Wyjaśnienia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dotyczące

Wyjaśnienia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dotyczące

WYJAŚNIENIA
dotyczące organizacji i przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej w 2015 roku
1.
Ilekroć w „Wyjaśnieniach ...” jest mowa o:
1)
„kwalifikacji wojskowej” lub „kwalifikacji” – należy przez to rozumieć zespół czynności
określonych w art. 32 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 461, poz. 1101, poz. 1407, z 2013 r.
poz. 1445 i z 2014 r. poz. 619, poz. 773, poz. 852 i poz. 1355), zwanej dalej także „ustawą”;
2)
„osobie” lub „osobach” – należy przez to rozumieć mężczyzn i kobiety podlegające,
stosownie do art. 32 ust. 1 - 3 i art. 48 ust. 1 ustawy, obowiązkowi kwalifikacji wojskowej
albo mające prawo, stosownie do art. 32 ust. 4 ustawy, stawienia się do kwalifikacji;
3)
„staroście” – należy przez to rozumieć starostę lub prezydenta miasta na prawach powiatu,
właściwego ze względu na miejsce przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej;
4)
„wójcie” – należy przez to rozumieć wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego
ze względu na miejsce pobytu stałego osoby lub jej pobytu czasowego trwającego ponad
trzy miesiące;
5)
„powiecie” – należy przez to rozumieć powiat lub miasto na prawach powiatu, właściwe
ze względu na miejsce przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej;
6)
„gminie” – należy przez to rozumieć gminę, miasto, a także miasto i gminę właściwą
ze względu na miejsce pobytu stałego osoby lub jej pobytu czasowego trwającego ponad
trzy miesiące.
2.
Zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Ministra Obrony Narodowej
z dnia 6 listopada 2014 r. w sprawie przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej w 2015 r.
(Dz. U. z dnia 17 listopada 2014 r., poz. 1595), termin przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej na
terytorium państwa ustalony został na okres od dnia 2 lutego do dnia 30 kwietnia.
3.
Termin ogłoszenia kwalifikacji wojskowej na terytorium państwa został wyznaczony na dzień
16 stycznia 2014 roku (§ 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia).
I.
ORGANIZACJA KWALIFIKACJI WOJSKOWEJ
4.
Do kwalifikacji wojskowej stosuje się przepisy:
1)
ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 461, poz. 1101, poz. 1407, z 2013 r. poz. 1445 i z 2014 r.
poz. 619, poz. 773, poz. 852 i poz. 1355);
2)
ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885,
poz. 938 i poz. 1646 oraz z 2014 r. poz. 379, poz. 911 i poz. 1146);
3)
ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U.
z 2013 r. poz. 267 i z 2014 r., poz. 183), zwanej dalej „k.p.a.”;
4)
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 listopada 2009 r. w sprawie komisji lekarskich
orzekających o stopniu zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających się
do kwalifikacji wojskowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 735);
5)
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 stycznia 2012 r. w sprawie sposobu ustalania
dodatkowego wynagrodzenia osób wchodzących w skład komisji lekarskich oraz
pracowników średniego personelu medycznego wyznaczonych do powiatowych komisji
lekarskich orzekających o stopniu zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających
się do kwalifikacji wojskowej (Dz. U. z 2012 r., poz. 51);
6)
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 marca 2010 r. w sprawie wskazania grup kobiet
poddawanych obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej (Dz. U. Nr 54,
poz. 321);
7)
rozporządzenia
Ministra
Spraw Wewnętrznych i Ministra Obrony Narodowej
z dnia 6 listopada 2014 r. w sprawie przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej w 2015 r.
(Dz. U. poz. 1595);
8)
rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministra Obrony
Narodowej z dnia 23 listopada 2009 r. w sprawie kwalifikacji wojskowej (Dz. U. Nr 202,
poz. 1566, Nr 226, poz. 1834 i z 2012 r. poz. 68), zwanego dalej „rozporządzeniem”;
9)
rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 czerwca 2004 r. w sprawie orzekania
o zdolności do czynnej służby wojskowej oraz trybu postępowania wojskowych komisji
lekarskich w tych sprawach (Dz. U. Nr 151, poz. 1595, z 2006 r. Nr 211, poz. 1557,
z 2009 r. Nr 106, poz. 886, z 2011 r. Nr 6, poz. 24 oraz z 2012 r., poz. 548).
5.
Kwalifikację przeprowadza się według wojewódzkiego planu kwalifikacji wojskowej (§ 8 ust. 1
rozporządzenia), który obejmuje:
1)
liczbę osób wzywanych do kwalifikacji wojskowej z poszczególnych gmin województwa;
2)
terminarz i liczbę osób zobowiązanych do stawienia się w każdym dniu przed wójtem,
powiatową komisją lekarską, zwaną także dalej w skrócie „PKLek” oraz wojskowym
komendantem uzupełnień, zwanym także dalej w skrócie „WKU”. Wskazanym byłoby
stosowanie zasady planowania wzywania do kwalifikacji wojskowej od 30 do 45 osób
dziennie. Wzywanie winno być rozłożone w czasie, uwzględniać miejscowe uwarunkowania
komunikacyjne oraz równomiernie obciążać wszystkie godziny pracy PKLek w danym dniu.
Za określaniem w wezwaniach różnych godzin stawiennictwa winny przemawiać także
względy organizacyjne i porządkowe;
Strona 2 z 18
3)
wydzielone dni dla przeprowadzenia badań lekarskich wyłącznie kobiet. W dniach tych
nie mogą być przeprowadzane badania lekarskie mężczyzn;
4)
liczbę osób do zatrudnienia w poszczególnych PKLek, w celu zakładania ewidencji
wojskowej i wprowadzania danych do tej ewidencji.
Wojewódzki plan kwalifikacji wojskowej winien uwzględniać również potrzebę równomiernego
obciążenia pracą poszczególnych PKLek na terenie województwa. Z tego względu wskazanym
byłoby ustalenie obowiązującej w całym województwie zasady, co do liczby osób planowanych
do wzywania każdego dnia do komisji, przy uwzględnieniu ustaleń określonych w pkt 2.
Wojewódzki plan kwalifikacji wojskowej sporządza się na podstawie pisemnych wniosków
wójtów oraz pisemnych wniosków WKU, przekazanych wojewodzie za pośrednictwem starostów
(§ 8 ust. 1, 3 i 4 rozporządzenia). Należy jednak podkreślić, iż ustawodawca (w art. 32a ust. 1
pkt 2 ustawy) wskazał starostę jako organ wyłącznie decydujący w sprawach zatrudniania do
tego celu osób (nie może być ich jednak więcej niż 4). Starosta nie jest zobowiązany, lecz może,
w ramach współpracy pomiędzy organami, uwzględniać sugestie w sprawie zatrudnienia
przy wprowadzaniu danych do ewidencji wojskowej i wydawania wojskowych dokumentów
osobistych, osób wskazywanych imiennie przez WKU, w szczególności takich, które dysponują
wystarczającą wiedzą teoretyczną i doświadczeniem z tego zakresu.
6.
