Lasery w stomatologii- perspektywa rozwoju Laser in Dentistry

Transkrypt

Praca poglądowa
Asyst hig stomatol
Tom/Volume 10; Numer/Number 2 (38), 2015:
E-ISSN 2392-1854
ISSN 1895-6920
Lasery w stomatologii- perspektywa rozwoju
Laser in Dentistry- prospects for development
Kinga Grzech-Leśniak1,E,F
¹ Prezydent Polskiego Towarzystwa Laserowego, PTSL
Authors’ Contribution: A - Study Design, B - Data Collection, C - Statistical Analysis, D - Data Interpretation, E - Manuscript Preparation, F - Literature
Search, G - Funds Collection
Received: 10.04.2015. Accepted: 17.04.2015. Published: 24.04.2015
Prawa autorskie przeniesione na Wydawnictwo AS MEDIA
Kontakt z autorem: PerioCare, ul. Poznańska 8/1u; 30-012, Kraków, tel: 608 553 541, e-mail:[email protected], [email protected]
Streszczenie
W codziennej praktyce stomatologicznej zastosowanie technik laserowych zyskuje coraz większą popularność, gdyż często
oferuje lepsze rezultaty leczenia w porównaniu z konwencjonalnymi metodami. Przed laty w literaturze poddawano w wątpliwość zastosowanie lasera jako niezbędnego narzędzia pracy. Dziś, w dobie dobrze udokumentowanej wiedzy wiemy, że
laser ma niepodważalne zastosowanie w chirurgii (obejmując zarówno chirurgię stomatologiczną jak i szczękowo-twarzową),
periodontologii, endodoncji, stomatologii zachowawczej czy dziecięcej1,2.
Słowa kluczowe:
lasery, stomatologia, terapia laserem niskoenergetycznym LLLT, terapia laserem wysokoenergetycznym HLLT
Summary
The use of laser technology is becoming more and more popular in every day dental practice, since it provides better treatment outcomes compared to conventional methods. In the past the usefulness of laser in dentistry was doubted. Nowadays,
with well-documented knowledge, laser has been proven affective in both dental and cranio-facial surgery, as well as periodontology, endodontic treatment, restorative and children dentistry1,2.
Key words:
laser, dentystry, low-level laser therapy LLLT, high-level laser therapy HLLT
90
NR 2 (38)/2015
www.aihs.asmedia.com.pl
©Wydawnictwo AS MEDIA
Grzech K. – Lasery w stomatologii...
Lasery poszerzają zakres oferowanych zabiegów w gabinecie,
Efekt przeciwzapalny powoduje zmniejszenie obrzęku pozabie-
uwzględniając bezpieczeństwo pracy, precyzję, delikatność a tym
gowego, zmniejszenie wysięków zapalnych, rozszerzenie naczyń
samym małoinwazyjność i lepsze gojenie. Wprowadzenie metod
krwionośnych i utworzenie krążenia obocznego.
laserowych do praktyki zmusza nas do nauki, podnoszenia kwa-
Efekt biostymulacyjny poprawia krążenie, odżywianie i regenerację
lifikacji zawodowych, a nawet specjalizacji w danej dziedzinie. To
komórek, naczyń krwionośnych oraz komórek nerwowych.
z kolei poszerza nasze spojrzenie kliniczne.
Efekt przeciwbólowy powoduje regenerację uszkodzonych nerwów
W Polsce początek zastosowania klinicznego laserów niskoenerge-
oraz pobudza produkcję endorfin.
tycznych na szeroką skalę przypada na lata 90., dzięki wskazówkom
Głównymi wskazaniami do biostymulacji laserowej są: przyspiesze-
profesora Ludwika Pokory, przedstawionym w pierwszej polskiej
nie gojenia ran poekstrakcyjnych, gojenie tkanek miękkich po zabie-
książce o tej tematyce4.
gach chirurgicznych i periodontologicznych, rehabilitacja stawu
Ze względu na rodzaj materiału aktywnego, w stomatologii stosuje
skroniowo-żuchwowego, leczenie opryszczki wargowej, zapalenia
