Biznes a ekologia
Transkrypt
Biznes a ekologia
BIZNES A EKOLOGIA Postawy wobec ochrony środowiska Omówienie badania wykonanego przez PBS DGA SA, lipiec 2010 r. Wielkość firmy stanowi w wielu przypadkach kryterium silnie różnicujące działania przedsiębiorstw oraz przekonania top managementu. Wielkość firmy koreluje bowiem z szeregiem czynników, które determinują stopień związania firmy przez przepisy prawa w zakresie ekologii oraz sposób odnoszenia się firmy do norm prawnych i etycznych. Wśród tych czynników wymienić należy: skalę i zasięg działalności gospodarczej, możliwości finansowe, występowanie lub brak a) kultury korporacyjnej w zarządzaniu; b) skodyfikowanego systemu wartości firmy oraz ustalonej misji firmy. Dane prezentowane w podziale branżowym niejednokrotnie mogą nie podlegać łatwej interpretacji. Trzeba mieć jednak na względzie, iż branże zdefiniowane zostały szeroko i w ramach jednej kategorii analitycznej znaleźć się mogą firmy o bardzo różnej specyfice działalności, a zatem – w różnym stopniu podlegające przepisom ochrony środowiska. Badanie stanowi kontynuację i rozwinięcie projektu realizowanego w 2009 r. Część pytań z ubiegłorocznego badania została powtórzona w celu monitorowania ocen i śledzenia trendów. Warto podkreślić, że spadek zaangażowania w działalność ekologiczną dotyczy firm średnich, a przede wszystkim małych, które kryzys mógł dotknąć szczególnie silnie. O ile wcześniej przedsiębiorstwa z sektora produkcyjnego, transportu/telekomunikacji i handlu wyraźnie częściej podejmowały działania na rzecz ochrony środowiska, w tej edycji badania odsetek zaangażowanych firm we wszystkich branżach jest porównywalny. Podobnie jak w 2009 roku zauważamy, że firmy duże (92%) i średnie (84%) angażują się w działania proekologiczne wyraźnie częściej niż firmy małe (68%). Niewątpliwie przedsiębiorstwa o większym zatrudnieniu – z racji skali prowadzonej działalności – częściej podlegają przepisom ochrony środowiska. Ponad połowa (56%) respondentów zarządzających dużymi firmami określiła wpływ regulacji prawnych w tej dziedzinie na działalność firmy jako duży lub bardzo duży (analogiczne deklaracje złożyło 39% top managerów z firm średnich i tylko 25% z firm małych). Stopień związania przepisami prawa stanowi zatem pierwszy czynnik różnicujący częstość podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska. 88% firm określających ten stopień jako duży lub bardzo duży prowadzi działalność proekologiczną – dla porównania: analogiczny odsetek wśród firm, które prawodawstwo ekologiczne dotyczy w małym stopniu lub w ogóle, wyniósł 57%. Fundacja Green Cross Poland ul. Krucza 24/26 00-526 Warszawa tel. (0-22) 5223616 fax (0-22) 5223617 e-mail: [email protected] internet: www.greencrosspoland.org Również subiektywna ocena zarządzających co do stopnia wpływu działalności firmy na środowisko naturalne znajduje odzwierciedlenie w prowadzonej działalności proekologicznej. Firmy, których wpływ na otoczenie jest duży lub bardzo duży, aż w 89% podejmują działania na rzecz ochrony środowiska, podczas gdy firmy, których przedstawiciele twierdzą, że takie oddziaływanie w ogóle nie występuje – w połowie przypadków. Obszary, w których uwzględnione są działania na rzecz ochrony środowiska, różnią się w zależności od wielkości firmy. Zarządzający dużymi firmami rzadziej twierdzili (19%), że prowadzą działania proekologiczne w obrębie swojej podstawowej działalności zarobkowej niż przedstawiciele firm o mniejszym zatrudnieniu. Z drugiej jednak strony, częściej deklarowali bardziej holistyczne podejście do spraw ekologii – czyli włączanie jej do strategii firmy (59%) oraz budowanego wizerunku (39%). Firmy nie koncentrują się wyłącznie na działaniach mających na celu redukcję niekorzystnego wpływu na środowisko stwarzanego przez prowadzoną przez siebie działalność. Choć w istocie