WYTYCZNE NA TEMAT IDENTYFIKACJI ASPEKTĚW - Eko

Tłumaczenie nieoficjalne
WYTYCZNE NA TEMAT IDENTYFIKACJI ASPEKTÓW ŚRODOWISKOWYCH ORAZ
OCENA ICH ZNACZENIA
1. Cel
Celem niniejszego dokumentu jest wskazanie wytycznych służących do identyfikacji znaczących
aspektów środowiskowych związanych z działaniami, produktami i usługami, które organizacja
starająca się o zarejestrowanie w systemie EMAS może kontrolować lub na które ma wpływ zgodnie z
Aneksem VI1. Przy staraniu się o zarejestrowanie w systemie EMAS znaczące aspekty środowiskowe są
kluczowym elementem systemu zarządzania środowiskowego w kontekście oceny i poprawy wyników
działań środowiskowych, przyjmowania celów i zadań oraz ciągłego przeglądu systemu. Znaczące
aspekty środowiskowe i wpływy na środowisko odgrywają dużą rolę w opracowaniu raportu
środowiskowego zgodnie z Aneksem III.
2. Związek między aspektami środowiskowymi, znaczącymi
środowiskowymi i znaczącymi wpływami na środowisko
aspektami
Zasadą EMAS jest to, że aspekty środowiskowe (Artykuł 2(f) Rozporządzenia (EC) Nr 761/2001)
operacji organizacji znajdują swoje odbicie we wpływach na środowisko (Artykuł 2(g). Jeśli aspekt
środowiskowy organizacji powoduje powstanie znaczącego wpływu na środowisko, aspekt taki musi
być uważany za znaczący i powinien zostać włączony do systemu zarządzania środowiskowego.
3. Procedura identyfikacji znaczących aspektów środowiskowych
W Aneksie VI podane są przykłady „bezpośrednich” i „pośrednich” aspektów środowiskowych. Lista ta
nie jest zamknięta. We wstępnym przeglądzie środowiskowym i późniejszych przeglądach zasadniczą
sprawą dla organizacji jest spojrzenie w sposób obiektywny i wszechstronny na specyficzne aspekty
środowiskowe jej działań, produktów i usług. Może zdarzyć się, że trudno będzie zaklasyfikować
zidentyfikowany aspekt środowiskowy jako „bezpośredni” czy „pośredni”. W takim przypadku należy
zdawać sobie sprawę, że głównym celem identyfikacji aspektów środowiskowych jest uzyskanie
pełnego obrazu powiązania działań, produktów i usług firmy z wpływami na środowisko i znalezienie
wszystkich istniejących aspektów środowiskowych. Najważniejszym zagadnieniem jest nie tyle
kategoryzowanie aspektów jako „pośrednich” lub „bezpośrednich”, ale zapewnienie, że wszystkie
aspekty zostały zidentyfikowane tak, by można było nimi zarządzać w ramach systemu zarządzania
środowiskowego. Procedura identyfikacji znaczących aspektów środowiskowych może być streszczona
w następujący sposób:
Krok 1 Identyfikacja wszystkich aspektów środowiskowych
Krok 2 Określenie kryteriów oceny aspektów z uwzględnieniem ustawodawstwa Wspólnotowego
Krok 3 Identyfikacja znaczących aspektów środowiskowych na podstawie kryteriów z Kroku 2
1
Aneks VI do Rozporządzenia Rady i Parlamentu Unii Europejskiej Nr 761/2001 z dnia 19 marca 2001 r. w
sprawie umożliwienia dobrowolnego uczestnictwa organizacji w Systemie Eko-Zarządzania i Audytowania
Wspólnoty (EMAS) w zakresie doboru i stosowania wskaźników efektywności działań środowiskowych
(2003/532/EC) (przyp. eko-net.pl)
1
Analiza wszystkich aspektów środowiskowych (Aneks VI, punkt 6.1)
- bezpośrednie aspekty środowiskowe (Aneks VI, punkt 6.2)
- pośrednie aspekty środowiskowe (Aneks VI, punkt 6.3)
Ciągły
przegląd
Nieznaczące
aspekty
środowiskowe
Przy ocenie istotności wziąć pod uwagę:
- możliwość spowodowania szkód
środowiskowych,
- wrażliwość środowiska,
- wielkość i częstotliwość wpływu,
- znaczenie dla stron zainteresowanych i
pracowników organizacji,
- istnienie i wymagania środowiskowych
przepisów prawnych
Ciągły
