docPrzetrenowanie - Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej
download 
Reklamacja Transkrypt
Przetrenowanie - Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej
MEDYCYNA SPORTOWA 22 Z uwagi na niebywa∏y rozwój technologii treningu wspó∏czesnego sportu wyczynowego coraz cz´Êciej mamy do czynienia z zespo∏ami przecià˝eniowymi narzàdu ruchu, rzadziej z zespo∏ami przetrenowania. Te ostatnie sà niestety rozpoznawane zbyt póêno, stàd bardzo wa˝ne jest wczesne wykrywanie ich najwa˝niejszych objawów. Wiele czynników mo˝e usposabiaç do przetrenowania. Sà to: deficyt kaloryczny, odwodnienie, niedotlenienie wysokoÊciowe, zaburzenia snu, zespó∏ d∏ugu czasowego (jet lag). Najwi´ksze ryzyko rozwoju zespo∏u przetrenowania wyst´puje u osób uprawiajàcych sporty wytrzyma∏oÊciowe. Zagro˝eni sà zw∏aszcza m∏odzi sportowcy uprawiajàcy biegi d∏ugodystansowe oraz biegacze po 40. r.˝., startujàcy cz´sto w ró˝nego rodzaju maratonach. Bardzo podatni na przetrenowanie sà wyczynowi p∏ywacy oraz wieloboiÊci i triatloniÊci (zwani ironmenami). Kobiety sà bardziej podatne ni˝ m´˝czyêni. Niektórzy badacze porównujà zespó∏ przetrenowania do wypalenia zawodowego, oba zespo∏y cechuje bowiem podobny zespó∏ objawów, zw∏aszcza psychoemocjonalnych, choç czynniki sprawcze mogà si´ skrajnie ró˝niç. Nale˝y pami´taç, ˝e pod maskà zespo∏u przetrenowania u sportowców mogà kryç si´ inne schorzenia: infekcje wirusowe, anemia, niedoczynnoÊç tarczycy, mononukleoza, cukrzyca, niedobór ˝elaza, zespó∏ chronicznego zm´czenia, choroby psychiczne oraz uk∏adowe choroby mi´Êni. Przetrenowanie Objawy przetrenowania sà poczàtkowo niecharakterystyczne i trudno uchwytne Zespó∏ przetrenowania oznacza zmniejszenie zdolnoÊci wysi∏kowych sportowca spowodowane zbyt intensywnym i nieracjonalnym treningiem. Objawia si´ z∏ym samopoczuciem, zaburzeniami snu, spadkiem masy cia∏a, bólami mi´Êni, obni˝eniem sprawnoÊci psychoruchowej, niech´cià do treningu oraz stagnacjà lub obni˝eniem wyników sportowych. Wysi∏ek i wypoczynek sà nierozerwalnie ze sobà zwiàzane – stanowià ca∏oÊç decydujàcà o rozwoju odpowiednich mechanizmów adaptacyjnych. Niew∏aÊciwa medyczna kontrola treningu, nieznajomoÊç charakterystyki psychosomatycznej sportowca i jego mo˝liwoÊci wysi∏kowych mogà spowodowaç nieplanowane pogorszenie lub stagnacj´ wydolnoÊci zawodnika i jego wyników. Mo˝e tak si´ staç równie˝ w wyniku treningów intensywniejszych ni˝ zazwyczaj. To w∏aÊnie jest przetrenowanie. Do dziÊ niestety nie ma jednego wskaênika przetrenowania. Niektóre zmiany zachodzàce w organizmie sportowca wymieniono w ramce. W dzisiejszej diagnostyce jednak kluczowà rol´ zaczynajà odgrywaç testy psychologiczne. sywnoÊci lub zmianie Êrodków treningowych. Objawy przypominajà nieco nadczynnoÊç tarczycy, stàd u˝ywany czasem termin „przetrenowanie basedowe”. Stan ten charakteryzuje pobudzenie. Typ drugi to