EfektywnoĂĘ wbochronie zdrowia w krajach OECD ibUE

Problemy ZarzÈdzania, vol. 9, nr 3 (33): 42– 61
ISSN 1644-9584, © Wydziaï ZarzÈdzania UW
EfektywnoĂÊ wb ochronie zdrowia
w krajach OECD ib UE zb uwzglÚdnieniem
czynnika innowacyjnoĂci
Mariola Zalewska
W artykule przedstawiono próbÚ analizy efektywnoĂci ochrony zdrowia (OZ)
wb wybranych krajach UE ib OECD zb uwzglÚdnieniem czynnika innowacyjnoĂci. Podstawowym ěródïem danych prezentowanych wb artykule sÈ ogólnodostÚpne informacje zb baz danych krajów lub organizacji miÚdzynarodowych:
WHO, OECD, UE, INSEE1. Dane przedstawione wb tabelach ib na rysunkach
prezentujÈ struktury, wspóïzaleĝnoĂci oraz dynamikÚ zmiennych. Zaprezentowano
gïówne problemy cywilizacyjne Ăwiata zwiÈzane bezpoĂrednio lub poĂrednio
zbobszarem ochrony zdrowia. Przeanalizowano wydatki na OZ, ich dynamikÚ
na tle dynamiki PKB poszczególnych krajów. Do analizy efektów wykorzystano
oczekiwanÈ dïugoĂÊ ĝycia. Oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia wb gïównej mierze zaleĝy
od wydatków na OZ. Wydatki na badania ib rozwój wb dziedzinie OZ wb niewielkim stopniu objaĂniajÈ oczekiwanÈ dïugoĂÊ ĝycia. Mieszkañcy krajów nadrabiajÈcych zalegïoĂci wbinnowacjach ĝyjÈ krócej niĝ mieszkañcy krajów obwyĝszym poziomie zaangaĝowania wb innowacje.
1. WstÚp
System zdrowia jest jednym zb najbardziej zïoĝonych systemów organizacyjnych. RzÈdy krajów Ăwiata iborganizacje miÚdzynarodowe usiïujÈ sprostaÊ wyzwaniom systemów ochrony zdrowia, dziaïajÈcym wb szybko zmieniajÈcym siÚ otoczeniu. Podstawowe problemy globalne to przede wszystkim wzrost liczby ludnoĂci ib zmiany demograficzne (Institution of Mechanical Engineers 2011).
Zmiany dotyczÈ struktur wiekowych grup ludnoĂci ibmigracji ludnoĂci. Szacuje
siÚ, ĝe okoïo 75% ludnoĂci mieszka na terenach zurbanizowanych. Ta koncentracja ludnoĂci, wynikajÈca np. zb chÚci zapewnienia sobie lepszego standardu
ĝycia, stwarza równieĝ liczne potrzeby ibwyzwania wbobszarze ochrony zdrowia.
W 2005 r. pañstwa czïonkowskie WHO przyjÚïy rezolucjÚ (WHO 2010a),
wbktórej zachÚcajÈ kraje do rozwoju systemów finansowania OZ, zdolnych
do osiÈgniÚcia ibutrzymania powszechnego dostÚpu obywateli do usïug zdrowotnych, bez ryzyka konsekwencji finansowych. W raporcie WHO (2010b)
wskazano, ĝe wszystkie kraje majÈ moĝliwoĂÊ zwiÚkszenia Ărodków na OZ.
Sposoby pozwalajÈce zwiÚkszyÊ Ărodki na OZ to:
42
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
– zwiÚkszenie skutecznoĂci ĂciÈgania podatków,
– zmiany priorytetów wb budĝetach krajowych,
– innowacyjne finansowanie – spoïecznoĂÊ miÚdzynarodowa poprzez systemy podatkowe moĝe wesprzeÊ wysiïki krajów obniskich dochodach wbcelu
osiÈgniÚcia powszechnej ochrony ib poprawy stanu zdrowia populacji,
– pomoc rozwojowa dla zdrowia – wszystkie kraje, bogate ibubogie, mogÈ
podjÈÊ dodatkowe wysiïki wbcelu zwiÚkszenia finansowania opieki zdrowotnej ib dywersyfikacji ěródeï finansowania.
