczność utrzymania
poprawnych stosunków między wyznawcami poszczególnych religii dała impuls
do wykształcenia się zjawiska tolerancji na niespotykaną w średniowiecznej Europie skalę.
Niemniej jednak innowiercy zobligowani byli do płacenia podatku, tzw. pogłównego, jak
również noszenia strojów, które odróżniały ich od muzułmanów; niekiedy takim
wyróżniającym znakiem był guzik przypinany przy spiczastym kapeluszu. Innymi sposobami
zaznaczenia ich pośledniego statusu był zakaz konnej jazdy, czy budowy domów wyższych
od muzułmańskich.
Celem referatu jest przedstawienie stroju Żydów obowiązującego w kalifacie abbasydzkim
w IX i X wieku. Nakaz noszenia ubioru o określonych cechach, w celu odróżnienia
innowierców od wyznawców islamu, znany był od czasów Haruna ar-Raszida. W 807 roku
7
nakazał on przedstawicielom az-zimmi (tj. chrześcijan i Żydów) nosić sznurowe pasy i buty
różne od tych noszonych przez muzułmanów.
W VIII wieku Żydzi nosili kapelusze porównywane z kamieniami milowymi, bądź dzbanami,
jednakże znaki wyróżniające ich spośród społeczności muzułmańskiej ulegały zmianie wraz
ze zmianą w modzie. I tak dobór koloru, czy kształtu nakrycia głowy, czy innych elementów
garderoby, w głównej mierze zależał od aktualnie obowiązującego zarządzenia kalifa.
Jednakże pod koniec IX wieku zauważamy niemal brak różnic w ubiorach wyznawców
islamu oraz judaizmu, co spowodowało nowe zaostrzenie przepisów w tym wymiarze.
W 1031 roku Żydzi zostali oficjalnie zobowiązani do stosowania znaków odróżniających.
Zmiany w ubiorze, zwłaszcza innowierców, uzależnione od aktualnego stanu prawnego,
odzwierciedlały sytuację polityczną w kalifacie abbasydzkim.
Peszyńska-Drews Katarzyna, UŁ, Rozumienie kultury a polityka mocarstw wobec
wybranych krajów Bliskiego Wschodu
Referat dotyczyć będzie wpływu kultury na stosunki międzynarodowe i politykę
międzynarodową. Skupi się głównie na relacji kultury arabskiej i kultury zachodniej. Autorka
chce odpowiedzieć na pytanie: czy rozumienie kultury jest kluczowe w prowadzeniu
owocnej polityki państw obcych wobec państw z kręgu kultury arabskiej? Referat oparty
będzie na casusach, które od strony praktycznej ukażą istotę problemu. W dzisiejszych
czasach oprócz umów międzynarodowych, dyplomacji, porozumień i oficjalnych ustaleń
między państwami, na politykę wpływ ma szereg innych czynników: polityka gospodarcza
państw, światowa ekonomia, postępująca globalizacja, międzynarodowe stosunki kulturowe,
oddziaływanie jednych religii na drugie, oraz stosunki między społecznościami, a także
jednostkami. Te ostatnie rozumieć można jako obywateli, ale również jako żołnierzy,
bowiem ich działania w praktyce nie ograniczają się tylko do działań regulowanych przez
państwa wysyłające; zdarzają się przypadki, w których jednostki działają prywatnie, co może
prowadzić do nieporozumień na szczeblu międzynarodowym, a nawet skutkować efektem
motyla.
Piątak Łukasz, mgr, UAM, Koncepcja reinkarnacji w doktrynie filozoficznej Szihab adDina as-Suhrawardiego
Szihab ad-Din as-Suhrawardi (1155-1191) zasłynął jako twórca nurtu iluminacjonistycznego
(iszraki) w filozofii islamu. Jeśli chodzi o metodę, zakładał on połączenie rozumowych
dociekań (‘akl) muzułmańskich perypatetyków z duchową intuicją charakterystyczną
dla mistyków (dawk). Co do samej treści koncepcji nawiązywał do dziedzictwa pitagoreizmu,
neoplatonizmu, myśli starożytnego Wschodu oraz ezoterycznych tradycji w ramach islamu.
Jednym ze śladów tych szerokich inspiracji intelektualnych As-Suhrawardiego jest jego
koncepcja reinkarnacji (tanasuh). Mój referat ma na celu przybliżenie tego kontrowersyjnego
elementu doktryny filozoficznej As-Suhrawardiego. Zostanie on ukazany w świetle polemiki,
jaką toczył As-Suhrawardi zarówno z przeciwnikami tej koncepcji, jak i z tymi, którzy
przydawali jej bardziej kluczowe znaczenie w swych opisach losów duszy opuszczającej ciało
ludzkie. Poglądowi As-Suhrawardiego na kwestię reinkarnacji towarzyszy ponadto pewna
niejednoznaczność. Niejednoznaczność ta wynika zarówno ze sprzecznych ze sobą twierdzeń,
jakie stawia myśliciel w różnych traktatach, jak i ze swoistych niedomówień dających
możliwość odmiennych interpretacji jego poglądów. W poszukiwaniu odpowiedzi sięgnę
po wybrane pisma jego uczniów i komentatorów, takich jak Szams ad-Din asz-Szahrazuri
czy Dżalal ad-Dawwani.
