Pobierz informator

POLSKIE STOWARZYSZENIE DIABETYKÓW
ŁĘCZYCA
BEZPŁATNY MAGAZYN DLA WSZYSTKICH
NR 5
WRZESIEŃ-PAŹDZIERNIK 2009
Lęk przed śmiercią oznacza, że kocha się życie.
Święto Zmarłych - 1 listopad
Na cmentarzu płomyki złote
i groby w chryzantemach.
Ludzie przyszli tu z myślą o tych,
których już nie ma.
Wspominają drogie imiona,
zasłaniają lampki przed wiatrem,
dla tych bliskich wieńce zielone
i bukiety jesienne pełne kwiatów.
"Święto Zmarłych" - Bechler H.
Drodzy czytelnicy!
Jesień, słońca mniej, ale intensywne barwy czerwieni i złota kojarzą się z królewską elegancją i
splendorem. Z drugiej strony mgła i deszcz nie nastrajają zbyt optymistycznie. Jesienią bywamy
bardziej depresyjni, organizm sposobi się do chłodów i łaknie tłustych kalorii i słodkich łakoci.
Jesienią bywamy bardziej ospali, by podejmować czy kontynuować jakąś aktywność fizyczną.
"Skąd idzie jesień, czemu niszczy
marzenia, zielone altany i pamięć?"
Adam Zagajewski
1
Mamy już jesień. Dla jednych jest to pora roku pełna piękna,
kolorowych liści i spacerów po parku. Bywa i tak, że wraz z
nastaniem jesieni stajemy się coraz bardziej przygnębieni i
zniechęceni. Coraz więcej dżdżystych dni, mniejsza aktywność
fizyczna. Często jesiennym nastrojom towarzyszy też chęć
poprawienia sobie humoru słodką przekąską. Codzienne
funkcjonowanie z cukrzycą coraz bardziej przytłacza. Dodatkowe
przemęczenie fizyczne zniechęca do aktywności.
Wiadomo o znaczeniu pór roku dla ludzkiego zdrowia. Wraz z ich
zmianami większość ludzi doświadcza zmian zachowania i nastroju.
Na nasz nastrój wpływ mają zarówno światło jak i temperatura.
Osoby z cukrzycą wiedzą najlepiej o ile łatwiej kontrolować poziom
cukru latem. Ma to związek z większym wysiłkiem fizycznym na
świeżym powietrzu, dostępnością świeżych warzyw i mniejszym
zapotrzebowaniem organizmu na gromadzenie zapasów tłuszczu.
Zimą, osoby, które silnie reagują na zmiany temperatury i coraz mniejszą ilość światła
słonecznego, mogą doświadczać tzw. Sezonowego Zaburzenia Afektywnego czyli potocznie
mówiąc, depresji sezonowej, jesiennej.
Kiedy jesienią dzień staje się krótszy, mogą pojawić się objawy: rozdrażnienie, niepokój lub
spowolnienie; potrzeba większej ilości snu (kłopoty z rannym wstawaniem, mimo dłuższego snu
brak poczucia wyspania); w odróżnieniu od osób depresyjnych, które tracą apetyt, osoby z
depresją sezonową, spożywają zbyt duże ilości węglowodanów, co w przypadku cukrzycy wiąże
się z jej rozchwianiem i emocjami złości temu towarzyszącymi; kłopoty z precyzyjnym i szybkim
myśleniem, mniejsza zdolność koncentracji.
O depresji jesiennej można mówić wtedy, kiedy jesienno-zimowe zmiany samopoczucia trwają
przynajmniej cztery tygodnie i dzieje się tak każdej kolejnej jesieni.
Osoby z cukrzycą powinny także pamiętać, że objawy przypominające depresję sezonową mogą
wynikać z braku wyrównania poziomów cukru i częstych hipoglikemii lub być spowodowane
niedoczynnością tarczycy.
