Pomoc publiczna jako źródło finansowania przedsiębiorstw

Pomoc publiczna jako źródło finansowania przedsiębiorstw

Zeszyty
Naukowe nr 732
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
2007
Józefa Famielec
Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej
Pomoc publiczna jako źródło
finansowania przedsiębiorstw
1. Wprowadzenie
Przystąpienie Polski do UE wywołuje wyraźne zainteresowanie pomocą
publiczną, kojarzoną najczęściej z dotacjami z funduszy i programów europejskich.
Jednakże pomoc publiczna jest kategorią znaną w Polsce wcześniej, najczęściej
w regulacjach restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i sektorów. Miała i ma
ona formę raczej subwencji, najczęściej podatkowych i innych, związanych z umarzaniem obowiązkowych obciążeń przedsiębiorstw. Możliwość korzystania z funduszy strukturalnych zwraca uwagę przedsiębiorstw na bardziej aktywne formy
dotacji, w tym zwłaszcza dotacje na inwestycje.
Celem opracowania jest zdefiniowanie istoty pomocy publicznej i charakterystyka jej uregulowań prawnych, dokonanie jej systematyzacji oraz ocena jej rozmiarów i wpływu na sytuację finansową przedsiębiorstwa. W opracowaniu dowodzi się, że tylko niektóre formy pomocy publicznej mogą stanowić aktywne źródło
finansowania przedsiębiorstwa, inne zaś stanowią podstawę restrukturyzacji wierzytelności i kapitałów własnych, ale nie przysparzają środków płatniczych, a zatem nie wpływają na rozwój przedsiębiorstwa.
2. Istota, formy i uregulowania prawne pomocy publicznej
W literaturze zwraca się uwagę na brak klasycznej definicji pomocy publicznej. Wiadomo, że bezpośrednie odniesienie pomocy publicznej znajduje się w art.
87–89 traktatu ustanawiającego Wspólnoty Europejskiej (TWE), ale z ich treści
wynika raczej, jaka pomoc jest zabroniona, a jaka dozwolona, nie zaś czym ta
732_buch.indb 123
1/16/08 2:01:56 PM
124
Józefa Famielec
pomoc jest. Z tych zapisów można sformułować istotne cechy pomocy publicznej,
którymi są:
– udostępnianie środków finansowych przez państwo członkowskie lub ze źródeł państwowych,
– selektywny charakter pomocy (uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw
lub niektórych gałęzi produkcji).
Regulacje prawne formułują raczej zakaz udzielania pomocy publicznej, a co
najmniej jej granice: „jest nie do pogodzenia z regułami wspólnego rynku […]
wszelka pomoc udzielana przez państwo lub ze źródeł państwowych, bez względu
na formę, która przez uprzywilejowanie niektórych gałęzi produkcji zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem” (art. 87 TWE). W tym samym artykule traktatu wskazuje się na formy pomocy, które są zgodne z regułami wspólnego rynku,
i formy pomocy, które mogą być uznane za zgodne z regułami wspólnego rynku.
Wśród tych ostatnich wymienia się zwłaszcza pomoc przeznaczoną na rozwój
gospodarczy tych regionów, w których poziom życia jest wyjątkowo niski lub w których występuje niedostateczne zatrudnienie, oraz pomoc przeznaczoną na realizację
projektów posiadających ogólnoeuropejskie znaczenie lub pomoc przeznaczoną na
rozwój pewnych form działalności lub pewnych regionów gospodarczych, jeśli nie
zmienia ona warunków wymiany w zakresie naruszającym wspólny interes.
Za pomoc państwa uznawane są wszelkie korzyści przysparzane przez władze publiczne na rzecz wybranych przedsiębiorstw lub sektorów gospodarki. Źródłem tych korzyści są zarówno instrumenty prawa publicznego (dotacje, zwolnienia podatkowe), jak i formy działania o charakterze prywatnoprawnym (kredyty, udział państwa w kapitałach przedsiębiorstwa). Beneficjentami tego rodzaju
korzyści mogą być zarówno przedsiębiorstwa publiczne, jak i prywatne.
Zainteresowanie prawa Wspólnoty Europejskiej pomocą państwa dla przedsiębiorstw wynika z oddziaływania tej pomocy na konkurencję na rynku, której niezakłócone działanie jest fundamentalną zasadą polityki gospodarczej prowadzonej przez Wspólnotę oraz państwa członkowskie. Ochrona konkurencji na
rynku wspólnotowym została potwierdzona w wielu dokumentach, ale w szczególności w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską.
Przyjmuje się, że do naruszenia konkurencji ze strony krajów członkowskich
może dojść w szczególności na skutek pomocy udzielanej przez państwo na rzecz
przedsiębiorstw. Pomoc państwa przeciwdziała bowiem efektywnej alokacji zasobów, a także zagraża jedności rynku wspólnotowego. W ujęciu Komisji Europejskiej pomoc ta prowadzi w efekcie do obniżenia dobrobytu, a także osłabienia
P. Pełka, M. Stasiak, Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w Unii Europejskiej, Difin, Warszawa 2002, s. 18 i nast.
S. Dudzik, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej, Zakamycze, Kraków 2002, s. 132 i nast.
732_buch.indb 124
1/16/08 2:01:57 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
125
bodźców mających skutkować poprawą efektywności podmiotów gospodarczych.
W konsekwencji przedsiębiorstwa nieefektywne, które w normalnej sytuacji nie
utrzymałyby się na rynku, mogą przetrwać dzięki uzyskanej pomocy państwa.
Odbywać się to może kosztem wszystkich obywateli i bardziej efektywnych przedsiębiorstw. Pomoc państwa skutkuje także często tym, że problemy jednego państwa członkowskiego „naprawiane” przez pomoc publiczną nie znikają, ale są
przenoszone na rynki innych państw, gdzie wywołują zakłócenia, a często także
i akcje odwetowe. Dlatego też próbuje się formułować skuteczne mechanizmy
kontroli nad udzielaniem przez państwa członkowskie pomocy na rzecz przedsiębiorstw, zwłaszcza z uwagi na postępujące procesy integracyjne w ramach UE,
w tym zwłaszcza tworzenie rynku wewnętrznego oraz unii gospodarczej i walutowej. Istnieją obawy, że pomoc taka może zastąpić usunięte już bariery w handlu,
ograniczając tym samym korzyści płynące z integracji.
