Kupowaē wi´cej? - Green Pack Online

1
Spo∏eczeƒstwo
konsumentów
Kupowaç wi´cej?
autor: Jacek Schindler
MyÊl
przewodnia
Czas trwania
Pora roku
Miejsce
Materia∏y
Przedmioty
Cele
Metody
Konsumpcyjny styl ˝ycia niekorzystnie wp∏ywa na Êrodowisko
i na jakoÊç ˝ycia.
W zale˝noÊci od doboru zaj´ç 1 lub 2 godziny lekcyjne
Dowolna
Sala lekcyjna
Film „Wi´cej” z serii „Wi´cej czy lepiej”
J´zyk polski, biologia, godzina wychowawcza, religia/etyka
Prezentacja negatywnych skutków konsumpcyjnego stylu ˝ycia
dla cz∏owieka i Êrodowiska
Projekcja filmu wideo, dyskusja, konkurs
Wprowadzenie
Kupowanie mo˝e byç traktowane jako zwyk∏a czynnoÊç. Potrzebny jest nam chleb, o∏ówek,
˝arówka – a wi´c idziemy od sklepu i kupujemy je. Ale te˝ od zawsze takie proste czynnoÊci
potrafiliÊmy zamieniaç w wa˝ne czy nawet niezwyk∏e wydarzenia, co dodawa∏o i dodaje barw
i uroku naszemu ˝yciu. Po chleb mo˝emy si´ wybraç do ulubionej piekarni. Kupujàc o∏ówek,
mo˝emy d∏ugo wybieraç i zastanawiaç si´, jaki b´dzie pasowa∏ najlepiej do naszego piórnika
albo usposobienia; kupujàc ˝arówk´ mo˝emy wybraç ˝arówk´ energooszcz´dnà i cieszyç si´
przez nast´pny tydzieƒ, ˝e zrobiliÊmy tak zdecydowany krok w obronie Matki Ziemi.
Zdarza si´ i tak, ˝e idziemy do sklepu jeszcze nie wiedzàc, co kupimy. Idziemy, by si´
odpr´˝yç, by kupiç coÊ, co nam si´ spodoba i zrobiç sobie w ten sposób ma∏à przyjemnoÊç.
Kupowaç wi´cej?
167
1
Spo∏eczeƒstwo
konsumentów
Drobne przyjemnoÊci urastajà jednak czasem do rangi tego, co w ˝yciu najwa˝niejsze.
Coraz cz´Êciej kupowanie staje si´ jednà z podstawowych czynnoÊci okreÊlajàcych wr´cz
nasz stosunek do Êwiata i styl ˝ycia. To w∏aÊnie w kupowaniu najpe∏niej przejawia si´
konsumpcyjny styl ˝ycia. W∏aÊciwie ju˝ nikt z nas nie jest wolny (w mniejszym lub
wi´kszym stopniu) od sk∏onnoÊci do traktowania kupowania jako wa˝nego czynnika
pozwalajàcego odreagowaç stres, okreÊlajàcego nasz status spo∏eczny czy u∏atwiajàcy nam
kontakt z innymi poprzez mo˝liwoÊç obdarowywania ich reklamowanymi dobrami. Taka
postawa negatywnie wp∏ywa na jakoÊç naszego ˝ycia – kontakty mi´dzyludzkie wiele tracà,
jeÊli o sposobie okazywania komuÊ zainteresowania, uczucia decydujà spoty reklamowe,
a nasze w∏asne potrzeby psychiczne zaspokajamy nabywaniem batonów, chipsów czy
margaryny. Taka postawa ma te˝ fatalne skutki dla Êrodowiska. Ciàgle rosnàca konsumpcja
wymaga wzmo˝onej produkcji dóbr, pozyskiwania coraz wi´kszej iloÊci zasobów, w tym
zasobów nieodnawialnych, a tak˝e rozbudowy ca∏ej infrastruktury s∏u˝àcej jak najbardziej
efektywnemu i masowemu sprzedawaniu.