IstniejÈce systemy OZ sÈ monitorowane ib poddawane analizom wb celu
poprawy ich dziaïañ. Podejmuje siÚ dziaïania majÈce na celu zebranie
ib porównanie danych. I tak, np. UE monitoruje 88 wskaěników zb obszaru
OZ (European Community Health Indicators) wb nastÚpujÈcych obszarach:
– demografia ib sytuacja socjoekonomiczna – 9 wskaěników,
– stan zdrowia – 32 wskaěniki,
– determinanty zdrowia – 14 wskaěników,
– usïugi ib zabiegi zdrowotne – 29 wskaěników,
– dziaïania zdrowotne, promocja zdrowia – 4 wskaěniki.
Celem jest poprawa efektywnoĂci ekonomicznej ib spoïecznej (FrÈczkiewicz-Wronka 2010: 53–54), tzn. uzyskania lepszych wyników wbstosunku do
nakïadów. W obliczu rosnÈcych wyzwañ spoïeczeñstwa, aby zaspokoiÊ te
rosnÈce wyzwania, podmioty bÚdÈ musiaïy byÊ bardziej innowacyjne, stosowaÊ trwaïe (sustainable2) rozwiÈzania.
Celem artykuïu jest analiza efektywnoĂci ochrony zdrowia wbwybranych
krajach UE ib OECD zb uwzglÚdnieniem czynnika innowacyjnoĂci.
2. Gïówne problemy cywilizacyjne
W raporcie Population: one planet, too many people? zidentyfikowano
cztery gïówne obszary, wbktórych wzrost populacji oraz jej rosnÈcych oczekiwañ stanowi wyzwania dla spoïeczeñstw, równieĝ wbobszarze ochrony zdrowia (UN 2004; UN 2009):
– ĝywnoĂÊ – rosnÈca liczba konsumentów oraz zmiana ich zwyczajów ĝywieniowych wb kierunku zwiÚkszania konsumpcji miÚsa przyczynia siÚ do
zwiÚkszenia popytu na ĝywnoĂÊ, ale równieĝ do nasilenia zjawiska chorób cywilizacyjnych, takich jak otyïoĂÊ czy cukrzyca,
– woda – obserwuje siÚ zwiÚkszone zapotrzebowanie na wodÚ zbpowodu wzrostu produkcji ĝywnoĂci (70% wody zuĝywanej na caïym Ăwiecie), ale takĝe
wzrostu bezpoĂredniego zuĝycia wody oraz przetwórstwa przemysïowego,
– urbanizacja – roĂnie ona wbniespotykanym dotÈd tempie wbkrajach rozwijajÈcych siÚ, powstajÈ nowe problemy do rozwiÈzania wb celu zïagodzenia presji przeludnienia oraz zapewnienia ludnoĂci wygodnych ibefektywnych miejsc do ĝycia ib pracy,
– energia – wspóïistnienie zjawisk: wzrostu produkcji ib wzrostu konsumpcji
ĝywnoĂci, wzrostu zuĝycia wody ib urbanizacji, wb poïÈczeniu ze wzrostem
vol. 9, nr 3 (33), 2011
43
Mariola Zalewska
gospodarczym ib wzrastajÈcÈ zamoĝnoĂciÈ spoïeczeñstw, powodujÈ gwaïtowny wzrost popytu na dostawÚ ibdystrybucjÚ energii, istniejÈ zatem wyzwania zwiÈzane zb koniecznoĂciÈ sprostania przyszïej konsumpcji energii.
Kaĝdy zbprzedstawionych problemów bezpoĂrednio lub poĂrednio zwiÈzany jest zb systemem ochrony zdrowia.
W tabeli 1 ib odpowiednio na rysunku 1 przedstawiono dynamikÚ liczby
ludnoĂci na kontynentach Ăwiata ib ogóïem.
W latach 1950–2008 zaobserwowano przyrost ob 167% ludnoĂci Ăwiata,
najwiÚkszy wb Afryce ob 334%, wb Ameryce Poïudniowej ob 244%, ob 191%
wb Azji, wb Australii ib Oceanii ob 172,7%. Ameryka Póïnocna zanotowaïa
okoïo 100% przyrostu ludnoĂci, ab Europa jedynie 33%.