Na predyspozycje do depresji sezonowej wpływa wiele czynników z naszego otoczenia:
przede wszystkim brak światła słonecznego, który jest szczególnie odczuwany jesienią; sytuacje
stresowe nakładające się na miesiące, gdy brakuje światła.
Na występowanie depresji w takiej formie częściej narażone są kobiety między 20-40 rokiem
życia, a związane jest to z działaniem hormonów.
Jesienią brak światła sprawia, że melatonina wydziela się w zwiększonych ilościach a to
powoduje ospałość, a także zniechęcenie psychiczne.
Nie zawsze jednak mamy do czynienia z depresją jesienną,
która
jest
łagodniejszą
formą
ciężkiej
depresji
jednobiegunowej. W przypadku osób z cukrzyca, jak donoszą
badacze, w przybliżeniu 40% pacjentów wskazuje na objawy
depresji klinicznej o różnym nasileniu.
Poniżej podane zostały możliwe objawy depresji, która nie jest
już wtedy chorobą występującą sezonowo. Sygnałem, który
może wskazywać na możliwość pojawienia się depresji jest
występowanie przez dwa tygodnie lub dłużej co najmniej
pięciu z opisanych objawów tej choroby:
2
pogorszenie samopoczucia, przygnębienie; trudności w podejmowaniu decyzji i kłopoty z
koncentracja uwagi; spadek ogólnej aktywności i brak odczuwania przyjemności z takiej
aktywności; poczucie winy; uczucie zmęczenia; dolegliwości fizyczne, takie jak: zaburzenie snu i
łaknienia.
Cukrzycy nie zawsze towarzyszy depresja, ale większy odsetek
osób z depresją wśród diabetyków wynika z przewlekłego stresu
psychicznego, jakim jest cukrzyca, dodatkowe obowiązki i
świadomość nieodwracalności choroby. Często niemożność
wyjaśnienia przyczyn wysokich cukrów sprawia, że chory traci
motywację do leczenia. U osób starszych występuje lęk przed
utratą niezależności i niedołęstwem. Obawa przed tym, co
spowoduje choroba (powikłania), jest często przyczyną
obniżenia poczucia własnej wartości.
Lęki i odczucia depresyjne, wpływające na nasze emocje i na
poziom cukru, można zmniejszyć dzięki: poszukiwaniu wsparcia
społecznego. Dostarczają nam go inni ludzie przekazując
pozytywne emocje i słowa otuchy w rozmowie lub będąc
obecnymi w trudnych mementach funkcjonowania z cukrzycą.
Mogą być to bliscy, przyjaciele, ale takie wsparcie oferują również koła Polskiego
Stowarzyszenia Diabetyków. Takie kontakty dają możliwość podzielenia się swoimi odczuciami
dotyczącymi życia z chorobą. Osoby z cukrzycą mogą znaleźć przyjaciół wśród innych chorych,
pomóc we wspólnym rozwiązywanie problemów, uzyskać wsparcie edukacyjne.
Badania wskazują, że osoby z cukrzycą, u których poziom hemoglobiny glikowanej jest często
bardzo wysoki (świadczy to o braku wyrównania cukrzycy), częściej też doświadczają odczuć
depresyjnych. Pomaga dzielenie się swoimi emocjami, wyznaczanie małych celów i świętowania
drobnych sukcesów. W życiu z cukrzycą należy dążyć do jak najlepszego wyrównania glikemii,
ale nie należy popadać w przesadę i perfekcjonizm. Od czasu do czasu mogą pojawić się wysokie
poziomy cukru, jednak zawsze jest kolejny pomiar, kolejny dzień, w którym poziomy cukru będą
lepsze.
Osoby doświadczające odczuć depresyjnych często myślą na swój temat bardzo negatywnie i
stereotypowo. Wyciągają ogólne wnioski z jednostkowych, negatywnych wydarzeń (miałem/am
wczoraj wysoki poziom cukru, więc jestem bezwartościowym
człowiekiem i w ogóle nie radzę sobie z cukrzycą i z
funkcjonowaniem w świecie).