się 5 podstawowych typów laserów: diodowe, CO2, Er:YAG, Er,-
kącików ust (angular cheilitis), glossodynia (ból i pieczenie języka),
Cr:YSGG, Nd:YAG. Różnice między nimi dotyczą długości genero-
regeneracja uszkodzonych nerwów [2,6,7].
wanych fal, mocy i energii, a także trybów pracy (ciągły lub impulsowy). W związku z tym różne jest też zastosowanie kliniczne tych
laserów.
Biostymulacja i gojenie stymulowane światłem
lasera niskoenergetycznego
Terapia niskoenergetyczna LLLT (low-level laser therapy) charakteryzuje się parametrami źródła światła laserowego w zakresie mocy
10-3-10-1W, a długość fali mieści się w przedziale, w którym promieniowanie nie jest pochłaniane przez wodę [2].
Biorąc pod uwagę efekt biostymulacyjny istotne jest, aby promieniowanie laserowe wnikało możliwie najgłębiej w tkanki. Laser
niskoenergetyczny emituje wiązkę promieniowania (laserowego)
w zakresie od 630nm do 1100nm, co odpowiada barwie światła
czerwonego (od 633nm) do niewidzialnej podczerwieni (1100nm)
[5]. Siła reakcji tkanki, a więc efekt biostymulacji zależy od ilości
energii zaabsorbowanej przez tkankę. Należy pamiętać, że wg krzywej Arndta-Schultza słabe i średnie dawki energii pobudzają aktywność fizjologiczną (od 0,1 do 12J/cm2), umiarkowane - sprzyjają tej
aktywności (od 12 do 16 J/cm2), a silne ją hamują (powyżej 16J/cm2).
W większości laserów biostymulacyjnych dostępnych na rynku,
dawka energii jest już zaprogramowana w pamięci lasera i przyporządkowana poszczególnym procedurom terapeutycznym.
Efekt bioenergetyczny stymuluje odżywianie i wzrost komórek oraz
reguluje liczne procesy międzykomórkowe. Wyraża się poprzez
efekt pierwotny (na poziomie komórkowym) i efekt wtórny (działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i biostymulacyjne).
Ryc. 1: Biostymulacja po zabiegu chirurgicznym długości fali 635nm (gojenie pozabiegowe).
Fig.1: Biostimulation after surgery treatment wavelength of 635nm (postsurgical
healing).
NR 2 (38)/2015
91
Asyst hig stomatol 10; 2 (38)/2015:
Laser w leczeniu choroby przyzębia
tem laserowego leczenia kieszeni przyzębnych może być usunięcie
W leczeniu zapalenia dziąseł i zapalenia przyzębia wykorzystywane są
płytki i kamienia nazębnego z powierzchni korzenia, bez uformowa-
lasery LLLT i HLLT (high-level laser therapy).
nia warstwy mazistej [10]. Laser Er:YAG jest użyteczny do bezpiecz-
Zaletami zastosowania terapii laserowej w leczeniu periodontologicz-
nego oczyszczenia zarówno powierzchni korzenia jak i usunięcia
nym jest efekt detoksykacji i bakteriobójczego działania, jak również
zapalnych tkanek, laser Nd:YAG, diodowy i argowy – są stosowane do
usunięcie nabłonka wyścielającego kieszeń i tkanki ziarninowej. Efek-
zabiegów kiretażu tkanek miękkich i dezynfekcji kieszeni przyzębnej.
Ryc. 2: Praca laserem Er:YAG podczas usuwania kamienia poddziąsłowego.
Fig.2: Work with laser Er:YAG during removal calculus subgingivalis.
Ryc. 3: Praca laserem Nd:YAG podczas dezynfekcji i sterylizacji kieszeni przyzębnej.
Fig.3: Desinfection and sterilization of periodontal pocket with Nd:YAG laser.
Ryc. 4: Praca laserem diodowym podczas procedury kiretażu laserowego kieszeni przyzębnej.
Fig.4: Periodontal pocket debridement with diode laser.
92
NR 2 (38)/2015
Laserowe leczenie nadwrażliwości zębiny
Nadwrażliwość zębiny charakteryzuje się krótkim, ostrym bólem