Potrzeba skutecznej wspólnotowej kontroli pomocy państwa dla przedsiębiorstw
jest szczególnie wyraźna w odniesieniu do przedsiębiorstw sektora publicznego.
Pomoc ze strony władz publicznych w tym sektorze może bowiem przybierać
zasadniczo dozwolone działania inwestycyjne państwa, związane z podwyższaniem
kapitału zakładowego przedsiębiorstwa publicznego, udzielaniem mu pożyczki lub
gwarancji, a nawet jego sprzedażą na rzecz sektora prywatnego (prywatyzacja).
Konieczne jest zatem stworzenie takich metod oceny różnych rodzajów zaangażowania państwa w gospodarce, które pozwolą odróżnić z jednej strony dopuszczalną
działalność inwestycyjną, z drugiej zaś środki o charakterze pomocy finansowej,
których przedsiębiorstwo nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych.
Nadto przedsiębiorstwa publiczne służą państwu nie tylko jako sposób pozyskiwania przychodów, ale często są narzędziem realizacji określonych celów w ramach
prowadzonej przez państwo polityki społecznej, gospodarczej czy regionalnej.
W tym przypadku przekazywana pomoc stanowić ma rekompensatę dodatkowych
kosztów związanych z wykonywaniem zadań państwa, przekazanych do realizacji
publicznemu sektorowi gospodarczemu.
Traktat WE przekazuje organom wspólnotowym szerokie kompetencje związane z nadzorem nad udzielaniem przez państwa członkowskie pomocy na rzecz
przedsiębiorstw. Zasadniczo pomoc taka jest zakazana i może zostać dopuszczona
wyłącznie na podstawie stosownej decyzji Komisji lub – w wyjątkowych przypadkach – Rady Europejskiej. Na państwach członkowskich spoczywa obowiązek
uprzedniej notyfikacji Komisji wszelkich projektów przyznania pomocy lub jej
zmiany.
O ile istota pomocy państwa i jej przesłanki wydają się logiczne i zrozumiałe,
o tyle interpretacja poszczególnych kategorii i zasady ich stosowania są często
bardzo kontrowersyjne. Najważniejsze dyskusje dotyczą samej kategorii pomocy.
Pojęcie „pomoc”, jak już podkreślono, nie zostało zdefiniowane w przepisach trak-
732_buch.indb 125
1/16/08 2:01:57 PM
126
Józefa Famielec
tatowych. Formułuje się raczej zakaz udzielania pomocy, który obowiązuje przy
spełnieniu następujących przesłanek:
– zastosowany środek musi stanowić pomoc dla przedsiębiorstwa,
– pomoc zostaje udzielona przez państwo lub ze źródeł państwowych,
– pomoc uprzywilejowuje niektóre przedsiębiorstwa lub niektóre gałęzie produkcji,
– pomoc zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem,
– pomoc narusza wymianę handlową między państwami członkowskimi,
– pomoc nie jest objęta innym wyjątkiem zawartym w traktacie.
Pomoc jest regulowana wspólnotowym prawem subwencyjnym i jest rozumiana
niezwykle szeroko. W jej kwalifikacji nie mają znaczenia powody, cele ani forma
udzielania, lecz tylko skutki dla konkurencji na rynku. Zwykle chodzi tu o świadczenie nieodpłatne lub odpłatne poniżej jego wartości rynkowej, stanowiące jednocześnie określony wydatek po stronie państwa lub świadczenie zmniejszające
przychody państwa. Z praktyki Komisji i Trybunału Europejskiego wynika, że do
pomocy państwa zaliczane są:
– subsydia bezpośrednie,
– zwolnienia podatkowe,
– preferencyjne stawki oprocentowania,
– gwarancje pożyczek udzielane na szczególnie korzystnych warunkach,
– nabycie przez przedsiębiorstwo gruntów, budynków, nieodpłatnie lub na
warunkach uprzywilejowanych,
– dostarczanie towarów lub świadczenie usług na preferencyjnych warunkach,
– pokrycie strat operacyjnych,
– zwrot kosztów w przypadku sukcesji danej operacji,
– bezpośrednie i pośrednie gwarancje państwa w stosunku do danej działalności,
– preferencyjne stopy redyskontowe,
– gwarancje wypłaty dywidendy,
– udzielanie preferencyjnych zamówień publicznych,
– odroczenie płatności należności fiskalnych lub z tytułu ubezpieczenia społecznego.
Z wyliczeń tych wynika, że system podatkowy i związane z tym różnicowanie
odpisów amortyzacyjnych stanowią najważniejszy obszar potencjalnej pomocy
państwa, zwłaszcza gdy są skierowane do niektórych tylko przedsiębiorstw lub
do wybranego sektora gospodarki. I tak Trybunał Europejski zaliczył do pomocy
publicznej przepisy prawa włoskiego z lat 80., zmniejszające na okres 3 lat obciążenia przedsiębiorstw z branży tekstylnej z tytułu ubezpieczenia społecznego
(zasiłków rodzinnych) z 15% do 10%. Do pomocy został również zaliczony udział
państwa w kosztach redukcji zatrudnienia spowodowanego restrukturyzacją przed-
732_buch.indb 126
1/16/08 2:01:57 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
127
siębiorstwa we Francji, pomimo że pochodziły one z funduszy publicznych o charakterze socjalnym.
Nie stanowią pomocy państwa szczególne przepisy podatkowe, dotyczące niektórych rodzajów działalności, np. bankowości, ubezpieczeń, o ile stanowią one
część ogólnego systemu opodatkowania przedsiębiorstw. Szczególne zasady opodatkowania mogą dotyczyć także małych i średnich przedsiębiorstw. Trybunał nie
uznał jednak za dozwolone, należące do istoty systemu podatkowego w zakresie
„podatku energetycznego”, zwolnień z tego podatku, adresowanych wyłącznie do
producentów dóbr, ze zwolnień bowiem nie mogli korzystać np. usługodawcy.