8
Procel Wadim, SWPiD oraz WSD, Wpływ działalności charytatywnej Braci
Muzułmanów na sukces wyborczy w Egipcie
W referacie poruszam temat historii i działalności Bractwa Muzułmańskiego, które dzisiaj
wzbudza wiele kontrowersji w społeczeństwie zachodnioeuropejskim. Przez niemal 100 lat
działalności organizacja ta rozrosła się i doczekała wielu odłamów na całym świecie, z jednej
strony poświęcając się działalności charytatywnej, z drugiej zaś wiążąc z bojowymi odłamami
fundamentalistycznymi.
Bracia Muzułmanie to organizacja utworzona w 1928 roku przez egipskiego sunnickiego
uczonego, Hassana al-Bannę, w celu walki z brytyjskimi kolonialistami i udzielania pomocy
najbiedniejszym warstwom egipskiego społeczeństwa – legalna w latach 30. i 40. XX wieku,
zdelegalizowana po obaleniu króla Faruka II w 1953 roku, kiedy władzę objął Naser.
W latach 1953-2010 egipscy Bracia Muzułmanie byli represjonowani i infiltrowani przez
tajne organa ścigania. Mimo tego nie zaprzestali działalności charytatywnej i politycznej,
rosnąc w siłę za czasów Sadata (na fali niezadowolenia po podpisaniu przez tego ostatniego
porozumienia z Izraelem). Pod koniec rządów kolejnego prezydenta, Hosniego Mubaraka,
Bracia Muzułmanie uzyskali 80 procent poparcia wśród Egipcjan. W roku 2010 zostali
powtórnie zalegalizowani, co umożliwiło im oficjalne wejście na scenę polityczną Egiptu.
Stopczyński Andrzej, UŁ, Muzułmańskie internetowe serwisy społecznościowe w Rosji
Proces odrodzenia się islamu w Rosji zapoczątkowany w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku
i trwający po dziś dzień, zachodzi równocześnie z rozwojem społeczeństwa informacyjnego,
którego nieodzownym atrybutem jest Internet. Każdego roku liczba rosyjskich użytkowników
Internetu – w tym także muzułmanów –
dynamicznie wzrasta, co wpisuje się
w ogólnoświatową tendencję. Według prognoz liczba internautów na całym świecie w 2012
roku przekroczy 2,4 mld.
Do niedawna muzułmańskie strony internetowe w Rosji były stosunkowo rzadkim
zjawiskiem i znacząco ustępowały analogicznym przedsięwzięciom należącym do innych
grup religijnych. Jednak w ciągu ostatnich lat, zarówno pod względem ilościowym, jak
i jakościowym, muzułmańskie zasoby internetowe sukcesywnie nadrabiają zaległości, choć
twórcy tych stron często borykają się z problemami finansowymi, wynikającymi z faktu,
iż w większości mają one charakter niekomercyjny. Obecnie w Rosji działa około pół tysiąca
stron internetowych poświęconych tematyce islamu. Są to głównie blogi, strony meczetów
i medres, strony duchownych zarządów, sklepy internetowe czy wreszcie serwisy
społecznościowe, w tym również matrymonialne. W samym tylko rosyjskim odpowiedniku
portali „Nasza Klasa” czy „Facebook” – „VKontakte” – swoje konta posiada ponad pół
miliona muzułmanów. Natomiast serwisy skierowane bezpośrednio do społeczności
muzułmańskiej Rosji skupiają od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy aktywnych
użytkowników.
Stryjewski Radosław, mgr, UW, Szczęście jest po naszej stronie – antropolog
w porewolucyjnej Tunezji (kwiecień 2011-kwiecień 2012)
Wystąpienie referować będzie wyniki pobytów badawczych w porewolucyjnej Tunezji
(kwiecień, lipiec, październik 2011, marzec, kwiecień 2012). Metodologia antropologiczna –
pogłębione wywiady z mieszkańcami Tunezji, pozwoli na prezentację ewolucji postaw
i oczekiwań mieszkańców kraju w obliczu zmiany politycznej w okresie kwiecień 2011–
kwiecień 2012, w tym zwłaszcza pojawienia się nowych zmiennych w życiu społecznym,
9
kulturowym i religijnym. Wiedza o nastrojach „tunezyjskiej ulicy” skontrastowana zostanie
z analizą postaw aktorów rządowych (w ramach pracy w MSW autor uczestniczy
we współpracy rządowej pomiędzy RP a Tunezją) oraz postawami tunezyjskiej diaspory
w Paryżu (pobyt badawczy – październik 2011) i w Polsce (badania z lat 2010-2012).