przeważają projekty wewnętrzne, realizowane przez 83% firm, to jednocześnie niemal 30% firm prowadzi działania proekologiczne ukierunkowane na zewnętrz. Z punktu widzenia rachunku ekonomicznego działania proekologiczne podzielić można na 2 typy: przynoszące korzyści podejmującej je firmie (np. związane z oszczędnością surowców, energii itp.) oraz nieopłacalne finansowo. Podejmowanie działań, które generują jedynie koszty wynikać może z konieczności przestrzegania norm prawnych lub świadomego wyboru firm zaangażowanych w ochronę środowiska. W zbadanej próbie przedsiębiorstw prawie ¾ podejmowało działania „opłacalne”, a niemal 2/3 – działania „nieopłacalne”. Firmy duże częściej realizowały zyskowne projekty ekologiczne niż firmy małe (85% vs 73%). Wynikać to może ze skuteczniejszej polityki ekologicznej prowadzonej przez te firmy. 60% top managerów uznaje, że ich firma odnosi wymierne korzyści w wyniku prowadzonych działań proekologicznych. Pod pojęciem „wymiernych korzyści” najczęściej kryją się oszczędności kosztowe (54%) oraz lepszy wizerunek firmy (31%). Dla firm dużych równie ważną co reputacja korzyścią jest zgodność z przepisami prawa – które, jak wiemy, dotyczą ich częściej niż mniejszych przedsiębiorstw. Zarządzający firmami 250+ częściej niż pozostali jako korzyść z działalności ekologicznej wskazywali także realizację wartości firmy, co może wskazywać na wyższy stopień zinternalizowania wartości ekologicznych w tego typu przedsiębiorstwach. Motywacja do podejmowania działań proekologicznych to przede wszystkim splot wymogów prawnych i rynkowych oraz wartości realizowanych przez firmę. W porównaniu z rokiem 2009 zarządzający istotnie rzadziej wskazywali zarówno presję zewnętrzną, jak i wartości firmy jako powód podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska. Należy jednak zauważyć, że w tej edycji badania respondenci podawali mniej złożone umotywowanie działalności ekologicznej – aż 71% wskazało tylko jedną przyczynę, podczas gdy w 2009 r. – 46%. Fundacja Green Cross Poland ul. Krucza 24/26 00-526 Warszawa tel. (0-22) 5223616 fax (0-22) 5223617 e-mail: [email protected] internet: www.greencrosspoland.org Sytuacja firmy w kontekście stopnia podlegania przepisom ochrony środowiska różnicuje motywację działań proekologicznych. W przedsiębiorstwach, w których wpływ prawa na działalność firmy jest duży lub bardzo duży, presja zewnętrzna jako przyczyna podejmowanych działań proekologicznych wskazywana jest przez 59% managerów – istotnie częściej niż w przypadku firm, których przepisy dotyczą w mniejszym stopniu (mniej więcej 40%). Realizowane wartości najczęściej są tymczasem wskazywane przez przedstawicieli firm, na które prawo ochrony środowiska wpływa w małym stopniu lub też w ogóle (45%). Wpływ presji zewnętrznej jest częstszy w przypadku firm dużych i średnich, ponieważ w większym stopniu podlegają one regulacjom prawnym. Dla przedsiębiorstw o zatrudnieniu powyżej 250 osób motywem działań proekologicznych podobnie często co realizowane wartości są względy ekonomiczne (27%). Z tych informacji wyłania się wizerunek dużych firm, które – podlegając uwarunkowaniom prawnym, posiadają jednocześnie dość silnie zakorzenione przekonania o swojej społecznej roli i konieczności ochrony środowiska. Na tej podstawie duże firmy wypracowują efektywny model biznesowy, który pozwala im zarówno być w zgodzie z prawem i swoimi wartościami, jak i czerpać zyski z podejmowanych działań. Koszty (35%) oraz brak korzyści finansowych (11%) to najczęściej wymieniana bariera dla prowadzenia działalności ekologicznej. W wypowiedziach badanych przewija się również wątek utrudnień natury administracyjno-prawnej (brak wsparcia władz – 9%, przepisy prawa -7%, biurokracja -4%). Zdaniem zarządzających ich firmę do podjęcia/zintensyfikowania działalności ekologicznej mogłyby zmotywować