program kursu

Załącznik nr 1
do zarządzenia nr 77 Rektora
UŚ z dnia 27 grudnia 2004 r.
Program
KURSU PRZYGOTOWANIA PEDAGOGICZNEGO
L.p
Nazwa przedmiotu
Egz
po
sem
Liczba godzin dydaktycznych
sem. 1
w.
sem. 2
ć
w.
sem. 3
ć.
w.
sem. 4
ć.
w.
Forma
Ogółem
zalicz
liczba
godzin
ć.
1.
Psychologia rozwojowa
1
30
E
30
2.
Pedagogika społeczna z -
15
Z
15
20
E
20
Z
10
Z
10
E
30
Z
15
Z
10
E
100
Z
10
10
Z
15
15
Z
15
30
Z
30
elementami patologii
3.
Dydaktyka ogólna
1
4.
Prawo oświatowe
-
5.
Teoria wychowania
-
6.
Psychologia nauczania i 2
10
10
10
20
wychowania
7.
Diagnostyka
-
5
10
pedagogicznopsychologiczna
8.
Pedeutologia
-
9.
Dydaktyki przedmiotowe
4
10. Etyka
-
11. Elementy psychologii
-
10
30
30
40
10
5
społecznej
12. Organizacja środowiska wychowawczego szkoły
13. Emisja głosu
14.
Komunikacja
-
10
Z
10
-
10
Z
10
16. Aktywne metody pracy z -
10
Z
10
Z
10
interpersonalna w
sytuacjach edukacyjnych
15.
Metody twórczego
rozwiązywania problemów w
pracy nauczyciela
uczniem
17. Zasady bezpieczeństwa
18. Ogółem liczba godzin
-
10
80
10
30
50
5
85
20
70
350
dydaktycznych
1
19. Praktyki pedagogiczne
150
20. Łączna suma godzin
500
2
TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW
1. PSYCHOLOGIA
Psychologiczne koncepcje człowieka a interpretacja zachowań ucznia i sytuacji w szkole.
Wybrane teorie rozwoju człowieka i ich wpływ na praktykę szkolną. Techniki poznawania
uczniów oraz ograniczenia stosowanych technik. Kontekst psychologiczny w projektowaniu
procesów edukacyjnych.
Projektowanie działań wspomagających rozwój. Czynniki sprzyjające rozwojowi człowieka i
hamujące jego rozwój, stadia rozwojowe a zadania edukacyjne – możliwości kontroli
czynników wpływających na rozwój człowieka. Osobiste plany rozwojowe uczniów.
Projektowanie działań edukacyjnych w kontekście specjalnych potrzeb edukacyjnych
uczniów. Procesy poznawcze i emocjonalne w planowaniu i realizacji zadań dydaktycznych i
wychowawczych. Psychologia procesów decyzyjnych w pracy nauczyciela.
Realizacja. Interakcje człowiek dorosły – dziecko a interakcje nauczyciela – uczeń. Mowa i
porozumiewanie się w sytuacjach uczenia się i nauczania. Procesy poznawcze, emocjonalno –
motywacyjne oraz społeczne w toku kształcenia. Mechanizmy uczenia się a metody i strategie
nauczania. Przystosowanie emocjonalno – społeczne w grupie, w różnych relacjach
edukacyjnych. Konflikty i sposoby ich rozwiązywania w grupie rówieśniczej oraz w relacjach
nauczyciel – uczeń.
Ocenianie i ewaluacje. Psychologia różnic indywidualnych a praktyka. Ocenianie a
kształtowanie umiejętności uczenia się. Ocenianie pracy i osiągnięć uczniów o specjalnych
potrzebach edukacyjnych. Specyficzne problemy uczniów na danym poziomie nauczania
(szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna.) Rodzinne uwarunkowania
rozwoju
- możliwe modyfikowanie wpływu. Zaburzenia zachowań, możliwości działań
nauczycielskich w zakresie terapii oraz profilaktyki. Nauczyciel jako osoba ucząca się –
ewaluacja własnej pracy i osiągnięć.
Literatura:
Aronson E., Wilson T.D., Alert R.M., Psychologia społeczna. Serce i umysł, 1997.
Bee H., Psychologia rozwoju człowieka, 2004.
Berne E., W co grają ludzie, 1994.
Birkenbihl V., Sygnały ciała, 1998.
Dembo M., Stosowana psychologia wychowawcza, 2000.
3
Fontana D., Psychologia dla nauczycieli, 1995.