przegląd
Znaczące aspekty środowiskowe
4. Jak zidentyfikować bezpośrednie aspekty środowiskowe
Bezpośrednie aspekty środowiskowe powiązane są z działaniami, produktami i usługami samej
organizacji, którymi może ona bezpośrednio zarządzać. Wszystkie organizacje muszą wziąć pod uwagę
bezpośrednie aspekty swoich działań. Jednakże, w przypadku organizacji nieprzemysłowych, uwaga
powinna być skierowana na pośrednie aspekty ich działań, produktów i usług.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Rozmawiaj z pracownikami
Spenetruj teren i jego sąsiedztwo
Rozmawiaj z zainteresowanymi stronami
Przejrzyj dokumenty (np. dokumenty z danymi o bezpieczeństwie, pozwolenia)
Zapoznaj się z wymaganiami prawa (np. istniejącym prawodawstwem, wymaganiami
technicznymi takimi jak obowiązek monitorowania emisji substancji zanieczyszczających
Zapoznaj się z kryteriami eko-etykietowania wyrobów
Sprawdź informacje będące w posiadaniu izb handlowych itp.
Rozmawiaj z firmami zarejestrowanymi w systemie EMAS
Przeanalizuj przepływy materiałowe
Przeanalizuj wskaźniki operacyjne
Przeanalizuj wszystkie części zakładu i infrastrukturę (np. rurociągi, linie energetyczne, trakcję
kolejową)
Polityka zakupów – Emisje do powietrza i wód – Odpady – Zużycie zasobów – Energia – Zagadnienia
lokalne – Użytkowanie ziemi i zanieczyszczenie gruntu – Zagadnienia historyczne – Transport
2
Zagadnienia produktowe – Kontrakty - Transport – Nowe rynki dla istniejących produktów – Produkty
finansowe – Gama produktów – Turystyka – Usługi
5. Bezpośrednie aspekty środowiskowe i jak na nie wpływać (ANEKS VI, punkt
6.3)
Aneks VI, punkt 6.3 sytuuje pośrednie aspekty środowiskowe na tym samym poziomie co
bezpośrednie aspekty środowiskowe, spełniając tym samym warunki Aneksu VI, punkt 6.2. Pośrednie
aspekty środowiskowe wiążą się z interakcją organizacji z trzecią stroną, na którą organizacja
starająca się o rejestracje w systemie EMAS może do pewnego stopnia mieć wpływ. Dla organizacji
nieprzemysłowych, takich jak organy administracji lub instytucje finansowe, niezbędne jest, aby wzięły
one pod uwagę także aspekty środowiskowe powiązane z ich główną działalnością. Ograniczenie się
do identyfikacji aspektów środowiskowych dotyczących terenu organizacji i jej urządzeń nie jest
wystarczający.
Bezpośrednimi aspektami środowiskowymi można zarządzać przez wewnętrzne decyzje. Tymczasem
pośrednie aspekty środowiskowe wymagają, aby organizacja użyła swego wpływu na
podwykonawców, dostawców, klientów i użytkowników jej produktów i usług, aby osiągnąć korzyści
środowiskowe. Będzie to wymagało od organizacji kreatywności w zakresie sposobu, w jaki użyje ona
swojego wpływu. Na podstawie Aneksu VI, punkt 6.3(a) do (g), zarządzanie pośrednimi aspektami
środowiskowymi może dotyczyć, ale nie tylko, następujących kwestii:
(a) kwestie dotyczące produktów (wzornictwo, rozwój,
użytkowanie i odzysk/unieszkodliwienie odpadów)
pakowanie,
transport,
Organizacja może chcieć wziąć pod uwagę:
• dostępne wyniki oceny cyklu życia swoich produktów,
• wyniki stosowania wskaźników działań środowiskowych,
• aspekty środowiskowe dostarczanych produktów lub przetwarzania swoich produktów,
• efekty przewidzianego niewłaściwego użycia, niewłaściwego odzysku lub unieszkodliwiania
swoich produktów,
• informacje dotyczące potrzeb klientów/konsumentów oraz dodatkowe szkolenia dla klientów
(np. na temat użytkowania i unieszkodliwiania produktów),
• trwałość i możliwość naprawy produktów, kompatybilność istniejących produktów z nowymi
seriami produktów i części zamienne.