wynikającym z reakcji odsłoniętej zębiny, w odpowiedzi na bodźce
termiczne, chemiczne, mechaniczne, osmotyczne, nie przypisane do
innego rodzaju patologii [2,3,8].
Nadwrażliwość zębów leczymy laserami diodowymi (niskiej i średniej
mocy LLLT) oraz laserami Nd:YAG, Er,Cr:YSGG, CO2, (lasery wysokiej mocy HLLT) [2].
potencjału błony komórek nerwowych, czyli zmniejszeniu ich pobu-
Ryc. 5: Procedura leczenia nadwrażliwości pozabiegowej laserem o długości fali
635nm, końcówka aplikatora przyłożona w okolicę szyjki zęba.
Fig.5: Hypersensitivity treatment with diode laser (635nm), the tip applied to the
cervical area.
dliwości, a w konsekwencji - zmniejszeniu bólu. HLLT stosuje się
Fotoaktywna dezynfekcja
ustawiając niskie parametry mocy, a mechanizm działania opiera się
Laseroterapia wspomagana fotouczulaczami (błękit toluidyny, błękit
głównie na obliteracji poprzez zeszkliwienie i stopienie kanalików
metylenu), powoduje inaktywację komórek, mikroorganizmów lub
zębinowych. Działanie lasera Er,Cr:YSGG polega na blokowaniu
cząsteczek pod wpływem światła, bez zniszczenia tkanek. Fotoak-
receptora TRPV1, odbierającego i przewodzącego bodźce termiczne,
tywna dezynfekcja (PAD) to w skrócie wrażliwość na światło lasera.
co zmniejsza bodźce bólowe [9].
Mikroorganizmy zostają poddane działaniu fotoaktywnego barwni-
Mechanizm działania LLLT opiera się na zwiększeniu amplitudy
ka. W efekcie, bakterie, które posiadają podatną na barwnik ścianę
komórkową, ulegają zniszczeniu, podczas gdy ludzka komórka jest
chroniona dzięki błonie komórkowej i przez to niedostępna dla barwnika. Ten i inne efekty powodują, że mikroorganizmy stają się wybiórczo wrażliwe [3,11].
Większość klinicznych zastosowań obejmuje procedurę dezynfekcji
kanału korzeniowego, głębokich ubytków próchnicowego pochodzenia, leczenie zapalenia dziąseł, kieszeni przyzębnych, periimplant
Ryc. 6: Fotoaktywna dezynfekcja z zastosowaniem fotouczulacza błękitu toluidyny.
Fig.6: Photoactive disinfection with toluidyn blue photosensitiser.
NR 2 (38)/2015
93
mucosa i periimplantitis1,2,3. Zaletami tego postępowania jest bezbo-
w chirurgii tkanek miękkich powoduje większy komfort zabie-
lesność, inaktywacja endotoksyn, niszczenie bakterii, przyspieszenie
gu, z powodu zmniejszonego krwawienia, mniejszego obrzęku
gojenia zapalenia, brak ryzyka rozwoju oporności bakterii, możliwość
i bólu pozabiegowego odczuwanego przez pacjenta. Do najczęściej
wielokrotnego powtarzania zabiegu.
stosowanych procedur należą: korekta przyczepów wędzidełek,
pogłębianie przedsionka, chirurgiczne wydłużenie korony zęba,
Laser w leczeniu tkanek miękkich i kości
plastyka dziąsła (gingivectomia, gingivoplastyka), korekta podłoża
Wykorzystanie lasera zarówno nisko- jak i wysokoenergetycznego
protetycznego [1,2].
Ryc. 7: Procedura zastosowania lasera diodowego (980nm) w korekcie przyczepu
wędzidełka wargi.
Fig.7: Frenulotomy with diode laser.
Ryc. 8: Procedura zastosowania lasera Er:YAG w korekcie przyczepu wędzidełka
wargi.
Fig.8: Frenulotomy with Er:YAG laser.
94
NR 2 (38)/2015
Laser w leczeniu endodontycznym
ta, a co za tym idzie skutecznie motywujemy go do dalszej
Leczenie kanałowe jest sekwencją procedur prowadzących do
współpracy [13]. Ograniczone są też doznania bólowe. Impuls
wyeliminowania zapalnych tkanek z kanałów korzeniowych.
trwa bardzo krótko i często nie dochodzi do pobudzania