Fromm E., O sztuce miłości, 1997.
Goleman D., Inteligencja emocjonalna, 1998.
Hall C., Lindzey G., Teorie osobowości, 1990.
Harris T., W zgodzie z sobą i tobą, 1989.
Hassan S., Psychomanipulacja w sektach, 1997.
Kenrick D., Neuberg S., Cialdini R., Psychologia społeczna, 2002.
McKay., Davis M., Fanning P., Sztuka skuteczego porozumiewania sie, 2001.
Mietzel G., Wprowadzenie do psychologii, 1998.
Misztal M., Problematyka wartości w socjologii, 1980.
Myers D., Psychologia, 2003.
Oleś P., Psychologia przełomu połowy życia, 2000.
Peasa A., Język ciała, 1992.
Pervin L.A., Psychologia osobowości, 2002.
Przetacznik – Gierowska M., Makieło – Jarża G., Podstawy psychologii ogólnej, rozdz. XIII,
1988.
Psychologia rozwoju człowieka, red. Herwas – Napierala B., i Trempala J., 2003.
Psychologia, red. Strelau J., t. 1,2 i 3., 2000.
Romanowska – Łakomy H., Fenomen ludzkiej świętości. O sakralnych możliwościach
Człowieka. Składniki osobowości, rozdz. XI: Główne teorie osobowości, 2003.
Skynner R. i Cleese J., Zyć w rodzinie I przetrwać, 1992.
Tuohy D., Dusza szkoły – o tym co sprzyja zmianie i rozwojowi, Warszawa: Eneteaia, 2002.
Turner J., Helms D., Rozwój człowieka, 1999.
Wojcieszke B., Człowiek wśród ludzi, rozdz. 5: Postawy i wartości, 2002.
Zimbardo Ph., Ruch F., Psychologia i życie, 1998.
2. PEDAGOGIKA
Uwarunkowania, sytuacja wyjściowa i działania projektowe w edukacji. Myśl pedagogiczna i
współczesne
nauki
pedagogiczne.
Międzynarodowy
wymiar
edukacji.
Polityczne
uwarunkowania edukacji szkolnej. Koncepcje szkoły. Szkoła jako instytucja społeczna i
wychowawcza. Dobór, konstruowanie, modyfikowanie programów nauczania. Uczeń – jego
potrzeb i zainteresowania. Diagnozowanie sytuacji wyjściowej – uczeń i jego środowisko.
Projektowanie działań edukacyjnych. Prawo oświatowe w pracy szkoły i nauczycieli.
Realizacja. Teorie
kształcenia i wychowania w klasie szkolnej. Kierowanie procesem
kształcenia i wychowania ( kierowanie klasą szkolną, style i strategie kształcenia, klasa
4
szkolna jako środowisko uczenia się i wychowania). Materialne warunki nauczania i uczenia
się w klasie szkolnej. Podmiotowe czynniki interweniujące w proces kształcenia i
wychowania ( praca z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych, modyfikowanie
czynników środowiskowych, indywidualizacja.)
Środowisko społeczne ucznia. Tworzenie klimatu wychowawczego w szkole. Współpraca z
rodzicami. Praca z grupą rówieśniczą. Pozaszkolne instytucje wychowawcze i resocjalizacja.
Instytucje upowszechnienia kultury – współpraca ze szkołą. Wychowawcza praca szkoły poza
szkołą. Współpraca szkoły z pozaszkolnym instytucjami wychowawczymi. Edukacyjny
wpływ mediów – potrzeba oraz sposoby modyfikowanie tego wpływu. Modyfikowanie
aktywności uczniów w podkulturach młodzieży.
Ocenianie i ewaluacja. Ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów. Badania i modyfikowanie
czynników wyznaczających osiągnięcia uczniów. Instytucje diagnozowania osiągnięć
uczniów. Współdziałanie nauczyciela, uczniów, rodziców oraz szkoły z instytucjami pomocy
pedagogicznej. Rodzaje czynników warunkujących zmianę pedagogiczną - związanych z
uczniem, nauczycielem i szkołą. Ocenianie w kontekście sytuacyjnych pozaszkolnych w
jakich znajduje się i może się znajdować uczeń.
Działania nauczyciela na rzecz własnego rozwoju. Kompetencje nauczyciela. Osobiste
koncepcje pedagogiczne nauczyciela. Nauczycielskie samospełniające się przepowiednie.
