Bartłomiej Krynicki

Turystyka i Rekreacja
Tom 1/2005
Bartłomiej Krynicki
Wydział Wychowania Fizycznego, AWF, Warszawa
Założenia programowe i realizacja treści programowych w
Stowarzyszeniu Aktywności Sportowej BAKCYL a
oczekiwania uczestników
Society of Sporting Activity 'BAKCYL'- objectives outlined in its
programme and the objectives' fulfilment vs participants' expectations
Summary
Summer and winter camps designed especially for younger children and teenagers
constitute a vital educational factor promoting healthy and active lifestyle. Whether children
and teenagers decide to turn in their leisure time to physical activity is determined by
innumerable aspects. The most prevailing of the latter is, beyond any doubt, diversity of an
activity schedule which should cater for real needs and interests of both children and
teenagers.
Knowledge and skills passed on to children during the process of education for physical
activity arę of utmost significance. They have the potential of influencing children's positive
attitude towards physical culture and their development of different abilities. Hence, it's
crucial to deal with the problem of acąuisition of skills by children and teenagers participants of summer and winter camps organized by Society of Sporting Activity
'BAKCYL'.
Wstęp
W XXI wieku, kiedy w krajach wysoko cywilizowanych mamy do czynienia ze stylem
życia siedzącym, przekarmieniem i stresem, bardzo dużego znaczenia nabiera ruch. Jest on
jedną z najbardziej naturalnych potrzeb ludzi - szczególnie ludzi młodych. Za jego pomocą
można rozładować nagromadzone napięcia jednocześnie przyczyniając się do poprawy
własnego stanu zdrowia. „Aktywność fizyczna uważana jest nie tylko za ważny czynnik
rozwoju dzieci i młodzieży, ale też pozytywny miernik zdrowia człowieka mimo, że nie jest
ciągle znana ilościowa i jakościowa wielkość tego predykatom niezbędna dla utrzymania
dobrego zdrowia i kondycji fizycznej osób zróżnicowanych ze względu na płeć (czy też wiek
życia" [l, s. 142].
Nadmierne obciążenia związane z pracą umysłową oraz bardzo bogaty wachlarz form
biernego spędzania czasu wolnego powoduje, iż naturalna u dzieci potrzeba ruchu zostaje
stłumiona. Jak dowodzą badania przeprowadzone wśród dzieci i młodzieży województwa
łódzkiego 70% dzieci w wieku 6-7 lat posiada zadowalający poziom aktywności ruchowej,
ale w wieku 11-15 lat - tylko 20-30%, natomiast wśród dorosłych lokuje on się na poziomie
10% [1].
O udziale dzieci i młodzieży w aktywności ruchowej w czasie wolnym decyduje bardzo
wiele czynników, wśród których wiodącą powinna być atrakcyjność oferty programowej,
uwzględniającej zainteresowania i autentyczne potrzeby dzieci i młodzieży. Stawia to przed
organizatorami aktywnego spędzania czasu wolnego konieczność ciągłego doskonalenia form
pracy oraz oferowanie coraz ciekawszych i atrakcyjniejszych programów.
229
230
Istotnym czynnikiem wychowującym i promującym zdrowy i aktywny styl życia winny
być obozy i kolonie organizowane dla dzieci i młodzieży. Należy zgodzić się z T. Łobożewiczem, że wakacje szkolne to okres, „w którym uczniowie powinni wypoczywać po trudach
nauki, krzepić zdrowie, doskonalić sprawność i wydolność fizyczną" [2, s. 65].
Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL" jest organizacją zajmującą się
upowszechnianiem kultury fizycznej i aktywności rekreacyjnej wśród dzieci i młodzieży w
wieku od 7 do 18 lat w okresie ferii zimowych i wakacji letnich. Program Stowarzyszenia
oparty jest on na propagowaniu i upowszechnianiu masowej kultury fizycznej wśród dzieci
oraz ich rodziców, Program realizowany jest w ramach obozów i festynów. W programie
działania SAS „BAKCYL" przewiduje się:
• Upowszechnianie turystyki i krajoznawstwa poprzez promowanie form turystyki
kwalifikowanej tj. kajakowania, wędrówek pieszych czy żeglarskich.
• Popularyzowanie rodzinnych form rekreacji fizycznej poprzez objęcie atrakcyjnym
programem wszystkich członków rodziny. Organizowanie stałych zespołów ćwiczebnych dla dzieci i osób dorosłych z wadami postawy ciała, otyłością, bólami
kręgosłupa i zaburzeniami funkcjonowania układów krążenia i oddechowego.
• Organizowanie i współorganizowanie imprez sportowo - rekreacyjnych (festynów)
dla dzieci i ich rodzin ze szczególnym uwzględnieniem form ruchu na świeżym
powietrzu.