Wójt wzywa do kwalifikacji wojskowej za pomocą dwóch rodzajów wezwań imiennych. Wzór
wezwania, określony w załączniku nr 1 do rozporządzenia stosuje się w celu wzywania osób,
o których mowa w art. 32 ust. 1 i 3 i art. 48 ust. 1 ustawy. Grupy osób wzywanych do kwalifikacji
wojskowej na podstawie ww. przepisów określone zostały w § 3 pkt 1-2 oraz pkt 3 lit. a i pkt 4
rozporządzenia powołanego w ust. 4, pkt 7. Wzór wezwania, określony w załączniku nr 2
do rozporządzenia, stosuje się wobec osób:
1)
o których mowa w art. 28 ust. 4 ustawy i występujących o zmianę ostatecznego orzeczenia
PKLek w trybie art. 28 ust. 4b. Z uwagi jednak na to, iż zgodnie z art. 47a ust. 3 ustawy
osoby, wobec których orzeczona została kat. „A” zdolności do czynnej służby wojskowej,
są z mocy prawa przenoszone do rezerwy, tryb wnioskowania określony w art. 28 ust. 4b
ustawy może dotyczyć wyłącznie osób, wobec których orzeczona została kategoria „B”
zdolności do czynnej służby wojskowej. Grupa osób wzywanych do kwalifikacji wojskowej
na podstawie ww. przepisów określona została w § 3 pkt 3 lit. b rozporządzenia
powołanego w ust. 4, pkt 7;
2)
o których mowa w art. 32 ust. 4 ustawy (§ 3 pkt 5 rozporządzenia powołanego w ust. 4,
pkt 7).
7.
Wzywaniu do kwalifikacji wojskowej podlegają osoby, o których mowa w rozporządzeniu
wskazanym w ust. 4 pkt 7. Udokumentowane wnioski osób, o których mowa w § 3 pkt 3 lit. b
Strona 3 z 18
i pkt 5 ww. rozporządzenia, wnoszone są za pośrednictwem WKU (art. 28 ust. 4b ustawy).
Na podstawie ww. wniosków, WKU sporządzają dodatkowe imienne zestawienia osób
podlegających kwalifikacji wojskowej, które przekazują wójtom w celu uzupełnienia list, a także
przewodniczącym PKLek. Należy mieć na uwadze, że wojskowi komendanci uzupełnień powinni
przekazać imienne wykazy osób nie później niż na czternaście dni przed ogłoszeniem kwalifikacji
wojskowej (§ 9 ust. 3 rozporządzenia). Dodatkowe imienne zestawienia osób, wnioskujących
o zmianę kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej, sporządzane w wyniku zgłoszeń
następujących w toku kwalifikacji, winny być przekazywane przez WKU systematycznie, w miarę
napływania wniosków. Ostatnie dodatkowe zestawienie imienne, wójt i przewodniczący PKLek
winni otrzymać nie później niż na czternaście dni przed zakończeniem urzędowania tej komisji
- § 9 ust 6 rozporządzenia (do osób, wobec których brak jest możliwości zachowania tego
terminu, znajdują zastosowanie przepisy art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy). W przypadku stawienia się
osoby, w celu ponownego orzeczenia zdolności do czynnej służby wojskowej, bezpośrednio
do przewodniczącego PKLek lub wójta, każdy z tych organów winien poinformować taką osobę
o potrzebie stawienia się w pierwszej kolejności do WKU lub jego przedstawiciela urzędującego
w miejscu przeprowadzania kwalifikacji i złożenia wniosku.
8.
Zgodnie z § 3 pkt 4 rozporządzenia wymienionego w ust. 4, pkt 7, do kwalifikacji wojskowej
w 2015 roku będą wzywane również kobiety. Warunki do badania lekarskiego kobiet powinny
odpowiadać wymogom określonym w § 19 rozporządzenia wskazanego w ust. 4 pkt 4, a także
w ust. 5 pkt 3 oraz ust. 15 i 46 „Wyjaśnień...” .
9.
W uzasadnionych przypadkach terminy stawiennictwa do kwalifikacji wojskowej należy
uzgadniać w trybie indywidualnym z osobami wezwanymi, jeżeli osoby takie zwrócą się
do organu wzywającego ze stosownym wnioskiem w tej sprawie.
10. Wobec osób, które nie stawiły się do kwalifikacji wojskowej bez uzasadnionej przyczyny stosuje
się, z urzędu lub na wniosek przewodniczącego PKLek lub WKU, środki przewidziane przepisami
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wójtowie, z mocy ustawy, są obowiązani
zarządzać przymusowe doprowadzanie przez Policję lub nakładać grzywnę w celu przymuszenia.
Zaniechanie złożenia wniosku o egzekucję administracyjną może nastąpić tylko wobec tych osób,
które, według dokonanych wcześniejszych ustaleń w postępowaniu wyjaśniającym,
nie przebywają w miejscu zameldowania (gdyż np. od szeregu lat przebywają za granicą) i z tego
powodu nie doręczono im wezwania imiennego (nie mogły zapoznać się również z treścią
obwieszczenia wojewody wzywającego do kwalifikacji wojskowej), tj. gdy obowiązek
stawiennictwa nie jest wymagalny. W razie nieskuteczności środków egzekucji administracyjnej
zastosowanie może znaleźć przepis art. 224 pkt 1 ustawy, w zakresie dotyczącym możliwości
Strona 4 z 18
ukarania karą ograniczenia wolności. Przepis ten odnosi się również do osób, które stawiając się
do kwalifikacji nie przedstawiają wymaganych dokumentów.
11. Rozporządzenie w § 13 i 14 konkretyzuje obowiązki starosty, wynikające z art. 35 ust. 2 ustawy,
w zakresie odpowiedzialności za przeprowadzenie kwalifikacji na obszarze powiatu oraz
przewiduje złożenie przez ten organ propozycji do planu przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej
(§ 13 pkt 1).
12. Starosta jest zobowiązany do zapewnienia lokalu dla PKLek, a także pomieszczenia wraz
z wyposażeniem niezbędnym przy wprowadzaniu danych do ewidencji wojskowej. W ramach
wyposażania pomieszczeń dla celów wprowadzania danych do ewidencji wojskowej, starosta
nie ma obowiązku dokonywania zakupów sprzętu komputerowego. Nie dostrzega się natomiast
przeciwwskazań dla użyczenia przez starostę dla powyższego celu, w ramach współpracy oraz
w miarę posiadanych możliwości, sprzętu będącego w dyspozycji starostwa powiatowego,
zwłaszcza w sytuacji, gdy transport takiego sprzętu do miejsca przeprowadzania kwalifikacji
z wojskowej komendy uzupełnień lub pozyskiwanie go z innego źródła nie znajdowałby
racjonalnego uzasadnienia. Pamiętać należy jednak o zapewnieniu ochrony danych osobowych
osób ujmowanych w ewidencji wojskowej.