Korzystniejsza jest próba zastanawiać się nad rozwiązaniem
konkretnego problemu niż koncentracja jedynie na emocjach
wynikających z sytuacji. Poszukujmy więc możliwych
rozwiązań, zbierajmy informacje, selekcjonujemy je i
podejmujemy konkretne działania. Koncentracja jedynie na
emocjach sprawia, że fantazjujemy nad rozwiązaniem
sytuacji trudnej, ale nie podejmuje konkretnych działań
rozwiązujących problem, co często powoduje dalsze
frustracje. Często angażujemy się wtedy w czynności zastępcze, takie jak np. podjadanie
dodatkowych przekąsek.
3
Pozytywny wpływ na nasze samopoczucie ma
wyobrażania
przyjemnych momentów naszego życia. Pozwala to na chwilę
przełączyć myślenie na inne tory i uspokoić reakcje lękowe; ćwiczenia
relaksacyjne regulujące pracę organizmu. Mogą być to głębokie
oddechy, (powietrze wdychamy nosem i wydychamy ustami),
powtarzane kilka, kilkanaście razy. Pozwala to zmniejszyć napięcie
mięśniowe i w efekcie też uspokaja emocje; wysiłek fizyczny lub
zajęciu się ulubionym hobby. Jest to dobra metoda na poprawę humoru,
obniżenie poziomu cukru i redukcję stresu. Możemy spacerować lub
wybrać
taką
formę
aktywności,
która
sprawia nam najwięcej
przyjemność.
Zachęcam do praktycznych prób zmian smutnego,
jesiennego nastroju. Jesień to nie tylko słota i
chłód, ale także piękno kolorowych liści. Warto
spróbować odnaleźć te kolory w naszym wnętrzu.
Magdalena Chomka – psycholog - Z cukrzycą na ty
Omówienie: dr n. med. Joanna Sawer-Szewczyk
Notował Henryk Pierzgalski
OSTRE INFEKCJE U OSÓB Z CUKRZYCĄ
Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób.
Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle
chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni na
infekcje i trudniej z nich wychodzą. Jak powinni się
przed nimi chronić?
Cukrzyca to schorzenie zmniejszające odporność
organizmu. Osoby chore na cukrzycę, typu 1 oraz 2,
są bardziej podatne na infekcje zarówno bakteryjne,
wirusowe, jak i grzybicze. Mogą być to infekcje, na
które zapadamy wszyscy, ale u diabetyków
nierzadko występują także zakażenia grzybami,
wirusami czy bakteriami, na które osoby zdrowe (z
prawidłowym metabolizmem cukru) są odporne.
Ponadto zakażenia u osób z cukrzycą mają
tendencję do przedłużania się i znacznie trudniej je leczyć.
4
Mechanizm „błędnego koła”
Skłonność do infekcji rozpoczyna mechanizm
„błędnego koła”. Podwyższone stężenie glukozy we
krwi upośledza mechanizmy odpornościowe, stąd
właśnie skłonność do infekcji. Infekcja powoduje zaś
uruchomienie mechanizmów obronnych w organizmie,
które osłabiają działanie insuliny i zwiększają
zapotrzebowanie na ten hormon. U osób zdrowych
trzustka reaguje zwiększoną produkcją insuliny. U
diabetyków trzustka nie ma takiej możliwości, w
konsekwencji dochodzi do nasilenia zaburzeń
metabolicznych i zwiększenia stężenia glukozy.
Niezbędna profilaktyka
Dla osób z cukrzycą bardzo istotne znaczenie ma profilaktyka infekcji. W „sezonie
przeziębieniowym” powinni oni przede wszystkim unikać kontaktu z osobami chorymi.
