Lista 1

Lista 1
1. Błąd w sensie prakseologicznym (Ewa Zarnecka-Biały 1993) – błąd występuje
pomiędzy „pomiotem błądzącym” a otoczeniem jego działania, jest pewnym odniesieniem
agenta podejmującego nieakceptowalne w otoczeniu działania do tego otoczenia.
Natura owego odniesienia obejmuje dwa aspekty:
„Aspekt pierwszy: sytuacja swoista dla działania. Podmiot – to podmiot właśnie działający,
które chce zrealizować jakiś cel, w szczególnosci – przekształcić owo otoczenie tak, aby
wytworzyć jakiś przemiot, albo zmodyfikować jakiś element sytuacji w danym otoczeniu.
Dany cel określony jest przez pewien możliwy do zrealizowania wzorzec. Aspekt drugi: musi
istnieć jakiś system diagnozowania, czy – względnie w jakimś stopniu – dany cel został
zrealizowany zgodnie z zamierzonym wzorcem.
W proponowanym tutaj jako podstawowe rozumieniu, błąd jest czymś, co jest popełnione.
Kiedy więc można powiedzieć, że został popełniony błąd?
- Błąd jest popełniany przez kogoś, kto działając w jakimś celu, odszedł od założonego
wzorca, czy też nie był w stanie w stanie tego wzorca zrealizować.”
Opisz kilka przykładów „pomiotem błądzącym” a otoczeniem jego działania.
2. Encje – wszelkie oznaki obiektów, pozwalające rozróżnić (zidentyfikować, wyodrębnić)
te obiekty lub wskazujące na nie, obiektów które kiedyś były, są, mogą być lub nigdy nie
mogą zaistnieć.
Podaj swoje przykłady encji według poniższego rozróżnienia.
Rozróżniamy encje:
• bezpośrednie – bezpośrednio wskazujące obiekt, np. ciepło promieniowane przez ogień,
czy światło gwiazdy;
• pośrednie – wskazujące na obiekt za pośrednictwem innych encji, np. odczucie ciepła, czy
fotografia gwiazdy lub widziany przez człowieka obraz gwiazdy;
• zdeterminowane przez obiekty – np. dym wytworzony podczas palącego się ogniska, czy
każde ogniwo w przyczynowo skutkowym łańcuchu encji;
• przypadkowe – determinowane przez obiekty z pewnym prawdopodobieństwem, jak np.
czerwona kula wylosowana z urny zawierającej różnokolorowe kule, czy wynik
dowolnego pomiaru;
• bayesowskie – określonych przez warunki zdeterminowania; prawdopodobieństwo
zdeterminowania encji określone jest przez pewną sieć powiązanych ze sobą rozkładów
prawdopodobieństwa, np. oznaki istnienia cząstek elementarnych, których położenie
opisane jest przez rozkłady prawdopodobieństwa, czy konkretne napisy wyrażające nazwy
zasobów wiedzy wyszukiwanej w Internecie (dla każdej internetowej domeny jest inny
rozkład prawdopodobieństwa występowania jednostek wyszukiwanej wiedzy);
• niepewne - gdy warunki zdeterminowania określone są z pewnym prawdopodobieństwem
lub w pewnym stopniu, np. konkretne koszyki zakupów w sklepie, dla których zakupy
określone są w sposób niepewny, niejasny czy nieostry przez klienta sklepu;
• rozmyte – gdy wyodrębnienie tych encji jako oznak pewnego obiektu dokonywane jest
tylko w pewnym stopniu, np. odczucie gorącej wody lub nazwa ”gorąca woda” jako
oznaki wody o temperaturze 600C;
• przybliżone – encja jest encją pewnych obiektów przybliżoną przez pewne
własności/cechy tych obiektów, gdy dla tych wlasności/cech jest (lub nie) encją
wszystkich obiektów posiadających niektóre z tych własności/cech, np. napisanny tu
egzemplarz nazwy „składany stół” (czy „składane krzesło”) jest encją mebli wśród
których są wszystkie stoły (krzesła), a pozostałe składane stoły (składane krzesła) są w
różnoraki sposób składane (posiadają różne cechy składania);
Podaj przykłady encji obiektów nigdy nie mogących zaistnieć (absurdalnych obiektów):
atrap, oszustw, zabobonów, nie realizowanych konstrukcji technicznych, itp.
Skorupki ceramiczne wykopane w pewnej warstwie ziemi są encją jakiego obiektu?
Skamieniały odcisk paproci w węglu kamiennym jest encją czego?