jakby zahamowanie procesów metabolicznych. Jest on trudny do rozpoznania z powodu wysoce niecharakterystycznych objawów. Wolno ust´puje nawet po zmniejszeniu obj´toÊci treningowej i stosowaniu Êrodków aktywizujàcych. W pewnym sensie przypomina chorob´ Addisona i dlatego historycznie nazywany by∏ przetrenowaniem addisonowym. DziÊ nazywamy go przetrenowaniem typu nowoczesnego, gdy˝ wyst´puje we wspó∏- Lek. Witold Furga∏, specjalista medycyny sportowej, rehabilitacji i organizacji ochrony zdrowia, sekretarz Zarzàdu G∏ównego PTMS, konsultant ds. medycyny sportowej województwa podkarpackiego czesnym, d∏ugotrwa∏ym systemie przygotowaƒ. Nie ustalono, czy te dwie formy przetrenowania sà wynikiem ró˝nych rodzajów zaburzeƒ organizmu. Wydaje si´, ˝e forma ,,wspó∏czulna” jest poczàtkowym etapem ,,przywspó∏czulnej” formy przetrenowania. W przesz∏oÊci, w zwiàzku z sezonowym uprawianiem poszczególnych dyscyplin sportu, rzadko dochodzi∏o do tej formy przetrenowania. PowszechnoÊç przetrenowania przywspó∏czulnego ma êród∏o w systemie rozbudowanych zawodów pucha- Typy przetrenowania JeÊli stres jest zbyt du˝y, podobnie jak obcià˝enia treningowe, rozwija si´ zespó∏ przetrenowania Tradycyjnie wyró˝nia si´ dwa typy, odzwierciedlajàce dwa rodzaje przecià˝enia uk∏adu autonomicznego (tabela). W przetrenowaniu pierwszego typu dominujà objawy ze strony uk∏adu wspó∏czulnego. Wyst´pujà one cz´Êciej u zawodników m∏odych, niedoÊwiadczonych, uprawiajàcych dyscypliny szybkoÊciowo-si∏owe. W przetrenowaniu drugiego typu mamy do czynienia z przewagà uk∏adu przywspó∏czulnego. Ten typ przetrenowania wyst´puje coraz cz´Êciej we wspó∏czesnym sporcie – przewa˝nie u sportowców starszych, trenujàcych dyscypliny wytrzyma∏oÊciowe. Podzia∏ taki jest przydatny w diagnostyce stanu przetrenowania. Przetrenowanie pierwszego typu jest doÊç ∏atwe do rozpoznania i stosunkowo szybko ust´puje po krótkiej przerwie w treningach, zmniejszeniu ich inten- fot. Mariola Godlewska fot. Mariola Godlewska Prof. dr hab. med. Krzysztof Klukowski, kierownik Katedry Fizjologii i Biochemii AWF w Warszawie Nr 12/2006 2 6 . 0 7 Przetrenowaniem sà zagro˝eni zw∏aszcza sportowcy uprawiajàcy dyscypliny wytrzyma∏oÊciowe BIOLOGICZNE WSKAèNIKI PRZETRENOWANIA WYDOLNOÂå FIZYCZNA: gorsza sprawnoÊç, motoryka, wolniejsza restytucja powysi∏kowa, mniejsza tolerancja obcià˝eƒ treningowych ANATOMICZNE: bolesnoÊç mi´Êni, ból okolicy l´dêwiowo-krzy˝owej, bóle przecià˝eniowe, z∏amania przecià˝eniowe i zapalenia Êci´gien FIZJOLOGICZNE: zmiany parametrów cia∏a, czynnoÊci uk∏adu krà˝enia, przesuni´cie punktu przegi´cia krzywej mleczanowej, zaburzenia ∏aknienia, zaburzenia ˝o∏àdkowo-jelitowe BIOCHEMICZNE: obni˝one st´˝enie hemoglobiny i ferrytyny, wzrost aktywnoÊci kinazy kreatynowej, gorsza tolerancja glukozy, obni˝one poziomy glikogenu w wàtrobie i mi´Êniach, ujemny bilans azotowy, wzrost st´˝enia