"Książki naszych dziadków. Inspiracje sprzed stu lat".

Wystawa "Książki naszych dziadków. Inspiracje sprzed stu lat".
Cele wystawy:
- Zaprezentowanie wydawnictw z XIX i pocz. XX w. jako odzwierciedlenia rzeczywistości tamtych
czasów.
- Promocja książki i czytelnictwa jako wartościowych form rozwoju myśli ludzkiej o bogatej i
długiej tradycji.
- Rozwijanie zainteresowań historycznych i poznawania dziejów Polski, regionu i swojej rodziny.
- Zachęcanie do aktywnego udziału w kulturze poprzez odwiedzanie bibliotek, muzeów, galerii
itp.
Komentarze do zgromadzonych eksponatów.
Gablota 1.
W gablocie tej mamy zgromadzone jedne z najstarszych wydawnictw. Są to książki wydawane
ok. połowy XIX w. Mamy tutaj również szczególnie cenne książki z ok. 1900 r. gdyż są to
pierwodruki czyli pierwsze wydania utworów np. S. Wyspiańskiego czy K. Tetmajera.
Zgromadzone są tutaj w większości dzieła literackie. Zakres tematyki utworów w dużej mierze
zależał od miejsca wydania. Na wystawie naturalnie najwięcej jest książek wydanych w Galicji
czyli w zaborze austriackim.
Gablota 2.
Książki tutaj pokazane są niejako kontynuacją zbiorów z gabloty 1., z tym, że tutaj mamy
zgromadzone pozycje naukowe lub popularno-naukowe o różnej tematyce. W znacznej mierze
są to książki historyczne, ale również opracowania z historii literatury, geografii czy tak jak
książka S. Witkiewicza opracowanie o sztuce współczesnej. Tematycznie są to więc zagadnienia,
które decydowały o kształtowaniu umysłów Polaków, podtrzymywały ich świadomość narodową
i nie pozwalały na całkowite zawładnięcie umysłami rodaków przez zaborców, a w wolnej Polsce
wyrabiały postawy patriotyczne i umiłowanie ojczyzny.
Gablota 3.
Przedstawia ona wydawnictwa naukowe z różnych dziedzin wiedzy, zwłaszcza biologii i ifizyki.
Jak wiadomo wiek XIX był okresem szczególnego rozwoju nauk przyrodniczych i technicznych.
Wszystkie zjawiska badane były w sposób bezpośredni, doświadczalny. Człowiek wierzył w
potęgę swojego rozumu i starał się go jak najlepiej wykorzystać. Jest to również okres wielkiego
postępu technicznego, wielu wynalazków, rozwoju przemysłu i spektakularnych budowli jak np.
kanał sueski czy wieża Eifla. W gablocie tej mamy właśnie wydawnictwa ilustrujące ten wielki
rozwój myśli techniczno-przyrodniczej, z dokładnymi opisami i ilustracjami np. roślin polnych,
anatomii człowieka itp.
Gablota 4.
Książki do nauczania. Pomimo, że Polska była podzielona między zaborców, to przecież wszędzie
toczyło się normalne życie i nauka szkolna była jednym z jego istotnych elementów. Wiek XIX to
czas, gdy nauka nie odbywała się już na zasadzie mistrz - uczeń. Oczywiście istniało jeszcze
nauczanie i wychowanie domowe (zwłaszcza wśród arystokracji i bogatego mieszczaństwa), ale
główny nurt edukacji odbywa się w ramach zorganizowanego, zinstytucjonalizowanego
szkolnictwa powszechnego. W związku z tym potrzeba było profesjonalnie przygotowanych
nauczycieli, którzy umieli by realizować założony przez władze szkolne program.
Gablota 5.
Podręczniki szkolne dla uczniów. Tak jak nauczyciel miał pomoc przy nauczaniu, tak i uczeń mógł
już korzystać z przeznaczonego dla siebie podręcznika. Produkcja drukarska była już na tyle
rozwinięta, że książka stała się osiągalna dla uczniów i słowo pisane mogło dosłownie trafić pod
strzechy. Mamy tutaj przykłady podręczników z różnych dziedzin nauki i różnych etapów
nauczania. Podstawowa nauka w szkołach powszechnych ograniczała się często do nauki
czytania, pisania i rachunków. Trzeba także zwrócić uwagę, że dawne gimnazjum, traktowane
jako szkoła średnia, w żadnym wypadku nie może być porównywane do obecnych szkół
gimnazjalnych.
Gablota 6.
Wszystkiego po trochę, ale po kolei.
Najpierw książki religijne, gdyż do czasów Polski Ludowej było rzeczą zupełnie naturalną, że
religia jest elementem codziennego życia i rzeczywistości domowej, szkolnej, publicznej nie
zamykającą się się tylko w kościołach i klasztorach. Tutaj mamy najstarszy eksponat naszej
wystawy - jest to wydany w Paryżu, w języku francuskim "Podręcznik chrześcijanina" z 1841 r.
Następnie mamy przykłady kilku pozycji przeznaczonych dla dzieci i młodzieży. Trzeba w tym
miejscu zaznaczyć, że w ogóle literatura dla dzieci i młodzieży na szerszą skalę rozwinęła się
dopiero w wieku XIX. Na wystawie mamy akurat przykłady już późniejsze, z okresu
międzywojennego.
Wiek XIX to również czas powstawania ogólnodostępnych publicznych bibliotek, które w
znacznym stopniu przyczyniły się do rozwoju czytelnictwa. Był to okres, gdy w wielu krajach
powstawały biblioteki narodowe, np. w Waszyngtonie, Rzymie, Atenach, a na ziemiach polskich
biblioteka Ossolińskich we Lwowie i biblioteka Raczyńskich w Poznaniu. Mamy tu zatem
przykłady książek, których tematem są właśnie książki i biblioteki.
Dalej prezentujemy wydawnictwa prawnicze czyli to, co jest podstawą organizacji państwa i jego
administracji. Żeby prawo obowiązywało i spełniało swoją rolę, nie wystarczy je uchwalić, ale
musi być ono przede wszystkim rozpowszechnione i znane poddanym. I w tym względzie książka
staje się nieocenionym sprzymierzeńcem.
Gablota 7.
Na zakończenie mamy jeszcze małą gablotkę z przykładami "twórczości własnej" czytelników i
uczniów czyli różnego rodzaju rysunki, dopiski, malunki, notatki itp. robione na kartach książek być może podczas nudnych lekcji. Znajdują się tu również przykłady przyborów szkolnych z
czasów międzywojennych, które ilustrują czym posługiwali się uczniowie w dawnej szkole.
Stolik.
Na stoliku na środku sali mamy jeszcze kilka wydawnictw zasługujących na uwagę jako
ciekawostki ze względu na samą treść publikacji lub format czy sposób wydania. Przeglądając je
można odnaleźć szkoły w swojej miejscowości istniejące przed wojną, znaleźć życzenia lub toast
do wygłoszenia na odpowiednią okazję, a także pośmiać się z dawnych, a jakże aktualnych
żartów i fraszek.
Klasa szkolna.
Ta niewielka aranżacja przedwojennej klasy szkolnej ma na celu wprowadzenie w klimat
rzeczywistości szkolnej sprzed 100 lat. Zapraszamy do spróbowania swych sił w kaligrafii pisząc
stalówką w obsadce lub gęsim piórkiem.