Pobierz pdf - Prószyński i S-ka

europejczycy
W SERII POLECAMY:
ZŁOTA CZARA
SKRZYDŁA GOŁĘBICY
W KLESZCZACH LĘKU
O CZYM WIEDZIAŁA MAISIE
AMBASADOROWIE
daisy miller i inne opowiadania
BOSTOŃCZYCY
PORTRET DAMY
Henry James
europejczycy
Przełożyła
Zofia Zinserling
Tytuł oryginału
THE EUROPEANS
Projekt okładki
Agencja Interaktywna Studio Kreacji
(www.studio-kreacji.pl)
Zdjęcie na okładce
© David et Myrtille/Trevillion Images
Redaktor prowadzący
Katarzyna Rudzka
Redakcja
Michał Załuska
Korekta
Maciej Korbasiński
Łamanie
Alicja Rudnik
ISBN 978-83-7961-213-0
Warszawa 2015
Wydawca:
Prószyński Media Sp. z o.o.
02-697 Warszawa, ul. Rzymowskiego 28
www.proszynski.pl
Druk i oprawa:
OZGraf S.A.
ul. Towarowa 2, 10-417 Olsztyn
1
Widok z okien ponurego zajazdu na wąski cmentarz w sercu rojnego, obojętnego miasta nigdy nie
działa ożywczo, zwłaszcza gdy matowy, wilgotny
śnieg daremnie próbuje rozjaśnić omszone nagrobki i żałobne cienie. Jeśli zaś powietrze jest gęste
od marznącego kapuśniaczka, choć według kalendarza miła pora wiosenna trwa już od sześciu tygodni, to trzeba przyznać, że scenerii nie brak akcentów deprymujących. Fakt ten dawał się wyraźnie
odczuć dnia dwunastego maja, przed z górą trzydziestu laty, pewnej damie, która wyglądała przez
okno najlepszego hotelu w starodawnym mieście
Bostonie. Stała w tym oknie od pół godziny – to znaczy, stała z przerwami, od czasu do czasu odwracała się bowiem i niespokojnie przemierzała pokój.
Znad żaru na kominku unosił się niebieski płomyk,
a przed kominkiem siedział przy stole młody mężczyzna i pilnie poruszał ołówkiem. Miał kilka kartek
5
papieru pociętych na małe, równe prostokąty i te
arkusiki pokrywał rysunkami – dziwnymi figurkami. Pracował szybko, w skupieniu, niekiedy odrzucał
do tyłu głowę i unosił rysunek w wyciągniętej dłoni,
ani na chwilę nie przestając cicho, lecz wesoło nucić
i pogwizdywać. Dama ocierała się o niego w przejściu; strojne spódnice miała sute. Nie spoglądała
w dół na jego pracę, niekiedy tylko kierowała wzrok
w stronę lustra zawieszonego nad toaletką po przeciwnej stronie pokoju. Tu przystawała na moment,
obejmowała talię rękami albo ruchem na poły pieszczotliwym, na poły korygującym unosiła ramiona
– bardzo krągłe i ładne – do swych bujnych splotów. Baczny obserwator mógłby odnieść wrażenie,
że w tych chwilach doraźnych oględzin melancholia
znikała z jej twarzy, ledwie jednak dama ponownie
zbliżała się do okna, twarz zaczynała obwieszczać
silne niezadowolenie. Bo i niewiele mogło cieszyć
oczy. Deszcz ze śniegiem siekł po szybach; na cmentarzu poniżej nagrobki jakby się poprzechylały, żeby
osłonić przed nim oblicza. Od ulicy odgradzała je
wysoka żelazna balustrada, za tą zaś balustradą
bostończycy tłumnie taplali się w mokrym śniegu.
Wielu z nich podnosiło i spuszczało głowy; zdawali
się na coś czekać. Co pewien czas w pobliże miejsca,
gdzie stali, zajeżdżał dziwny wehikuł, jakiego dama
w oknie, mimo iż nieobce jej były różne wynalazki
dokonane przez człowieka, nigdy jeszcze nie widziała: ogromny, niski omnibus, jaskrawo pomalowany
6
i w sposób widoczny przyozdobiony dźwięczącymi dzwonkami, przytwierdzony do niby-szczeliny
w bruku, po którym ciągnęły go z donośnym łoskotem, podskokami i zgrzytami dwa wyjątkowo małe
konie. Kiedy docierał do określonego punktu, ludzie
przed cmentarzem, w większości kobiety z torebkami i paczkami, rzucali się na niego zwartą gromadą
– ich ruch przypominał upychanie się w łodzi ratunkowej na morzu – i ginęli w przepaścistym wnętrzu.