Również zwolnienia niektórych przedsiębiorstw publicznych z podatków lokalnych lub podatków dochodowych (od przedsiębiorstw) mogą – zdaniem Komisji
Europejskiej – stanowić pomoc państwa. Również wyraźnie negatywne jest stanowisko Komisji w odniesieniu do wszelkiej pomocy eksportowej, gdyż jest ona
sprzeczna z celami rynku wewnętrznego.
Jeszcze bardziej kontrowersyjne jest identyfikowanie sytuacji zakłócenia konkurencji jako skutków pomocy państwa. Za podstawę zakłócania konkurencji
uznaje się zasadniczo selektywny charakter pomocy oraz wpływ pomocy na
wymianę międzynarodową. W praktyce wyraża się to zniesieniem utrudnień rynkowych dotyczących danego przedsiębiorstwa lub sektora oraz obniżaniem kosztów produkcji w danym przedsiębiorstwie lub sektorze do wysokości istniejącej
w innych państwach członkowskich. Kontrowersje w tych ocenach budzi jednak
wpływ udzielonej pomocy na dostawców i odbiorców (konsumentów) przedsiębiorstwa wobec wpływu na jego konkurentów.
Reasumując przytoczone kwestie, należy podkreślić, że prawo subwencyjne
zostało oparte na zakazie udzielania pomocy państwa dla przedsiębiorstw, przy
niewielkiej liczbie wyjątków od tego zakazu. Najważniejszą pozycję w stosowaniu tych przepisów zajmuje Komisja Europejska, sprawująca daleko idący nadzór
i kontrolę zarówno w stosunku do pomocy planowanej, jak i już udzielonej przez
państwa. Traktatowe przepisy sprawowania nadzoru przez Komisję nad udzielaniem pomocy dla przedsiębiorstw zaliczane są do najbardziej scentralizowanego
sposobu stosowania prawa wspólnotowego. Jakakolwiek decentralizacja tych kompetencji na szczebel krajowy w tego rodzaju sprawach jest niedopuszczalna m.in.
dlatego, że nie jest prawdopodobne, aby jeden kraj zechciał rezygnować z określonych korzyści na rzecz przedsiębiorstw innego kraju.
Korzyść czerpana przez przedsiębiorstwo z udzielonej pomocy to bardzo ważny
wyznacznik skutków pomocy państwa. Większość definicji ujmuje pomoc jako
powodującą równoczesne korzyści na rzecz przedsiębiorstwa oraz obciążenia po
stronie państwa. W tym przypadku pomoc oznacza koszt lub utratę przychodów
732_buch.indb 127
Ibidem, s. 40.
1/16/08 2:01:57 PM
128
Józefa Famielec
dla organów publicznych oraz korzyść na rzecz podmiotu, który ją uzyskuje. Może
to oznaczać także wykorzystanie funduszy publicznych do redukcji obciążeń,
które przedsiębiorstwo musi normalnie ponosić. Takie określenie pomocy odnosi
się zwłaszcza do rybołówstwa i zasobów wodnych. Tu za pomoc państwa uznaje
się wszelkie środki, które pociągają za sobą różnego rodzaju korzyści finansowe
bezpośrednio lub pośrednio z budżetów władz publicznych. Za pomoc w tym ujęciu należy uznać: transfery kapitałów, niskooprocentowane pożyczki, subwencje
na spłatę odsetek, niektóre udziały państwa w kapitale przedsiębiorstwa, pomoc
finansową przez specjalne podatki, pomoc w formie udzielanych przez państwo
zabezpieczeń spłaty pożyczek bankowych, zmniejszenia lub zwolnienia z opłat
lub podatków wraz z przyspieszoną amortyzacją oraz obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne. W tym świetle zarówno zielona reforma podatkowa, jak i preferencyjny system amortyzacji urządzeń ochronnych może być uznany za pomoc
publiczną, o akceptację której należy zabiegać w Komisji Europejskiej. Szansą
na tę akceptację jest to, że jedna z innych definicji pomocy publicznej uznaje ją
za uzasadnioną, jeśli oznacza ona przyznanie przez państwo środków lub korzyści wspierających osiągnięcie celów ekonomicznych lub społecznych pożądanych
przez państwo, lub każdy rodzaj wsparcia udzielonego przez państwo członkowskie, albo też ze źródeł państwowych, w celach innych niż komercyjne. Przykładowo do takich celów mogą należeć cele ekologiczne.
Reasumując dotychczasowe rozważania, można stwierdzić, że zgodnie z traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską istnieje bardzo restrykcyjna kategoria pomocy publicznej, której podporządkowane muszą być wszystkie działania
polityki gospodarczej i ekologicznej państwa. Pomoc taka jest zakazana w krajach członkowskich. Za taką pomoc uznaje się każde świadczenie na rzecz przedsiębiorstwa, pochodzące od państwa lub ze źródeł państwowych, które przynosi
temu przedsiębiorstwu korzyść, jakiej nie mogłoby uzyskać w ramach normalnej
działalności gospodarczej.
Polskie regulacje prawne pomocy publicznej są dość liczne i oprócz zasadniczych spraw odnoszą się do form i zakresu pomocy publicznej w poszczególnych
dziedzinach gospodarki (przykładowo regulują szczegółowe warunki udzielania
pomocy publicznej na inwestycje w różnych dziedzinach ochrony środowiska).
Do zasadniczych regulacji zaliczyć można:
– ustawę z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących
pomocy publicznej (Dz.U. 2004, nr 123, poz. 1291),
– rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach (Dz.U. 2004, nr 194, poz. 1983),
– ustawę z 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz.U. 2002,
nr 41, poz. 363 z późn. zm.),
732_buch.indb 128
1/16/08 2:01:58 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
129
– rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2003 r. w sprawie badania skuteczności i efektywności pomocy publicznej (Dz.U. 2003, nr 31, poz. 254
z późn. zm.),
– rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców
w zakresie niektórych ulg podatkowych (Dz.U. 2004, nr 95, poz. 954).