W wyniku róĝnic wbprzyroĂcie ludnoĂci na poszczególnych kontynentach
zmianie ulegïa struktura ludnoĂci. W 2008 r. najwiÚcej ludzi mieszkaïo wbAzji
(60,3%), kolejno: wb Afryce 14,6%, Europie 10,8%, Ameryce Poïudniowej
8,53%, Ameryce Póïnocnej 5,11%, najmniej wb Australii ib Oceanii 0,52%.
Azja pozostaje najludniejszym kontynentem, Europa ibAfryka zamieniïy siÚ
miejscami wb porównaniu zb rokiem 1950. Wzrost liczby ludnoĂci ib zmiana
struktury zaludnienia niosÈ ze sobÈ nowe wyzwania wb obszarze ochrony
zdrowia zwiÈzane zbpozyskaniem ibjak najlepszym wykorzystaniem Ărodków
na ochronÚ zdrowia.
W tabeli 2 przedstawiono strukturÚ wieku ludnoĂÊ wb podziale na kategorie wiekowe ib kontynenty wb roku 2008. Na kaĝdym zb kontynentów najliczniejszÈ grupÚ stanowi ludnoĂÊ od 15. do 64. roku ĝycia; od 56% wbAfryce
do 68% wb Europie. LudnoĂÊ poniĝej 15. roku ĝycia stanowi wb Europie
tylko 15%, abw Afryce 40%; ludnoĂÊ powyĝej 65. roku ĝycia stanowi wbAfryce
3,4%, wb Europie zaĂ 16,1%.
4000
Ludność w mln
3000
Afryka
Ameryka Południowa
Ameryka Północna
Azja
Europa
Australia i Oceania
2000
1000
0
1950
1960
1970
1980
Lata
1990
2000
2008
Rys. 1. Dynamika liczby ludnoĂci wbĂwiecie zbpodziaïem na kontynenty wblatach 1950–2008.
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie INSEE (http://www.insee.fr).
44
Problemy ZarzÈdzania
vol. 9, nr 3 (33), 2011
171,6
Ameryka
Póïnocna
3 023,4
15,9
604,5
1 694,0
204,3
219,7
285,0
1960
3 685,8
19,6
656,2
2 125,4
231,3
286,5
366,8
1970
4 437,6
22,9
693,1
2 622,6
254,1
362,7
482,2
1980
5 290,5
26,9
721,0
3 178,8
282,7
442,3
638,7
1990
6 115,4
31,2
726,6
3 698,3
318,7
521,2
819,5
2000
6 750,1
34,9
731,6
4 075,3
345,1
576,1
987,1
2008
100,00
0,51
21,65
55,47
6,78
6,61
8,99
100,00
0,52
10,84
60,37
5,11
8,53
14,62
166,9
172,7
33,6
190,5
101,1
244,4
334,3
Udziaï ludnoĂci
danego
Zmiana 2008/1950
kontynentu
(1950=100%)
wb ogólnej liczbie
ludnoĂci wb %
(2008)
Tab. 1. Dynamika liczby ludnoĂci wb Ăwiecie zb podziaïem na kontynenty wb latach 1950–2008. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie INSEE
(http://www.insee.fr).
2 529,3
12,8
Australia
ib Oceania
¥wiat
547,5
Europa
1 402,9
167,3
Ameryka
Poïudniowa
Azja
227,3
1950
Afryka
Kontynenty
i Ăwiat
Udziaï ludnoĂci
danego
kontynentu
wb ogólnej liczbie
ludnoĂci wb %
(1950)
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
45
Mariola Zalewska
Kontynenty i Ăwiat
Afryka
Ameryka Poïudniowa
Ameryka Póïnocna
Azja
Europa
Australia ib Oceania
¥wiat
Struktura ludnoĂci wg wieku wb 2008 r.
mniej niĝ 15 lat
od 15 do 64 lat
65 lat ib wiÚcej
40,6
56,0
3,4
28,5
64,8
6,6
20,1
67,2
12,7
26,9
66,6
6,5
15,5
68,4
16,1
24,5
65,0
10,5
27,4
65,1
7,4
Tab. 2. Struktura wieku ludnoĂÊ wbpodziale na kategorie wiekowe ibkontynenty wbroku 2008
wb %. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie INSEE (http://www.insee.fr).