Potem łódź ratunkowa – czy też pojazd ratunkowy, jak niejasno określiła go dama w oknie hotelu
– z turkotem i dzwonieniem odjeżdżała na swoich
niewidzialnych kołach, a sternik (człowiek za kołem),
wbrew zasadzie widoczny na dziobie, utrzymywał
prawidłowy kurs. To zjawisko powtarzało się co
trzy minuty, tymczasem zaś wciąż przybywały nowe
zastępy żwawo poruszających się kobiet w płaszczach, z torebkami i zawiniątkami. Po drugiej stronie
cmentarza rząd domków z czerwonej cegły kolejno
ukazywał pospolite, nieładne tyły; tam gdzie się kończył, na wprost hotelu, strzelała wysoko w śniegową
mglistość wyniosła drewniana iglica kościoła pomalowana na biało. Dama w oknie przyglądała jej się
przez chwilę; z jakiegoś powodu uznała, że nigdy
nie widziała nic szkaradniejszego. Wieża wzbudzała
w niej wstręt i pogardę; pogrążała w stanie irytacji,
której absolutnie niczym nie dało się uzasadnić. Jak
dotąd dama nie sądziła, aby aż tak bardzo obchodziły
ją wieże kościelne.
7
Ona sama nie była ładna; ale nawet wówczas,
gdy jej twarz wyrażała irytację i pomieszanie, pozostawała niesłychanie interesująca i miła. Dama nie
była też pierwszej młodości; a jednak choć smukła,
z mnóstwem doskonale zaokrąglonych kształtów
– co sugerowało zarówno dojrzałość, jak i gibkość
– nosiła swoje trzydzieści trzy lata, tak jak Hebe
o delikatnych nadgarstkach mogłaby nosić czarę po
brzegi napełnioną winem. Cerę miała – jak powiadają Francuzi – zmęczoną, usta duże, wargi zbyt
pełne, zęby nierówne, zarys brody dość pospolity,
nos gruby; gdy się uśmiechała – a robiła to ustawicznie – zmarszczki koło niego unosiły się zbyt
wysoko, ku oczom. Te oczy były jednak urocze
– barwy szarej, pełne blasku, spozierające bystro,
spoczywające łagodnie, inteligentne. Bardzo niskie
czoło to jedno, co miała ładne; a do tego mnóstwo
ciemnych kędzierzawych włosów, drobno skręconych i zawsze splecionych w sposób przywodzący
na myśl kobietę Południa czy Wschodu, z daleka.
Posiadała duży zbiór kolczyków i nosiła je na zmianę; podkreślały jakby jej orientalny lub egzotyczny
wygląd. Ktoś kiedyś ją pochwalił, a gdy powtórzono
jej ten komplement, sprawił jej większą przyjemność
niż wszystkie poprzednio usłyszane. „Ładna kobieta?
– zapytał ktoś. – Przecież ma bardzo złe rysy”. „Nic
nie wiem o jej rysach – odrzekł wnikliwy obserwator
– lecz głowę nosi jak ładna kobieta”. Czy wyobrażacie
sobie, że potem nosiła głowę mniej pięknie?
8
Wreszcie odwróciła się od okna, dłonie przycis­
nąwszy do oczu.
– To zbyt straszne! – wykrzyknęła. – Wracam…
wracam! – I opadła na fotel przed kominkiem.
– Zaczekaj trochę, dziecko drogie – odparł cicho
młody mężczyzna, szkicując coś na karteluszku.
Dama wysunęła małą stopkę w rannym pantoflu z olbrzymią rozetą. Przez chwilę nie spuszczała
wzroku z tej ozdoby, po czym spojrzała na rozżarzoną warstwę węgla na ruszcie.
