Instytucjonalizacja a miedzynarodowy lad ekonomiczny

Rozdział i
Instytucjonalizacja a międzynarodowy ład
ekonomiczny
Aneta Kosztowniak1
Streszczenie
Celem pracy jest przedstawienie znaczenia instytucjonalizacji dla międzynarodowego ładu ekonomicznego. Zaprezentowanie głównych przejawów rozwoju
instytucjonalizacji oraz funkcji realizowanych przez instytucje międzynarodowe,
istotne dla tego ładu. Przytoczono pozytywne jak i negatywne poglady na temat
funkcjonowania organizacji międzynarodowych oraz prawa międzynarodowego.
Odwołano się do fachowej literatury oraz wyników badao na temat wpływu
instytucji na wzrost gospodarczy. Z pracy wynika, że instytucjonalizm jest ważnym uwarunkowaniem międzynarodowego ładu ekonomicznego, co potwierdza m.in. rozwój ekonomii instytucjonalnej.
Wstęp
Rola instytucjonalizmu w gospodarce światowej jest przedmiotem intensywnego zainteresowania ze strony ekonomistów. Rozważana jest kwestia wpływu
instytucji międzynarodowych na międzynarodowy ład ekonomiczny, możliwości
przezwyciężania problemów globalnych czy wspieranie rozwoju gospodarczego.
Bodźcem do dyskusji na temat dotychczasowej działalności inistyucji międzynarodowych i potrzeby ich reformy są doświadczenia kryzysów finansowych lat
90. XX w. oraz globalny kryzys finansowy trwający obecnie od II połowy 2007 r.
1
Dr, adiunkt Aneta Kosztowniak, Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu,
Wydział Ekonomiczny, Katedra Polityki Ekonomicznej i Bankowości.
1. Instytucjonalizacja i jej przejawy we współczesnym świecie
Cechą stosunków międzynarodowych jest instytucjonalizacja, określana jako
postępujacy proces ilościowego i jakościowego rozwoju instytucji międzynarodowych (Kukułka J., 2000). Oznaki tego procesu są widoczne we wszystkich etapach rozwoju życia międzynarodowego.
Postęp instytucjonalizacji następuje w parze z przekształceniem się
i rozwojem wielu instytucji (np. reżimy międzynarodowe, zasady prawa międzynarodowego), jak też towarzyszy mu upadek i zanikanie niektórych z nich2.
Przysieszony rozwój internacjonalizacji i współzależności międzynarodowych
sprzyja rozwojowi instytucjonalizacji. W ujęciu tym instytucjonalizacja jest odpowiedzią na wzrost umiędzynarodowienia rozwoju paostw i społeczeostw oraz
rozszerzanie się i zagęszczanie wzajemnych związków i zależności między nimi.
Procesy te powodują bowiem rozszerzanie się zakresu potrzeb współpracy z zagranicą, uczestnictwa w życiu międzynarodowym oraz korzystania
z doświadczeo i dorobku innych. Ponadto, pod wpływem rozwoju współzależności realizacja coraz szerszego zakresu interesów i celów wyłącznie na poziomie paostwowym nie jest wystarczająca, a często wręcz niemożliwa. W związku
z tym staje się konieczne przenoszenie odpowiednich zagadnieo na poziom
międzynarodowy, co w praktyce oznacza rozszerzenie się potrzeb koordynacji
polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz porządkowania sfery międzynarodowej
(Popiuk-Rysioska I., 2006, s. 366-367).
Rozwój instytucjonalizacji jest reakcją na rozszerzające się potrzeby współpracy i koordynacji działao w płaszczyźnie międzynarodowej. Głównymi przejwami tego procesu jest wzrost liczby instytucji, rozszerzanie się sfer stosunków
międzynarodowych podlegających instytucjonalizacji oraz rozwój jakościowy
struktur dotychczasowych instytucji.