• Wysyłanie na szkolenia młodzieży w wieku 17 - 18 lat aby w przyszłości mogła
uczestniczyć w obozach organizowanych przez Stowarzyszenie jako kadra
pedagogiczna.
Jakość omawianej przez nas oferty może mieć wpływ na zakres uczestnictwa w
zajęciach dzieci i młodzieży oraz ich rodziców. Zajęcia atrakcyjne, uwzględniające potrzeby i
zainteresowania, prowadzone przez dobrze przygotowaną kadrę pedagogiczną i posiadające
odpowiednią bazę do działania cieszą się dużym zainteresowaniem. Utrzymanie odpowiedniej
liczby uczestników i przyciąganie nowych jest ważnym zadaniem dla osób zarządzających
organizacją. Zapewnić to może nieustanne podnoszenie jakości oferty programowej.
Oferta programowa proponowana przez Stowarzyszenie Aktywności Sportowej
„BAKCYL" obejmuje w lecie takie formy zajęć jak:
• żeglarstwo, windsurfmg,
• kajakowanie, pływanie,
• tenis,
• gry rekreacyjne, giy sportowe,
• tematyczne zajęcia wieczorne.
(
Ponadto w ofercie zimowej znajdują się takie zajęcia jak;
• narciarstwo, snowboard,
• gry i zabawy na śniegu.
Wiedza i umiejętności przekazywane dzieciom w procesie wychowania do rekreacji
ruchowej maj ą niebagatelne znaczenie. Mogą one bowiem istotnie wpływać na kształtowanie
się pozytywnej postawy wobec szeroko rozumianej kultury fizycznej oraz na sterowanie
własną sprawnością i rozwojem fizycznym. Istotnym wydaje się więc zajęcie problemem
zdobywania nowych umiejętności przez dzieci i młodzież - uczestników obozów i zimowisk
organizowanych przez Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL".
Umiejętności, w jakie zostaną wyposażeni członkowie Stowarzyszenia „BAKCYL"
mogą warunkować ich uczestnictwo w aktywności mchowej w życiu dorosłym. Istotnym
wydaje się, iż ważne jest nie tylko wyposażenie młodzieży w umiejętności sportowe ale także
w umiejętności samooceny i samokontroli sprawności fizycznej, udzielania pierwszej pomocy
oraz organizowania gier i zabaw ruchowych.
231
Materiał i metody
Grupę badanych osób stanowiło 364 dziewcząt i chłopców. W wieku od 8 do 12 lat było
ich 48,9% badanej grupy, w wieku 13-14 lat 26,9%, natomiast 24,2 % stanowiły osoby w
wieku 15 - 16 (i powyżej) lat. Dzieci, które brały udział w badaniach uczęszczały do szkół
różnych szczebli. W badaniach uczestniczyło 172 uczniów szkół podstawowych, co stanowi
47,2% badanych respondentów. Drugą grupę stanowili uczniowie gimnazjów w liczbie 140
respondentów (38,5% badanej grupy). Najmniej liczną grupę stanowili najstarsi uczestnicy
obozów organizowanych przez Stowarzyszenie Aktywności Sportowej "BAKCYL".
Pełniejszy obraz pokazuje tabela nr 1.
Tabela 1: Charakterystyka badanych (Na podstawie wypowiedzi ankietowanych N = 364)
Analizowana zmienna
Kategoria zmiennej
n
%
płeć
dziewczęta
chłopcy
186
178
51,1
48,9
wiek
8-12
13-14
15 - 16 i więcej
szkoła podstawowa
gimnazjum
liceum
1+1
2+ 1
2+l2
2+3
178
98
88
172
140
52
22 ,
94
202
46
48,9
26,9
24,2
47,2
38,5
14,3
6,1
25,8
55,5
12,6
wykształcenie badanych
model rodziny
Źródło: Opracowanie własne
W niniejszej pracy poruszamy się w sferze wychowawczych funkcji sektora
społecznego zajmującego się rekreacją fizyczną. Uprawnia nas to do posługiwania się
metodologią badań pedagogicznych. Z uwagi na taki profil problemu zastosowaliśmy metodę
sondażu diagnostycznego.
Badając relację między uczestnikami a kadrą pracującą na obozach organizowanych
przez Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL" oprócz ankiety posłużyłem się
także obserwacją jawną uczestniczącą, niestandaryzowaną z zastosowaniem kwestionariusza
obserwacji, notatek, opisów i rejestracji dźwiękowej. Charakteryzowała się ona premedytacją,
planowością, celowością, aktywnością i systematycznością. Była źródłem wiedzy m. in.:
w zakresie poznania w jakim stopniu instruktorzy i wychowawcy mogą stać się autorytetami
w dziedzinie promowania zdrowego stylu życia wśród uczestników obozów.