– Widziałeś kiedyś takie obrzydlistwo jak ten
ogień? – zapytała stanowczo. – Widziałeś kiedyś coś
tak… tak affreux jak… jak to wszystko? – Mówiła
idealnie czystą angielszczyzną, lecz posłużyła się
tym francuskim epitetem w sposób wskazujący, iż
przywykła używać francuskich określeń.
– Według mnie ogień jest bardzo ładny – powiedział młody człowiek, zerknąwszy nań przelotnie.
– Te niebieskie języczki tańczące na rozżarzonych,
purpurowych węglach są niesłychanie malownicze.
Przypominają ogień w pracowni alchemika.
– Jesteś zbyt dobroduszny, mój drogi – oświadczyła jego towarzyszka.
Młody mężczyzna uniósł w wyciągniętej ręce
jeden z rysunków i przekrzywił głowę. Językiem
delikatnie przesuwał po dolnej wardze.
– Dobroduszny – tak. Zbyt dobroduszny – nie.
– Jesteś irytujący – rzekła dama, wpatrując się
w ranny pantofel.
9
Jął retuszować szkic.
– Jak sądzę, chcesz po prostu powiedzieć, że t y
jesteś zirytowana.
– Ach tak, jeśli już o to chodzi! – odparła z gorzkim śmieszkiem. – To najczarniejszy dzień w moim
życiu… a ty wiesz, co to znaczy.
– Poczekaj do jutra – zareplikował młody człowiek.
– Owszem, popełniliśmy wielki błąd. Jeśli dziś
może to budzić wątpliwości, niechybnie jutro budzić
je przestanie. Ce sera clair, au moins!
Mężczyzna w milczeniu wodził przez chwilę
ołówkiem po papierze.
– Nie ma takich rzeczy jak błędy – stwierdził
na koniec.
– Święta prawda dla tych, którym nie wystarcza
inteligencji, aby je sobie uświadamiać. Nie dostrzegać własnych błędów – to byłoby szczęściem – ciąg­
nęła dama, nadal nie spuszczając wzroku ze swej
ładnej stopy.
– Najdroższa siostro – rzekł młody człowiek,
wciąż pochłonięty rysunkiem – po raz pierwszy
powiedziałaś mi, że nie jestem inteligentny.
– Cóż, zgodnie z twoją teorią nie mogę tego
nazwać błędem – odparowała mu dość zręcznie.
Wybuchnął dźwięcznym, serdecznym śmiechem.
– Ty przynajmniej jesteś wystarczająco inteligentna, najdroższa siostro – oświadczył.
– Ale nie byłam, kiedy to zaproponowałam.
10
– Czy istotnie ty to zaproponowałaś? – zapytał
brat.
Odwróciła głowę i rzuciła mu krótkie badawcze
spojrzenie.
– Pragniesz sobie przypisać zasługę?
– Jeśli chcesz, wezmę na siebie winę – z tymi
słowy podniósł wzrok z uśmiechem.
– Tak – zareplikowała po chwili – tobie to nie robi
różnicy. Brak ci wyczucia, co jest przyzwoite.
Młody mężczyzna znowu roześmiał się wesoło.
– Jeśli to znaczy, że brak mi przyzwoitego majątku, masz rację!
– Nie żartuj ze swego ubóstwa – powiedziała
siostra. – To równie wulgarne, jak gdybyś się nim
chlubił.
– Moje ubóstwo! Ukończyłem właśnie rysunek,
za który dostanę pięćdziesiąt franków!
– Voyons! – mówiąc to, dama wyciągnęła rękę.
Zrobił jeszcze jedną czy dwie kreski i podał jej
szkic. Popatrzyła na rysunek, lecz dalej rozwijała
myśl wypowiedzianą chwilę wcześniej.
– Gdyby jakaś kobieta poprosiła cię, żebyś się
z nią ożenił, ty odparłbyś: „Oczywiście, moja droga,
z przyjemnością!”. I ożeniłbyś się, i byłbyś śmiesznie szczęśliwy. A potem, po upływie trzech miesięcy, zwróciłbyś się do niej: „Pamiętasz ten radosny
dzień, kiedy błagałem, byś została moją!”.
Młody człowiek wstał od stołu i lekko rozprostował ramiona; podszedł do okna.
11
– Opisałaś człowieka o przemiłym usposobieniu
– rzekł.