13. Starostowie są obowiązani do przestrzegania zasady, że budżet kwalifikacji wojskowej (część 85,
dział 750, rozdział 75045 ustawy budżetowej), jest przeznaczony wyłącznie na cele bezpośrednio
związane z tym przedsięwzięciem. Zasady, wg których ustala się wysokość kwot dotacji
celowych oraz tryb ich przekazywania przez dysponentów części budżetowych dla jednostek
samorządu terytorialnego na zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, określone zostały
w sposób wyczerpujący w art. 129 i 150 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach
publicznych. Ustawodawca, w art. 150 ww. ustawy, wyposażył dysponenta części budżetowej
w mechanizm prawny pozwalający, w formie stosownej umowy, przyznawać racjonalnie dotacje
także na kwalifikację wojskową. Ponadto wypada wskazać, iż wojewoda posiada również
mechanizm sprawowania nadzoru nad właściwym wykorzystaniem przez starostę przyznanej,
na potrzeby kwalifikacji wojskowej dotacji celowej, określony w art. 37 ust. 2 ustawy. A zatem,
zawarcie odpowiednio sformułowanej umowy z jednostką samorządową oraz kontrola
wykonania tej umowy, pozwoli na określenie celowości wydatków ponoszonych
na kwalifikację wojskową, w zakresie realizowanym przez starostów. Pogłębiona analiza
przepisów art. 32a ust. 1 i 3 ustawy zdaje się wskazywać, iż wysokość dotacji celowej
na przygotowanie i przeprowadzenie kwalifikacji wojskowej, winna uwzględniać konieczność
sfinansowania przez starostę zadań, realizacja których zapewni organom uczestniczącym
w kwalifikacji wojskowej odpowiednie warunki do pracy oraz bezpieczeństwo, utrzymanie
porządku w lokalu, w którym przedsięwzięcie to jest realizowane a także właściwe prowadzenie
Strona 5 z 18
zajęć świetlicowych z osobami stawiającymi się do kwalifikacji wojskowej. Należy bowiem
zauważyć, iż zarówno ustawa, jak i wydane na jej podstawie rozporządzenia nie regulują
w sposób szczegółowy zasad wydatkowania i rozliczania dotacji celowej z budżetu państwa
na zorganizowanie i przeprowadzenie kwalifikacji wojskowej, jak również nie katalogują
materiałów i innych przedmiotów oraz usług, zakup których uznać można jako zasadny bądź
bezzasadny dla realizacji tego zadania. Istotnym jest zatem, aby ponoszone wydatki ściśle
wiązały się z koniecznością zrealizowania, postawionych w ustawie i aktach wykonawczych,
staroście zadań z zakresu organizacji i przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej oraz zostały
we właściwy sposób udokumentowane dowodami finansowymi.
14. Starosta (wyłącznie) jest uprawniony do zatrudnienia osoby do prowadzenia zajęć z osobami
zgłaszającymi się do kwalifikacji wojskowej. Przepisy prawa powszechnie obowiązującego
z zakresu organizacji i przeprowadzania kwalifikacji wojskowej nie normują natomiast zakresu
przedmiotowego prowadzonych zajęć, ani nie określają oprzyrządowania i wyposażenia lokalu,
w którym zajęcia te się odbywają. W związku z tym, dysponent części budżetowej (wojewoda),
może także określić we wspomnianej w ust. 13 umowie, wysokość kwoty dotacji, jaka może
zostać przyznana na oprzyrządowanie i realizację tych zajęć. Należy jednak mieć na uwadze,
iż dla wielu osób stawienie się do kwalifikacji wojskowej stanowi pierwszy kontakt z organami
administracji publicznej państwa i to w bardzo wrażliwej kwestii, jaką jest egzekwowanie
spełnienia obowiązku określonego w ustawie. W związku z tym należałoby mieć na uwadze
potrzebę wyposażania miejsc oczekiwania tych osób (np. świetlic) w sprzęt, przedmioty
i materiały umożliwiające kulturalne i racjonalne zajęcie podczas oczekiwania (niezależnie
od programu realizowanego przez osobę zatrudnioną do prowadzenia zajęć świetlicowych).
15. Organizując kwalifikację należy mieć na uwadze konieczność stworzenia warunków
do zachowania intymności przeprowadzanych badań lekarskich. Z tego też względu, charakter
działalności PKLek wymaga zapewnienia tym organom oddzielnych pomieszczeń. Stanowiska
pracy komisji winny być przygotowane w taki sposób, aby osoby poddawane badaniom
lekarskim mogły się rozbierać w celu odbycia badań, w sposób niekrępujący, bez możliwości
wglądu przez osoby nieupoważnione oraz aby dostęp do osób rozebranych posiadali wyłącznie
lekarze wchodzący w skład komisji (vide ust. 5 pkt 3 oraz ust. 8, 16 i 46 „Wyjaśnień …”).
16. Osoby, które kwestionują obowiązek poddania się badaniom lekarskim należy informować
o możliwości przeprowadzenia tych badań tylko w obecności lekarza (lekarzy), a także
o odpowiedzialności karnej w przypadku odmowy poddania się takim badaniom (art. 224 pkt 3
ustawy). Przepis karny ma zastosowanie również do osób, które nie wykonują badań
specjalistycznych, zleconych przez komisję lub nie zgłaszają się do komisji z wynikami
tych badań.
Strona 6 z 18
17. PKLek odbywają posiedzenia w terminach ustalonych w wojewódzkim planie kwalifikacji
wojskowej. Posiedzenia mogą być zarządzane przez przewodniczących PKLek również poza
wojewódzkim planem kwalifikacji wojskowej, w celu zakończenia rozpoczętego postępowania
(np. powrót osoby po wykonaniu dodatkowych badań lekarskich lub badań specjalistycznych,
obserwacji szpitalnej) lub konieczności ponownego rozpatrzenia sprawy na skutek
jej przekazania przez wojewódzką komisję lekarską, albo potrzeby wszczęcia postępowania
z urzędu (art. 28 ust. 4 i 4d ustawy). Plan przedsięwzięć wojewódzkich komisji lekarskich,
związany ze sprawowaniem nadzoru nad działalnością PKLek, o którym mowa w art. 26 ust. 2a
ustawy, oraz wynikający z potrzeby wykonania czynności określonych w art. 28 ust. 2, powinien
być sporządzony jako odrębny dokument (nie należy go włączać do wojewódzkiego planu
kwalifikacji wojskowej).
18. Komisje lekarskie powołuje się w składach określonych w § 3-6 rozporządzenia wskazanego
w ust. 4, pkt 4. Kandydatów do powołania do składów PKLek przedstawia wojewodzie starosta
- § 13 pkt 1 lit. b rozporządzenia. Przy powoływaniu składów komisji lekarskich - przy nazwisku
lekarza należy podać jego specjalność, a w przypadku wojewódzkiej komisji lekarskiej - również
stopień specjalizacji lub tytuł specjalizacyjny. Zasada ta dotyczy również osób powoływanych
do zastępczego pełnienia poszczególnych funkcji w komisji.
19. Do przeprowadzenia kwalifikacji wojskowej, na terenie województwa powołuje się: jedną
wojewódzką komisję lekarską (co zapewni jednolitość kryteriów nadzoru i orzecznictwa)
oraz niezbędną liczbę powiatowych komisji lekarskich.
20. Zasięg działania PKLek wyznaczają granice powiatu. W przypadkach uzasadnionych względami
organizacyjnymi, wojewoda może powołać na obszarze powiatu więcej niż jedną komisję
(§ 8 ust. 4 rozporządzenia powołanego w ust. 4, pkt 4), jeżeli jest to uzasadnione zwłaszcza liczbą
osób podlegających wezwaniu do kwalifikacji. Wojewoda może również powołać jedną PKLek
na obszarze obejmującym dwa lub więcej powiatów, gdy za takim rozwiązaniem przemawiają
względy organizacyjne i ekonomiczne (§ 8 ust. 5 ww. rozporządzenia).