Konieczne jest też odpowiednie wyrównanie cukrzycy. Osobom chorym na cukrzycę
szczególnie zalecane są również szczepienia ochronne. Powinny obowiązkowo szczepić się raz
w roku przeciw grypie (najlepiej na początku jesieni) oraz jednorazowo – przeciwko
pneumokokom (dwoinkom zapalenia płuc).
Intensywne leczenie infekcji
Niestety, nie zawsze daje się zapobiec infekcji. Gdy chorych na
cukrzycę zaczyna „brać” przeziębienie, po zaobserwowaniu
pierwszych objawów infekcji (gorączka, kaszel, katar, uczucie
ogólnego rozbicia) powinny częściej niż zwykle mierzyć
stężenie glukozy we krwi i nie zwlekając zwrócić się po poradę
do lekarza. Chorzy na cukrzycę wymagają bowiem
intensywnego leczenia infekcji lekami uzależnionymi od
rodzaju wywołujących je drobnoustrojów (np. antybiotykami).
Jednocześnie z terapią infekcji muszą ściśle monitorować
poziom wyrównania cukrzycy i na ten okres zintensyfikować
leczenie obniżające stężenie glukozy. Utrzymanie dobrego wyrównania metabolicznego cukrzycy
(stężenie glukozy 90-135mg%) jest bowiem warunkiem skutecznego wyleczenia infekcji. Złe
wyrównanie cukrzycy jest przyczyną przedłużania się infekcji oraz nieskuteczności stosowanych
leków. Ze względu na możliwość infekcji „nietypowymi” drobnoustrojami, które nie są
zazwyczaj groźne dla osób bez cukrzycy, wybór stosowanego leczenia infekcji (np. antybiotyku)
bywa trudny.
Konieczna insulinoterapia
Podstawowym warunkiem skutecznego leczenia infekcji u osób z cukrzycą jest dobre
wyrównanie gospodarki cukrowej, co ze względu na mechanizm „błędnego koła” bywa
5
szczególnie trudne. Najskuteczniejszym sposobem ścisłej
kontroli gospodarki węglowodanowej jest intensywna
insulinoterapia. Kluczową rolę
w tej skutecznej
funkcjonalnej insulinoterapii odgrywają analogi insuliny
(zarówno szybkodziałające, jak i o przedłużonym działaniu).
Analogi szybkodziałające, poza swoim działaniem w okresie
poposiłkowym mogą też służyć do korekcji podwyższonego
stężenia glukozy w okresie międzyposiłkowym. Analogi
długodziałające zapewniają zaś bardziej stabilne stężenia
glukozy w ciągu całej doby. Podczas infekcji u osób chorych
na cukrzycę, analogi insuliny są skuteczniejsze i bardziej
bezpieczne niż inne rodzaje leczenia. Stosowanie analogów insuliny zmniejsza też ryzyko
hipoglikemii. Pewne substancje produkowane w organizmie diabetyka w czasie infekcji
powodują oprócz zwiększenia zapotrzebowania na insulinę także zmniejszenie apetytu. To
może spowodować, że pacjent nie zjada posiłków lub zjada dużo mniej, co z kolei może
zwiększać ryzyko niedocukrzenia.
Także infekcja u osób z cukrzycą typu 2 leczonych normalnie lekami doustnymi, bardzo często
wymaga zastosowania insuliny. Przyczyną jest wywołane przez infekcję zwiększenie
zapotrzebowania organizmu na insulinę. Trzustka osób chorych na cukrzycę typu 2 bardzo często
nie może podołać temu wzrostowi zapotrzebowania. Stąd konieczność częstego oznaczania
stężenia glukozy we krwi, a w razie utrzymujących się hiperglikemii konieczność wprowadzenia
insulinoterapii.