Wyniki badań
Z analizy zebranego materiału wynika, że oczekiwania dzieci i młodzieży
uczestniczących w obozach Stowarzyszenia Aktywności Sportowej „BAKCYL" zbieżne są z
propozycją programową omawianej przez nas organizacji. Objęci badaniami respondenci
odpowiadali na pytania jakie formy ruchu powinny się znaleźć w ofercie obozów zimą a jakie
latem.
Badania wykazują, iż respondenci nie wyobrażają sobie letniego wypoczynku bez zajęć
związanych z wodą. 73,6% dziewcząt i chłopców wskazało na żeglarstwo, a 63,7% na
windsurfing. Ponad połowa badanych wskazała na zajęcia z tenisa - 54,4%. W zimie co drugi
z badanych chciałby widzieć w ofercie programowej narciarstwo - 46,7%. Wartym
232
zauważenia jest to, iż zabawy na śniegu uzyskały większą liczbę wskazań - 21,4%, niż
snowboard - 15,9% głosów badanych. Tylko w najstarszej grupie 15-16 latków respondenci
w większym wymiarze wskazali na snowboard a dopiero potem na zabawy na śniegu. W
młodszych grupach liczba wskazań była odwrotna. Pełniejszy obraz oczekiwań uczestników
obozów SAS „BAKCYL" przedstawia tabela zamieszczona poniżej (Tab.2).
Tabela 2: Formy zajęć, które dzieci i młodzież najchętniej chciałyby widzieć na obozach „BAKCYLA" (Na
podstawie wypowiedzi ankietowanych N = 364)
Forma zajęć
n
Lp.
268
1.
żeglarstwo
232
2.
windsurfmg
70
3.
kajaki
pływanie
148
4.
tenis
198
5.
gry rekreacyjne
146
6.
gry sportowe
168
7.
tematyczne zajęcia wieczorne
184
8.
170
9.
narciarstwo
58
10 snowboard
78
11. zabawy na śniegu
Suma większa od N = 364 z uwagi na możliwość wyboru kilku odpowiedzi
Źródło: Opracowanie własne
%
73,6
63,7
19,2
40,6
54,4
40,1
46,2
50,5
46,7
15,9
21,4
Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL" od początku swojej działalności
czyli od przeszło 10 lat, starało się dobierać bazy wypoczynkowe gwarantujące pełne
możliwości realizacji swojego programu. Najlepszym przykładem był Ośrodek
Wypoczynkowy Stoczni Północnej znajdującej się w miejscowości Wiele na Kaszubach.
Czyste jezioro, dobrze przygotowane kąpielisko, kort tenisowy, boiska do gier zespołowych,
port żeglarski z kajakami, rowerami wodnymi, żaglówkami i deskami windsurfingowymi to
dobre miejsce do realizowania programu aktywnego wypoczynku lansowanego przez
Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL".
Wypoczynek zimowy organizowany jest i był w miejscach o walorach klimatycznych i
bogatej infrastrukturze narciarskiej i snowboardowej. Szczególną uwagę przy doborze
zwracano na różnorodność tras, a także na możliwość korzystania z innych miejsc,
w których aktywnie można wypoczywać - sale gimnastyczne i baseny.
Obozy stwarzaj ą uczestnikom możliwość kompensowania braków powstałych podczas
roku szkolnego, przede wszystkim braku ruchu, swobody i przygody. Uczestnicy mogą nabyć
podczas wypoczynku nowe umiejętności i nawyki ruchowe, nawyki aktywnego spędzania
czasu wolnego, uprawiania różnych form rekreacji ruchowej oraz zrozumienia jej znaczenia.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom dzieci i młodzieży Stowarzyszenie Aktywności
Sportowej „BAKCYL" realizuje program oparty na dużej ilości różnego rodzaju zajęć
zarówno fizycznych jak też i intelektualnych czy kulturalnych. Wyrazem tego jest opinia
ankietowanych o nabytych podczas obozów Stowarzyszenia „BAKCYL" nowych
umiejętnościach.
Zestawienie umiejętności nabywanych podczas obozów organizowanych przez
Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL" przedstawia tabela nr 3 zamieszczona
poniżej. Z danych w niej zawartych wynika, że najwięcej umiejętności badani zdobyli
z zakresu żeglarstwa. Największy odsetek wskazań wśród badanych dzieci i młodzieży
uzyskał windsurfmg - 78,6% oraz żeglarstwo jachtowe 70,3%. Ponad połowa uczestników
(50,5%) nauczyła się zimą poruszać na nartach a prawie 30,7% posiadło umiejętności jazdy
na snowboardzie.