21. Dokumentacja kwalifikacji wojskowej (komplet gminnych list osób podlegających obowiązkowi
stawienia się do kwalifikacji wojskowej, księgi orzeczeń lekarskich, akta spraw indywidualnych),
powinna być zabezpieczona w każdym dniu przed dostępem osób nieupoważnionych, w tym
także po zakończeniu pracy komisji lekarskiej. Dokumentację kwalifikacji wojskowej
po jej zakończeniu przechowuje starosta. W przypadku, gdy na obszarze powiatu zostanie
powołana więcej niż jedna PKLek - dokumentację przechowują odpowiednio: starosta lub wójt,
właściwy ze względu na siedzibę komisji.
Strona 7 z 18
22. Organizując szkolenia osób wchodzących w skład komisji lekarskich, wojewodowie mogą
skorzystać, za pośrednictwem szefów wojewódzkich sztabów wojskowych, z wiedzy
i doświadczenia lekarzy-orzeczników wojskowych komisji lekarskich, których można zapraszać
na te szkolenia w charakterze wykładowców (prelegentów, konsultantów), zwłaszcza w aspekcie
praktyki orzeczniczej na podstawie przepisów rozporządzenia powołanego w ust. 4, pkt 9.
Sugeruje się również korzystanie, w trakcie przedmiotowych szkoleń, z pomocy prawników,
specjalistów z zakresu prawa administracyjnego. Wynika to z trudności na jakie napotykają
zwłaszcza przewodniczący PKLek w formułowaniu uzasadnień do wydawanych orzeczeń,
a przewodniczący wojewódzkich komisji lekarskich w poprawnym określaniu przyczyn
naruszenia prawa podczas postępowań prowadzonych z urzędu, co znajduje potwierdzenie
w przypadkach konieczności uchylania przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych
orzeczeń wojewódzkich komisji lekarskich, wydanych w trybie nadzoru na skutek odwołań
wnoszonych przez osoby podlegające obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej.
23. Obwieszczenia o kwalifikacji powinny odpowiadać wymogom określonym w § 3 ust. 2
rozporządzenia i należy je rozplakatować najpóźniej w dniu 16 stycznia 2015 r., w miejscach
publicznych, najbardziej uczęszczanych i widocznych, w sposób przyjęty na danym terenie.
Wskazanym byłoby pewną liczbę obwieszczeń rozplakatować dodatkowo na 2 do 3 dni przed
rozpoczęciem kwalifikacji na terenie każdego powiatu.
II.
EWIDENCJA OSÓB PODLEGAJĄCYCH KWALIFIKACJI WOJSKOWEJ
24. Na mocy art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 roku o zmianie ustawy o ewidencji ludności
i dowodach osobistych oraz niektórych innych ustaw zniesiony został obowiązek okazywania
wojskowego dokumentu osobistego podczas dopełniania obowiązku meldunkowego przez
osoby, którym dokument taki został wydany. Skutkiem tego może być brak informacji
w urzędach gmin, (miast i gmin, miast) o stosunku do powszechnego obowiązku obrony osób
20-24-letnich, szczególnie tej grupy, która w wieku 19 lat nie dopełniła powinności
stawiennictwa do kwalifikacji wojskowej. Mając powyższe na względzie, ze wszech miar
zasadnym byłoby skorygowanie przez wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), obiegu
informacji w urzędach w taki sposób, aby komórka właściwa w sprawach obronnych była
na bieżąco informowana o faktach dopełniania obowiązku meldunkowego przez osoby
20-24-letnie, i miała możliwość uzyskania informacji od takich osób o ich stosunku
do powszechnego obowiązku obrony (np. w formie stosownego oświadczenia). Alternatywnym
rozwiązaniem mogłoby być stworzenie możliwości zwrócenia się przez komórkę właściwą
w sprawach obronnych do urzędu w miejscu poprzedniego zameldowania osoby zmieniającej
miejsce pobytu w celu uzyskania informacji o jej stosunku do powszechnego obowiązku obrony.
Strona 8 z 18
Tego rodzaju działania miałyby na celu ustalenie konieczności wzywania lub odstąpienia
od wzywania danej osoby do kwalifikacji wojskowej, a także realizacji zadania określonego
w art. 53 ust. 3 pkt 2 ustawy.
25. Listy osób podlegających obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej sporządza się
dla każdej gminy oddzielnie. Do sporządzania list osób 19-letnich powinny być wykorzystane
wydruki komputerowe dotyczące danych osobowych mężczyzn urodzonych w 1996 roku. Treść
wydruków należy skonfrontować z danymi źródłowymi (tj. z rejestrami osób objętych rejestracją
i wykazami osób o nieuregulowanym stosunku do powszechnego obowiązku obrony), dokonać
ich aktualizacji (skreśleń bądź uzupełnień). Dopiero po dokonaniu tych czynności należy
ponumerować listę, pomijając osoby skreślone. Pozwoli to zminimalizować liczbę błędów przy
sporządzaniu wykazu, wykazywanych w poz. 8c sprawozdania z wyników pracy komisji
lekarskich. W przypadku zbyt dużej rozbieżności między danymi zawartymi w wydrukach
komputerowych, a danymi źródłowymi, listy osób 19-letnich mogą zostać sporządzone
sposobem tradycyjnym.
26. Na listę osób podlegających obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej wpisuje się
wszystkich mężczyzn urodzonych w 1996 roku, mężczyzn starszych, figurujących w wykazach
osób o nieuregulowanym stosunku do powszechnego obowiązku obrony oraz osoby wykazane
przez WKU. Na liście nie ujmuje się osób, które w okresie pomiędzy ujęciem ich do rejestru osób
objętych rejestracją, a wpisaniem na listę wymeldowały się z pobytu stałego lub pobytu
czasowego trwającego ponad 3 miesiące. Wykaz może być uzupełniany w czasie trwania
kwalifikacji wojskowej o osoby ujęte w dodatkowych zestawieniach, przekazywanych
przewodniczącemu PKLek (oraz właściwemu wójtowi) przez WKU, przy czym ostatnie
dodatkowe zestawienie nie powinno zostać przekazane później niż na 14 dni przed
zakończeniem urzędowania komisji (§ 9 ust. 6 rozporządzenia).
27. Listę osób podlegających obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej sporządza wójt
w 2 egzemplarzach, na podstawie rejestru osób objętych rejestracją i wykazu osób
o nieuregulowanym stosunku do powszechnego obowiązku obrony oraz imiennego zestawienia
osób, przekazanego przez WKU – z wykorzystaniem danych osobowych z ewidencji ludności,
według wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do rozporządzenia. Jeden egzemplarz listy osób
podlegających obowiązkowi stawienia się do kwalifikacji wojskowej, podpisany przez wójta,
przekazuje się przewodniczącemu PKLek. Listę sporządza się zgodnie z art. 32 ust. 9 ustawy.
28. PKLek posługuje się kompletem list sporządzonych przez wójta. Dokonywanie wpisów
w poszczególnych rubrykach list, a także w księdze orzeczeń lekarskich należy do sekretarza
komisji (§ 13 ust. 5 rozporządzenia wymienionego w ust. 4, pkt 4 ).
Strona 9 z 18
29. Dokumentację gminną (w tym egzemplarz listy osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji
wojskowej pozostający w gminie) prowadzi pracownik urzędu gminy, oddelegowany przez wójta,
dyżurujący w lokalu komisji w dniach przewidzianych w wojewódzkim planie kwalifikacji
wojskowej dla danej gminy (§ 12 rozporządzenia).