mocznika, zaburzenia gospodar- ki aminokwasowej, podwy˝szone lub obni˝one st´˝enia katecholamin i kortyzolu, spadek st´˝enia Zn, Co, Al, Se, Cu oraz obni˝ona zawartoÊç zwiàzków mineralnych w tkance kostnej IMMUNOLOGICZNE: os∏abienie funkcji neutrofilów, aktywacja eozynofilów, zahamowanie syntezy IgG i IgM, podatnoÊç na infekcje górnych dróg oddechowych, alergie, opryszczk´, powi´kszenie w´z∏ów ch∏onnych, zahamowanie procesów gojenia PSYCHOLOGICZNE: l´k przed rywalizacjà, rezygnacja, apatia, spadek koncentracji, ∏atwoÊç rozpraszania uwagi, zmniejszona zdolnoÊç przetwarzania informacji, wzrost wra˝liwoÊci na stres (Êrodowiskowy i zwiàzany z treningiem), chwiejnoÊç emocjonalna, zwi´kszona pobudliwoÊç, zmiany osobowoÊci, obni˝ona samoocena, zaburzenia nastroju, utrata apetytu. MEDYCYNA SPORTOWA Nr 12/2006 2 6 . 0 7 Podobieƒstwa i ró˝nice w obrazie klinicznym przetrenowania I i II typu Objawy wspólne obni˝enie zdolnoÊci wysi∏kowych niepokój, nadmierne pobudzenie szybkie osiàganie zm´czenia brak motywacji podczas zawodów zwi´kszona podatnoÊç na infekcje zmniejszenie submaksymalnego i maksymalnego st´˝enia mleczanu Objawy ró˝nicujàce Uk∏ad wspó∏czulny Uk∏ad przywspó∏czulny zaburzenia snu spokojny sen wzrost spoczynkowej cz´stoÊci rytmu serca obni˝enie spoczynkowej cz´stoÊci rytmu serca wzrost ciÊnienia t´tniczego niskie ciÊnienie t´tnicze powolny powrót cz´stoÊci rytmu serca i ciÊnienia do wartoÊci prawid∏owych po wysi∏ku szybki powrót cz´stoÊci rytmu serca do wartoÊci spoczynkowych spadek ciÊnienia po pionizacji – – powysi∏kowa hipoglikemia – utrata pop´du p∏ciowego (m´˝czyêni), zanik miesiàczki – zaburzenia szlaków metabolicznych – zaburzenia funkcji oÊrodkowych szlaków ruchowych – niedobór w´glowodanów. rowych i rozgrywek, co wià˝e si´ z brakiem zró˝nicowania Êrodków treningowych i skróceniem czasu poÊwi´canego na przygotowanie ogólne. To równie˝ efekt braku czasu na wypoczynek i regeneracj´ organizmu. Przyczyny przetrenowania – upoÊledzenie przekaênictwa nerwowo-mi´Êniowego – miopatia – upoÊledzenie funkcji obwodowych receptorów β-adrenergicznych – zaburzenia osi podwzgórzowo-przysadkowej – nadmierne pobudzenie osi korowo-nadnerczowej fot. Mariola Godlewska Ka˝dy wysi∏ek fizyczny jest stresem dla organizmu. JeÊli stres jest zbyt du˝y, podobnie jak obcià˝enia treningowe, rozwija si´ zespó∏ przetrenowania. Wiele jest hipotez t∏umaczàcych jego rozwój. Najbardziej wiarygodna jest teoria o nak∏adaniu si´ wielorakich zaburzeƒ, takich jak: Nasz kulomiot Tomasz Majewski Leczenie zespo∏u przetrenowania Najskuteczniejszà formà leczenia zespo∏u przetrenowania jest d∏ugotrwa∏y odpoczynek. To, jak d∏ugo powinien trwaç, aby uzyskaç pe∏nà regeneracj´, jest kwestià spornà. W literaturze podaje si´ przedzia∏y od 2 tygodni do 6 miesi´cy. Stosowanie Êrodków farmakologicznych celem przyspieszenia powrotu do pe∏nej aktywnoÊci