Dowodem rozwoju instytucji jest zwiększanie się liczby organizacji
i porozumieo międzynarodowych. Organizacje międzynarodowe zaczęły się pojawiad w stosunkach międzynarodowych w I połowie XVIII w. Zdaniem Wojciecha Morawskiego do najważniejszych przesłanek powstania i rozwoju organizacji międzynarodowych należy zaliczyd: motywy ekonomiczne i polityczne, do
których należą rozwój techniki, kształtowanie się rynku światowego, zacieśnianie współpracy międzynarodowej i wzrost współzależności; przekonanie
o potrzebie i korzyściach współpracy w danej dziedzinie; uświadomienie sobie
2
Załamanie sie Ligi Narodów i jej rozwiązanie w 1946 r., czy rozpad ponad 110
organizacji regionalnych w latach 1986-2005.
przez rządy zgodności interesów w danej dziedzinie oraz zdolnośd do osiągania
porozumienia (Morawski W., 1987, s. 15-32).
Dekonstrukcja starego łądu międzynarodowego po II wojnie światowej przyniosła szybki wzrost organizacji międzyrządowych oraz pozarządowych3. Wzrost
ogólnej liczby organizacji wiązał się z powstaniem około 150 organizacji
o charakterze powszechnym i prawdziwej ekspansji organizacji regionalnych,
w ramach których w całym okresie powojennym zachodziły dośd istotne zmiany
(Latoszek E., Proczek M., 2001, s. 28-38). Przed II wojną światową istniało
48 organizacji międzyrządowych, na początku lat 60. XX w. było już ich 200,
a w połowie lat 80. ponad 360. Jednak od tego czasu liczba organizacji systematycznie spadała do 244 w 2005 r. (Popiuk-Rysioska I., 2006, s. 367)
Badania prowadzone m.in. przez M. Wallace`a, D. Singera, J.K. Kratochwila,
J. Ruggie, T. Łoś-Nowak wskazują, że wzrost organizacji międzynarodowych
o charakterze międzyrządowym4 związany jest z następującymi czynnikami:
zwiększajacą się populacją ludności świata i potrzebą rozwiązywania problemów globalnych; wzrastającą liczbą paostw w systemie międzynarodowym;
rozwojem współpracy międzynarodowej (Łoś-Nowak T., 1999, s. 17-18).
W okresie powojennym wzrastała również liczba i rola organizacji pozarządowych. Przyjmuje się, że w latach 1864-1914 istaniało 467 tego typu organiza3
Międzynarodowa organizacja międzyrządowa (International Inter-Governmental
Organizations, IGOs) to organizacja, której członkami są paostwa reprezentowane przez
przedstawicieli mianowanych przez rządy oraz otrzymujących od nich pełnomictnictwa
i instrukcje. Do powstania takiej organizacji niezbędne są minimum trzy paostwa,
określona struktura działania, zasady i mechanizmy współpracy. Tego typu organizacja
odbywa regularne sesje przygotowane przez stale funkcjonujący sekretariat. Podstawą
prawnoinstytucjonalną jej istnienia i funkcjonowania jest statut. Do organizacji
międzyrządowych zalicza sie m.in.: ONZ i System NZ, Współnoty Europejskie,
Północnoamerykaoską Strefę Wolnego Handlu (NAFTA), Środkowoeuropejską Strefę
Wolnego Handlu (CEFTA). Z kolei, w międzynarodowych organizacjach pozarządowych
(International Nongovernmental Organizations, INGOs) członkami są osoby fizyczne
i prawne, takie jak np. stowarzyszenia międzynarodowe o charakterze prawnym lub
publicznym Zgodnie z rezolucją rady Społeczno-Gospodarczej nr 288 z października
1950 r. za organizacje pozarządowe należy uznad organizacje, których powstanie
nie jest następstwem umowy międzynarodowej. Celem tych organizacji nie jest
osiąganie zysku, lecz realizacja określonych zadao w sferze społecznej, kulturalnej,
czy gospodarczej. Przykładem takich organizacji są m.in.: Międzynarodowa Izba
Handlowa, Amnesty International, Międzynarodowy Czerwony Krzyż, AIE SEC.
4
Międzynarodowa organizacja międzyrządowa
to jedna z form
instytucjonalizowanej wielostronnej współpracy rządów.
cji, a do wybuchu II wojny światowej ich liczba wzrosła do 1038. W 2005 r. szacuje się ich liczbę na ponad 4900.