W tych i innnych aktach prawnych nie została zdefiniowana bezpośrednio
istota pomocy publicznej, lecz znajdują się w nich odsyłacze do zasad zawartych
w art. 87 TWE. Dość szczegółowo wymienia się natomiast 15 potencjalnych form
pomocy, a w szczególności:
– dotacje,
– ulgi podatkowe,
– dokapitalizowanie beneficjenta pomocy lub podmiotu ubiegającego się o pomoc przez nabywanie akcji lub udziałów,
– zwolnienia od wpłat z zysku w przedsiębiorstwie państwowym, jednoosobowej spółce skarbu państwa lub spółce, w której wszystkie akcje (udziały) są
własnością Skarbu Państwa, z wyjątkiem akcji (udziałów) nieodpłatnie udostępnionych pracownikom na zasadach określonych w odrębnych przepisach,
– pożyczki i kredyty preferencyjne (w tym spłacane w systemie równej raty
kapitałowej z karencją spłaty kapitału),
– dopłaty do oprocentowania kredytu,
– poręczenia lub gwarancje,
– odstąpienie od dochodzenia wierzytelności,
– zaniechanie poboru podatku,
– umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę,
opłaty prolongacyjnej, zaległości z tytułu innego świadczenia pieniężnego, stanowiącego środki publiczne,
– rozłożenie na raty zapłaty świadczenia pieniężnego stanowiącego środki
publiczne,
– odroczenie terminu zapłaty świadczenia pieniężnego stanowiącego środki
publiczne,
– zbycie mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu
terytorialnego na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku,
– oddanie do korzystania mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na warunkach korzystniejszych od oferowanych
na rynku,
– przyspieszoną amortyzację.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U. 2004, nr 194,
poz. 1983.
732_buch.indb 129
1/16/08 2:01:58 PM
130
Józefa Famielec
Wymienione formy pomocy publicznej, zgodnie z klasyfikacją UE, dzieli się
na 4 grupy: A – dotacje i ulgi podatkowe, B – subsydia kapitałowo-inwestycyjne,
C – „miękkie kredytowanie”, D – poręczenia i gwarancje kredytowe.
Organami udzielającymi pomocy publicznej są organy administracji publicznej oraz inne podmioty dysponujące środkami publicznymi, w tym przedsiębiorcy
publiczni, którzy na podstawie odrębnych przepisów są uprawnieni do udzielania
pomocy. Udzielanie pomocy następuje w wyniku podjęcia decyzji, podpisania
umowy lub przyjęcia uchwały.
Przeznaczenie pomocy publicznej jest różnorakie. Dzieli się go w sprawozdawczości i statystyce pomocy publicznej na następujące grupy: pomoc horyzontalną;
pomoc sektorową; pomoc regionalną; rolnictwo (także łowiectwo, leśnictwo w zakresie pozyskiwania drewna i pokrewnych rodzajów działalności usługowej oraz
pomoc w rybołówstwie i rybactwie); inne tytuły pomocy (wspieranie eksportu,
promowanie kultury, nauki, oświaty, dziedzictwa kulturowego, pomoc operacyjna
i inna).
Do najbardziej rozbudowanych należy pomoc horyzontalna, a także pomoc
sektorowa. Pomoc horyzontalna obejmuje: badania i rozwój, ochronę środowiska,
małe i średnie przedsiębiorstwa, inwestycje energooszczędne, utrzymanie poziomu
zatrudnienia lub tworzenie nowych miejsc pracy, szkolenia, pomoc restrukturyzacyjną, pomoc doraźną, rozwój infrastruktury technicznej.
Pomoc sektorowa adresowana jest do: hutnictwa żelaza i stali, budownictwa
okrętowego, górnictwa węgla, przemysłu włókien syntetycznych, przemysłu motoryzacyjnego, żeglugi morskiej.
Szczególną formą pomocy jest pomoc restrukturyzacyjna dla sektorów i pojedynczych przedsiębiorców. Poszczególne podmioty opracowują plany restrukturyzacji, w tym finansowej, i dokumentują wpływ wnioskowanej pomocy na ich
sytuację ekonomiczno-finansową.
Projekt programu pomocowego, projekt pomocy indywidualnej, projekt
pomocy indywidualnej na restrukturyzację wymagają notyfikacji, czyli przekazania ich Komisji Europejskiej, po uzyskaniu opinii prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów. Prezes tego Urzędu jest także organem monitorującym pomoc publiczną poprzez gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie
informacji o udzielonej pomocy publicznej, o jej wielkości, rodzajach i formach.
Informacje o pomocy publicznej pochodzą głównie od podmiotów ją udzielających: naczelników urzędów skarbowych, naczelników urzędów celnych,
dyrektorów izb skarbowych i izb celnych, jednostek samorządu terytorialnego,
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewodów,
ministrów.
732_buch.indb 130
1/16/08 2:01:58 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
131
3. Pomoc publiczna dla inwestycji
Inwestycje – w ujęciu finansowym – są zdefiniowane w ustawie o rachunkowości. Definiowanie inwestycji zarówno w innych aktach prawnych, jak i procedurach finansowania, a zwłaszcza w praktyce gospodarczej, często odbiega od
ujęcia ustawy o rachunkowości. Ma to też miejsce w regulacjach związanych z finansowym wsparciem nowych inwestycji, co jest przedmiotem zainteresowania
w niniejszym opracowaniu. Nowa inwestycja w ustawie o finansowym wspieraniu
inwestycji obejmuje utworzenie lub rozbudowę przedsiębiorstwa, jak również rozpoczęcie w przedsiębiorstwie działań w zakresie zmian produkcji, zmian procesu
technologicznego, zmian wyrobu lub usługi, w tym także zmian w zakresie świadczenia usług. Są to zatem nakłady na: wartości niematerialne i prawne, polegające
na uzyskaniu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy technicznej,
technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania, a także rzeczowe aktywa
trwałe (w tym na nabycie gruntów).