30. Wójt właściwy ze względu na miejsce pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące
zawiadamia pisemnie, według wzoru stanowiącego załącznik nr 4 do rozporządzenia, w ciągu
3 dni wójta właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego o stawieniu się osoby
po raz pierwszy do kwalifikacji wojskowej (§ 11 ust. 1 rozporządzenia).
III. KOMISJE LEKARSKIE
31. Wojewódzka komisja lekarska (WKLek) jest organem odwoławczym oraz sprawuje nadzór nad
PKLek (art. 28 ust. 2 i art. 26 ust. 2a ustawy). Przepisy rozporządzenia powołanego w ust. 4,
pkt 4, nie limitują liczby osób powoływanych do zastępczego pełnienia poszczególnych funkcji
w komisjach, co umożliwia powołanie do zastępstw większej liczby osób (w szeregu województw
istnieje również możliwość wykorzystania pracowników placówek zamiejscowych urzędów
wojewódzkich). Ten stan rzeczy pozwala na odbywanie posiedzeń komisji na sesjach
wyjazdowych (dla załatwienia spraw osób podlegających obowiązkowi stawienia się
do kwalifikacji wojskowej z danego terenu), bez konieczności angażowania wyłącznie
„pierwszego” składu komisji wojewódzkiej.
32. Osoba powołana do pełnienia funkcji sekretarza komisji oraz średni personel medyczny wchodzą
do składu PKLek, z tym, że nie biorą udziału w głosowaniu przy orzekaniu o zdolności
do czynnej służby wojskowej osób podlegających kwalifikacji wojskowej (§ 14 ust. 3
rozporządzenia wymienionego w ust. 4, pkt 4).
33. Osobom wchodzącym w skład komisji lekarskich przysługuje wynagrodzenie za udział
w pracach w komisji, na zasadach i według stawek określonych w rozporządzeniu powołanym
w ust. 4, pkt 5. Zgodnie z art. 30 ust. 5 ustawy, koszty wynagrodzeń za udział w pracach komisji
lekarskich (w tym dodatkowego wynagrodzenia) pokrywane są z budżetu państwa, z części,
którą dysponuje wojewoda (część 85, dział 750, rozdział 75045). Oznacza to, że obowiązek
zaplanowania środków finansowych na wspomniane wynagrodzenia i ich wypłaty ciąży
na wojewodzie. Stosownie do art. 30 ust. 2 ustawy, „osobom wchodzącym w skład komisji
lekarskich, o których mowa w ust. 1, orzekających o stopniu zdolności do czynnej służby
wojskowej osób stawiających się do kwalifikacji wojskowej, oraz pracownikom średniego
personelu medycznego, o których mowa w ust. 1, przysługuje dodatkowe wynagrodzenie
za pracę związaną z określeniem zdolności tych osób do czynnej służby wojskowej, wykonywaną
Strona 10 z 18
poza godzinami pracy zawodowej, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia zgodnie z ust. 1.”
Na podstawie cytowanego przepisu dodatkowe wynagrodzenie przysługuje również sekretarzom
wojewódzkich i powiatowych komisji lekarskich. Zaznaczenia jednak wymaga, że dodatkowe
wynagrodzenie przysługuje jedynie w przypadku kumulatywnego spełnienia przesłanek
zakreślonych treścią przepisu art. 30 ust. 2 ustawy, a mianowicie wykonywania pracy związanej
z określeniem zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających się do kwalifikacji
wojskowej poza godzinami pracy zawodowej. W prawie polskim brak jest definicji pojęć „pracy
zawodowej” i „godzin pracy zawodowej”. Istnieje natomiast definicja „stosunku pracy”, zawarta
w art. 22 Kodeksu pracy. W przypadku sekretarzy PKLek będących, stosownie do przepisów
rozporządzenia, o którym mowa w ust. 4 pkt 4, pracownikami starostwa powiatowego (urzędu
miasta na prawach powiatu) lub urzędu gminy (w przypadku powołania na obszarze powiatu
więcej niż jednej PKLek) właściwego ze względu na siedzibę komisji, pod pojęciem tym należy
rozumieć pracę wykonywaną zgodnie z umową o pracę, na rzecz pracodawcy – starostwa
powiatowego (urzędu miasta na prawach powiatu) lub urzędu gminy. Z kolei określenie „godziny
pracy zawodowej” należy odnieść do pojęcia „rozkładu czasu pracy”, które z kolei należy
rozumieć jako sposób rozplanowania czasu pracy, w którym pracownik jest zobowiązany
pozostawać w dyspozycji pracodawcy w poszczególnych dniach i tygodniach okresu
rozliczeniowego. Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach
samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, z późn. zm.) rozkład czasu pracy zatrudnionych
w starostwie powiatowym określa regulamin pracy starostwa powiatowego (urzędu miasta
na prawach powiatu). Zaznaczenia jednocześnie wymaga, iż w odniesieniu do pracowników
samorządowych możliwe jest także ustalenie indywidualnego rozkładu czasu pracy (art. 142
Kodeksu pracy w zw. z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach
samorządowych), w ramach którego pracownik może mieć ustalone inne godziny rozpoczynania
i kończenia pracy, niż ogólnie przyjęte. Reasumując, sekretarzowi PKLek – pracownikowi
starostwa powiatowego (urzędu miasta na prawach powiatu), dodatkowe wynagrodzenie,
określone w art. 30 ust. 2 ustawy, będzie przysługiwało w przypadku spełnienia przesłanek
określonych w tym przepisie. Spełnienie przesłanki „wykonywania pracy związanej z określeniem
zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających się do kwalifikacji wojskowej poza
godzinami pracy zawodowej” należy rozpatrywać w odniesieniu do rozkładu czasu pracy
pracownika samorządowego powołanego do składu PKLek. Sposób obliczania należności z tytułu
dodatkowego wynagrodzenia za pracę w komisjach lekarskich orzekających o stopniu zdolności
do czynnej służby wojskowej osób stawiających się do kwalifikacji wojskowej jest określony
w § 3 rozporządzenia, o którym mowa w ust. 4, pkt 5. Czas trwania posiedzeń powiatowych
komisji lekarskich uzależniony jest przede wszystkim od liczby osób stawiających się przed
Strona 11 z 18
komisją w danym dniu. Obowiązujące przepisy prawa nie wypowiadają się bezpośrednio
na temat liczby osób, jaka winna być poddawania badaniom i orzecznictwu lekarskiemu w ciągu
jednego dnia trwania kwalifikacji wojskowej. Wprawdzie § 8 ust. 5 rozporządzenia zakreśla ramy
zakładające wzywanie do kwalifikacji wojskowej 30-45 osób dziennie, ale odnosi się to tylko
i wyłącznie do czynności wzywania tych osób na etapie planowania kwalifikacji wojskowej przez
wojewodę. Z doświadczenia wiadomo natomiast, iż pewna liczba osób nie stawia się
na wezwania z różnych powodów, część osób zgłasza się samorzutnie bez otrzymania wezwania,
w końcowym okresie kwalifikacji wojskowej w danym powiecie może pozostać do wezwania
mniej niż 30 osób na ostatni dzień. Ponadto norma ta nie zawsze musi być także przestrzegana
podczas przeprowadzania kwalifikacji wojskowej kobiet, bowiem w tym czasie nie wolno
prowadzić badań lekarskich mężczyzn. Niezależnie od powyższego, należy uwzględniać także
obowiązki i uprawnienia przewodniczącego PKLek do zarządzania posiedzeń komisji poza
wojewódzkim planem kwalifikacji wojskowej, w przypadkach przewidzianych w § 10
rozporządzenia powołanego w ust. 4 pkt 4. Tego rodzaju posiedzenia mogą mieć bardzo
ograniczony wymiar czasowy, podobnie jak posiedzenia WKLek, rozpatrującej zarówno sprawy
odwoławcze, jak i organizowane w celu sprawowania nadzoru, o którym mowa w art. 26 ust. 2a
ustawy.