Przejwem instytucjonalizacji jest ekspansja horyzontalna instytucji. Polega
ona na rozszerzeniu się zakresu przedmiotowego instytucji, a przede wszystkim
na wzroście instytucjonalizacji pozapolitycznych sfer i dziedzin życia. Należy do
nich zaliczyd przede wszystkim sprawy gospodarcze, społeczne, kulturalne, komunikacje oraz zagadnienia ochrony środowiska naturalnego. Do nowych
(współczesnych) instytucji gospodarczych można zaliczyd m.in. organizacje integracyjne (np. Współnoty Europejskie), instytucje promujące rozwój gospodarczy
krajów słabo rozwiniętych (np. Grupa Banku Światowego, UNCTAD, UNIDO),
międzynarodowe reżimy handlowe (np. GATT/WTO), organizacje zajmujące się
koordynacją polityk gospodarczych (np. OECD), czy organizacje kredytowe (np.
IBRD, EBOR) (Popiuk-Rysioska, 2006, s. 369).
Kolejnym przejawem postępu procesów instytucjonalizacji jest rozwój struktury wielu istniejących instytucji. Konsekwencją szerokiego lub powiększającego
się zakresu kompetencji oraz rozszerzania się funcji usługowych jest rozrost organizacyjny i biurokratyczny wielu współczesnych organizacji (Cox R.W., Jacobson H.J., 1973, s. 372-377). Mają one zazwyczaj kilkustopniową strukturę organów i liczne obsługujące je sekretariaty np. ONZ, OECD (OECD 1995, s. 20-51).
Co wiecej, wiele z tych organów jest do tego stopnia rozbudowanych, że stają
się „mini organizacjami” w ramach macierzystej jednostki. Według badaczy ich
liczba wzrosła z 669 do 808 w latach 1981-1992 (Shanks Ch., Jacobson H.K., Kaplan J.H., 1996, s. 594).
2. Znaczenie instytucji dla międzynarodowego ładu ekonomicznego
W szerokim rozumieniu międzynarodowy ład ekonomiczny oznacza układ
sił między wszystkimi podmiotami działania, występującymi w gospodarce światowej (tj. między paostwami, organizacjami międzyrządowymi, korporacjami
transnarodowymi i innymi przedsiębiorstwami oraz organizacjami społeczeostwa obywatelskiego), który zapewnia utrzymanie strukturalnej równowagi
wewnętrznej całego globalnego systemu gospodarczego oraz pozwala
na sprawne funkcjonowanie mechanizmów rzadzących międzynarodowymi
przepływami ekonomicznymi (Perroux F., 1977, s. 441-447; Szostak M., 1987,
s. 296).
Istotnym podmiotem kształtowania tego ładu są właśnie międzynarodowe
instytucje. Projekt stworzenia nowego, ogólnoświatowego ładu globalnego5
(Kamioski A.Z., 2007, s. 6) powstał po II wojnie światowej. Inicjatorem były Stany Zjednoczone, które dążyły do powstania międzynarodowych instytucji, czuwających nad respektowaniem zasad regulujących stosunki ekonomiczne
na świecie. Plan administracji amerykaoskiej zakładał powołanie organizacji
nadzorującej reguły w handlu światowym, tj. Układu Ogólnego w Sprawie Ceł
Handlu (GATT), a od 1995 r. Światowej Organizacji Handlu (WTO), utworzenie
Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (MBOiR, zwanego Bankiem
Światowym) oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW). Konfliktom politycznym z kolei miała zapobiegad Organizacja Narodów Zjednoczonych
(ONZ). Współcześnie organizacje te funkcjonują w rozbudowanej formie, powstały również nowe, często regionalne organizacje, skupiające paostwa o podobnych potrzebach i możliwościach. Ich działalnośd przyczyniła się w XX wieku
do globalizacji i stopniowego eliminowania granic ekonomicznych pomiędzy
paostwami (Kosztowniak A., 2008a, s. 114-121).
Instytucje międzynarodowe kształtują międzynarodowy ład ekonomiczny
poprzez wpływ na stosunki międzynarodowe, wywołując w nich określone
skutki. Wykorzystują do tego funkcje im przypisane. Można wydzielid trzy rodzaje takich funkcji: regulacyjną, stabilizacyjną oraz legitymizacyjną (Kukułka
J., 1998, s. 312-313; Kuźniar R., 1998, s. 442-446).
