Pomocnicza notatka do lekcji "Jak zdobywać cnoty i unikać wad?".

Cnota a wada
Cnota jest to nabyta, wyćwiczona i trwała predyspozycja do czynienie dobra. Przeciwieństwem cnoty jest wada, którą
można określić jako nabytą i stałą skłonność do zachowań moralnie złych. Cnota więc i wada powstają w wyniku
powtarzania określonych czynów: w pierwszym przypadku – czynów dobrych, w drugim – czynów złych (grzechów).
Zarówno cnoty jak i wady mają związek z naszymi uczuciami i popędami. Cnoty pomagają rozumowi i woli panować nad
nimi, zaś wady sprawiają, iż uczucia i popędy opanowują rozum i wolę. W konsekwencji cnoty powiększają i umacniają
ludzką wolność, wady zaś tę wolność ograniczają.
Wad jest więcej niż cnót. Nie ma w tym nic dziwnego, gdyż cnota jest tzw. "złotym środkiem" między dwiema
skrajnościami: brakiem i przesadą. To znaczy, że każda cnota ma co najmniej dwie przeciwne sobie wady (np. pracowitość –
próżniactwo i pracoholizm).
Cnoty i wady mają wpływ nie tylko na to jak postępujemy, ale może przede wszystkim na to, kim jesteśmy i kim się stajemy.
Żyjąc sprawiedliwie, uczciwie, mądrze… ja sam staję się sprawiedliwy, uczciwy, mądry… Natomiast próżnując, nie szanując
innych, zaniedbując swoje obowiązki… ja sam staję się leniwy, chamski, nieodpowiedzialny… To właśnie jest najważniejszy
powód, dla którego warto zainteresować się sprawnościami i wadami moralnymi. Mają one bowiem siłę, by kształtować
i zmieniać ludzki charakter. Praktykowanie cnót może go ulepszyć i wzmocnić. Popadnięcie zaś w wady może sprawić, że
stanie się jeszcze gorszy.
Tabelaryczne zestawienie podobieństw i różnic między cnotami i wadami
CNOTY
WADY
Są pewną predyspozycją (sprawnością lub skłonnością)
do czynienia dobra.
do czynienia zła.
Nabywa się je przez powtarzanie
czynów dobrych.
czynów złych.
Są związane z uczuciami i popędami
Pomagają rozumowi i woli panować nad uczuciami i
popędami.
Sprawiają, że uczucia i popędy opanowują rozum i
wolę.
Są związane z ludzką wolnością (zwłaszcza wewnętrzną)
Powiększają i umacniają wolność.
Ograniczają wolność.
Jeśli chodzi o ich ilość
Jest ich mniej, gdyż cnota jest „złotym środkiem”
między dwiema skrajnościami.
Jest ich więcej, gdyż wada jest jedną ze skrajności
w stosunku do cnoty: brakiem i przesadą.
Mają wpływ na charakter człowieka
Czynią go lepszym, silniejszym, piękniejszym.
Osłabiają go, zniekształcają, a czasami „łamią”.
Wada a grzech
Skoro wada powstaje w wyniku powtarzania jakiegoś grzechu, to znaczy, że aby powstała wada, najpierw musi być
grzech. Jest to całkiem logiczne, gdyż wady (podobnie jak cnoty) są czymś nabytym (nie wrodzonym). Natomiast skłonność
do grzechu jest przyrodzonym wyposażeniem ludzkiej natury. Owa skłonność jest po prostu jednym ze skutków grzechu
pierworodnego. Choć wada jest genetycznie czymś od grzechu późniejszym, to jednak jest od niego groźniejsza i mówiąc
wprost – gorsza. Powody takiego stanu rzeczy są trzy:
1) Wada stanowi stałe osłabienie naszego rozumu i woli. Dopóki ona w nas jest, dopóty posiadamy większą łatwość
i skłonność do popełniania określonych złych czynów. Natomiast podejmowanie dobrych działań (zwłaszcza tych,
które są przeciwne określonej wadzie) będzie trudniejsze i wymagające większego wysiłku.
2) Niektóre wady mogą być nieodwracalne. Podobne są do chorób, których nie da się wyleczyć, a można je jedynie
zaleczyć. Dobrym przykładem jest niepijący alkoholik.
3) Wada jest złą cechą charakteru, a więc w jakiś sposób zniekształca nas samych. A skoro Bóg bardziej niż określonych
zachowań chce, byśmy stawali się ludźmi określonego pokroju – to wada wprost sprzeciwia się temu Bożemu pragnieniu.
Jak unikać wad i zdobywać cnoty?
Nie jest w ludzkiej mocy żyć bez popełniania grzechów, można jednak ustrzec się wad. Są na to dwa skuteczne środki.
Pierwszym jest postanowienie, by po popełnieniu jakiegoś grzechu jak najszybciej z niego powstawać, tzn. szczerze żałować
i jeśli potrzeba pójść do spowiedzi. Drugim jest stała praca nad sobą, aby czynów dobrych było w moim życiu
zdecydowanie więcej niż złych.