Wykorzystywane są lasery Er:YAG, argonowe, KTP, Ho:YAG,
zakończeń nerwowych. Światło lasera wykazuje właściwości
Nd:YAG (diodowe :) ?). Przepuszczalność zębiny można
bakteriobójcze, mechanizm działania polega na przegrzaniu
obniżyć laserem CO22. Przede wszystkim wykorzystywane
i rozerwaniu komórki bakterii. Laser jest obiecującym narzę-
jest przeciwbakteryjne działanie laseroterapii oraz możliwość
dziem do opracowywania ubytków próchnicowych w zębach
usunięcia warstwy mazistej z kanałów [16,17].
mlecznych ze względu na redukcję odczuwania bólu i działanie przeciwbakteryjne [14].
Wczesna diagnostyka próchnicy
Przeciwwskazaniem do zastosowania lasera jest przecinanie
Źródłem promieniowania w urządzeniach stosowanych do
koron, licówek oraz usuwanie wypełnień amalgamatowych.
wykrywania próchnicy jest najczęściej laser diodowy. Zasada
Nie ma natomiast ograniczeń dotyczących usuwania cemen-
pracy tego typu aparatów opiera się na wykorzystaniu zjawi-
tów i wypełnień z materiałów złożonych.
ska fluorescencji organicznych i nieorganicznych składników
tkanki zęba oraz produktów przemiany bakterii, indukowa-
Wybielanie technikami laserowymi
nych światłem lasera diodowego. Zastosowanie urządzeń
Wybielanie to proces chemiczny, który wykorzystuje środki dzia-
wykorzystujących światło lasera do wczesnego wykrywania
łające jako utleniacze. Reakcja utleniania to powolna transforma-
zmiany próchnicowej jest proste, zupełnie bezbolesne, szyb-
cja substancji organicznych, których produkt ma jaśniejszy kolor
kie i nieinwazyjne [1,2,15].
od wyjściowego. Zabieg wybielania zębów można przyspieszyć
przy pomocy dodatkowej aktywacji cieplnej i świetlnej. Jedną
Zastosowanie lasera w leczeniu próchnicy
z tego typu metod jest wykorzystanie wysokointensywnego
W stomatologii zachowawczej do opracowywania zmienio-
światła laserowego, które przyspiesza proces wybielania [8]. Jako
nych próchnicowo twardych tkanek zęba i wymiany wypeł-
pierwsze wykorzystywane były długości fali lasera argonowe-
nień dentystycznych wykorzystywany jest laser wysokoener-
go (480nm) oraz lasery CO2 (10600nm). Dzisiaj główne zasto-
getyczny Er:YAG, Er:YSGG i Er:Cr:YSGG. Eliminuje on wiele
sowanie znajdują lasery Nd:Yag (1064nm), Er:YAG (2940nm),
niekorzystnych doznań pacjenta, wprowadzając go w nowy
KTP potasowo-tytanowo-fosforanowe (535nm) i diodowe (810
wymiar leczenia takich jak wibracje, przegrzewanie tkanek
i 980nm).
w czasie pracy czy nieprzyjemny dźwięk12. Tu nie ma nacisku,
Laser znalazł zastosowanie prawie we wszystkich dziedzinach
więc całkowicie niwelujemy nieprzyjemne odczucia pacjen-
stomatologii. Wysoce ceniony za wykorzystanie u pacjentów
Ryc. 9: Procedura leczenia ubytku próchnicowego laserem Er:YAG.
Fig.9: Cavity preparation with Er:YAG laser.
NR 2 (38)/2015
95
Ryc. 10: Wybielanie techniką laserową (laser diodowy SmartM 980nm).
Fig.10: Bleaching with diode laser (SmartM 980nm).
z grupy ryzyka bakteriemii, kardiologicznych, onkologicz-
wiedzy lekarza, znajomość procedur spowodowały, że szer-
nych czy jako alternatywa farmakologicznego leczenia prze-
sze grono dentystów świadomie wybiera mniej inwazyjne
ciwbakteryjnego, przeciwwirusowego i przeciwgrzybiczego,
metody leczenia, zwracając szczególną uwagę na szybsze
szczególnie w stosunku do rosnącego problemu lekoopor-
gojenie, mniejszą liczbę powikłań i większy komfort zabiegu.