Badania własnej praktyki oraz poddawanie jej krytyce przez własne publikacje. Tworzenie
własnych koncepcji pedagogicznych na podstawie krytycznej refleksji nad aktualnym stanem
wiedzy. Tworzenie projektów i planów własnego rozwoju zawodowego. Jakość pracy szkoly
i jej mierzenie. Podejmowanie indywidualnych i zespołowych działań na rzecz podnoszenia
jakości pracy szkoły.
Literatura:
Denek K., Koszczyc T., Lewandowski M., Edukacja jutra, X Tatrzańskie seminarium
naukowe, Wrocław 2004.
Jarosz Ewa, Przemoc wobec dzieci. Relacje środowisk szkolnych, Katowice 1998.
Jędrzejowski M., Młodzież a subkultury, Warszawa 1979.
Kurdybacha Ł. ( red.), Historia wychowania, Warszawa 1967.
Kawula S., Brągiel J., Janke A.W., Pedagogika rodziny, Toruń 2004.
Kwieciński Z., Śliwierski B., Pedagogika, Warszawa 2004.
Meighan R., Socjologia edukacji, Toruń 1993.
5
Nowak A., Wysocka T., Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie.
Elementy patologii społecznej, Katowice 2001.
Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe.
Warszawa 2001.
Pituła B., Postrzeganie nauczyciela w wybranych koncepcjach jego kształtowania. Katowice
1999.
Radziewicz – Winnicki A. (red.), Pedagogika społeczna u schyłku XX w., Katowice 1992.
Radziewicz – Winnicki A. (red), Problemy i tendencje rozwojowe we współczesnej
pedagogice społecznej w Polsce. Katowice 1995.
Wilk T., Edukacja, wartości i style życia reprezentowane przez współczesną młodzież w
Polsce w odmiennych regionach gospodarczych, Kraków 2003.
Wołoszyn S., Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Warszawa 1965.
3. DYDAKTYKA PRZEDMIOTOWA
Przedmiot nauczania – jego zadania i konteksty psychologiczne, społeczne oraz polityczne.
Znaczenie przedmiotu w życiu codziennym i zawodowym. Miejsce danego przedmiotu wśród
innych przedmiotów nauczania. Odniesienie przedmiotu do dyscypliny i dziedziny naukowej.
Przedmiot w kontekście intelektualnej i moralnej sylwetki absolwenta szkoły. Tradycje
nauczania przedmiotu.
Nakład pracy i uzdolnienia w uczeniu się przedmiotu. Charakterystyka głównych operacji
umysłowych w uczeniu się przedmiotu.
Projektowanie procesu kształcenia. Źródła i struktura wiedzy przedmiotowej. Budowanie
rozkładu materiału. Sytuacje wychowawcze w toku nauczania przedmiotowego – każdy
nauczyciel wychowawcą. Formułowanie celów edukacyjnych w dziedzinie danego
przedmiotu. Uwarunkowania dla formułowanych celów. Dobór strategii, form i środków
kształcenia. Projektowanie środowiska materialnego lekcji. Plan i projekt a konspekt.
Strategie i metody w kontekście zakładanych celów, materiału nauczania oraz cech uczniów.
Kształtowanie pojęć, zasad, postaw, umiejętności praktycznych oraz rozwiązywania
problemów.
Rozwijanie
umiejętności
operowania
zdobytą
wiedzą.
Kształtowanie
kompetencji kluczowych w danym przedmiocie. Rozwijanie kompetencji czytelniczych.
Wykorzystanie technologii informacyjnej w nauczaniu ( prowadzeniu zajęć). Praca badawcza
6
ucznia. Zajęcia pozaszkolne. Indywidualizacja i praca grupowa w metodzie projektów.
Metody nauczyciela a uzdolnienia uczniów. Ocenianie i jego rodzaje.
Plan lekcji. Formalna struktura lekcji jako jednostki metodycznej. Sytuacje wpływające na
przebieg lekcji. Typy lekcji oraz spotykane nauczycielskie i uczniowskie rytuały lekcji.
Ocenianie na lekcji, także w kontekście integracji oraz korelacji przedmiotowej. Ewaluacja.
Dokumentowanie przebiegu lekcji. Lekcje indywidualne. Rodzice na lekcjach. Wykorzystanie
czasu lekcji przez ucznia i nauczyciela. Interakcje ucznia i nauczyciela na lekcji. Pytania
nauczyciela i uczniów w procesie kształcenia i wychowania.
Literatura:
Arends R.: Uczymy się nauczać, WSiP , Warszawa 2004.