Funkcja regulacyjna (porządkująca) polega na stwarzaniu, określaniu
i wskazywaniu ram organizacyjnych oraz normatywnych dla działao
i oddziaływao międzynarodowych. Instytucje tworzą podstawy ładu międzynarodowego, wpływają na kształt i charakter więzi między uczestnikami, w tym na
kształt ogólnego porządku międzynarodowego i porządków w różnych dziedzinach oraz zakresach stosunków międzynarodowych. Na przykład za główną
funkcję prawa międzynarodowego uznaje się wskazywanie zasady porządku
miedzynarodowego tj. zasady suwerenności oraz proklamowanie jej supremacji
nad innymi konkurencyjnymi zasadami czy koncepcjami (Bull H., 1978, s. 140141). Organizacje międzynarodowe, dzieki stabilnym regułom gry oraz dostarczanym paostwom informacjom, ułatwiają zawieranie porozumieo. Olbrzymia
liczba umów i norm międzynarodowych jest wypracowywana na forum organi5
Przez ład światowy (globalny) Antoni Z. Kamioski rozumie system instytucji
formalnych, a także zwyczajowych, regulujących zachowania paostw oraz wzajemne
stosunki między nimi. Należą do nich organizacje międzynarodowe i ponadnarodowe
oraz międzynarodowe reżimy prawne w formie traktatów dwustronnych
i wielostronnych.
zacji międzynarodowych, w ramach ich działaności regulacyjnej np. pakty praw
człowieka zostały wypracowane w ONZ, powszechne porozumienia w sprawie
ceł i handlu osiągane były na forum GATT, tzw. rundy GATT. W ramach funkcji
regulacyjnej organizacje przeprowadzają mediacje i służą łagodzeniu napięd
oraz rozwiązywaniu sprzeczności między uczestnikami (np. Międzynarodowy
Trybunał Sprawiedliwości).
Funkcja stabilizacyjna instytucji polega na utrwalaniu i ochronie status quo
w tych dziedzinach i sferach stosunków międzynarodowych, które są zinstytucjonalizowane. Np. zasada suwerenności nie tylko wyznacza kształt porządku
międzynarodowego (wielośd i równośd suwerennych podmiotów, decentralizacja, brak hierarchii), ale także zabezpiecza go i umacnia. Zapewnia ochronę suwerenności wszystkim podmiotom, rozgranicza poszczególne suwerenności
i stanowi podstawę pozostałych instytucji międzypaostwowych (np. organizacji
międzyrządowych). W ramach tej funcji instytucje międzynaroodwe stabilizują
też wzajemne oczekiwania uczestników i zwiększają ich poczucie pewności
na rynku międzynarodowym.
Funkcja legitymizacyjna (poparcia) polega na tym, że instytucje potwierdzają, uzasadniają i usprawiedliwiają określone wartości, interesy, cele i działania.
Funkcje tę można rozpatrywad w dwóch aspektach. Po pierwsze, wszelkie
utrwalone wzorce legitymizują wszystko, co jest z nimi zgodne lub przynajmniej
niesprzeczne. Na przykład uzgodnione w ramach KBWE/OBWE normy w zakresię przestrzegania praw mniejszości, usprawiedliwiające cele i działania Polski
dotyczące położenia ludności polskiej na Litwie czy Białorusi. Po drugie, funkcje
legitymizacyjne pęłnią także decyzje organizacji międzynarodowych. Wyrażają
one poparcie, uznanie lub akceptację określonych wartości, norm, interesów,
działao i procesów. Na przykład ONZ legitymizowała m.in. interesy rozwojowe
krajów rozwijających się, działania na rzecz nowego ładu międzynarodowego
czy dekolonizacji. Paostwa przypisują duże znaczenie do tej funkcji. Poparcie
organizacji daje im poczucie pewności oraz pomaga osiągnąd własne cele (Claude Jr. I.L., 1966).