ności.
W Polsce społeczna świadomość wykorzystania możliwości
Większa dostępność urządzeń laserowych, wzrost poziomu
i technik laserowych jest jeszcze na niskim poziomie.AIH
Piśmiennictwo/references
10.
2.
11.
1.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Pick RM, Miserendino LJ., Lasers in Dentistry: an overview. Laser
Medicine and Surgery News and Advances. June 1989:33-42.
Dostalova T, Jelinkova H., Lasers in Dentistry: overview and perspectives. Photomedicine and Laser Surgery, April 2013:147-49.
Nammour S., Laser Dentistry, Current Advantages and Limits.
Photomedicine and Laser Surgery, January 2012:1-4.
Bladowski M, Kotowicz A, Choroszucha T., Aplikacje kliniczne
promieniowania laserowego małej i dużej mocy w stomatologii
ogólnej. E-Dentico 3(7) 2005:10-24.
Czuryszkiewicz-Cyrana J. Ogólne wiadomości o laserach biostymulacyjnych. Lasery w Stomatologii. Wydawnictwo Czelej
2015:75-114.
Pinheiro AL, Carneiro NS, Vieira AL, Brugnera AJr, Zanin FA, Barros RA, Silva PS. Effects of low-level laser therapy on malignant
cells: in vitro study. J. Clin. Laser Med. Surg. 2002, 20, 23–26
Fikackova H, Dostalova T, Navratil L, Klaschka J. Effectiveness
of low-level laser therapy in temporo-mandibular joint disorders:
a placebo-controlled study.
Photomed. Laser Surg. 2007, 25, 297–303.
Grzech-Leśniak K, Sviatlana Kozachuk. Wybielanie zębów z nadwrażliwością zębiny laserem diodowym. Laser 2015, 1: 38-42
Dembowska E, Kozak K. Możliwości zastosowania laserów wysokiej mocy w leczeniu protetycznym, implantologicznym i innych
zabiegach stomatologicznych. Lasery w stomatologii. Wydawnictwo Czelej 2015,12: 394-8.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Romanos GE, Gutknecht N, Dieter S. Schwarz F, Crespi R, Sculean
A. Laser wavelengths and oral implantology. 2009 Lasers Med. Sci.
24: 61–70.
Grzech-Leśniak K. Jak stworzyć wyróżniający się gabinet higieny?
Co może więcej higienistka? Laseroterapia w gabinecie higieny.
Asyst Hig Stomatol.2014, 4(36):210-17.
Takamori K, Furukawa H, Morikawa Y, Katayama T, Watanabe S. Basic study on vibrations during tooth preparations caused
by high-speed drilling and Er:YAG laser irradiation. Lasers Surg
Med. 2003 Jan;32(1):25-31.
Sarmadi R, Hedman E, Gabre P.: Laser in caries treatment--patients'
experiences and opinions. Int J Dent Hyg. 2014 Feb;12(1):67-73.
Zhang S, Chen T, Ge LH. Evaluation of clinical outcomes for
Er:YAG laser application in caries therapy of children. Beijing Da
Xue Xue Bao. 2013 Feb 18;45(1):87-91
Chałas R. Laser jako narzędzie diagnostyczne w wykrywaniu
próchnicy. Lasery w stomatologii. Wydawnictwo Czelej 2015,12:
116-29.
Moritz A, Doertbudak O, Gutknecht N, Goharkhay K, Schoop U,
Sperr W. Nd:YAG laser irradiation of infected root canals in combination with microbiological examinations. J. Am. Dent. Assoc.
1997, 128: 1525–30.
Brugnera AJr, Zanin F, Barbin EL, Spano JC, Santana R, Pecora JD.
Effects of Er:YAG and Nd:YAG laser irradiation on radicular dentin permeability using different irrigating solutions. Lasers Surg.
Med. 2003, 33: 256–9.
96
NR 2 (38)/2015

Lasery w stomatologii- perspektywa rozwoju Laser in Dentistry

Transkrypt

Podobne dokumenty

ustą pie nie zmian jest ra czej nie moż li we. Po

DeWalt DW074K - Laser obrotowy - i

Strona 7

Długopis laser zielony LASER POINTER KX8869 Wskaźnik