Przebieg zaj´ç
168
1
Projekcja filmu. Obejrzyjcie film „Wi´cej” z serii „Wi´cej czy lepiej”. Podajcie w∏asne
przyk∏ady, Êwiadczàce o rozpowszechnieniu stereotypu, wed∏ug którego wi´cej znaczy
lepiej. Jakie sà Êrodowiskowe skutki nastawienia
na kupowanie jak najwi´kszej iloÊci rzeczy?
2
Dyskusja. Zapoznaj uczniów z poni˝szymi
zasadami odpowiedzialnego zachowania
w sklepie. Przedyskutujcie punkt po punkcie:
jak przestrzeganie tych zasad wp∏ywa na
uodpornienie si´ na przymus kupowania,
jak wp∏ywa na ochron´ Êrodowiska naturalnego.
• Przed wyjÊciem do sklepu robi´ list´
artyku∏ów, które mam kupiç. Nie dlatego,
by pomóc pami´ci, lecz aby kupiç tylko to,
co jest mi potrzebne, a nie wszystko,
co wpadnie mi w oko.
• Idàc do sklepu, zabieram ze sobà p∏óciennà
torb´ lub koszyk. Sà przyjazne dla Êrodowiska,
d∏ugo s∏u˝à, w przeciwieƒstwie do
plastikowych toreb jednorazowych.
• Zwracam uwag´ na opakowania. Wybieram produkty zapakowane tak, by przynieÊç
do domu jak najmniej rzeczy, które trzeba b´dzie potem wyrzuciç.
• W sklepie szukam ˝ywnoÊci pochodzàcej z czystych, ekologicznych upraw, a nie
˝ywnoÊci znanej z telewizyjnych reklam.
• Nie robi´ przyjemnoÊci dzieciom, zabierajàc je do supermarketu. JeÊli chc´ im
naprawd´ sprawiç radoÊç, to poÊwi´cam mój czas i uwag´ im, a nie zakupom:
zabieram je do kina, na spacer, na basen, rozmawiam z nimi.
3
Minikonkurs. Og∏oÊ w klasie konkurs na podanie przyk∏adów najdro˝szych i najbardziej
bezsensownych prezentów, o jakich uczniowie s∏yszeli (dla inspiracji przeczytajcie tekst
Przypadków ze str. 169). Na czym polega∏a ich absurdalnoÊç?
Drugie zadanie konkursowe brzmi: podaj przyk∏ad atrakcyjnego prezentu, którego
nie mo˝na kupiç. (Na wszelki wypadek podaj´ przyk∏ady ratunkowe: wycieczka, wiersz,
zrobione przez siebie ciasto, pomoc w jakiejÊ czynnoÊci.)
Zestawcie przyk∏ady z pierwszej i drugiej cz´Êci konkursu: co je ró˝ni?
JeÊli zdecydujesz si´ na poÊwi´cenie tematowi dwóch lekcji, mo˝esz daç uczniom czas
na zebranie przyk∏adów mi´dzy zaj´ciami.
Kupowaç wi´cej?
Kontynuacje
Zadbaj, aby w twoim domu pojawi∏a si´ solidna torba, którà regularnie b´dziesz zabieraç
na zakupy. JeÊli to rodzice robià zakupy w drodze powrotnej z pracy, daj im w prezencie torb´,
która ∏atwo zmieÊci w torebce czy teczce. Postaraj si´ wprowadziç w domu zwyczaj robienia
listy potrzebnych artyku∏ów przed wyprawà na wi´ksze zakupy.
1
Spo∏eczeƒstwo
konsumentów
Zorientuj si´, czy w okolicznych sklepach oferowana jest ˝ywnoÊç pochodzàca z gospodarstw
ekologicznych.