Szymczyk Katarzyna, mgr, UW, Grzech ludu Lota we współczesnym Iranie
Autorka referatu porusza delikatne aspekty obyczajowe dotyczące życia seksualnego
współczesnych
Irańczyków
z
uwzględnieniem
interpretacji
homoseksualizmu
i transseksualizmu przez irańskie duchowieństwo, władze oraz społeczeństwo miejskie
i wiejskie. Przedmiotem rozważań są historyczne uwarunkowania, wpływ kultury
europejskiej oraz obecnie panujący zachodni model tzw. gejowskiej tożsamości i wpływ
wyżej wymienionych czynników na dzisiejszy obraz kultury seksualnej Irańczyków.
Woźniak-Krawczyk Beata, UMK, Polityka Francji wobec problemu demokratyzacji
świata arabskiego w 2011 roku
Referat ma na celu przedstawienie stosunku prezydenta, rządu, parlamentu, grup interesu,
partii politycznych i społeczeństwa francuskiego do przemian w państwach dotkniętych
rewolucjami arabskimi. Zamieszki w krajach północnej Afryki odbiły się szerokim echem
we Francji. Zaniepokojeniu sytuacją w byłych koloniach towarzyszyło jednocześnie głębokie
zaskoczenie, gdyż narody te często uważane były za cywilizacyjnie opóźnione i niezdolne
do rewolty, aż do chwili, gdy niespodziewanie pokazały swoje nowe oblicze. Obawy Francji
związane były przede wszystkim z zagrożeniem, jakie mógł nieść ze sobą postęp radykalnego
islamu. Oprócz tego Francja musiała liczyć się ze zróżnicowaną, wielomilionową
społecznością muzułmańską zamieszkującą jej terytorium, a co za tym idzie z realnym
niebezpieczeństwem rozprzestrzeniania się terroryzmu. Swego rodzaju stabilizację w krajach
północnej Afryki zapewniali ich dotychczasowi władcy, którzy co prawda byli dyktatorami,
ale z drugiej strony również partnerami handlowymi Zachodu. W przeciwieństwie do nich,
część rebeliantów uznaje Zachód za wroga. Nie jest tajemnicą, iż brak stabilizacji w regionie
stwarza poważne zagrożenie m.in. dla gospodarki, kontaktów handlowych, czy zaopatrzenia
w surowce.
Zawrotna Magdalena, mgr, UJ, Kobiety Rewolucji. Dyskusja wokół udziału kobiet
w demonstracjach w Egipcie
Referat stanowi próbę analizy dyskusji toczącej się w Egipcie wokół udziału kobiet
w manifestacjach związanych z rewolucją oraz ich działalności na rzecz kształtowania
nowego, wolnego społeczeństwa.
Zelektryzowane historią „dziewczyny w niebieskim staniku” media egipskie, a przede
wszystkim Internet, stały się areną gorącej debaty, w której uwikłanie w dyskurs cielesny
zderza się z tendencjami do „odseksualizowania” wizerunku kobiety. To ostatnie, jakże
rewolucyjne dążenie widoczne jest szczególnie w twórczości bloggerki, działaczki Ruchu
6 Kwietnia, Alii Magdy Ehmahdy, autorki projektu nazywanego przez media „Nagość
przeciw salafitom”, którego głównym postulatem jest: „ciało nie hańbi”.
Kobiety aktywnie uczestniczyły w rozwoju wydarzeń Rewolucji 25 Stycznia (najbardziej
wyrazistym przykładem jest zaliczana do grona jej inicjatorów Asma Mahfouz). Jednakże
demonstracje rewolucyjne stały się kroniką aktów przemocy seksualnej wobec kobiet
(molestowanie, testy na dziewictwo), których podstawą jest przekonanie o niedostatkach
moralnych kobiet podejmujących ryzyko przebywania w licznej grupie mężczyzn. Obecność
10
kobiet w sferze publicznej wciąż bywa postrzegana w Egipcie jako plamienie honoru,
a w dyskursie internetowym dominującą tendencją jest uprzedmiotowienie kobiety.
Powyższe kontrowersje zostaną przedstawione w odniesieniu do współczesnych badań
z zakresu gender studies, podejmujących problem kobiecego ciała w kontekście konfliktów
politycznych i zbrojnych.
Żelazny Jan, UŁ, Imigranci podporą gospodarki Kataru
Referat omówi zagadnienie roli imigrantów w gospodarce Kataru. Obecnie większość
populacji tego państwa stanowią imigranci i to oni są podporą gospodarki krajowej. Niesie to
za sobą wiele implikacji dla Kataru, tak pod względem politycznym, jak prawnym
oraz kulturowym. Ludność tego niewielkiego państwa staje się coraz większą mieszanką
wielu grup etnicznych i kultur. W referacie opinie autora zostaną poparte przedstawieniem
zmian struktury populacji oraz szeregu wskaźników gospodarczych.
Dodatkowo zostanie poruszona kwestia organizacji Mistrzostw Świata w piłce nożnej FIFA
w 2022 roku, stanowiąca wyzwanie logistyczne i gospodarcze. Wydarzenie to będzie istotne
również politycznie, gdyż Katar jako pierwszy kraj arabski wystąpi w roli gospodarza MŚ.
11