Duży projekt inwestycyjny wyróżnia się wydatkami kwalifikującymi do objęcia wsparciem, przekraczającymi równowartość 50 mln euro, przy spełnieniu ustawowych warunków co do czasu poniesienia wydatków i przeznaczenia środków
trwałych. Wartość nowych inwestycji dla potrzeb oceny wsparcia finansowego
wycenia się, uwzględniając:
– cenę nabycia gruntów (do wysokości 10% całkowitych wydatków projektu
inwestycyjnego, kwalifikujących się do objęcia wsparciem),
– cenę nabycia lub koszt wytworzenia środków trwałych (budynki i budowle,
maszyny i urządzenia, narzędzia, przyrządy, aparaturę, wyposażenie techniczne
dla prac biurowych, infrastrukturę techniczną),
– cenę nabycia lub koszt wytworzenia wartości niematerialnych i prawnych (uzyskanie patentu, nabycie licencji, nabycie nieopatentowanego know-how w wysokości
nieprzekraczającej 25% kosztów związanych z nabyciem gruntów i środków trwałych),
– inne czynniki wymienione w ustawie.
Wartości niematerialne i prawne mogą być podstawą wsparcia finansowego,
jeśli:
– będą wykorzystywane wyłącznie przez przedsiębiorcę otrzymującego pomoc
regionalną,
– będą nabyte od osoby trzeciej na warunkach nie odbiegających od normalnych praktyk inwestycyjnych,
– będą stanowić własność przedsiębiorcy przez okres co najmniej 5 lat,
– podlegają amortyzacji zgodnie z odrębnymi przepisami.
Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz.
363 z późn. zm.
732_buch.indb 131
1/16/08 2:01:59 PM
132
Józefa Famielec
Infrastruktura techniczna będąca przedmiotem finansowania i pomocy publicznej państwa obejmuje urządzenie lub modernizację drogi oraz wybudowanie pod
ziemią, na ziemi lub nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych.
Pomoc publiczna państwa powinna być podporządkowana trzem podstawowym celom pomocy strukturalnej UE . Cel 1 – o charakterze terytorialnym
– dotyczy wspierania rozwoju i dostosowań strukturalnych regionów opóźnionych
w rozwoju, w których PKB na 1 mieszkańca, mierzony parytetem siły nabywczej i obliczany na podstawie danych Wspólnoty za ostatnie 3 lata, jest niższy niż
75% średniej unijnej. W latach 2004–2006 wszystkie polskie regiony podlegają
celowi 1 polityki strukturalnej UE. Cel 2 – o charakterze terytorialnym – dotyczy
wspierania ekonomicznej i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne i dokonujących przeobrażeń (np. upadające obszary wiejskie).
Przyznawanie pomocy w ramach celu 2 uzależnione jest od: średniej stopy bezrobocia (wyższej niż dla UE), udziału zatrudnienia w przemyśle w zatrudnieniu
ogółem (równy lub wyższy niż w UE), spadku zatrudnienia w przemyśle, gęstości zaludnienia, udziału zatrudnienia w rolnictwie w zatrudnieniu ogółem. Cel
3 – o charakterze horyzontalnym – dotyczy pomocy na rzecz adaptacji i modernizacji polityki systemów oświaty, szkolenia zawodowego i zatrudnienia (promocja polityki rynku pracy, poprawa możliwości zatrudnienia, promocja równych
szans kobiet i mężczyzn).
Finansowe wsparcie inwestycji jako pomoc publiczna przybiera w Polsce
formę dotacji celowej, określonej w ustawie o finansach publicznych. Dotacja
taka może być udzielona przedsiębiorcy dokonującemu nowej inwestycji w wysokości nie przekraczającej 50% maksymalnej wielkości pomocy publicznej przewidzianej dla obszarów objętych pomocą regionalną. Jeśli inwestycja tworzy nowe
miejsca pracy, wsparcie dla przedsiębiorcy nie może przekroczyć równowartości
kwoty 4000 euro na jedno utworzone miejsce pracy. Wielkość pomocy nie może
przekroczyć części dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników,
odpowiadającej maksymalnej intensywności pomocy publicznej określonej przepisami o pomocy publicznej. Na koszty te składają się koszty płacy brutto pracowników, powiększone o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnieniem. W przypadku inwestycji przeznaczonych na uzyskanie lub podniesienie
kwalifikacji pracowników (szkolenia) przedsiębiorca może liczyć na wsparcie nie
przekraczające równowartości 1150 euro na jednego pracownika.
M. Bujnowski, Reforma polityki spójności UE zaproponowana w trzecim raporcie kohezyjnym, „Wspólnoty Europejskie” 2004, nr 3.
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, tekst jednolity, Dz.U. 2003, nr 15,
poz. 148 z późn. zm.
732_buch.indb 132
1/16/08 2:01:59 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
133
Własne zaangażowanie przedsiębiorcy powinno wynosić co najmniej 25%
kosztów inwestycji. Udział ten nie może pochodzić z żadnej innej formy pomocy
publicznej, w tym także z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
Własny wkład inwestora oznacza jego zyski netto lub tez źródła pozyskane w sposób komercyjny na rynku finansowym.
Dopuszczalna intensywność pomocy publicznej dla dużych projektów inwestycyjnych została uzależniona od trzech ważnych czynników:
I = R (50 mln + 0,5B +0,34C),
gdzie:
I – maksymalna wartość pomocy dla danego dużego projektu inwestycyjnego,
R – intensywność pomocy dla danego obszaru, w którym ma być zlokalizowana inwestycja,
B – wielkość wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem finansowym
powyżej 50 mln euro – nie więcej niż 100 mln euro,
C – wielkość wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem finansowym, przekraczająca równowartość 100 mln euro.
Maksymalna intensywność pomocy regionalnej (R) wynosi 50% kosztów kwalifikowanych, obejmujących wartość nowej inwestycji (wycenionej według omówionych zasad). Niektóre podregiony mają jednak tę granicę określoną na niższym
poziomie. I tak przedsiębiorcy prowadzący działalność na obszarach należących do
podregionów oznaczonych numerami statystycznymi 4 (miasto Wrocław, powiat
miejski Wrocław), 17 (miasto Kraków, powiat miejski Kraków) i 30 (Gdańsk
– Gdynia – Sopot oraz powiaty miejskie tych miast) mogą uzyskać pomoc nie
wyższą niż 40% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, a przedsiębiorcy
z podregionów oznaczonych numerami statystycznymi 22 (miasto i powiat warszawski) i 42 (miasto Poznań, powiat miejski Poznań) odpowiednio nie więcej niż
30%.