– O tak, masz przemiłe usposobienie; uważam je
za nasz kapitał. Gdybym nie była o tym przeświadczona, nigdy bym nie zaryzykowała i nie przywioz­
łabym cię do tego strasznego kraju.
– Do tego komicznego kraju, tego zachwycającego kraju! – wykrzyknął młody człowiek, nie mogąc
pohamować się od śmiechu.
– Czy chodzi ci o te kobiety gramolące się
do omnibusu? – zapytała jego towarzyszka. – Jak
sądzisz, co je tam ciągnie?
– Przypuszczalnie w środku siedzi bardzo przystojny mężczyzna – odrzekł młody człowiek.
– W każdym pojeździe? Nadjeżdżają setkami,
a mężczyźni w tym kraju bynajmniej nie wydają się
przystojni. Co do kobiet – od momentu opuszczenia
klasztoru nigdy jeszcze nie widziałam aż tylu naraz.
– Kobiety są bardzo ładne – oznajmił jej brat
– a cała ta historia jest szalenie zabawna. Muszę
to naszkicować. – Szybko wrócił do stołu i wziął
z niego swoje przybory – deseczkę do szkicowania, arkusz papieru, trzy czy cztery kredki. Stanął z nimi przy oknie i wyglądał na ulicę, wodząc
ołówkiem po papierze z wprawą i swobodą. Przy
pracy uśmiechał się promiennie. Słowo to najlepiej
określało jego niezwykle rozjaśnioną w tej chwili
twarz. Liczył sobie lat dwadzieścia osiem; był niski,
szczupły, dobrze zbudowany. Choć w dostrzegalny
12
sposób podobny do siostry, lepiej się prezentował:
jasnowłosy, o szczerej twarzy, wyrażającej poczucie
humoru, o delikatnych rysach i uprzejmym, a jednocześnie wcale nie poważnym wyrazie, o oczach
ciepłej niebieskiej barwy i ładnie zarysowanym,
nadmiernie sklepionym łuku brwi, które mogłyby
posłużyć za temat sonetu, gdyby damy pisywały
takie wiersze do brwi swoich kochanków, o cienkich wąsikach podkręcanych w górę jakby podmuchem ustawicznego uśmiechu. Miał w fizjonomii
coś życzliwego i zarazem malowniczego. Ale, jak
już wspomniałem, bynajmniej nie odznaczała się
powagą. W tym względzie twarz młodego człowieka
była wyjątkowa; choć nie poważna, mimo to budząca najgłębsze zaufanie.
– Nie zapomnij, że ma być mnóstwo śniegu
– powiedziała jego siostra. – Bonté divine, cóż za klimat!
– Pozostawię szkic całkiem biały, a figurki zrobię
czarne – odparł ze śmiechem. – I zatytułuję to – jak
brzmi ten wers u Keatsa? – Obok majowe wczesne
dziecię!
– Nie pamiętam – rzekła dama – aby mama mówiła mi kiedyś, że tak to wygląda.
– Mama nigdy nie mówiła ci nic nieprzyjemnego.
I nie co dzień tak jest. Zobaczysz, że jutro będziemy
mieli śliczną pogodę.
– Qu’en savez-vous? Jutro wyjeżdżam.
– Dokąd?
13
– Dokądkolwiek. Z powrotem do Silberstadt.
Napiszę do księcia panującego.
Młody człowiek zrobił lekki obrót i popatrzył
na nią, trzymając uniesiony ołówek.
– Moja droga Eugenio – wymamrotał – byłaś taka
szczęśliwa na morzu…
Eugenia wstała; w ręce wciąż miała rysunek
podany jej przez brata. Był to śmiały, pełen wyrazu szkic, przedstawiający grupę nieszczęśników
na pokładzie parowca, zbitych w gromadkę, uczepionych siebie nawzajem, podczas gdy statek
w strasznym przechyle zapadał się w dolinę fali.
Ten doskonały rysunek przesycała jakaś tragikomiczna siła. Eugenia skierowała na niego wzrok
i skrzywiła się ze smutkiem.