Zalecenia dietetyczne
Podczas infekcji u chorych na cukrzycę mogą
obowiązywać specjalne zalecenia dietetyczne,
które zależą od zastosowanego w okresie
infekcji leczenia hipoglikemizującego. Okres
infekcji to bowiem czas tzw. nasilonego
katabolizmu
(rozkładu
substancji
energetycznych, a następnie budulcowych
organizmu). Nasilony katabolizm może
doprowadzić u chorych na cukrzycę do kwasicy
ketonowej. Z drugiej strony unikanie
spożywania pokarmów (głodówka) ma podobne
działanie. Stąd też w czasie infekcji konieczne
jest stosowanie diety zaspokajającej zwiększone
zapotrzebowanie kaloryczne w połączeniu z
intensywną insulinoterapią. Rozkład posiłków musi być dostosowany do schematu leczenia
insuliną, a dieta powinna być wzbogacona o świeże owoce i warzywa – źródło witamin i
błonnika.
Konsultacja: dr hab. med. Grzegorz Dzida specjalista chorób wewnętrznych, diabetolog z
Katedry i Klinika Chorób Wewnętrznych Akademii Medycznej w Lublinie
Omówienie dr n. med. Joanna Sawer-Szewczyk
Notowal H. Pierzgalski
6
SAMOKONTROLA W CUKRZYCY
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, trwającą do końca życia
chorego. Źle leczona może powodować rozwój późnych
powikłań, będących często bezpośrednią przyczyną zgonu.
Jednym z warunków efektywnej walki z chorobą i
przeciwdziałania jej powikłaniom jest aktywizacja udziału
pacjenta w leczeniu, czyli nieustanna domowa samokontrola.
Tylko dzięki takiej umiejętnej samokontroli można skutecznie
utrzymać optymalny, fizjologiczny poziom glukozy we krwi
(tzw. normoglikemię).
Co jest wstępnym warunkiem samokontroli w cukrzycy?
Pierwszym, wstępnym warunkiem samokontroli jest
elementarna wiedza pacjenta o chorobie oraz dobra współpraca
z lekarzem. Już w czasie pierwszych wizyt u lekarza chory na
cukrzycę powinien zostać poinformowany, do jakich celów
leczenia (w tym poziomu cukru we krwi) powinien dążyć. Jak
też powinien otrzymać materiały informacyjne omawiające zasady samokontroli i leczenia
choroby, w postaci broszur, książek, czy wskazówki, co do lektury, jaką powinien przeczytać.
Co jest metodą podstawową samokontroli?
Podstawową metodą samokontroli cukrzycy jest oznaczanie stężenia glukozy we krwi, a także
badanie ilości glukozy w moczu (ewentualnie obecności acetonu w moczu). Pomiary te,
powinny być wykonywane za pomocą specjalnych testów w domu pacjenta przez niego samego.
W praktyce samokontroli - oceny wyrównania cukrzycy dokonuje się również na podstawie
odczuwanych przez chorego objawów.
Czy powinniśmy zapisywać wyniki własnych pomiarów?
Tak, to bardzo ważne dla samooceny i późniejszej konsultacji z lekarzem. Dla właściwej
kontroli cukrzycy niezbędne jest odnotowywanie każdego pomiaru poziomu glukozy we krwi,
ewentualnie glukozurii, (jeśli mierzymy też poziom). Istotne jest zapisanie, jak się ma czas
pomiaru wobec posiłku (np. pomiar na czczo, ile minut przed posiłkiem i ile po posiłku).
Co jeszcze powinniśmy wpisywać do dziennika samokontroli?
Ważne adnotacje to:
samoocena diety (np. wg. szacunku kalorii i zawartości węglowodanów);
zanotowanie każdej zmiany istotnej zmiany w diecie lub leczeniu;
opisanie epizodów - takich, jak hipoglikemia, infekcja, przeżycie
emocjonalne, infekcja, miesiączkowanie, itp.;
okazywanie dziennika lekarzowi podczas każdej wizyty.