Jak wynika z pełnionych funkcji, znaczenie instytucji dla kształtowania ładu
międzynarodowego, porządku panujących stosunków ekonomicznych jest olbrzymie. To instytucje międzynarodwe wyznaczają powszechnie przyjęte zasady
postępowania na grunie międzynarodowym, starają się wzmocnid równowagę
i stabilizację w świecie. Istotna rola instytucji zauważona jest zarówno w teorii
ekonomii (ekonomia instytucjonalna) jak i w praktyce.
Centralna rola instytucji w problematyce wzrostu gospodarczego nie ulega
dla ekonomistów wątpliwości. W. Easterly i R. Levin badali m.in. znaczenie warunków naturalnych, instytucji i polityki makroekonomicznej. Autorzy ci doszli
do wniosku, że jeżeli uwzględni się wpływ instytucji, to polityka makroekonomiczna nie ma znaczenia, warunki naturalne zaś oddziaływują, ich zdaniem, wyłącznie poprzez swój wpływ na instytucje. Jak zauważają Easterly i Levin, wniosek ten nie musi oznacza, że polityka makroekonomiczna jest bez znaczenia jako taka, ale może byd tak, że zła polityka jest rezultatem złych instytucji (Easterly W., Levine R., 2002).
Dla zrozumienia różnic w tempie wzrostu gospodarczego między krajami,
wyjaśnienia problemów konwergencji czy dywergencji nie wystarcza sięganie
po tradycyjne modele wzrostu gospodarczego i odwoływanie się do bezpośrednich determinant wzrostu (praca, kapitał i postęp techniczny). Coraz większego
znaczenia nabierają czynniki geograficzne i instytucjonalne (np. wolne rynki,
prawa własności, czy przestrzeganie rządów prawa). Instytucje krajowe i międzynarodowe mają wpływ zarówno na akumulację kapitału rzeczowego
i ludzkiego jak i produktywnośd czynników produkcji. Dotyczy to takich instytucji jak: instytucje rynkowe, instytucje paostwa, system demokracji politycznej,
prawa własności, koszty transakcyjne, kapitał społeczny czy zjawiska korupcji
i inne. Pomiędzy wzrostem a instytucjami występują sprzężenia zwrotne.
Z badao empirycznych R.J. Barro wynika, że kraje bogatsze dysponują lepszymi instytucjami, co uniemożliwia krajom biednym odrabianie dystansu
w istniejącej luce technologicznej (Barro J.R., 2000). Lepszym instytucjom sprzyjają korzyści skali, dlatego kraje rozwinięte w rozwoju są w sytuacji korzystniejszej niż kraje mniej rozwinięte. Wprowadzenie gospodarki na ścieżkę szybkiego
wzrostu wymaga wcześniejszego wdrożenia odpowiednich instytucji. Zadania te
starają się realizowad takie instytucje jak np. Międzynarodowy Funusz Walutowy (programy dostosowania strukturalnego i sektorowego), Grupa Banku Światowego (Kosztowniak A., 2007, s. 165-212) czy inne organizacje, poprzez zalecenia np. budowy rynku finansowego w krajach rozwijających się. Wspieranie
krajowej polityki gospodarczej w tych paostwach przez instytucje międzynarodowe jest ważnym zadaniem.
3. Poglądy na temat instytucji międzynarodowych
Ocena znaczenia instytucji dla ładu międzynarodowego jest zróżnicowana.
Z jednej strony instytucje są oceniane pozytywnie. Panuje przekonanie,
że instytucje chronią pluralizm, zabezpieczają przed hegemonią, utrwalają
i porządkują status quo, redukują niepewnośd i zmniejszają ryzyko uczestnictwa
w życiu międzynarodowym. Ponadto, instytucje sprzyjają postępowi porozumienia międzynarodowego oraz stabilizacji i rozwojowi współpracy między
uczestnikami. Pozytywne efekty instytucji dla ładu międzynarodowego głoszą
głównie liberałowie. Uważają oni, organizacje międzynarodowe za niezależne
organizacje, ważne dla podejmowania działao zbiorowych, podobnie jak organizacje pozarządowe. Popierają przestrzeganie prawa międzynarodowego, uważając je za kluczowe źródło ładu w ramach systemu międzynarodowego, gwarantujące porządek w świecie.