– Jak możesz rysować sceny tak ohydne? – spytała. – Chętnie cisnęłabym to w ogień! – I rzuciła
kartkę. Brat obserwował ją w milczeniu, ciekaw,
gdzie poleci. Sfrunęła na podłogę, nie schylił się, by
ją podnieść. Eugenia podeszła do okna, ściskając
się w talii rękoma. – Dlaczego nie czynisz mi wyrzutów – nie wymyślasz mi? Chyba wówczas czułabym
się lepiej. Czemu nie powiesz, że nie cierpisz mnie
za to, iż cię tu przywiozłam?
– Bobyś mi nie uwierzyła. Uwielbiam cię, droga
siostro! Jestem zachwycony, że się tu znalazłem,
i oczarowany widokiem.
– Nie wiem, co mnie opętało – ciągnęła Eugenia.
– Straciłam głowę.
14
Młody człowiek nie przestawał poruszać ołówkiem.
– Oczywiście to kraj bardzo dziwny i ciekawy.
Jesteśmy tutaj, i zamierzam się tym cieszyć.
Jego towarzyszka odeszła od okna niecierpliwym krokiem, lecz wkrótce tam powróciła.
– Wesołość to rzecz niewątpliwie wspaniała,
za hojnie jednak nią szafujesz – rzekła – a nie widzę,
by ci przynosiła korzyści.
Młody człowiek szeroko otworzył oczy i uniósł
brwi z uśmiechem; postukał się ołówkiem po
kształtnym nosie.
– Uczyniła mnie szczęśliwym!
– Już mniej nie mogła zrobić; nie uczyniła cię
niczym ponadto. Przeszedłeś przez życie, dziękując
losowi za takie skromniutkie dary, toteż nigdy się
dla ciebie nie wysilał.
– Musiał chyba troszeczkę się wysilić, skoro mi
dał tak cudowną siostrę.
– Bądź poważny, Feliksie. Zapominasz, że jestem
od ciebie starsza.
– A zatem siostrę o tyle starszą! – odparł, śmiejąc
się, Feliks. – Spodziewałem się, że powagę zostawiliśmy w Europie.
– Wyobrażam sobie, że znajdziesz ją tutaj. Pamiętaj, masz już prawie trzydzieści lat i jesteś tylko
zapoznanym cyganem – golusieńkim korespondentem pisma ilustrowanego.
– Zapoznanym, owszem, jeśli sobie życzysz,
ale nie takim znów cyganem, jak ci się wydaje.
15
I bynajmniej nie gołym! Mam w kieszeni sto funtów;
zobowiązałem się wykonać pięćdziesiąt rysunków
i zamierzam malować portrety wszystkich naszych
krewnych i wszystkich ich krewnych po sto dolarów od sztuki.
– Nie jesteś ambitny – stwierdziła Eugenia.
– Ale ty jesteś, droga baronowo – odrzekł młody
człowiek.
Przez chwilę baronowa w milczeniu obserwowała cmentarz, pociemniały w marznącym deszczu,
i podskakujące wozy.
– Tak, jestem ambitna – odezwała się w końcu.
– I ambicja przywiodła mnie w to straszne miejsce!
– Rozejrzała się dokoła – pokój cechowała jakaś
wulgarna nagość, wokół łóżka i w oknie brakowało zasłon – po czym wydała ciche, namiętne westchnienie. – Nieszczęsna ambicja! – wykrzyknęła,
a następnie rzuciła się na sofę, która stała pod ścianą, i ukryła twarz w dłoniach.
Brat nie przestawał rysować szybko i z wprawą;
po pewnym czasie usiadł obok i pokazał jej szkic.
– No i co, nie uważasz, że to wcale niezłe jak
na mało cenionego przedstawiciela cyganerii? – zapytał. – Zgarnąłem następne pięćdziesiąt franków.
Eugenia spojrzała na obrazek, kiedy brat kładł
go na jej kolanach.
– Tak, bardzo jest udany – przyznała. Po chwili
zaś dorzuciła: – Sądzisz, że nasi krewni to robią?
– Robią co?
16
– Wsiadają do czegoś takiego i tak wyglądają.
Feliks się zastanowił.
– Doprawdy, nie umiem powiedzieć. To będzie
ciekawe się przekonać.
– Och, to niemożliwe, żeby ludzie bogaci…!
– rzek­ła baronowa.
– Aż tak jesteś pewna, że są bogaci? – lekkim
tonem zagadnął Feliks.
Siostra powoli obróciła się na kanapie i popatrzyła na niego.