WystÚpujÈ wyraěne róĝnice wbstrukturze ludnoĂci na poszczególnych kontynentach, dotyczy to zwïaszcza najmïodszych ibnajstarszych grup wiekowych.
Ze wzglÚdu na starzenie siÚ spoïeczeñstwa coraz wiÚcej ludzi cierpi na
choroby przewlekïe. Poszukuje siÚ nowych metod leczenia, które sÈ czÚsto
droĝsze, dlatego koszty opieki zdrowotnej wzrastajÈ.
3. Wydatki na ochronÚ zdrowia
W tej czÚĂci artykuïu przedstawiono wydatki globalne na OZ na tle PKB
Ăwiata. Kolejno zaprezentowano dane: Ărednie roczne realne tempo wzrostu wydatków na ochronÚ zdrowia wb przeliczeniu na mieszkañca, wb zaleĝnoĂci od Ăredniego rocznego realnego tempa wzrostu PKB, wb przeliczeniu
na mieszkañca, wb krajach OECD, wb latach 1997–2007.
Wzrost wydatków na OZ jest przede wszystkim zwiÈzany ze wzrostem liczby
ludnoĂci oraz zbrozszerzaniem siÚ zakresu Ăwiadczeñ wbramach systemów OZ.
Wedïug WHO wb 2004 r. globalne wydatki na OZ (WHO 2007) wyniosïy 4,1 · 1012 USD przy globalnym PKB 40,9 · 1012 USD (http://www.who.
int/mediacentre/factsheets/fs319/en/index.html). Wydatki na OZ stanowiïy
okoïo 10% Ăwiatowego PKB. Co dziesiÈty dolar na Ăwiecie zostaï wydany
na OZ. ¥rednio na OZ mieszkañca globu wydano 639 USD rocznie przy
nastÚpujÈcym zróĝnicowaniu: najwiÚcej wydano na 1 mieszkañca USA
(6103bUSD), najmniej zaĂ na mieszkañca Burundii (2,8 USD) (WHO 2007).
W raporcie OECD Améliorer le rapport coût-efficacité des systèmes de
santé (OECD 2010) zebrano nowe dane porównawcze wb zakresie zdrowia
ib sprawnoĂci systemów opieki zdrowotnej wb krajach czïonkowskich wb celu
okreĂlenia mocnych ibsïabych stron systemów opieki zdrowotnej wbposzczególnych krajach oraz oceny moĝliwoĂci zwiÚkszenia efektywnoĂci systemów
OZ ib ich ewentualnego zreformowania. Gïównym zamierzeniem dla krajów OECD byïa poprawa relacji koszty–jakoĂÊ wb systemach OZ. I tak, od
poczÈtku lat 90. wydatki na ochronÚ zdrowia na mieszkañca wzrosïy obponad
70% wb ujÚciu realnym. Te wielkie inwestycje doprowadziïy do lepszego
zdrowia populacji, ob czym Ăwiadczy wydïuĝenie Ăredniej dïugoĂci ĝycia.
46
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
W tabeli 3 ib na rysunku 2 przedstawiono Ărednie roczne realne tempo
wzrostu PKB per capita oraz Ărednie roczne realne tempo wzrostu wydatków per capita na OZ (OECD 2009). Dla wszystkich krajów OECD Ăredni
roczny realny przyrost na OZ wb latach 1997–2007 wyniósï 4,1%, ab Ăredni
realny przyrost PKB per capita 2,6%. NajwiÚkszy Ăredni roczny wzrost wydatków na OZ per capita wb latach 1997–2007 zanotowano wb krajach, które
miaïy niski poziom wydatków na poczÈtku okresu, jak Korea ib Turcja.
Kraje
Korea
Turcja
Irlandia
Grecja
Sïowacja
Polska
Luksemburg
Wielka Brytania
Nowa Zelandia
Islandia
Meksyk
OECD
Finlandia
Kanada
WÚgry
Szwecja
Belgia
Holandia
Australia
Stany Zjednoczone
Czechy
Dania
Portugalia
Hiszpania
Austria
Japonia
Francja
Wïochy
Norwegia
Szwajcaria
Niemcy
¥rednie roczne realne tempo
wzrostu PKB wb przeliczeniu
na mieszkañca wb krajach
OECD wb latach 1997–2007
(wb %)
1997–2007
3,8
3,0
5,0
3,7
4,9
4,2
2,4
2,4
2,1
3,0
2,1
2,6
3,3
2,3
4,3
2,9
1,8
2,1
2,2
1,9
3,5
1,6
1,2
2,5
2,2
0,9
1,7
1,1
1,8
1,4
1,5
¥rednie roczne realne tempo
wzrostu wydatków na ochronÚ
zdrowia wb przeliczeniu na
mieszkañca wb krajach OECD
wb latach 1997–2007 (wb %).