Edukacja klientów (np. na temat użytkowania i utylizacji produktów, doradztwo na temat zmniejszenia
zagrożeń środowiskowych)
Proekologiczna polityka zakupów
Preferencyjne traktowanie „zielonych” firm, np. firm zarejestrowanych w systemie EMAS (pożyczki,
ubezpieczenia)
„Zielone” inwestycje
Systemy odbioru wyeksploatowanych wyrobów
„Zielone” klauzule w kontraktach
(b) inwestycje kapitałowe, udzielanie pożyczek i usługi ubezpieczeniowe
Organizacja może chcieć wziąć pod uwagę takie kwestie jak:
• polityka ubezpieczeniowa i premie ubezpieczeniowe
„zielonych” firm, organizacji zarejestrowanych w EMAS),
(np.
preferencyjne
traktowanie
3
•
•
•
•
polityka inwestycyjna (zielone inwestycje),
procedury oceny ryzyka (ograniczanie ryzyka środowiskowego),
polityka kredytowa (np. preferencyjne traktowanie „zielonych”
zarejestrowanych w systemie EMAS),
gama produktów (np. zielone fundusze).
firm,
organizacji
(c) nowe rynki
Wprowadzenie istniejących produktów na nowe rynki może spowodować pojawienie się nowych
aspektów środowiskowych. Przez wzgląd na to, organizacja może na przykład zwrócić uwagę na:
• istniejącą infrastrukturę służącą do odzysku lub unieszkodliwiania niebezpiecznych odpadów,
transportu i postępowania z problematycznymi substancjami, oczyszczania ścieków, do
ograniczania skutków awarii,
• standardy technologiczne i edukacyjne,
• świadomość kwestii środowiskowych na nowych rynkach.
(d) wybór i zestaw usług (np. transport i usługi cateringowe)
Organizacja może na przykład zwrócić uwagę na zarządzanie środowiskowe dostawców usług takich
jak:
• usługi hotelowe (hotele, centra konferencyjne),
• usługi transportowe (przyjazne środowiskowo środki transportu, efektywna organizacja
transportu, standardy technologiczne i zużycie paliwa przez pojazdy),
• zakres oferowanych produktów, polityka zakupów „zielonych” produktów, użycie naczyń
wielokrotnego użytku oraz naczyń ulegających biodegradacji, gospodarka odpadami
wytwarzanymi przez usługodawców cateringowych.
(e) decyzje administracyjne i planistyczne
Organizacja może na przykład zwrócić uwagę na:
• aspekty wynikające ze skutków podjętych decyzji,
• wyniki gier kierowniczych lub modelowania komputerowego,
• doświadczenie zdobyte z prowadzenia podobnych projektów.
(f) Kompozycja gamy produktów
Odnosi się to do organizacji sprzedających lub dystrybuujących produkty dostarczane przez trzecią
stronę, mogą one na przykład:
• opracować zieloną politykę zakupów w odniesieniu do podwykonawców i nabywanych
produktów,
• preferować produkty sprzedawane przez dostawców oferujących odbiór wyeksploatowanych
wyrobów,
• szukać produktów noszących ogólnie uznawane eko – etykiety.
(g) działania środowiskowe i praktyki stosowane przez kooperantów, podwykonawców i
dostawców
Organizacje mogą na przykład:
• pozyskać informacje od kooperantów, podwykonawców i dostawców w zakresie oddziaływania
na środowisko ich działań i wyrobów,
• analizować karty charakterystyki, stosowaną technologię lub odnośne wypisy dostarczane
przez kooperantów,
• szkolić kooperantów, podwykonawców i dostawców (np. doradzać w celu zmniejszenia
zagrożeń środowiskowych),
• włączyć „zielone klauzule” do swoich kontraktów.