Encją czego jest widmo prążkowe światła gwiazdy?
3. Agregacja – kolektywne grupowanie encji przez związki bycia częścią oraz bycia
elementem kolekcji encji, związki identyfikujące jakiś obiekt jako taki a nie inny; encję
identyfikowanego obiektu, będącą oznaką agregacji, nazywa się agregatem
identyfikującym ten obiekt. Np. agregacją egzemplarzy znaków jest konkatenacja tych
egzemplarzy znaków (ich połączenie w egzemplarz nowego znaku), a agregatem
identyfikującym nowy znak jest wynik konkatenacji; wynikiem agregacji desygnatów
znaków (tj. tego co jest oznaczone) są abstrakcyjne zbiory odniesień znaków do tych
desygnatów, zbiory zwane zakresami znaku; egzemplarze nazw zakresów znaków są
agregatami desygnatów tych znaków; znak jest taki a nie inny, gdy jest identyfikowany
przez zakres tej nazwy; umiejscowienie człowieka z użyciem wielu egzemplarzy danych
jest agregacją tych danych, a wyznaczone miejsce jest agregatem; rozwiązywanie zadania
matematycznego jest agregacja danych, a szukany wynik jest agregatem tego co jest dane
w zadaniu; może być wiele agregacji encji identyfikujących dany obiekt, a więc wiele
agregatów identyfikujących ten obiekt. W 1993 r. E. Bryniarski pokazał, że dowolne
zbiory dystrybutywne (abstrakcyjne) można rozważać jako zbiory kolektywne będące
wynikiem agregacji danych o obiektach dokonywanej przez umysł człowieka za pomocą
procesów abstrahowania (łączenia przez umysł danych posiadających wspólne,
wyróżnione własności).
Kiedy wypisane kolejno encje „abc”, „abc”, „abc” są agregatem znaku abc? Uwaga: niektóre
z wymienionych encji nie muszą być konkatenacjami znaków liter a, b, c.
Opisz możliwą agregację danych o miejscu zamieszkania Kowalskiego: a) za pomocą
współrzędnych geograficznych, b) za pomocą adresu.
W archeologicznych projektach „Jak zbudowano rzymską willę?” czy „Jak zbudowano
średniowieczny zamek?” dąży się do dokonania agregacji źródeł historycznych oraz
odtworzenia technologii achitektoniczno-budowlanej przez budowę typowej willi rzymskiej
oraz typowego zamku średniowiecznego. Opisz ogólne zasady dokonywania agregacji
danych. Czy zebrane dane pozwalają historykom uzyskać bardziej obiektywną wiedzę z
dziedziny historii?
4. Gramatyki agregacji – systemy agregacji, w których wyróżnione są encje zwane
zmiennymi (niekiedy nieterminalnymi) oraz encje zwane stałymi (niekiedy terminalnymi).
Agregacja zachodzi przez wykonanie operacji na encjach zastępowania przez inne encje
niektórych zmiennych zawartych w tych encjach lub będących ich elementami, na
pewnym poziomie ich agregacji, lub przez wykonanie operacji podstawiania za
równokształtne zmienne pewnych równokształtnych encji. Operacje zastępowania i
podstawiania nie zachodzą na encjach stałych. Równokształtnymi encjami nazywamy tak
samo zagregowane encje (intuicyjnie, tak samo zbudowane).
Przykładowymi gramatykami agregacji są gramatyki struktur frazowych a ich opisem
teoretycznym gramatyki języków abstrakcyjnych w lingwistyce matematycznej.
Zmiennymi są kategorie gramatyczne zapisywany np. w nawiasach: <zdanie>, <podmiot>,
<orzeczenie>, <czasownik>, <przymiotnik> , itp.
Agregację wyrażenia (jego wywód) zapisujemy następująco: dla wyrażenia „Małe dzieci
chodzą powoli” mamy
<zdanie> -> <podmiot> <orzeczenie>
<podmiot> -> <przymiotnik> <rzeczownik>
<orzeczenie> -> <czasownik> <przysłówek>
<przymiotnik> -> Małe
<rzeczownik> -> dzieci
<czasownik> -> chodzą
<przysłówek> -> powoli
Wywód można przedstawić na diagramie
<zdanie>
<podmiot>
<orzeczenie>
<przymiotnik>
<rzeczownik>
<czasownik>
<przysłówek>
Małe
dzieci
chodzą
powoli
Podaj kilka przykładów wywodów zdań, w tym jeden przykład wywodu zdania
pozbawionego sensu.
Zapoznaj się z zasobem internetowym dot. błędów gramatycznych..