Z drugiej strony instytucje są oceniane negatywnie. Głoszone są poglądy,
że nie każda instytucja wywiera dobroczynny wpływ na życie międzynarodowe
oraz poszczególnych jego uczestników. Na przykład nie zawsze organizacje
przyczyniają się do poprawy sytuacji i rozwiązania problemów; często wręcz
przedłużają ich trwanie, zaostrzają je, a nawet generują nowe (Brooks R., 1986).
Badania również dowodzą, że wiele niepowodzeo organizacji jest skutkiem
nie tylko wadliwych i błędnych koncepcji oraz działao, ale również przerostu ich
funkcji (Gallarotti G.M., 1991, s. 182-211). Rzecz w tym, że względu na stopieo
złożoności nie każda dziedzina może byd efektywnie regulowana na poziomie
międzynarodowym. Instytucje międzynarodowe przyjmując odpowiedzialnośd
za rozwiązywanie problemów międzynarodowych i forsując zasady międzynarodowej legitymizacji, niejednokrotnie utrudniają paostwom poszukiwanie lepszych rozwiązao własnych, zmniejszają ich samodzielnośd w rozwiązywaniu
trudnych spraw oraz w pewnym stopniu wyręczają je w prowadzeniu odpowiedniej polityki wewnętrznej czy zagranicznej. Panuje pogląd, że chociaż instytucjonalizacja wzrasta, to jednak nie oznacza, że w każdym przypadku dokonała
się zmiana korzystna dla wszystkich (Popiuk-Rysioska I. 2006, s. 201-202).
Sceptycznie podejście do funkcjonowania organizacji oraz prawa międzynarodowego odnajdujemy również w poglądach realistycznych oraz radykalnych.
Realiści negatywnie odnoszą się wobec przydatności organizacji międzyrządowych, pozarządowych i prawa międzynarodowego. Zdaniem wielu z nich, organizacje takie stanowią jedynie dowód siły paostwa i nie posiadają niezależnej
tożsamości ani roli w stosunkach międzynarodowych. Radykałowie także podchodzą do organizacji i prawa międzynarodowego z rezerwą. Postrzegają je jako
nic innego jak tylko odwzorowanie politycznej i ekonomicznej hegemonii (Stanów Zjednoczonych czy innych krajów G-8). Uważają, że organizacje te są wymierzone przeciw biednym i niereprezentowanym paostwom a prawo międzynarodowe nawiązuje do korzeni tradycji kapitalistycznej Zachodu i potwierdza
roszczenia potężnych paostw (Mingst K., 2008, s. 201-202).
Wyraźnie negatywne postrzeganie instytucji międzynarodowych ma miejsce
od czasu fali kryzysów finansowych w II połowie lat 90. XX w. do obecnie trwającego globalnego kryzysu finansowego z II połowy 2007 r. Postulaty reformy
międzynarodowych instytucji głoszone np. w zaleceniach J. Williamsona (Post-
Washington Consensus) nie zostały zrealizowane. Krytyka tych instytucji obejmuje m.in. brak efektywności w rozwiązywaniu problemów globalnych np. dywergencji dochodowej, gospodarczej i społecznej pomiędzy krajami, zadłużenia
zagranicznego, przestępczości, czy terroryzmu. Kryzysy walutowe i finansowe
wybuchające w gospodarce światowej szczególnie w ostatnich piętnastu latach
i są podstawą krytyki efektywności instytucji finansowych oraz nadzoru nad
rynkiem finansowym (Kosztowniak A., 2008b, s. 309-316).
Zakooczenie
Postęp rozwoju instytucjonalizacji nastąpił po II wojnie światowej, wraz
z powstaniem instytucji z Bretton Woods. Obserwowany jest wzrost liczby instytucji oraz ich ekspansja horyzontalna oraz strukturalna. Instytucje międzynarodowe kształtuja ład ekonomiczny poprzez realizowane funcje regulacyjne,
stabilizacyjne oraz legitymizacyjne. Istotne znaczenie w tym zakresie ma siła,
obszary wpływu tych instytucji oraz przepisy międzynarodowe.
