docartykul - Centrum Asystentury Społecznej
download 
Reklamacja Transkrypt
artykul - Centrum Asystentury Społecznej
Projekt „CENTRUM ASYSTENTURY SPOŁECZNEJ (CAS) – model wsparcia zadań OPS/PCPR w aktywizacji społecznej i zawodowej ON” Asystent, a system. Usługi asystenta osoby niepełnosprawnej. Minęło już ponad 13 lat od czasu wprowadzenia do prawa krajowego pojęcia „asystent osoby niepełnosprawnej”. Te pierwsze przepisy ujęte w klasyfikacji zawodów szkolnictwa kształcenia zawodowego i zaliczenie asystenta osoby niepełnosprawnej do grupy pracowników pomocy społecznej i pracy socjalnej były zaczątkiem następnych regulacji formalizujących zawód asystenta osoby niepełnosprawnej w polskim systemie prawnym. Kolejno powstające i modyfikowane na przestrzeni lat przepisy dotyczące wynagradzania pracowników samorządowych, podstaw programowych kształcenia w zawodzie, specjalistycznych usług opiekuńczych wpływały na rozwój tej formy usług dla osób niepełnosprawnych. Jednocześnie toczyły się prace prowadzone przez organizacje pozarządowe, które miały ugruntować tę formę wsparcia dla osób niepełnosprawnych, ich rodzin i opiekunów. Realizowano projekty uwzględniające wsparcie realizowane przez asystentów osób niepełnosprawnych. W ramach Programu Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL organizacje pozarządowe wypracowały rezultaty dotyczące asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej. W projektach w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki samorządy uwzględniały taką formę usług oraz szkoliły asystentów osób niepełnosprawnych. Organizacje pozarządowe realizowały także projekty wspierane środkami Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz środkami własnymi samorządów, w tym na zadania zlecane organizacjom. Nieliczne samorządy poza specjalistycznymi usługami opiekuńczymi podjęły się realizacji usług asystenckich we własnym zakresie i za własne środki. Rozwój asystentury był przedmiotem interpelacji poselskich, wystąpień organizacji pozarządowych i zainteresowanych samorządów, petycji rodzin i opiekunów oraz wielu rzeczywistych projektów, których celem była pomoc osobom niepełnosprawnym i ich opiekunom. Zorganizowano liczne spotkania i konferencje z udziałem Rzecznika Praw Obywatelskich, strony rządowej i parlamentarzystów. Nie wchodząc w szczegóły dotyczące modelu asystentury dla osób niepełnosprawnych (są bogate i wartościowe doświadczenia, publikacje na ten temat) należy zadać pytanie, czy rozwój tych usług w wystarczającym stopniu spełnił oczekiwania społeczne? Czy sposób finansowania usług, zaangażowanie środków publicznych i prywatnych w rozwój usług asystenckich jest adekwatny do potrzeb i wizji poszczególnych aktorów, w tym samych osób niepełnosprawnych? Wydaje się, że czas na debatę w tej ważnej sprawie wyczerpał się, a przyszedł czas na decyzje i odważne działania, które spowodują znaczne upowszechnienie usług asystentów w Polsce. Doświadczenia samorządów i organizacji pozarządowych, które podjęły się realizacji takich usług na rzecz osób niepełnosprawnych, zdecydowanie potwierdzają konieczność Projekt „CENTRUM ASYSTENTURY SPOŁECZNEJ (CAS) – model wsparcia zadań OPS/PCPR w aktywizacji społecznej i zawodowej ON” odpowiedzi na potrzeby osób niepełnosprawnych w aktywnym uczestniczeniu w życiu społecznym, rozwijaniu i podtrzymywaniu aktywności. Potrzeba utrzymania lub nauki samodzielności - na miarę możliwości każdej osoby niepełnosprawnej - oraz odciążenie opiekunów są bardzo ważnymi powodami, dla których należy wdrożyć nowe rozwiązania prawne. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom osób niepełnosprawnych, ich rodzinom i opiekunom, przedstawiano propozycje zmian prawnych, które mogą przyczynić się do rozwoju usług świadczonych przez asystentów osób niepełnosprawnych w Polsce. Na tym tle poszukiwanie źródeł finansowania tych usług staje się jednym z kluczowych wyzwań i tematem koniecznych zmian np. w systemie rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Braku jednego konkretnego standardu usług asystenckich nie należy traktować jako wadę, lecz istotny fakt odzwierciedlający indywidualne podejście do każdej osoby niepełnosprawnej, rodzaju i stopnia niepełnosprawności, sytuacji rodzinnej i osobistej. Stąd m.in. dwa odmienne profile dotyczące kompetencji zawodowych asystenta wypracowane w ramach partnerstwa w IW EQUAL. Przy deficycie środków publicznych permanentnie należy poddawać ocenie, które z zadań realizowanych przez samorządy na rzecz osób niepełnosprawnych i wspieranych ze środków PFRON dają najlepsze efekty. Podejmowanie decyzji co do podziału środków PFRON nie jest łatwym zadaniem dla samorządów, ale tym bardziej powinno skłaniać do patrzenia na efektywność tych wydatków i osiąganie celów redystrybucji tych środków. Usługi asystenckie, które umożliwiają aktywne uczestnictwo w życiu społecznym są jedną z najbardziej efektywnych metod integracji, ponieważ trwale zmieniają komfort życia wielu osób i rodzin, które z nich skorzystały. W propozycjach projektu „Centrum Asystentury Społecznej - model wsparcia zadań OPS/PCPR w aktywizacji społecznej i zawodowej ON” staraliśmy się podejść do zagadnienia kompleksowo i stworzyć narzędzie elastyczne na tyle, aby wykorzystać ogromny potencjał, różnorodność organizacji pozarządowych i jednostek organizacyjnych samorządu pracujących na co dzień z osobami niepełnosprawnymi z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Nie oznacza to jednak braku możliwości dokonania podziału finansowania usług asystenckich zarysowanego przepisami ustawy o pomocy społecznej w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych. Można sobie bowiem wyobrazić możliwość finansowania części usług pokrewnych usługom asystenckim dla osób niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym na podstawie decyzji administracyjnej. Skala potrzeb na usługi asystenckie nie jest tożsama ze skalą oczekiwań. Autorzy rozwiązań przejściowych, pilotażowych i systemowych powinni mieć świadomość rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami osób niepełnosprawnych i środowisk ich reprezentujących (organizacji pozarządowych, samorządów lokalnych) a potrzebami polityki społecznej w tym zakresie. Sygnalizowane przez osoby niepełnosprawne potrzeby, gotowość Projekt „CENTRUM ASYSTENTURY SPOŁECZNEJ (CAS) – model wsparcia zadań OPS/PCPR w aktywizacji społecznej i zawodowej ON” i chęci organizacji pozarządowych wydają się być dużo mniejsze niż potrzeby wynikające z wyzwań przed jakimi stoi polityka społeczna wobec zagadnienia niepełnosprawności. Nie powinien to być jednak powód do paraliżu a raczej do szybkiego działania uwzględniającego swobodę samorządów w kreowaniu lokalnej polityki społecznej, zasoby intelektualne, zasoby instytucjonalne samorządów i olbrzymi potencjał lokalnych partnerów jakimi są organizacje pozarządowe. Dotychczasowi realizatorzy usług asystenckich mają świadomość skali potrzeb, ale także skali problemów, w tym finansowych, które stają na przeszkodzie rozwojowi usług wspierających osoby niepełnosprawne. Po konsultacjach, które prowadzone były m.in. w ramach projektu „Centrum Asystentury Społecznej (…)” dostrzega się, że koszty tych usług przekraczają możliwości własne samorządów oraz możliwości organizacji pozarządowych, które tego rodzaju usług podjęły się w ramach realizowanych krótkookresowych projektów z rozproszonych środków finansowych. Niezbędny jest z jednej strony impuls finansowy do dalszego rozwoju tej formy wsparcia, z drugiej podjęcie decyzji co do szczebla organizacji usług asystenckich. Wydaje się, że najodpowiedniejszym poziomem do realizacji lub testowania organizacji usług jest poziom powiatowy. Po