sportowej stoi w sprzecznoÊci z etykà i prawem w sporcie, a przede wszystkim niesie ryzyko dzia∏aƒ niepo˝àdanych. Najwa˝niejsze jest wi´c zapobieganie rozwojowi przetrenowania poprzez wspó∏prac´ cz∏onków zespo∏u szkoleniowego i pe∏ne zaufanie do zawodnika. Stan przetrenowania musi byç jak najszybciej rozpoznany i wnikliwie obserwowany przez samego sportowca. DoÊwiadczony zawodnik powinien znaç swój organizm na tyle, aby w∏aÊciwie interpretowaç p∏ynàce z niego sygna∏y. Nale˝y Êledziç wielkoÊç obcià˝eƒ treningowych, ich atrakcyjnoÊç i monotonnoÊç oraz analizowaç czas niezb´dny do wypoczynku i regeneracji. Trzeba bezwzgl´dnie przestrzegaç zasad w∏aÊciwego ˝ywienia i nawadniania organizmu, dostosowujàc je do obcià˝eƒ w uprawianej dyscyplinie i do stylu ˝ycia. 23 Nowe leki Losacor Opakowania po 30 lub 60 tabl. zawierajàcych 50 mg losartanu potasu. Lek wskazany w nadciÊnieniu t´tniczym w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami przeciwnadciÊnieniowymi. Podmiot odpowiedzialny: Biofarm sp. z o.o. Nowe ksià˝ki Algorytmy diagnostyczne w praktyce lekarza rodzinnego. Wydanie I polskie pod redakcjà Andrzeja Steciwki. Wydawnictwo Urban & Partner. Wroc∏aw 2006. 379 str. Kieszonkowy poradnik podzielony na 222 rozdzia∏y opisujàce schemat diagnostyki w najcz´stszych zaburzeniach (prezentuje podejÊcie „od odchylenia do rozpoznania”). Podaje najlepsze mo˝liwoÊci i badania pomocnicze – obrazowe i laboratoryjne – w najcz´stszych jednostkach chorobowych i objawach, przedstawiajàc zasady diagnostyki w postaci przejrzystych schematów. Ksià˝ka adresowana do studentów, sta˝ystów i lekarzy praktyków. PiÊmiennictwo Israel S. O przetrenowaniu z internistycznego i fizjologicznego punktu widzenia. Sport wyczynowy 1976;12:34 P∏atonow W. Wp∏yw ró˝nych obcià˝eƒ na przebieg procesów zm´czenia i odnowy. Sport wyczynowy 1980;3:3 Sidorowicz W. Zagadnienie przewlek∏ego przecià˝enia uk∏adu ruchu u zawodników wyczynowych. Materia∏y szkoleniowe PKOL 1964;6 Âwiderski G. Kliniczne i morfologiczne aspekty przem´czenia mi´Êni – problem medycyny sportowej. Sport wyczynowy 1976;7:37 Ronikier A. Fizjologia sportu. COS, Biblioteka trenera. Warszawa 2001 Gieremek K., Dec L. Zm´czenie i regeneracja si∏. Odnowa biologiczna. AWF Katowice 2000 Jaskólski A. Podstawy fizjologii wysi∏ku fizycznego. AWF Wroc∏aw 2002 Jegier A., Nazar K., Dziak A. Medycyna sportowa. PTMS 2005 Sekrety ortopedii (seria Sekrety). Wydanie I polskie pod redakcjà Artura Dziaka. Wydawnictwo Urban & Partner. Wroc∏aw 2006. 494 str. Ró˝ne zagadnienia ortopedyczne podzielono na rozdzia∏y, w których sà omawiane pod postacià pytaƒ i odpowiedzi. Forma uczàca myÊlenia, olbrzymia porcja wiedzy dostarczona w ∏atwy i przejrzysty, niezwykle praktyczny sposób. Chirurgia (seria Crash Course). Wydanie I polskie pod redakcjà Waldemara Kostewicza. Wydawnictwo Urban & Partner. Wroc∏aw 2006. 