4
6.
Jak dokonać oceny znaczenia aspektów?
Aby zdecydować o znaczeniu aspektów środowiskowych, wszystkie one muszą zostać przeanalizowane
i ocenione. Aspekty środowiskowe zakwalifikowane jako znaczące muszą być włączone do systemu
zarządzania środowiskowego i być stale nadzorowane. Te zakwalifikowane jako nieznaczące także
powinny podlegać przeglądom, aby wziąć pod uwagę zmieniające się okoliczności. W celu oceny
znaczenia aspektów środowiskowych organizacja definiuje swój indywidualny zestaw kryteriów.
Zgodnie z Rozporządzeniem (EC) Nr 761/2001, kryteria „powinny być zrozumiałe, odtwarzalne i
możliwe do niezależnego sprawdzenia” (Aneks VI, punkt 6.4) i powinny uwzględniać prawodawstwo
Wspólnotowe (Aneks VI, punkt 6.1). Aneks VI, punkt 6.4(a) do (g) proponuje kilka kryteriów, które
organizacja może wziąć pod uwagę decydując o znaczeniu swych aspektów środowiskowych.
Przy ocenie istotności aspektów środowiskowych organizacja powinna wziąć pod uwagę przede
wszystkim następujące kwestie:
• możliwość spowodowania szkody środowiskowej,
• wrażliwość środowiska w skali lokalnej, regionalnej lub globalnej,
• wielkość, liczbę, częstotliwość i odwracalność aspektów lub wpływów,
• istnienie i wymagania przepisów prawnych,
• znaczenie dla stron zainteresowanych i pracowników organizacji.
Te kwestie i wybrane kryteria mogą być traktowane jako pytania, na które można odpowiadać „tak”
lub „nie”, lub też mogą być użyte w bardziej złożony sposób, aby w pierwszym rzędzie ocenić
znaczenie aspektów środowiskowych organizacji, a w dalszej kolejności utworzyć listę działań
priorytetowych (np. poprzez ich klasyfikację pod względem znaczenia jako „bardzo ważne”, „mniej
ważne”, „nieważne”).
Przy ocenie organizacja powinna uwzględnić fazy rozruchu i zatrzymania procesów i przewidzieć
możliwość sytuacji awaryjnych. Co więcej, należy uwzględnić zarówno działania prowadzone obecnie,
w przeszłości oraz zaplanowane.
Użytecznymi źródłami informacji dla przeprowadzenia oceny mogą być pozwolenia, związane akty
prawne (np. w sprawie limitów emisyjnych/imisyjnych lub obowiązku monitorowania emisji), krajowe,
regionalne i lokalne programy ochrony środowiska, zapisy z monitoringu lub wyniki badań naukowych.
Organy ochrony środowiska, klienci i dostawcy, grupy środowiskowe, organizacje branżowe, izby
handlowe i instytucje naukowe mogą także dostarczyć użytecznych informacji przydatnych w ocenie.
Akumulacja substancji zanieczyszczających
Zmiany klimatyczne (gazy cieplarniane, zubażanie powłoki ozonowej)
Zakwaszanie wody i gleby
Eutrofizacja (przeżyźnienie) wód i nasycenie gleby azotem
Bioróżnorodność, działalność w sąsiedztwie obszarów chronionych (np. likwidacja siedlisk)
Wprowadzanie i rozprzestrzenianie organizmów obcych
Oddziaływanie metali
Fotochemiczne utleniacze i poziom ozonu na poziomie ziemi
Oddziaływanie (niebezpiecznych) substancji i preparatów chemicznych zawierających trwałe
substancje organiczne
Niewłaściwe użytkowanie gruntów i zasobów wody
Wielkomiejskie zanieczyszczenie powietrza i hałas
Niecykliczne przepływy materiałów, odpadów
5