Z badao W. Eastery`ego oraz R. Levin`a w zakresie wpływu warunków naturalnych, instytucji oraz polityki makroekonomicznej na wzrost gospodarczy wynika, że najważniejszy jest wpłwy instytucji, które decycydują czy polityka makroekonomiczna jest właściwa czy niewłaściwa. Z badao R.J. Barro wynika,
że kraje bogate dysponują lepszymi instytucjami, co uniemożliwia krajom biednym odrobid dystansu w istniejącej luce technologicznej.
Bibliografia
Barro J.R. (2000), Rule of Law: Democracy and Economic Performance, [w:] 2000 Index
of Economic Freedom, G. O`Driscoll (red.), Heritage Foundation.
Brooks R. (1986), Africa Is Starving and the United Nations Shares the Blame,
„Bacgrounder“, nr 480.
Bull H. (1978), The Anarchial Society: A Study of Order in World Politics, London.
Claude Jr. I.L. (1966), Collective Legitimization as a Political Function of the United
Nations, „International Organization“, nr 3.
Cox R.W., Jacobson H.J. (1973), The Anatomy of Influence: Decision making in
International Organization, New Haven.
Easterly W., Levine R. (2002), Tropics, Germs, and Crops: How endowments influence
economic development, NBER Working Paper 9601, sierpieo.
Gallarotti G.M. (1991), The Limits of International Organization: Systemic Failure in the
Management of International Realtions, „International Organization“, t. 45, nr 2.
Kamieoski A.Z., (2007), Ład światowy: anatomia zagrożeo (perspektywy Europy
Środkowej), *w:+ „Sprawy międzynarodowe“, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych,
I-III/2007, Warszawa.
Kosztowniak A. (2007), Zadłużenie zagraniczne a rozwój gospodarczy, CeDeWu,
Warszawa.
Kosztowniak A. (2008a), Problemy ładu globalnego i dywergencji we współczesnym
świecie, [w:] Problemy ekonomii, polityki ekonomicznej i finansów publicznych, pod red.
nauk. J. Sokołowskiego, UE we Wrocławiu, Jelenia Góra, s. 114-121.
Kosztowniak A. (2008b), Próby reform międzynarodowych instytucji finansowych
w dobie globalizacji międzynarodowego systemu finansowego, [w:] Świat, Europa i Polska w dobie współczesnych przemian gospodarczych, praca zbior. pod red. T. Sporka,
Prace naukowe AE w Katowicach, Katowice, t. 1.
Kukułka J. (2000), Teorie stosunków międzynaroodwych, Warszawa.
Kukułka J., Pojecie i istota instytucjonalizacji w stosunkach międzynarodowych, *w:+ J.
Kukułka (red.), Zmiennośd i instytucjonalizacja stosunków międzynarodowych,
Warszawa 1998.
Kuźniar R. (1998), Procesy instytucjonalizacji w systemie paostw kapitalistycznych, [w:]
J. Kukułka (red.), Zmiennośd i instytucjonalizacja stosunków międzynarodowych,
Warszawa 1998.
Latoszek E., Proczek M. (2001), Organizacje międzynarodowe. Założenia, cele,
działalnośd. Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa.
Łoś-Nowak T. (red.) (1999), Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota,
mechanizmy działalnia, zasięg. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
1999.
Mingst K. (2008), Podstawy stosunków międzynarodowych, WN PWN, Warszawa.
Morawski W. (1987), Międzynarodowe organizacje gospodarcze, t. I: System organizacji
miądzynarodowej, PWN, Warszawa.
OECD a Polska (1995), Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa.
Perroux F. (1977), l`ordre international nouveau, *w:+ „Mondes en Developpment,
Bruxelles, nr 19.
Popiuk-Rysioska I. (2006), Instytucje międzynarodowe, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar,
Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktuta, dynamika, Wydawwnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, 2006.
Shanks Ch., Jacobson H.K., Kaplan J.H. (1996), Inertia and Change in the Constellation of
International Governmental Organizations, 1981-1992, „International Organization“
1996, t. 50, nr 4.
Szostak M. (1987), Koncepcje nowego międzynarodowego ładu gospodarczego, [w:]
Międzynarodowe przepływy gospodarcze: nowe tendencje i próby regulacji, pod red.
L. Balcerowicza, PWN, Warszawa.