właśnie bodźce ekonomiczne w postaci dofinansowania przez władze publiczne (25%) czy też ulg podatkowych (23%). Kolejne 22% respondentów wskazało jako możliwą zachętę ogólnie pojętą opłacalność działań na rzecz ochrony środowiska. Co siódmą firmę, a wśród przedsiębiorstw dużych – co piątą, do działań proekologicznych skłoniłyby bardziej restrykcyjne przepisy. Częstość wskazań poszczególnych barier i bodźców dla działań na rzecz ochrony środowiska różni się, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, czy firma w chwili obecnej podejmuje już taką działalność. Przede wszystkim należy zwrócić tutaj uwagę, że firmy obecnie zaangażowane w działania na rzecz środowiska są bardziej świadome przeszkód i motywatorów dla działalności ekologicznej niż firmy niezaangażowane. Znajduje to wyraz zarówno w liczbie wskazywanych problemów/bodźców, jak i odsetku odpowiedzi „trudno powiedzieć”. Firmy nieco częściej wyrażają zainteresowanie podjęciem dialogu na tematy ekologiczne z innymi firmami (suma ocen 4 i 5 na 5-punktowej skali – 28%) oraz światem nauki (29%) niż organizacjami rządowymi czy pozarządowymi (po 23%). Skłonność podejmowania dialogu z każdą z zaproponowanych organizacji częściej przejawiają firmy duże oraz te, które już obecnie prowadzą działania na rzecz ochrony środowiska. Ponad połowa badanych nie wyraziła zainteresowania uczestnictwem w koalicji firm podejmujących wspólne inicjatywy ekologiczne i poddających się dobrowolnemu audytowi. Fundacja Green Cross Poland ul. Krucza 24/26 00-526 Warszawa tel. (0-22) 5223616 fax (0-22) 5223617 e-mail: [email protected] internet: www.greencrosspoland.org Tak jak w przypadku podejmowania dialogu w sprawach ekologicznych, zainteresowanie częściej wyrażały firmy już podejmujące działania proekologiczne (41% vs 26% wśród niezaangażowanych – suma odpowiedzi zdecydowanie tak i raczej tak). Zawiązanie koalicji firm było najbardziej atrakcyjne dla firm, których w znaczącym stopniu dotyczą przepisy związane z ochroną środowiska (49%). Niemal 40% zarządzających nie wie, jakimi działaniami organizacje ekologiczne mogłyby wspomóc działalność ich firmy na rzecz ochrony środowiska. Może to z jednej strony wynikać z braku potrzeby pomocy, z drugiej – z braku odpowiednich doświadczeń lub wiedzy o zakresie działań podejmowanych przez organizacje ekologiczne. Być może warto byłoby zatem dotrzeć do firm z informacją na temat form wsparcia oferowanych przez organizacje ekologiczne. Ogólnie najczęściej wskazywanymi rodzajami wsparcia było: ogólnie informowanie o tematach związanych z ochroną środowiska (24%) oraz udzielanie pomocy przy pozyskiwaniu funduszy na cele ekologiczne (19%). 31% top managerów nie potrafiło wskazać tematu konferencji ekologicznej, interesującego z punktu widzenia ich firmy. 8% wyraziło zaś przekonanie, że żaden temat nie byłby interesujący. Najczęściej wskazywany temat (22%) – informacje na temat ochrony środowiska – wydaje się zbyt ogólnikowy, aby posłużyć jako rekomendacja dla organizatorów konferencji. Tematami bardziej konkretnymi, którymi zainteresowanie wyraziło około 10 % firm, były: prawo a ekologia (szczególnie interesujące dla firm dużych), pozyskiwanie funduszy na cele ekologiczne oraz gospodarka odpadami. 10% badanych spontanicznie wymieniło korzyści z działalności proekologicznej jako ciekawy dla nich temat konferencji. 17% zaś wyraziło zainteresowanie udziałem w konferencji poświęconej tej tematyce. Uważamy, że przedstawione wyniki stwarzają nowe przesłanki do utworzenia sieci powiązań ludzi i organizacji, którym bliskie są konstruktywne i konsolidacyjne działania w dziedzinie ochrony środowiska, umożliwiające wypracowanie korzystnych porozumień. Fundacja Green Cross Poland ul. Krucza 24/26 00-526 Warszawa tel. (0-22) 5223616 fax (0-22) 5223617 e-mail: [email protected] internet: www.greencrosspoland.org