1997–2007
8,7
8,5
6,7
6,6
5,8
5,3
5,3
4,9
4,5
4,5
4,4
4,1
4,0
3,8
3,7
3,7
3,6
3,5
3,5
3,4
3,2
3,2
2,9
2,7
2,6
2,5
2,5
2,4
2,4
2,3
1,7
Tab. 3. ¥rednie roczne realne tempo wzrostu PKB wb przeliczeniu na mieszkañca
wbporównaniu ze Ărednim rocznym realnym tempem wzrostu wydatków na ochronÚ zdrowia
wb przeliczeniu na mieszkañca wb krajach OECD wb latach 1997–2007 (w %).
vol. 9, nr 3 (33), 2011
47
Mariola Zalewska
Korea
8,7
Turcja
8,5
Irlandia
6,7
Grecja
6,6
Słowacja
5,8
Polska
5,3
Luksemburg
5,3
Wielka Brytania
4,9
Nowa Zelandia
4,5
Islandia
4,5
Meksyk
4,4
OECD
4,1
Finlandia
4,0
Kanada
3,8
Węgry
3,7
Szwecja
3,7
Belgia
3,6
Holandia
3,5
Australia
3,5
Stany Zjednoczone
3,4
Czechy
3,2
Dania
3,2
Portugalia
2,9
Hiszpania
2,7
Austria
2,6
Japonia
2,5
Francja
2,5
Włochy
2,4
Norwegia
2,4
Szwajcaria
2,3
Niemcy
1,7
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Rys. 2. ¥rednie roczne realne tempo wzrostu wydatków na ochronÚ zdrowia wbprzeliczeniu
na mieszkañca wb krajach OECD wb latach 1997–2007 (w %). ½ródïo: opracowanie wïasne
na podstawie OECD 2009. Health at ab Glance 2009: OECD Indicators.
Na rysunku 3 przedstawiono zaleĝnoĂÊ Ăredniego realnego przyrostu
PKB per capita na OZ od Ăredniego realnego przyrostu PKB per capita.
Zaznaczono przekÈtnÈ ukïadu wspóïrzÚdnych (linia dolna przerywana), która
obrazuje równoĂÊ zmiennych zb osi. Wszystkie kraje, zb wyjÈtkiem Czech
ib WÚgier (obserwacje poniĝej przekÈtnej), przeznaczyïy nieproporcjonalnie
wiÚcej na OZ ponad zanotowany wzrost PKB per capita.
48
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
Na rysunku 3 moĝna wskazaÊ obserwacje odstajÈce: (1) Korea, (2) Turcja, które zanotowaïy najwiÚkszy Ăredni realny przyrost PKB per capita.
Dla wszystkich krajów najlepsze liniowe dopasowanie przedstawionych zaleĝnoĂci ma wspóïczynnik determinacji R2 = 0,45 co oznacza, ĝe wb45% zmiennoĂÊ Ăredniego realnego przyrostu PKB per capita na OZ moĝe byÊ objaĂniana przez ĂredniÈ zmiennoĂÊ realnego przyrostu PKB per capita. Pozostaïe 55% moĝe byÊ objaĂniane przez inne czynniki: spoïeczne, ale teĝ przez
wystÚpujÈce róĝne struktury finansowania ib organizacji systemów ochrony
zdrowia wb krajach. PolskÚ wyróĝniono na rysunku jako kwadrat. Polska
przeznaczyïa proporcjonalnie mniej Ărodków na OZ, niĝ wynika to zb przyrostu PKB. Przyrosty dla Polski byïy mniejsze niĝ wynika to zb dynamiki
PKB dla krajów OECD.