34. W przypadku powołania do składu komisji lekarskiej lekarza zatrudnionego w zakładzie opieki
zdrowotnej (zoz) - podmiot ten (pracodawca) ma obowiązek udzielić lekarzowi zwolnienia
od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, jeżeli zachodzi konieczność udziału
w pracach komisji w godzinach pracy zawodowej; dotyczy to również pracowników średniego
personelu medycznego (art. 30 ust. 1 ustawy). Należy także mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 49
ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2011 r.
Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.1), lekarz wykonujący zawód ma obowiązek uczestnictwa
w pracach komisji lekarskich, określających zdolność osób do czynnej służby wojskowej.
35. Wynagrodzenie za czas zwolnienia, przypadający na pracę w komisji lekarskiej pokrywa się
z budżetu państwa, z części, którą dysponuje wojewoda. Należy jednak mieć na uwadze,
że przepisy nie zawierają ograniczenia co do możliwości powołania do składu komisji lekarskich
także lekarzy niezatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej. Wojewoda może więc powołać
do składu komisji np. lekarza prowadzącego prywatną praktykę, albo lekarza emerytowanego,
posiadającego prawo wykonywania zawodu lekarza. Należy jednak podkreślić, iż także w takich
przypadkach obowiązują: art. 30 ustawy oraz rozporządzenie powołane w ust. 4, pkt 5.
1
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U.: z 2011 r. Nr 112, poz. 654, i Nr 113, poz. 657, Nr 122, poz. 696, Nr 291,
poz. 1707, z 2012 r. poz. 95 i 1456, z 2013 r. poz. 1245 i poz. 1287 oraz z 2014 r. poz. 1004, poz. 1645 i poz. 1650.
Strona 12 z 18
36. Wojewodowie zlecają zakładom opieki zdrowotnej, zgodnie z art. 30 ust. 4 ustawy,
przeprowadzanie badań specjalistycznych osób podlegających obowiązkowi stawienia się
do kwalifikacji wojskowej. W razie niemożności zlecenia zakładom opieki zdrowotnej
przeprowadzenia badań specjalistycznych lub badań psychologicznych, wojewodowie mogą
zawierać umowy o przeprowadzenie takich badań z lekarzami prowadzącymi indywidualne
specjalistyczne praktyki lekarskie lub grupowe praktyki lekarskie oraz psychologami (art. 30 ust.
4a ustawy). Wstępnych ustaleń co do możliwości oraz kosztów przeprowadzania badań
specjalistycznych (w tym psychologicznych), a także obserwacji szpitalnej osób w zakładach
opieki zdrowotnej położonych na obszarze powiatu dokonuje starosta, który przedstawia
wojewodzie wyniki tych ustaleń (§ 13 pkt 1 lit. g rozporządzenia). Zlecając przeprowadzenie
badań specjalistycznych zakładowi opieki zdrowotnej, należy mieć na uwadze konieczność
zapewnienia właściwego poziomu tych badań oraz nakłady finansowe na ten cel (poziom
świadczonych usług medycznych i oferowane ceny). Ponadto należy uwzględnić również
odległość zakładu opieki zdrowotnej od siedziby komisji lekarskiej. Do umów na świadczenia
zdrowotne nie stosuje się przepisów o zamówieniach publicznych (art. 30 ust. 4b ustawy).
IV. ORZECZENIA KOMISJI LEKARSKICH
37. Wojewódzkie i powiatowe komisje lekarskie są, w rozumieniu ustawy, kolegialnymi organami
powołanymi do wykonania określonych zadań z zakresu administracji rządowej. Orzeczenia tych
komisji są decyzjami administracyjnymi. Decyzja powinna zatem zawierać: oznaczenie organu
administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy
prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy
od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby
upoważnionej do wydania decyzji (zgodnie z art. 107 § 1 k.p.a.). Orzeczenia komisji lekarskiej
podpisuje jej przewodniczący, członek komisji będący lekarzem oraz sekretarz komisji (zgodnie
z § 14 ust. 4 rozporządzenia wskazanego w ust. 4, pkt 4). Orzeczenie, nie zawierające
wyszczególnienia z imienia i nazwiska członków komisji oraz ich funkcji, lub nie podpisane przez
wszystkich wymienionych członków komisji, jest dotknięte wadą nieważności (art. 156 § 1 k.p.a.
- decyzja wydana z rażącym naruszeniem prawa).W przypadku, o którym mowa w art. 28 ust.4d
ustawy, decyzję podpisuje przewodniczący PKLek.
38. Osoby powołane do zastępowania przewodniczącego, członków lub sekretarza, wchodząc
do składu orzekającego komisji, mają uprawnienia odpowiednio: przewodniczącego, członka
lub sekretarza komisji (nie są zastępcami, lecz pełnią, tj. wykonują obowiązki wynikające
z poszczególnych funkcji). Orzeczenia komisji nie mogą zawierać zapisów, że w składzie komisji
(organu orzekającego) był np. zastępca przewodniczącego, lub np. zastępca sekretarza
(rozporządzenie wymienione w ust. 4, pkt 4 nie przewiduje funkcji zastępcy).
Strona 13 z 18
39. Podstawę prawną orzeczeń komisji lekarskich stanowią przepisy prawa materialnego (zawarte
w ustawie i w wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych). Przepis art. 7 (także
art. 10, 77 i 80) k.p.a. należy traktować jako dyrektywę postępowania przy ustalaniu stanów
faktycznych, zwłaszcza w sprawach, w których występuje element uznania administracyjnego.
Przepis ten jednakże nie stanowi samodzielnej podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Przepisy
proceduralne nie mogą bowiem zastępować norm prawa materialnego.