Organem udzielającym wsparcia finansowego jest minister właściwy do spraw
gospodarki. Wielkość środków budżetowych przeznaczonych na wsparcie finansowe jest corocznie określana w ustawie budżetowej. Wniosek o wsparcie finansowe nowej inwestycji dla przedsiębiorcy powinien, oprócz wielu formalnych
informacji i dokumentów, zawierać informacje dotyczące: opisu projektu inwestycyjnego, lokalizacji i wartości inwestycji, liczby nowo utworzonych miejsc
pracy oraz docelowej liczby zatrudnionych, ich kwalifikacji i czasu utrzymywania
Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz.
363 z późn. zm., art. 5.
Podregiony wyodrębnione zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r.
w sprawie wprowadzenia nomenklatury jednostek terytorialnych dla celów statystycznych (NTS),
Dz.U. 2000, nr 58, poz. 685 z późn. zm.
732_buch.indb 133
1/16/08 2:01:59 PM
134
Józefa Famielec
nowych miejsc pracy, a także opisu wpływu inwestycji na środowisko i oceny
stopnia innowacji proponowanej technologii.
Kryteriami udzielania wsparcia finansowego przeznaczonego na nową inwestycję są w szczególności: lokalizacja nowej inwestycji, jej wartość, wielkość
zatrudnienia, wpływ inwestycji na środowisko i aktywizację gospodarczą regionu,
poziom innowacyjności technologii i powiązanie inwestycji z priorytetami w rozwoju produktów i technologii. Minister do spraw gospodarki wydaje rozporządzenia zawierające szczegółowe kryteria udzielania wsparcia finansowego, mając na
uwadze ich obiektywność.
4. Wielkość i struktura pomocy publicznej w Polsce
Największym źródłem pomocy publicznej jest budżet UE, którego dochody po
2003 r. szacowano na ponad 100 mld euro. Część wydatków budżetu UE (do 15%)
kierowana jest na administrację i inne wydatki, nie związane z pomocą publiczną.
Pozostałe wydatki redystrybuowane są do państw członkowskich, a także na
pomoc przedakcesyjną10. Największą, ale malejącą część wydatków budżetu
UE (w 2003 r. ok. 45%), stanowią wydatki dokonywane z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (jako integralnego składnika budżetu ogólnego). Drugim, coraz bardziej znaczącym kierunkiem wydatków z budżetu UE,
jest finansowanie przemian strukturalnych, w tym w przedsiębiorstwach, realizowane z funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności (w 2003 r. ok. 34%),
stanowiących także integralną część tego budżetu.
Środki z budżetu UE stanowią główne źródło pomocy publicznej realizowanej
w Polsce, skierowanej zwłaszcza na realizowanie programów „pomocowych”,
projektów indywidualnych i restrukturyzacyjnych. Dopełnieniem tego źródła są
środki budżetu centralnego, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz
inne pozabudżetowe środki publiczne (np. funduszy celowych). Wyodrębnienie
pomocy publicznej skierowanej do przedsiębiorców w Polsce jest dość trudne,
ponieważ często, obok ich indywidualnych projektów restrukturyzacyjnych,
uczestniczą oni w programach i projektach grupowych (resortowych).
Szacuje się, że w latach 1999–2003 udzielono w Polsce ok. 67 mld zł pomocy
publicznej (tabela 1), z tego około jedną trzecią w 2003 r., co stanowiło 3,5%
PKB (wobec 1,3% w 2002 r.). Zwraca uwagę dominacja subsydiów podatkowych
w udzielanej w Polsce pomocy publicznej (tabele 1 i 2). Ich udział w pomocy
publicznej znacznie wzrósł – z 69% w 1997 r. do ponad 90% w 2003 r. Ten wzrost
10
L. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004,
s. 145 i nast.
732_buch.indb 134
1/16/08 2:02:00 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
135
był spowodowany regulacjami prawnymi, umożliwiającymi umorzenia zaległości
podatkowych i składek ZUS z 2002 r.11
Struktura form pomocy publicznej w Polsce oceniana jest jako niekorzystna
i odmienna od zalecanej i faktycznie realizowanej w UE. Dominacja subsydiów
podatkowych w Polsce i wzrost ich udziału stanowi zaprzeczenie tendencji w UE,
gdzie dominują dotacje, a więc bezpośrednie wydatki na projekty i programy
pomocowe, które uznawane są za bardziej skuteczną formę wydatkowania środków pomocowych (tabela 3).
Tabela 1. Wielkość i formy pomocy publicznej w Polsce w latach 1999–2003
Formy pomocy
Ogółem
A – Dotacje i ulgi podatkowe
A1 – dotacje
A2 – zwolnienia z podatku
B – Subsydia kapitałowo-inwestycyjne
B1 – wniesienie kapitału do spółki
B2 – konwersja wierzytelności na akcje lub udziały
C – Miękkie kredytowanie
C1 – pożyczki preferencyjne, dopłaty, umorzenia
C2 – odroczenia i rozłożenia na raty płatności
podatku�������������
, opłat, kar
D – Poręczenia i gwarancje kredytowe
Inne
Wartość (w mln zł)
66 888,0
48 750,7
15 894,7
32 856,0
1 792,4
475,7
1 316,7
8 473,8
4 549,9
3 932,9
6 052,9
1 813,3
Struktura (w %)
100,0
72,9
23,8
49,1
2,7
0,7
2,0
12,7
6,8
5,9
9,0
2,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2003 r., UOKiK, Warszawa, listopad 2004.
Tabela 2. Struktura finansowania pomocy publicznej w Polsce w latach 1997–2003 (w %)
Rok
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Źródło: jak do tabeli 1.
Bezpośrednie wydatki
(dotacje i inne)
31,3
34,5
34,9
47,3
25,8
38,0
9,6
Uszczuplenia wpływów do budżetu (ulgi
podatkowe, umorzenia i inne subsydia)
68,7
65,5
65,1
52,7
74,2
62,0
90,4
Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji należności publicznoprawnych od przedsiębiorców, Dz.U. 2002, nr 155, poz. 1287, zastąpiona Ustawą z dnia 30 października 2002 r.
o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy, Dz.U. 2002,
nr 213, poz. 1800 z późn. zm.