Kiedy należy przeprowadzać kontrolę poziomu cukru w krwi (glikemii)
Po pierwsze na czczo;
Po różnych, mniejszych i większych posiłkach;
Po spożyciu słodyczy;
Po wysiłku fizycznym
W nocy, przy podejrzeniu nocnej hipoglikemii lub znacznej hiperglikemii
na czczo;
Omówienie dr n. med. Joanna Sawer-Szewczyk
Notował H. Pierzgalski
7
KĄCIK KULINARNY
GALANTYNA Z KURCZAKA
Składniki: kurczak, ok. 2 kg; sól, pieprz, jajo, 1 bułka
czerstwa, mleko, 0,5 cebuli, można dodać ugotowaną
marchew i natkę pietruszki
Opis przygotowania: 1. Z kurczaka delikatnie zdjąć skórę, by
jej nie porwać. Zaszyć otwory po szyjce, skrzydełkach i
udkach. 2. Oddzielić mięso od kości i przepuścić przez
maszynkę razem z bułką namoczoną w mleku (oraz
marchwią i natką pietruszki). 3. Do mięsa dodać jajo, sól,
pieprz, dokładnie wyrobić. Masą napełnić skórę kurczaka,
zaszyć. Ściśle zawinąć w folii aluminiowej lub ściereczce,
owinąć grubą nicią i gotować w bulionie ok. 40-50 minut. Nie dopuścić do wrzenia. Następnie przez
godzinkę studzić w wywarze, wyjąć na półmisek, przycisnąć np. deseczką. Podawać na zimno.
Smacznego
Krokiety z mięsem
Składniki: mięso gotowane, 50 dkg, warzywa gotowane razem z mięsem, 20 dkg, cebula, 1
szt, czosnek, 2-3 ząbki, majeranek, sól, pieprz, gałka muszkatołowa świeżo starta, ciasto
naleśnikowe, 70 dkg mąki
Opis przygotowania: 1. zrobić ciasto naleśnikowe; 2. usmażyć naleśniki; 3. ugotować
mięso razem z warzywami, może to być mięso drobiowe
lub inne; 4. cebulę i czosnek pokroić i zeszklić na
odrobinie oleju; 5. mięso i warzywa (marchewka,
kawałek selera ), a także cebulę z czosnkiem zemleć; 6.
dodać pieprz, sól, majeranek i świeżo starta gałkę
muszkatołową (nie za dużo); 7. mięso przesmażyć i
zawijać w naleśniki; 8. naleśniki albo krokiety panierować
i smażyć na rumiano, ja zawsze zostawiam w miseczce
trochę ciasta naleśnikowego i w nim maczam krokiety i smażę na rozgrzanym tłuszczu;
9. do tego świetnie pasują pomidory z cebulą, ogórek małosolny lub z surówka z kapusty.
Sałatka z serkiem
Składniki:- 1 opakowanie serka wiejskiego,- 0,5 pęczka natki
pietruszki,- 1 ogórek,- 1 pęczek rzodkiewki,- sól, pieprz.
Przygotowanie:Ogórek pokroić na dość długie kawałki, każdy
z nich przekroić na pół i łyżeczką wydrążyć środek. Rzodkiewkę
zetrzeć na grubej tarce jarzynowej, miąższ ogórka pokroić
w drobną kostkę, natkę posiekać. Warzywa połączyć z natką
i serkiem, doprawić solą i pieprzem, nakładać na połówki ogórka.
Magazyn wydaje: Henryk Pierzgalski; Prel. i art.. dr n. med. Joanna Sawer-Szewczyk;
Mat. do druku: H.Pierzgalski;
Foto i lustr.: H. Pierzgalski;
Kontakty tel.:
Zarz.Koła: Prezes 605 880 108;
E-mail: [email protected]
Inne: Rejestr. do Por.Diabet.: 24 388 3697;
Szpital centr. 24 388 26 01
NZOZ MEDAR: 24 721 2442; 24 721 3497
8