40. Podstawę prawną do wydania orzeczenia przez komisje lekarskie stanowią przepisy art. 26 ust. 1
w związku z art. 28 ust. 1 ustawy. Orzeczenie komisji lekarskiej powinno zawierać uzasadnienie
faktyczne i prawne. W uzasadnieniu prawnym orzeczenia należy podać kategorię zdolności
do czynnej służby wojskowej, określenie paragrafu i punktu wynikającego z „Wykazu chorób
i ułomności przy ocenie zdolności fizycznej i psychicznej do czynnej służby wojskowej oraz
do pełnienia takiej służby poza granicami państwa”, stanowiącego załącznik Nr 2
do rozporządzenia powołanego w ust. 4, pkt 9. W uzasadnieniu faktycznym orzeczenia należy
powołać się na przeprowadzone przez komisję lekarską badania, dokumentację medyczną
(jeśli została przedstawiona przez osobę stawiającą się do kwalifikacji wojskowej),
przeprowadzone badania specjalistyczne lub obserwację szpitalną (jeżeli osoba stawiającą się
do kwalifikacji wojskowej została na nie skierowana i je wykonała), na podstawie których
zakwalifikowano schorzenie do konkretnego paragrafu i punktu oraz zaliczono do jednej
z czterech kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej. Uzasadnienie powinno zawierać
wskazanie faktów, które komisja uznała za udowodnione, wszystkich dowodów, na których się
oparła, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówiła wiarygodności. Należy
pamiętać, że do określania kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających
się przed powiatowymi i wojewódzkimi komisjami lekarskimi, ma zastosowanie Grupa I –
kolumna czwarta „Wykazu...” wraz z objaśnieniami szczegółowymi. Uzasadnianie orzeczeń
komisji lekarskich sprowadzających się jedynie do wpisania paragrafu i punktu z „Wykazu …”
lub ograniczenie uzasadnienia do sformułowania – „zdrowy” albo „zdolny”, bez wskazania
schorzenia czy ułomności, nie jest zgodne z art. 107 § 1 i 3 k.p.a.
Wymóg uzasadniania orzeczeń komisji lekarskiej nie narusza obowiązku zachowania tajemnicy
lekarskiej (art. 40 powołanej ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza
dentysty). W przypadku schorzeń lub ułomności, które wymagają określenia w jakim stopniu
schorzenie bądź ułomność (ze względu na nasilenie, lub etap terapii) wpływa na sprawność
organizmu (upośledza „znacznie” czy „nieznacznie” lub nie upośledza), a w następstwie
- na zaliczenie do odpowiedniej kategorii zdolności do służby wojskowej, brak uzasadnienia
lub uzasadnienie lakoniczne (często niezrozumiałe dla osoby poddanej kwalifikacji wojskowej)
Strona 14 z 18
- może stanowić podstawę do wniesienia odwołania lub nawet zmiany tego orzeczenia w trybie
nadzoru. Szczegółowe uzasadnienie orzeczeń komisji wymagane jest również w sytuacji,
gdy rodzaj rozpoznanego schorzenia lub ułomności (zgodnie z „Wykazem …”) może być
zakwalifikowany do różnych kategorii np. „A”/„D”. Ponadto, przy orzekaniu o stopniu zdolności
osoby do czynnej służby wojskowej, komisje lekarskie mogą korzystać z możliwości określonej
w art. 30a ust. 3 ustawy.
41. Podstawę prawną orzeczeń WKLek wydanych w trybie nadzoru (z urzędu) stanowi odpowiednio:
art. 26 ust. 2a lub art. 28 ust. 2 zdanie drugie ustawy. Istotą postępowania WKLek
prowadzonego w trybie nadzoru, nie jest zmiana kategorii zdolności do czynnej służby
wojskowej, lecz zbadanie, czy orzeczenie PKLek w postępowaniu o określenie zdolności danej
osoby do czynnej służby wojskowej zostało wydane zgodnie z prawem. Uzasadnienie
merytoryczne orzeczenia wydanego w tym szczególnym trybie, musi zawierać wyraźne
wskazanie, jaki przepis prawa i w jakim zakresie został naruszony przez PKLek /naruszenie
prawa jest warunkiem ustawowym/. Dopiero stwierdzenie naruszenia przepisu prawa (i to
przepisu o istotnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia) pozwala na zmianę orzeczenia powiatowej
komisji lekarskiej z tego właśnie powodu. Odmienna interpretacja materiału dowodowego
w sprawie nie może stanowić przesłanki do zmiany orzeczenia w trybie nadzoru (z urzędu).
Jednocześnie WKLek, wskazując na naruszenie prawa jest obowiązana spowodować
naprawienie błędów powiatowej komisji lekarskiej przed wydaniem własnego orzeczenia.
Szczególnie istotnym jest konieczność zastosowania się do dyspozycji zawartych w niektórych
„wyjaśnieniach szczegółowych” do poszczególnych paragrafów i punktów „Wykazu chorób
i ułomności przy ocenie zdolności fizycznej i psychicznej do czynnej służby wojskowej oraz do
pełnienia takiej służby poza granicami państwa”, w myśl których przed orzeczeniem
określonego paragrafu i punktu, należy skierować osobę podlegającą kwalifikacji wojskowej
na wskazane w tych objaśnieniach badania dodatkowe. Niezastosowanie się do tych
dyspozycji może stanowić dla sądu podstawę do wyłączenia orzeczenia z obiegu prawnego.
Należy także mieć na uwadze aktualność badań lekarskich uwzględnianych przy orzekaniu
o stopniu zdolności do czynnej służby wojskowej. Stosownie bowiem do art. 26 ust. 1b ustawy,
osoba stawiająca się do kwalifikacji wojskowej ma obowiązek przedstawienia komisji lekarskiej
posiadanej
dokumentacji
medycznej,
w
tym
wyników
badań
specjalistycznych
przeprowadzonych w okresie dwunastu miesięcy przed dniem stawienia się do tej kwalifikacji.
Z tego też powodu wyniki badań specjalistycznych, także uzyskane w drodze urzędowej, na
których opiera się komisja lekarska, winny spełniać kryterium aktualności, określone
w powołanym przepisie. Prowadząc postępowanie w sprawie orzeczenia kategorii zdolności
do czynnej służby wojskowej, komisja lekarska jest obowiązana ściśle stosować się do art. 75
Strona 15 z 18
i 77 k.p.a., co oznacza konieczność rozpatrzenia wszystkich dokumentów medycznych, nie
tylko uzyskanych w trybie urzędowym (w tym także w wyniku skierowania danej osoby na
ekspertyzy), ale także przedkładanych przez osobę stawiającą się do kwalifikacji wojskowej
z jej inicjatywy oraz włączenia ich do akt sprawy. Przypomina się, iż zgodnie z art. 61 § 4 k.p.a.
o wszczęciu postępowania z urzędu przez WKLek w sprawie zmiany orzeczenia PKLek
z powodu naruszenia przepisów prawa, należy skutecznie powiadomić stronę postępowania
(osobę podlegającą kwalifikacji wojskowej), umożliwiając jej tym samym czynny udział w tym
postępowaniu. Samo wezwanie do stawienia się przed komisją nie czyni zadość wymogowi
art. 61 § 4 k.p.a. Czynny udział strony w postępowaniu administracyjnym zapewniają m.in.:
zawiadomienie o wszczęciu postępowania (art. 61 k.p.a.), prawo do wglądu do akt sprawy (art.
73 – 74 k.p.a.), prawo zgłaszania wniosków dowodowych (art. 75, 78, 90 i 95 k.p.a.), obowiązek
pouczenia strony o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu (art. 79 k.p.a.), prawo do
czynnego udziału w postępowaniu dowodowym (art. 79 § 2 i art. 95 k.p.a.), uznanie okoliczności
za udowodnioną po wypowiedzeniu się strony odnośnie tej okoliczności, prawo wypowiedzenia
się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań przed wydaniem decyzji.
Zatem strona winna zostać poinformowana o zebraniu całego materiału dowodowego
i możliwości zapoznania się z nim.
42. W księgach orzeczeń lekarskich ujmuje się dane osobowe tych osób, które znajdują się na liście
osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej.