– Wielkie nieba! – mruknęła. – Ależ ty umiesz
postawić kropkę nad i.
– Niewątpliwie o wiele przyjemniej będzie, jeśli
są bogaci – oświadczył Feliks.
– Przypuszczasz, że przyjechałabym, nie będąc
przekonana o ich bogactwie?
Promienne, zadowolone oczy młodego człowieka
napotkały dość stanowczy wzrok siostry.
– Tak, niechybnie będzie przyjemniej – powtórzył.
– Tylko tego się po nich spodziewam – stwierdziła baronowa. – Nie liczę na to, że będą inteligentni czy życzliwi – z początku – albo eleganccy
czy interesujący. Ale zapewniam cię, że wymagam,
aby byli bogaci.
Feliks odchylił głowę na oparcie kanapy i wpatrzył się w podłużny skrawek nieba, któremu okno
służyło za ramę. Śnieg przestawał padać; niebo
jakby zaczynało się przejaśniać.
17
– Liczę na to, że są bogaci – powiedział wreszcie
Feliks – możni, inteligentni, życzliwi, eleganccy, interesujący, i w ogóle uroczy! Tu vas voir. – Nachylił
się i ucałował siostrę. – Spójrz! – podjął. – To dobry
znak, jeszcze nie skończyłem mówić, a już niebo
nabiera barwy złocistej; dzień będzie śliczny.
I rzeczywiście w ciągu kilku minut pogoda się
zmieniła. Słońce przedarło się przez chmury śniegowe i wpadło do pokoju baronowej.
– Bonté divine – wykrzyknęła dama – cóż za klimat!
– Wyjdźmy zobaczyć świat – rzekł Feliks.
Niedługo później wyszli na dwór. Ociepliło się
i rozpogodziło; słońce osuszyło chodniki. Spacerowali po ulicach na chybił trafił, przyglądali się
ludziom i domom, sklepom i pojazdom, roziskrzonemu błękitnemu niebu i błotnistym skrzyżowaniom,
śpieszącym się mężczyznom i powoli przechadzającym się dziewczynom, jaskrawoczerwonym cegłom
i jasnozielonym drzewom, przedziwnej mieszaninie
szyku i zaniedbania. W ciągu godziny dzień zrobił się
wiosenny; nawet na ruchliwych ulicach czuć było
woń ziemi i kwiatów. Feliks bawił się doskonale.
Nazwał ten kraj komicznym i śmiał się ze wszystkiego, co widział. Można by powiedzieć, że cywilizacja amerykańska przedstawiała się jego zmysłom
jako nagromadzenie znakomitych dowcipów. Dowcipy niewątpliwie były świetne, a wesołość młodego
człowieka szczera i ożywcza. Obdarzony tak zwaną
18
wyobraźnią malarską, zwracał na zaobserwowane
po raz pierwszy demokratyczne obyczaje podobną
uwagę, jaką mógłby zwrócić na ruchy młodej, tryskającej werwą osóbki o jasnej cerze. Taka uwaga byłaby demonstracyjna i pochlebna; w tym przypadku
zaś Feliks mógłby uchodzić za młodego wygnańca,
który, niezniechęcony, ponownie odwiedza miejsca
dobrze mu znane z dzieciństwa. Wciąż spozierał
na fiołkowe niebo, na roziskrzone powietrze, na rozproszone i zwielokrotnione plamy koloru.
– Comme c’est bariolé, co? – zwrócił się do siostry w tym obcym języku, którym jakby za skrytym
podszeptem oboje niekiedy się posługiwali.
– Tak, to istotnie bariolé – odrzekła baronowa.
– Nie podoba mi się koloryt; razi oczy.
– Ukazuje zderzenie przeciwieństw – odparował
młody człowiek. – Wydaje się, że zamiast przyjechać na Zachód, udaliśmy się na Wschód. Niebo
muska wierzchołki domów zupełnie jak w Kairze,
a pozawieszane wszędzie czerwone i niebieskie
szyldy przypominają dekoracje muzułmańskie.
– Młode kobiety nie są muzułmankami – stwierdziła jego towarzyszka. – Nie można powiedzieć,
aby zasłaniały twarze. Nigdy nie widziałam nic równie śmiałego.