11
732_buch.indb 135
1/16/08 2:02:01 PM
Józefa Famielec
136
Wartość umorzonych przez fiskus zaległości podatkowych w Polsce (według
danych Ministerstwa Finansów) w latach 2001–2004 wynosiła odpowiednio
w mln zł: 173, 157, 3227 oraz 1740. Największa kwota umorzeń odnotowana jest
dla 2003 r. – ponad 3,2 mld zł12. Była ona rezultatem wykorzystania ustawy z 30
sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych.
W 2004 r. wśród umorzeń podatkowych (na kwotę 1,7 mld zł) największe dotyczyły: Rafinerii „Trzebinia” SA (ok. 143 mln zł), Rafinerii Nafta GLIMAR SA
(ponad 123 mln zł), Kopalni Węgla Kamiennego „Niwka Modrzejów” w Sosnowcu (ok. 70 mln zł) i Polskich Kolei Państwowych SA (ok. 54 mln zł).
Znacznemu udziałowi subsydiów podatkowych w Polsce towarzyszy także wyższy niż w UE udział odroczeń płatności w pomocy publicznej oraz niższy udział
miękkiego kredytowania. Bardziej zbliżony jest udział subsydiów kapitałowo-inwestycyjnych w UE i w Polsce. Te proporcje nie potwierdzają realizacji w Polsce
zasady UE: „mniej pomocy, ale lepiej ukierunkowanej i wykorzystanej”.
Tabela 3. Porównanie struktury pomocy publicznej w UE i w Polsce (w % wartości
pomocy)
Obszar
pomocy
Unia
Europejskaa
Polskab
Subsydia
Miękkie
Odroczone
kapitałowokredytowanie płatności
-inwestycyjne
Dotacje
Subsydia
podatkowe
Poręczenia
i gwarancje
58,6
24,0
5,6
6,0
2,6
3,2
9,1
65,8
4,9
3,5
8,3
5,3
średnia wartość pomocy udzielonej w sektorze produkcyjnym oraz w usługach w okresie 2000–
2003; b nie uwzględniono pomocy udzielonej w innych formach
a
Źródło: jak do tabeli 1.
Wśród kierunków wykorzystania pomocy publicznej w Polsce dominuje pomoc
sektorowa (ponad 70% w 2003 r.), a następnie pomoc horyzontalna (ok. 10%) oraz
pomoc dla rolnictwa (4,5%) i pomoc regionalna (3,0%). W pomocy sektorowej największa część kierowana była na restrukturyzację górnictwa węgla oraz hutnictwa
żelaza i stali. Z niewielkich w 2003 r. nakładów na pomoc regionalną większość
skierowana została na finansowanie nowych inwestycji. Pomoc dla górnictwa węglowego w Polsce jest ponad 3-krotnie wyższa niż w UE, a także wyższa niż w Niemczech i Hiszpanii – krajach o największych dotacjach dla górnictwa. Udział pomocy
horyzontalnej jest znacząco niższy niż w UE, w tym dla małych i średnich przedsiębiorców (udział ten szacowany jest w Polsce na 4,7% wobec 14% w UE). Pomoc
regionalna w Polsce szacowana na ok. 5% jest znacznie mniejsza niż w UE, gdzie
sięga 23% wartości dostępnej pomocy.
12
732_buch.indb 136
Kiedy za późno na strategię, „Manager Magazin” 2005, nr 8.
1/16/08 2:02:01 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
137
Zastrzeżenia budzi nie tylko skala i struktura pomocy publicznej w Polsce, ale
także jej niska skuteczność i nieefektywność. Z przytaczanego raportu wynika,
że większość ocenianych przypadków restrukturyzacji należności publicznoprawnych uznano za nieskuteczne i nieefektywne. Pozytywne oceny uzyskują rezultaty
pomocy publicznej regulowanej ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Ogólnie należy jednak dodać, że zakres monitoringu sposobów wykorzystania
i skuteczności pomocy publicznej w Polsce jest nadal bardzo niewielki.
5. Oddziaływanie pomocy publicznej na kondycję
finansową przedsiębiorstw
Oceniając powiązania pomiędzy pomocą publiczną a sytuacją finansową przedsiębiorców, należy podkreślić, co rzadko jest dobrze rozumiane, że przytaczane tu
wielkości pomocy publicznej nie wyrażają zasobów środków finansowych skierowanych do beneficjentów pomocy (np. 67 mld zł w Polsce w latach 1999–2003),
lecz szacunek wartości pomocy wykorzystanej w różnej formie, np. wartość umorzonych podatków, składek ZUS, niezapłaconych odsetek itp. Niestety, pomimo
już znacznie rozbudowanej sprawozdawczości dotyczącej pomocy publicznej,
nie istnieją informacje, które pozwoliłyby wyodrębnić wartość przepływów pieniężnych i wartość innych wielkości niepieniężnych. W tabeli 4 starano się ukazać
rozróżnienie tych wielkości i określić potencjalne skutki finansowe ważniejszych
form pomocy publicznej, uregulowanych w Polsce.
Niewątpliwie przedsiębiorców najbardziej interesują pieniężne formy pomocy
publicznej, otrzymywane w formie dotacji, a nie subwencje, które poprawiają
wprawdzie strukturę finansowania przedsiębiorstwa (poprzez np. oddłużenie
z podatków), ale nie pozwalają inwestować, czy też podejmować innowacji rynkowych. W ten sposób potwierdza się słabość struktury pomocy publicznej w Polsce, w której dominują (ponad 90%) subsydia podatkowe, a więc niepieniężne
formy wspomagania finansowego.
Jeśli za pieniężny wyraz wartości pomocy publicznej w Polsce dla lat 1999–2003
przyjąć kwotę bliską 67 mld zł, to wartość ta nie jest wysoka. Stanowi ona – w ujęciu statystycznym – tylko ok. 17% zobowiązań przedsiębiorstw ogółem z 2003 r.
Gdyby uwzględnić tylko wartość pomocy z 2003 r., to wskaźnik ten wynosi zaledwie 7,3%. Pomoc publiczna z 2003 r. odpowiada 25% poniesionych nakładów
inwestycyjnych na rzeczowe środki trwałe w tym roku. Gdyby w całości wartość
tej pomocy zasilała kapitały podstawowe przedsiębiorców, to w 2003 r. stanowiłaby
ona 7,8% ich poziomu. Tak więc potwierdza się teza, że wielkość pomocy publicznej w ujęciu globalnym jest znikoma. Może ona natomiast mieć znaczenie dla pojedynczego przedsiębiorcy lub projektu, w którym środki pomocowe finansują niekiedy 60–70% wartości przedsięwzięcia.