43. Wojewódzkie i powiatowe komisje lekarskie, określając zdolność do czynnej służby wojskowej,
powinny w księgach orzeczeń lekarskich odnotować, czy i jakie dokumenty, dotyczące stanu
zdrowia, osoba podlegająca kwalifikacji wojskowej przedłożyła komisji (data dokumentu i fakty
lub wyniki badań wynikające z dokumentu). Niezależnie od wpisu, kserokopie dokumentów
należy włączyć do akt tej osoby. Są to bowiem dowody w sprawie, których odrzucenie przy
określaniu kategorii zdolności wymaga wyjaśnienia w uzasadnieniu wydanego orzeczenia.
W uzasadnieniu orzeczenia komisja ma obowiązek wymienić dokumenty medyczne,
na których się oparła oraz wskazać te dokumenty, których komisja nie uwzględniła
(z podaniem przyczyn ich odrzucenia) – art. 107 § 3 k.p.a.
44. Zgodnie z art. 26 ust. 1c ustawy osoby, w stosunku do których orzeczono stałą albo długotrwałą
niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, osoby całkowicie niezdolne do pracy
oraz niezdolne do samodzielnej egzystencji lub uznane za całkowicie niezdolne do pracy,
jak również zaliczone do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności albo o umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności, można nie poddawać badaniom lekarskim, jeżeli przedstawią
komisji wypis z treści orzeczenia stwierdzającego tę niezdolność lub niepełnosprawność,
na podstawie którego można określić zdolność tych osób do czynnej służby wojskowej.
Strona 16 z 18
Jeżeli jednak osoba spełniająca którąkolwiek z ww. przesłanek zażąda przeprowadzenia badania
przez PKLek, żądaniu takiemu należy zadośćuczynić (art. 4 ust. 3 ustawy).
45. Nie należy wzywać do stawienia się przed PKLek i poddawać badaniom lekarskim osób uznanych
jako czasowo niezdolne do czynnej służby wojskowej (kat. „B”), przed upływem okresu tej
niezdolności, chyba, że osoba taka sama ubiega się (tj. złożyła wniosek) o zmianę orzeczenia
na podstawie art. 28 ust. 4 ustawy, z powodu istotnych zmian w stanie zdrowia (w przypadku
stwierdzenia takich zmian, PKLek uchyla orzeczenie o zaliczeniu do kategorii „B” i orzeka
o stopniu zdolności tej osoby do służby wojskowej, na podstawie przeprowadzonych przez siebie
badań, wyników dodatkowych badań specjalistycznych lub obserwacji szpitalnej oraz w oparciu
o dokumentację medyczną przedstawioną ewentualnie przez tę osobę). W odniesieniu do osób,
wobec których orzeczona była uprzednio czasowa niezdolność do czynnej służby wojskowej
(kat. „B”) na okres 24 miesięcy od dnia badania, PKLek winny orzekać o zdolności (kat. „A”),
albo braku zdolności do czynnej służby wojskowej (kat. „D” lub „E”).
46. Osoby poddawane badaniom lekarskim mogą przebywać rozebrane wyłącznie w obecności
lekarzy składu orzekającego komisji lekarskiej.
47. Przypomina się, iż wojewódzkie i powiatowe komisje lekarskie są właściwe do określania
zdolności do czynnej służby wojskowej wyłącznie w stosunku do:
1)
osób, które w okresie 1 stycznia – 31 grudnia 2015 roku ukończyły lub ukończą 19 – 24 lata
życia, jeżeli nie stawiły się wcześniej do kwalifikacji wojskowej (lub ewentualnie
do wojskowej komisji lekarskiej) i nie posiadają orzeczonej kategorii zdolności do czynnej
służby wojskowej;
2)
osób, które ukończyły 18 lat życia i zamierzają ubiegać się o przyjęcie do służby wojskowej
w trybie ochotniczym, jeżeli jeszcze nie stawiły do kwalifikacji i nie posiadają określonej
kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej;
3)
osób, w stosunku do których powiatowe komisje lekarskie orzekły kategorię zdolności „B”
do czynnej służby wojskowej, a okres orzeczonej niezdolności upływa przed zakończeniem
urzędowania powiatowej komisji lekarskiej w danym roku;
4)
osób, w stosunku do których PKLek orzekły kategorię zdolności „B” do czynnej służby
wojskowej, jeżeli okres orzeczonej niezdolności upływa po zakończeniu urzędowania
powiatowej komisji lekarskiej w 2015 roku, a osoby te złożyły wnioski o zmianę tej kategorii
zdolności przed zakończeniem kwalifikacji wojskowej na danym terenie, w trybie art. 28
ust. 4 i 4b ustawy;
5)
osób, które posiadając orzeczoną kategorię zdolności do czynnej służby wojskowej „A”
odwołały się od orzeczenia powiatowej komisji lekarskiej, przed jego uprawomocnieniem się
Strona 17 z 18
albo jeżeli odwołanie, przed uprawomocnieniem się orzeczenia, wniósł wojskowy komendant
uzupełnień (art. 28 ust. 2 ustawy).
48. Osoby posiadające prawomocnie orzeczoną kategorię „D” (niezdolny do czynnej służby
wojskowej w czasie pokoju) oraz „E” (trwale i całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej
w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny), nie podlegają badaniom
i orzekaniu przez PKLek, także w przypadku, gdy same występują z wnioskami o takie
skierowanie (art. 28 ust. 4c ustawy).
V.
DOKUMENTACJA KWALIFIKACJI WOJSKOWEJ I SPRAWOZDAWCZOŚĆ
49. W terminie do dnia 20 stycznia 2015 r. należy przesłać do Departamentu Ratownictwa i Ochrony
Ludności Ministerstwa Spraw Wewnętrznych terminarz prac powiatowych komisji lekarskich
oraz dane dotyczące liczby osób podlegających obowiązkowi stawienia się do PKLek, które
zostały ujęte na listach (osobno: rocznik podstawowy, tj. 1996 i roczniki starsze).
50. W opisowej analizie wyników kwalifikacji wojskowej na terenie województwa należy
przedstawić informacje dotyczące w szczególności:
1)
stosowania środków egzekucji administracyjnej i stopnia skuteczności tych środków, w tym:
a)
liczby wniosków o nałożenie grzywny w celu przymuszenia,
b)
liczby wniosków o przymusowe doprowadzenie przez Policję i liczby osób
doprowadzonych (ocena skuteczności Policji w tym zakresie);
2)
liczby złożonych do prokuratury doniesień o popełnieniu czynu zabronionego, osobno:
z art. 224 pkt 1 i z art. 224 pkt 3 ustawy;
3)
trudności, w tym w stosowaniu i interpretacji prawa, jakie wystąpiły na terenie województwa
przy organizacji i podczas trwania kwalifikacji wojskowej.
51. O ważniejszych wydarzeniach, trudnościach w organizacji i przeprowadzaniu kwalifikacji
wojskowej, urzędy wojewódzkie powinny informować na bieżąco Departament Ratownictwa
i Ochrony Ludności MSW ul. Stefana Batorego 5, 02 – 591 Warszawa (tel. nr: 22/601-72-03,
22/621-45-67, fax. nr 22/845-67-65 lub e-mail: [email protected]).
Wykonano w Wydziale Spraw Obronnych DRiOL MSW.
Wykonał: W. Tomasik.
Strona 18 z 18