– Dzięki Bogu, że nie zasłaniają! – wykrzyknął
Feliks. – Mają twarze wyjątkowo ładne.
– Tak, często mają bardzo ładne twarze – powiedziała baronowa.
19
Była na tyle inteligentna, że umiała poczynić mnóstwo słusznych, wnikliwych obserwacji. Ciaśniej
niż zwykle przywarła do braterskiego ramienia; nie
odczuwała takiej wesołości jak on; mówiła mało,
ale dostrzegała niejedno i snuła refleksje. W stan
lekkiego podniecenia wprawiała ją świadomość, że
istotnie przyjechała szukać szczęścia do dziwnego
kraju. Powierzchownie doznawała wielu powodów
do irytacji i niezadowolenia; baronową cechowała ogromna delikatność i wybredność. Dawnymi
czasy w poszukiwaniu rozrywki wielekroć jeździła
w świetnej kompanii na jarmarki do prowincjonalnych miasteczek. Obecnie wydawało jej się, że jest
na ogromnym jarmarku – rozrywka i désagréments
są bardzo do siebie zbliżone. Stwierdziła, iż na przemian to się uśmiecha, to przed czymś wzdraga;
widowisko było bardzo dziwne, lecz w każdej chwili
ktoś mógł człowieka potrącić. Baronowa nigdy jeszcze nie widziała tylu przechodniów; nigdy do tego
stopnia nie wmieszała się w tłum nieznajomych.
Z wolna jednak nabierała przekonania, że ten jarmark to poważniejsza sprawa. Weszła z bratem
do dużego ogrodu publicznego, gdzie ku swemu
zdumieniu nie dostrzegła powozów. Popołudnie
chyliło się ku końcowi; poziome promienie słońca
złociły szorstką świeżą trawę – złociły jakby złotem prosto z kopalni. O tej godzinie damy powinny
wybierać się na przejażdżkę i z przechylonymi parasolkami mijać żywopłot pieszych. Tu wszakże nic
20
nie wskazywało Eugenii na istnienie tęgo zwyczaju, rzecz o tyle dziwniejsza, że w nader dogodnym
sąsiedztwie dużej, wesołej ulicy, po której z wyraźną przyjemnością spacerowali bogatsi członkowie
burżuazji, ciągnęła się wdzięcznie sklepiona, urocza
aleja wiązów. Nasi przyjaciele wyszli na tę dobrze
oświetloną promenadę; Feliks spostrzegł o wiele
więcej ładnych dziewcząt i zwrócił na nie uwagę
siostry, co zresztą nie było potrzebne, gdyż baronowa pilnie obserwowała te czarujące młode damy.
– Żywię głębokie przekonanie, iż nasze kuzynki
tak wyglądają – rzekł Feliks.
Baronowa miała taką nadzieję, lecz powiedziała
coś innego.
– Są bardzo ładne – stwierdziła – ale to po pros­
tu małe dziewczynki. Gdzie są kobiety… kobiety
trzydziestoletnie?
Masz na myśli trzydziestotrzyletnie? – zamierzał
spytać jej brat; zwykle bowiem rozumiał to, co mówiła, i to, czego nie mówiła. Zachwycił się jednak tylko
pięknem zachodzącego słońca, a baronowej, która
tu przyjechała w poszukiwaniu szczęścia, nasunęła się refleksja, że bezspornie odniosłaby korzyść,
gdyby wszystkie osoby, z którymi może przyjdzie jej
się zmierzyć, okazały się po prostu małymi dziewczynkami. Zachód był wspaniały; przystanęli, aby
na niego popatrzeć; Feliks oświadczył, że nigdy jeszcze nie widział tak przepysznego pomieszania kolorów. Baronowa również uznała je za fantastyczne;
21
może tym łatwiej było ją zadowolić, że stała tam
świadoma licznych spojrzeń rzucanych jej z admiracją przez różnych sympatycznych na pierwszy rzut
oka przechodniów, którym dystyngowana kobieta
w niezwykłym stroju, z wyglądu cudzoziemka, rozpływająca się po francusku nad urokami przyrody
na rogu bostońskiej ulicy, nie mogła być obojętna.