Bereźnicki F.: Dydaktyka kształcenia ogólnego, Wyd. IMPULS, Kraków 2001.
Davis R.H., Alexander L.T., Yelon S.L. : Konstruowanie systemu kształcenia. Warszawa
1983.
Denek K.: Wartości i cele edukacji szkolnej. Poznań-Toruń 1994, r.3,4,5.
Fenstermacher G.D., Soltis J.F.: Style nauczania, WSiP, Warszawa 2000.
Joyce B., Calhoun E., Hopkins D.: Przykłady modeli uczenia się i nauczania, WSiP,
Warszawa 1999.
Komorowska H.: O programach prawie wszystko. Warszawa 1999.
Liszka K.: Nauczycielskie kryteria oceniania uczniów. Wyd. Uśl., Katowice 2001.
Nalaskowski S.: Metody nauczania, Wyd. ADAM MARSZAŁEK, Toruń 1998.
Niemierko B.: Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki. Warszawa 1997.
Ornstein A.C., Hunkins F.P.: Program szkolny. Założenia, zasady, problematyka, WSiP,
Warszawa 1998.
Sztuka nauczania. T.1. Czynności nauczyciela, red. K.Kruszewski, t.2. Szkoła, red.
K.Konarzewski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
PRZEDMIOTY UZUPEŁNIAJĄCE:
1. Emisja głosu, którego
celem jest wykształcenie prawidłowych nawyków
posługiwania się narządem mowy oraz wyposażenie w wiedzę z zakresu
funkcjonowania i patologii narządów mowy;
Literatura:
7
•
Demelowa G., Elementy logopedii, Warszawa 1987.
•
Kurkowski Z.M., Komunikacja językowa i jej zaburzenia. Przedmiot logopedii,
Lublin 1991.
•
Parandowski J., Alchemia słowa, Warszawa 1951.
•
Toczyska B., Sarabanda w chaszczach. Gdańsk 1997.
•
Toczyska B., Kama ma – ka – ka ma, Gdańsk 1992.
2. Prawo oświatowe: zajęcia obejmują organizację i funkcjonowanie systemu oświaty
oraz rolę wewnętrznych regulacji dotyczących działania szkół i placówek; geneza i
uwarunkowania reformy oświaty z 1998; struktura systemu oświaty w Polsce; wybrane
elementy prawoznawstwa: prawo, moralność, fakty prawne, sankcje, uprawnienia,
kompetencje, pojęcie przepisu prawa, rodzaje przepisów prawa,
Literatura:
•
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997;
•
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 Karta Nauczyciela (Dz. U. z 1997 r. nr 56, poz.
357);
•
Konwencja o Prawach Dziecka
przyjęta przez Zgromadzenie
Ogólne
Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z dnia 23 grudnia
1991);
•
Ustawa o Systemie Oświaty z 7 września 1991 r. (Dz. U. z 1996 r. nr 67, poz.
329)
•
Ustawa z 8 stycznia 1999 r. Przepisy wprowadzające Reformę ustroju
szkolnego (Dz. U. z 1999 r. nr 12, poz. 96);
•
Barański A., (red) Prawo oświatowe. Warszawa 2003
3. Zasady bezpieczeństwa, którego celem jest zapoznanie słuchaczy z zasadami
udzielania pierwszej pomocy i odpowiedzialności prawnej opiekuna;
Literatura:
•
Jakubaszko J., (red) Ratownik medyczny, Warszawa 1997
•
Jakubaszko J., ABC postępowania w urazach, Warszawa 1996.
•
Łuczak E., Stan zdrowia i rozwoju fizyczny młodzieży szkolnej, Warszawa
1985.
•
Rzepka J. (red.), Kronika higieny szkolnej i medycyny na Śląsku i Zagłębiu,
Katowice 1994.
•
Woynarowska B.(red.), Jak tworzymy szkołę promującą zdrowie? Warszawa
1995.
8
•
Zych J., Wypadki młodzieży szkolnej, Warszawa 1984.
4.Inne przedmioty uzupełniające przygotowanie zawodowe nauczyciela, takie
jak: etyka, kultura języka, historia i kultura regionu, przedmiotu z zakresu
sztuki i wiedzy o sztuce: zestaw tych przedmiotów ustala szkoła wyższa, w
zależności od jej możliwości i zainteresowań studentów. -
decyzja o wyborze
przedmiotu zostanie podjęta po uzgodnieniu ze słuchaczami
Literatura:
•
Kębłowski J., Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1987.
•
Stróżewski W., Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków 2002.
9