732_buch.indb 137
1/16/08 2:02:01 PM
Józefa Famielec
138
Tabela 4. Powiązanie form pomocy publicznej z bilansem, wynikami finansowymi
i przepływami pieniężnymi przedsiębiorcy
Formy pomocy publicznej
Dotacje
Ulga podatkowa
Dokapitalizowanie inwestora:
– podwyższanie kapitału zakładowego
– konwersja wierzytelności na akcje
Zwolnienia od wpłat z zysku w przedsięborstwie państwowym, jednoosobowe spółki
Skarbu Państwa
Pożyczka lub kredyt preferencyjny
Dopłata do oprocentowania kredytu
Poręczenia lub gwarancje
Odstąpienie od dochodzenia wierzytelności
Zaniechanie poboru podatków
Powiązanie z kapitałami, wynikami
i przepływami pieniężnymi
Wyższy wynik finansowy (pozostałe przychody) i wpływy pieniężne operacyjne
Wyższy wynik finansowy netto, niższy wydatek na płatności podatkowe
Wyższy kapitał zakładowy, możliwy wpływ
pieniężny
Spadek zobowiązań, wzrost kapitału
zakładowego
Wzrost zysku netto, spadek wydatków
pieniężnych
Wzrost wyniku finansowego do opodatkowania, mniejsze wydatki pieniężne
Wyższe pozostałe przychody operacyjne i wyższy wynik netto, wyższe wpływy pieniężne
Wzrost wiarygodności finansowej i spadek
ryzyka finansowego
Spadek wierzytelności, wzrost wyniku finansowego, spadek wydatków pieniężnych
Spadek zobowiązań, mniejsze wydatki środków
pieniężnych
Spadek zobowiązań, wzrost wyniku finanUmorzenie w całości lub w części zaległości posowego przez wzrost zysków nadzwyczajnych,
datkowych lub innych świadczeń publicznych
spadek wydatków pieniężnych
Rozłożenie na raty zapłaty podatku lub innego
świadczenia publicznego
Odroczenie terminu zapłaty podatku lub innego świadczenia stanowiącego środki publiczne
Rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami lub innego zaległego
świadczenia pieniężnego stanowiącego środki
publiczne
Niższy wydatek w danym okresie
Późniejszy wydatek
Niższy wydatek w danym okresie
Odroczenie terminu zapłaty zaległości podatkowych wraz z odsetkami lub zawieszenie
wykonywania zobowiązań lub nienaliczenie
Późniejszy wydatek
odsetek od świadczenia o charakterze środków
publicznych
732_buch.indb 138
1/16/08 2:02:03 PM
Pomoc publiczna jako źródło finansowania…
cd. tabeli 4
Formy pomocy publicznej
139
Powiązanie z kapitałami, wynikami
i przepływami pieniężnymi
Zbycie mienia będącego własnością Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialNiższy wydatek
nego na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku
Oddanie do korzystania mienia będącego
własnością Skarbu Państwa lub jednostek
samorządu terytorialnego na warunkach
korzystniejszych niż oferowane na rynku
Przyspieszona amortyzacja
Niższy wydatek, niższe koszty, wyższy wynik
finansowy
Wyższe koszty, niższy dochód do opodatkowania, wyższy wynik netto, niższy wydatek
pieniężny na podatek dochodowy
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia
2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U. 2004, nr 194, poz. 1983; Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,
Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694 z późn. zm.
6. Zakończenie
Pomoc publiczna ma w zasadzie znaczenie mikroekonomiczne, a nie makroekonomiczne, co wynika także z ograniczeń udziału pomocy publicznej w PKB
(w Polsce do 4%). Potwierdza to także dominującą w polityce UE zasadę samofinansowania przedsiębiorców i nienaruszania konkurencji przez niedozwoloną
pomoc publiczną. Nie zmienia to faktu, że w różnych krajach granice dozwolonej pomocy publicznej są przekraczane, a konkurencja wspomagana jest przez
interwencjonizm państwowy. Ten ostatni może i powinien mieć wyraz w dobrze
kształtowanej polityce gospodarczej rządu, czego niestety polscy przedsiębiorcy
nie mogą się doczekać. Łatwiej jest niekiedy o szkodliwe subsydia w postaci ulg
podatkowych niż o trwały system podatkowy.
Literatura
Bujnowski M., Reforma polityki spójności UE zaproponowana w trzecim raporcie kohezyjnym, „Wspólnoty Europejskie” 2004, nr 3.
Dudzik S., Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej, Zakamycze, Kraków 2002.
Kiedy za późno na strategię, „Manager Magazin” 2005, nr 8.
Oręziak L., Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Pełka P., Stasiak M., Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w Unii Europejskiej, Difin,
Warszawa 2002.
732_buch.indb 139
1/16/08 2:02:03 PM
140
Józefa Famielec
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego
sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U.
2004, nr 194, poz. 1983.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych
warunków udzielania pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców w zakresie niektórych ulg podatkowych, Dz.U. 2004, nr 95, poz. 954.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2003 r. w sprawie badania skuteczności
i efektywności pomocy publicznej, Dz.U. 2003, nr 31, poz. 254 z późn. zm.
Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41,
poz. 363 z późn. zm.
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, tekst jednolity, Dz.U. 2003,
nr 15, poz. 148 z późn. zm.
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy
publicznej, Dz.U. 2004, nr 123, poz. 1291.
Public Aid as a Source of Enterprise Financing
The purpose of this study is to define the essence of public aid, describe legal
regulations governing it, and to systematise and evaluate its scale and impact on an
enterprise’s financial situation.
The author contends that only selected forms of public aid may constitute an active
source of enterprise financing, while other forms constitute the basis for restructuring
liabilities and shareholders’ equity but do not generate means of payment and thus have no
impact on enterprise development.
732_buch.indb 140
1/16/08 2:02:03 PM