Przypadki: JAK KUPOWAå GAD˚ETY (fragmenty)
„Samolot przelatuje majestatycznie nad równinami bez koƒca, nad pustyniami niczym
nie skalanymi. Kontynent amerykaƒski stwarza nadal okazje do prawie dotykalnego
kontaktu z przyrodà. Zapominam o cywilizacji, ale tak si´ sk∏ada, ˝e w kieszeni na
oparciu fotela przede mnà, wÊród instrukcji na wypadek koniecznoÊci natychmiastowej
ewakuacji (z samolotu, w razie katastrofy), obok programu filmowego i koncertów
Brandenburskich w s∏uchawkach – znajduje si´ egzemplarz Discoveries, broszury,
która wymienia, wraz z zach´cajàcymi zdj´ciami, ca∏y szereg przedmiotów do nabycia
za poÊrednictwem poczty. W nast´pnych dniach, podczas kolejnych lotów, odkrywam
The American Traveller, Gifts with Personality oraz inne tego rodzaju publikacje.
Ta fascynujàca lektura poch∏ania mnie bez reszty i zapominam o przyrodzie (…).
O ile˝ bardziej interesujàca jest kultura, która – wiadomo przecie˝ – s∏u˝y poprawianiu
natury. Natura jest bezwzgl´dna i wroga, kultura zaÊ pozwala cz∏owiekowi robiç
ró˝ne rzeczy z mniejszym wysi∏kiem, zyskiwaç na czasie. Kultura wyzwala cia∏o
od zniewolenia pracà i usposabia je do kontemplacji.
PomyÊlmy na przyk∏ad, jak ucià˝liwà rzeczà jest manewrowaç kroplami do nosa,
to znaczy tymi kupionymi w aptece buteleczkami, które trzeba Êciskaç w dwóch
palcach, ˝eby dobroczynny p∏yn dosta∏ si´ do Êrodka. ˚aden problem. Viralizer
(4 dolary 95 centów) to urzàdzenie, w którym nale˝y umieÊciç takà buteleczk´,
a on ju˝ b´dzie za ciebie naciska∏, i to tak, by strumieƒ zosta∏ skierowany bezpoÊrednio
do najskrytszych zakàtków dróg oddechowych. Naturalnie ca∏e urzàdzenie trzyma si´
w r´ku, i w sumie, jeÊli mo˝na sàdziç na podstawie zdj´cia, cz∏owiek ma uczucie,
jakby strzela∏ z ka∏asznikowa, lecz coÊ za coÊ. (…)
Jak wiadomo, Amerykanie, zwalczajàc cholesterol, uprawiajà jogging, to znaczy
biegajà godzinami, dopóki nie padnà powaleni przez zawa∏ serca. Pulse Trainer
(59 dolarów i 95 centów) zak∏ada si´ na przegub r´ki; jest po∏àczony przewodem
z nasadkà, którà wsuwa si´ na palec wskazujàcy. Wydaje mi si´, ˝e kiedy twój uk∏ad
sercowo-naczyniowy jest bliski zapaÊci, rozlega si´ dzwonek. To wyraüny post´p,
zw∏aszcza jeÊli uÊwiadomimy sobie, ˝e w krajach s∏abo rozwini´tych cz∏owiek staje
dopiero, kiedy dostaje zadyszki – jest to wszak wskaênik bardzo prymitywny;
byç mo˝e w∏aÊnie dlatego dzieci w Ghanie nie uprawiajà joggingu. Jest przy tym
pewnà osobliwoÊcià, ˝e mimo tego zaniedbania nie cierpià zgo∏a na zbyt wysoki
poziom cholesterolu. (…)
Spice Track (36 dolarów 95 centów) to elektroniczna maszynka, kryjàca w sobie
pojemniczki z wszystkimi przyprawami, jakich cz∏owiek mo˝e zapragnàç. Biedacy
ustawiajà przyprawy na listwie nad kuchenkà i kiedy chcà posypaç, powiedzmy,
cynamonem swojà codziennà porcj´ kawioru, muszà braç przypraw´ w palce.
Majàc Spice Track, wystukujesz palcem odpowiedni algorytm (zdaje si´, ˝e w systemie
Turbo Pascal) i przyprawa, na którà masz apetyt, przechyla si´ nad talerzem. (…)
Kupowaç wi´cej?
169
1
Spo∏eczeƒstwo
konsumentów
JAK KUPOWAå GAD˚ETY, c.d.