pierwsze gros środków PFRON przekazywanych w ramach algorytmu gospodarowanych jest na tym właśnie szczeblu samorządu. Samorządy gminne, szczególnie z terenów wiejskich nie dysponują wystarczającymi własnymi zasobami, które mogłyby być ukierunkowane na finansowanie i organizowanie usług asystenckich. Z kolei organizacja usług na poziomie samorządu wojewódzkiego może prowadzić do nadmiernego rozproszenia zasobów i nieprzewidywalnego wzrostu kosztów obsługi rzeczywistych usług. Należy podkreślić, że zapowiadany pilotaż w ramach jednego z programów PFRON musi uwzględniać możliwości organizacyjne poszczególnych szczebli samorządu, kompetencje oraz efektywność finansową i trwałość struktur, które mogą powstać w ramach projektów testowych. Staje się oczywiste, że finansowanie usług asystenckich w chwili obecnej powinno opierać głównie o odpowiedni montaż finansowy wykorzystujący np. środki własne samorządów i środki PFRON przekazywane w ramach algorytmu także na zadania zlecone. W finansowaniu usług w najbliższej perspektywie można także uwzględnić przejściowo środki Unii Europejskiej na regionalne programy operacyjne. Brak jednorodnych i wystarczających źródeł finansowania na usługi asystentów osoby niepełnosprawnej wymusza fakultatywność realizacji tych zadań. W obecnej sytuacji nie jest możliwe zobowiązanie samorządów do realizacji asystentury na dużą skalę. Wydaje się też oczywiste, pomimo sygnalizowanego zainteresowania, że część samorządów nie podejmie się realizacji usług asystenckich. Jednym z wielu drobnych ale istotnych problemów jest również w chwili obecnej brak odpowiedniej liczby osób do bezpośredniej pracy z klientami. Organizacja usług asystenckich na określonym terenie wymaga niewątpliwie dokładnej analizy zasobów i ich umiejętnego wykorzystania. Potencjał organizacyjny tkwić może Projekt „CENTRUM ASYSTENTURY SPOŁECZNEJ (CAS) – model wsparcia zadań OPS/PCPR w aktywizacji społecznej i zawodowej ON” w organizacjach pozarządowych, które mogą z inicjatywy własnej lub samorządu włączyć się w realizację tego typu usług. W chwili obecnej wydaje się, że należy dać odpowiedni impuls do rozwoju usług asystenckich. Może nim być umożliwienie współfinansowania usług asystentów osób niepełnosprawnych ze środków PFRON, przekazywanych samorządom powiatowym w ramach algorytmu. Realizatorzy projektu CAS chcieliby, aby proponowane zmiany stanowiły wsparcie i dawały możliwość wyboru samorządowcom, organizacjom społecznym i osobom niepełnosprawnym co do kierunku prowadzonej na swoim terenie polityki społecznej. AUTOR: Sławomir Lipke zdobywał doświadczenie na stanowisku pracownika socjalnego w ośrodku pomocy społecznej, na stanowisku głównego specjalisty i następnie naczelnika wydziału w Biurze Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, na stanowisku Dyrektora Wydziału Wdrażania Programów Unii Europejskiej w Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych; ukończył specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej; uczestniczył jako ekspert w projektach doradczych i standaryzujących usługi pomocy społecznej oraz w projekcie „Centrum Asystentury Społecznej…”. Obecnie zastępca dyrektora w jednostce budżetowej m. st. Warszawy CUSiSKPS „Ośrodek Nowolipie” realizującej usługi asystenckie w Warszawie. Projekt „Centrum Asystentury Społecznej (CAS) – model wsparcia zadań OPS/PCPR w aktywizacji społecznej i zawodowej ON” współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowany w partnerstwie z Fundacją Imago z Wrocławia, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Bielsku-Białej przedsiębiorstwem Limes z Leszna. Więcej informacji w siedzibie Lidera projektu: Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne „Teatr Grodzki” Ul. Sempołowskiej 13 43-300 Bielsko-Biała Tel.: 693 887 115 E-mail: [email protected] www.asystent-on.pl/o-projekcie/ oraz