370 str. Podr´cznik przygotowujàcy do egzaminu z chirurgii. Niezwykle przejrzysta forma, liczne tabele, ryciny i zestawienia – pomyÊlane tak, aby zainteresowaç studenta i u∏atwiç nauk´. ✁ Prosz´ zakreÊliç jednà odpowiedê: 1. a) b) c) d) e) a) 1 i 3; b) 2 i 3; c) 3 i 4; d) 3, 4, 5; e) wszystkie 2. a) b) c) d) e) typ Basedowa typ Addisona Podpis a) b) Nr 12/2006 2. Typy przetrenowania ustanowione w oparciu o charakter zaburzeƒ autonomicznych to: 3. a) b) c) d) e) e) obni˝ona zdolnoÊç wysi∏kowa niska spoczynkowa cz´stoÊç rytmu serca i jej szybki powrót do wartoÊci spoczynkowych po wysi∏ku 3) zaburzenia snu 4) powysi∏kowa hipoglikemia 5) utrata pop´du p∏ciowego (m´˝czyêni), zanik miesiàczek Wska˝ zestaw odpowiedzi prawid∏owych: ✁ d) 1) 2) Akredytowany przez Polskie Towarzystwo Medycyny Spor towej c) 3. Objawy determinowane dysfunkcjà uk∏adu wspó∏czulnego w I typie przetrenowania to: Testowy Program Edukacyjny – Medycyna Sportowa b) to stan przewlek∏ego zm´czenia o podostrym przebiegu powstaje podczas intensywnego treningu przy stosowaniu nieadekwatnych przerw wypoczynkowych objawy sà ma∏o uchwytne i niecharakterystyczne nie ma jednoznacznego wskaênika przetrenowania wszystkie powy˝sze typ Hackneya prawid∏owe b i c prawid∏owe a i b Prosz´ wpisaç dane albo przybiç pieczàtk´ z adresem a) c) d) e) Imi´ i nazwisko: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e-mail: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . nr prawa wykonywania zawodu: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I specjalnoÊç: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . stopieƒ . . . . . . . . II specjalnoÊç: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . stopieƒ . . . . . . . . 1. Wska˝ prawdziwe stwierdzenia dotyczàce przetrenowania: Wyra˝am zgod´ na przetwarzanie moich danych osobowych przez Medical Tribune Polska Sp. z o.o. z siedzibà w Warszawie, ul. Gdaƒska 41, dla celów marketingowych, w tym dla marketingu produktów i us∏ug innych podmiotów. Zgadzam si´ na otrzymywanie informacji handlowych przesy∏anych Êrodkami komunikacji elektronicznej. Podane dane nie b´dà udost´pniane innym podmiotom (odbiorcom). Dane zosta∏y podane dobrowolnie. Ka˝dej osobie, której dane dotyczà, przys∏uguje prawo dost´pu do treÊci swoich danych i ich poprawiania. Za ka˝dà prawid∏owà odpowiedê przys∏uguje 0,2 pkt edukacyjnego. Prosimy o wype∏nienie karty odpowiedzi, wyci´cie jej i odes∏anie pocztà na podany adres. Odpowiedzi prosimy nadsy∏aç do 30 sierpnia 2006 r. (decyduje data stempla pocztowego). Pod koniec okresu rozliczeniowego ka˝dy z uczestników otrzyma certyfikat potwierdzajàcy liczb´ zdobytych punktów edukacyjnych. akredytowany przez Polskie Towarzystwo Medycyny Sportowej Kart´ nale˝y wyciàç i odes∏aç w kopercie na adres: Medical Tribune Polska Sp. z o.o., skr. pocztowa 53, 00-967 Warszawa Testowy program edukacyjny