233
Tabela 3: Zestawienie umiejętności nabywanych przez dzieci i młodzież na obozach organizowanych przez
SAS „BAKCYL" ( Na podstawie wypowiedzi ankietowanych N = 364)
n
Forma zajęć
Lp.
256
1.
żeglarstwo
286
windsurfing
2.
kajaki
26
3.
22
pływanie
4.
26
tenis
5.
12
gry rekreacyjne
6.
184
narciarstwo
7.
112
snowboard
8.
Suma większa od N = 364 z uwagi na możliwość wyboru kilku odpowiedzi
Źródło: Opracowanie własne
%
70,3
78,6
7,14
6,04
7,14
3,3
50,5
30,7
Ciekawie prezentują się wypowiedzi badanych o nauczaniu nowych umiejętności.
Wśród wielu wymienionych umiejętności jakich jeszcze ankietowani chcieliby się nauczyć
podczas trwania obozu najpopularniejszymi były:
• jazda konna 55 wskazań,
• gry sportowe 36 wskazań,
• taniec 18 wskazań,
• łucznictwo 15 wskazań.
Zdobycie przez dzieci nowych umiejętności z zakresu rekreacji ruchowej ma bardzo
duże znaczenie w odniesieniu do ich późniejszego stylu życia. Dokumentują to dane
przedstawione na rycinie nr 1. Najwięcej wskazań wśród wymiernych wartości wyniesionych
z uczestnictwa w wypoczynku organizowanym przez Stowarzyszenie zgromadziło
stanowisko mówiące o dobrym i ciekawym spędzaniu czasu wolnego. Tak odpowiedziało
76,4% respondentów. Poprawa zdrowia, nabycie nowych umiejętności i pojawienie się
nowych znajomości było pierwszoplanowymi wartościami wyniesionymi z obozów
Stowarzyszenia „BAKCYL". Potwierdzeniem tego są dane zamieszczone na rycinie poniżej
(Ryć. 1).
Liczbę wskazań wartości wynikających z uczestnictwa w obozach rekreacyjnych
organizowanych przez Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL" determinują: wiek
i rodzaj szkół do jakich badani uczęszczali. Różnice otrzymanych wyników są istotne
statystycznie na poziomie p<0,05.
w a rto ś c i
zdrowotne
sposób n
w a k a c je
nowe zna jo m ości
nowe
u m ie je t n o ś c i
\ESro d z aj w a rto ści
Rycina 1: Wartości wynikające z uczestnictwa w obozach organizowanych przez SAS "BAKCYL"
Suma inna niż N = 364 z uwagi na możliwość wyboru kilku odpowiedzi
234
Wnioski
1. Analiza materiału badawczego dowodzi, że założenia programowe i treści programów
realizowanych na obozach Stowarzyszenia Aktywności Sportowej „BAKCYL" są
zbliżone do oczekiwaniań uczestników.
2. Do najbardziej popularnych form aktywności rekreacyjnej wśród uczestników obozów
organizowanych przez Stowarzyszenie Aktywności Sportowej „BAKCYL" należą
windsurfing, żeglarstwo jachtowe w lecie i narciarstwo i snowboard w zimie.
3. Wyniki badań wskazują, iż ankietowani wynosili najwięcej umiejętności z zakresu
windsurfingu (w lecie) i narciarstwa (w zimie).
4. Wśród umiejętności, których respondenci jeszcze chcieliby się nauczyć podczas
obozów znalazły się : jazda konna (55 wskazań), gry sportowe (36 wskazań), taniec
(18 wskazań) i łucznictwo (15 wskazań).
5. Według ankietowanych największe wartości wynikające z uczestnictwa w obozach
organizowanych przez Stowarzyszenie to: sposób na wakacje i zdobycie nowych
umiejętności.
Bibliografia
1. Kijo P. 2001: Aktywność fizyczna uczniów uczęszczających do gimnazjum. W: Żukowska Z, Żukowski R.
[red.]: Zdrowie i sport w edukacji globalnej, AWF, Warszawa
2. Łobożewicz T.: Propozycje wczasów dzieci i młodzieży — Polska 2000. Druk Tur.
3. Pochmurska J. 1992: Kolonie letnie jako element systemu wychowania fizycznego dzieci i młodzieży. W:
Przewęda R [red.]: Wychowanie fizyczne w Polsce, AWF, Warszawa
4. Wolańska T. 2000: Wczasy dzieci i młodzieży w całorocznym systemie edukacji W: Wczasy dzieci i
młodzieży - cele postulowane a rzeczywistość, materiały konferencji naukowo-metodycznej, Druk Tur,
Warszawa..