Humor Eugenii się poprawił. Poddała się nastrojowi
jakiejś niezmąconej wesołości. Jeśli przyjechała tu
szukać szczęścia, miała wrażenie, iż łatwo je będzie
znaleźć. Jego obietnica kryła się w cudownej czys­
tości zachodniego nieba; łagodny, bynajmniej nie
impertynencki wzrok przechodniów zwiastował
pewną naturalną łatwość w biegu rzeczy.
– Nie wracasz do Silberstadt, co? – zapytał Feliks.
– Nie jutro – odrzekła baronowa.
– I nie napiszesz do księcia panującego?
– Napiszę mu, że oczywiście nic tu o nim nie
wiedzą.
– Nie uwierzy ci – powiedział młody człowiek.
– Radzę zostawić go w spokoju.
Sam Feliks wciąż był w doskonałym humorze.
Wychowany w odwiecznych obyczajach i malowniczych miastach, mimo to w małej purytańskiej
metropolii dostrzegał mnóstwo kolorytu lokalnego. Tego wieczoru po kolacji poinformował siostrę,
że wczesnym rankiem wyruszy na poszukiwanie
kuzynek.
– Bardzo jesteś niecierpliwy – stwierdziła Eugenia.
22
– Czyż może być coś naturalniejszego – zapytał
– skoro dziś widziałem aż tyle ładnych dziewcząt?
Jeśli więc ma się kuzynki tego pokroju, im prędzej
się je pozna, tym lepiej.
– Może nie są takie – rzekła Eugenia. – Należało
przywieźć jakieś listy – do innych ludzi.
– Inni ludzie nie byliby z nami spokrewnieni.
– Zapewne nie byliby wskutek tego gorsi – odparła baronowa.
Brat popatrzył na nią, uniósłszy brwi.
– Nie to mówiłaś, kiedy po raz pierwszy zaproponowałaś, żebyśmy tu przyjechali zbratać się
z krewniakami. Twierdziłaś, że powoduje tobą
naturalne uczucie, a na moje kontrargumenty oświadczyłaś, iż voix du sang powinien nad
wszystkim wziąć górę.
– I ty to pamiętasz? – spytała baronowa.
– Z całą wyrazistością! Byłem tym bardzo poruszony.
Przechadzała się po pokoju tak jak rano; przystanęła i popatrzyła na brata. Widocznie chciała coś
powiedzieć, lecz się pohamowała i znów zaczęła
chodzić. A po paru chwilach powiedziała coś innego, co miało służyć za wyjaśnienie, dlaczego zataiła
poprzednią myśl.
– Nigdy nie przestaniesz być dzieckiem, drogi
bracie.
– Mogłoby się zdawać, że ty, pani, masz tysiąc lat
– odparował Feliks ze śmiechem.
23
– Czasami… mam – rzekła baronowa.
– A więc pojadę i zawiadomię krewnych o przybyciu tak niezwykłej osobistości. Natychmiast
pośpieszą złożyć ci uszanowanie.
Eugenia znów przeszła się po pokoju, po czym
przystanęła przed bratem i położyła mu dłoń
na ramieniu.
– Niech nie przyjeżdżają, żeby się ze mną zobaczyć
– zaczęła. – Tobie nie wolno do tego dopuścić. Powinnam ich poznać inaczej. – I w odpowiedzi na jego pytające spojrzenie podjęła: – Ty pojedziesz, zobaczysz
i zdasz mi ze wszystkiego sprawę. Wrócisz i powiadomisz mnie, kim i czym są; podasz ich liczbę, płeć,
wiek każdego z nich – wszystkie szczegóły. Bacz, byś
niczego nie przeoczył; bądź gotów opisać mi miejscowość, rekwizyty – jak to nazwać – mise-en-scène.
Później, w swoim czasie, ja do nich pojadę. Przedstawię się – stanę przed nimi! – Tym razem baronowa
wyraziła swą myśl z pewną dozą szczerości.
– A co mam im od ciebie przekazać? – zapytał
Feliks, święcie przekonany o słuszności siostrzanych zarządzeń.
Obserwowała go przez chwilę – ten wyraz miłej
prawdomówności na jego twarzy; i jak zawsze trafnie, co podziwiał, odparła:
– Mów, co zechcesz. Opowiedz moją historię
w sposób, twoim zdaniem, najbardziej… naturalny.
– Pochyliła czoło, aby mógł je pocałować.