Przemieszczajàc si´ z kraju
do kraju, chcesz wiedzieç,
ile dolarów wart jest funt
szterling albo ile hiszpaƒskich
dublonów mieÊci si´
w jednym talarze. Biedacy
u˝ywajà przy takiej okazji
o∏ówka i kalkulatora za
10 000 lirów. Wyszukujà
kursy walut w gazetach
i wykonujà odpowiednie
dzia∏ania arytmetyczne.
Bogaci mogà sobie za
20 dolarów kupiç Currency
Converter, który robi
dok∏adnie to, co kalkulator,
ale twój dyrektor generalny
musi ka˝dego ranka programowaç go na nowo zgodnie z notowaniami podanymi
w gazetach; urzàdzenie to nie potrafi natomiast udzieliç odpowiedzi na pytanie
(nie zwiàzane z kursem walut): „Ile jest szeÊç razy szeÊç?” Wyrafinowanie jest tu
zwiàzane z tym, ˝e ten szczególny kalkulator robi za podwójnà cen´ po∏ow´ tego,
co mogà zrobiç inne. (…)
Cool Sound to przenoÊna lodówka, którà zabiera si´ na wycieczk´ za miasto,
z wbudowanym odbiornikiem TV. (…)
Dzi´ki Coin Changer (aparacik wydajàcy monety) unikasz grzebania w kieszeniach,
kiedy chcesz kupiç gazet´. Niestety, zajmuje tyle miejsca, co relikwiarz z koÊcià udowà
Êwi´tego Albina. Nie podano te˝, gdzie w razie pilnej potrzeby mo˝na znaleêç monety,
˝eby wype∏niç opró˝niony przyrzàd.
JeÊli chcesz zrobiç sobie herbat´, wystarczy ci, pod warunkiem, ˝e surowiec jest
odpowiedniej jakoÊci, naczynie do zagotowania wody, ∏y˝eczka i ostatecznie sitko.
Tea Magic za 9 dolarów 95 centów to bardzo skomplikowana machina, która sprawia,
˝e przygotowanie fili˝anki herbaty jest równie ucià˝liwe, jak przygotowanie fili˝anki
kawy. (…)
JeÊli masz w domu myszy, pomo˝e ci wspania∏y Trap-Ease. Wk∏adasz do Êrodka ser,
odstawiasz i mo˝esz iÊç choçby nawet do opery. Kiedy mysz wchodzi do zwyk∏ej
pu∏apki, tràca wihajster, a wtedy opada gilotyna, która jà zabija. Natomiast Trap-Ease
jest zbudowany pod kàtem rozwartym. Dopóki mysz pozostaje w przedsionku,
jest bezpieczna (ale nie ma sera). JeÊli dobierze si´ do sera, przedmiot obraca si´
o 94 stopnie i spada kratka. Poniewa˝ urzàdzenie kosztuje tylko 8 dolarów i jest
przezroczyste, mo˝esz do woli oglàdaç sobie mysz wieczorami, kiedy zepsuje ci si´
telewizor, a nast´pnie wypuÊciç zwierzàtko na pole (wariant ekologiczny), cisnàç
wszystko do Êmieci albo – podczas obl´˝enia miasta – wrzuciç mysz prosto
do rondelka z wrzàcà wodà.
Leaf Scoops to coÊ, co dokonuje mutacji twoich d∏oni w ∏apy p∏etwonoga wystawionego
na promieniowanie radioaktywne, daje krzy˝ówk´ g´si z pterodaktylem i doktorem
Quatermassem. S∏u˝y do zbierania liÊci w twoim liczàcym 80 tysi´cy akrów parku.
P∏acàc 12 dolarów 50 centów, oszcz´dzasz na ogrodniku i gajowym. (…)
Na zakoƒczenie pozwol´ sobie wymieniç automat do wydawania pokarmu ptakom,
kufel na piwo z wmontowanym dzwonkiem rowerowym (dêwi´czy domagajàc si´
dolewki), saun´ do twarzy czy automat do coca-coli w kszta∏cie pompy benzynowej.
(…)
Umberto Eco, Zapiski na pude∏ku od zapa∏ek, przek∏. A. Szymanowski, Poznaƒ, 1993,
s. 49–59.
170
Kupowaç wi´cej?