Średnie roczne realne tempo wzrosu wydatków per capita na OZ
10
9
8
7
R² = 0,45
6
6
5
4
3
2
1
0
0
1
2
3
4
5
6
Średnie roczne realne tempo wzrosu PKB per capita (w %)
Rys. 3. ¥rednie roczne realne tempo wzrostu wydatków na OZ per capita wbzaleĝnoĂci od
Ăredniego rocznego realnego tempa wzrostu PKB per capita wb ujÚciu realnym wb latach
1997–2007 wb krajach OECD. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie OECD 2009.
Health at ab Glance 2009: OECD Indicators.
We wszystkich krajach OECD wydatki na OZ wynosiïy wb roku 2007
Ărednio (wszystkie wartoĂci podane wb USD): OECD ogóïem 2984, wb tym
2193 publiczne, ab 791 prywatne.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
49
Mariola Zalewska
Ekstremalne wartoĂci wystÈpiïy: maksymalne wbUSA 7290 ogóïem, wbtym
publiczne 3307, prywatne 3982; minimalne wb Turcji (2005) 618 ogóïem,
wb tym publiczne 177.
Dla Polski wydatki na OZ zb 2007 r. przedstawiajÈ liczby: ogóïem 1035,
wb tym publiczne 733, prywatne 302, które plasujÈ obywateli Polski na jednej zb koñcowych pozycji, jeĂli chodzi ob wydatki na OZ – mniejsze wydatki
miaïy jedynie Meksyk ib Turcja.
Jak pokazano, 1/10 globalnego PKB jest przeznaczana na OZ. Zarówno
na Ăwiecie, jak ib w krajach OECD wystÚpowaïo zróĝnicowanie wydatków
na OZ. W okresie 1997–2007 kraje OECD odnotowaïy róĝnÈ dynamikÚ
wzrostu PKB per capita, wbwiÚkszoĂci krajów wzrost wydatków na OZ przewyĝszaï wzrost PKB. Ponadto wb samym obszarze zwiÈzanym zb finansowaniem systemów OZ istniaïy znaczne róĝnice miÚdzy krajami wbzakresie ěródeï finansowania ib struktury finansowania.
4. Wydatki na OZ ab oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia
W krajach OECD wydatki na ochronÚ zdrowia stanowiÈ Ărednio ponad
9% PKB ib wïaĂnie wydatki na OZ sÈ najczÚĂciej uĝywane do oceny nakïadów na OZ.
Jednym zb najbardziej rozpowszechnionych wskaěników efektywnoĂci
OZb jest oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia. Jak pokazujÈ badania Joumard ib in.
(2008), wb raporcie OECD Les priorités des systèmes de santé lorsque l’argent est rare (OECD 2010), dïugoĂÊ ĝycia jest silnie skorelowana zb innymi
wskaěnikami stanu zdrowia, ĂmiertelnoĂciÈ ibjakoĂciÈ ĝycia. ¥rednia dïugoĂÊ
ĝycia odzwierciedla nie tylko wydatki na ochronÚ zdrowia, ale takĝe styl
ĝycia, poziom edukacji, czynniki ryzyka (alkohol, tytoñ). W tabeli 43 ib na
rysunku 4 przedstawiono wydatki na OZ na 1 mieszkañca mierzone parytetem siïy nabywczej ib oczekiwanÈ dïugoĂÊ ĝycia wb krajach OECD wb roku
2007. Na wykresie przedstawiono zaleĝnoĂÊ miÚdzy zmiennymi.
Tabela jest uporzÈdkowana malejÈco wedïug kryterium wydatków na
OZ na 1 mieszkañca mierzonych parytetem siïy nabywczej. USA wydajÈ
ponad dziewiÚciokrotnie wiÚcej na OZ per capita wedïug PPP wbporównaniu zbTurcjÈ (najmniejsze wydatki), ale oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia obywateli
USA nie odzwierciedla tych nakïadów wb postaci wydïuĝenia ĝycia.
Dane dla Polski zostaïy wyróĝnione na rysunku 4 – przedstawia je obrócony proporcjonalnie wiÚkszy kwadrat. Jak widaÊ, obywatele Polski naleĝÈ
wĂród krajów OECD do najmniej wydajÈcych na OZ per capita mierzone
PPP, ale równieĝ oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia Polaków naleĝy do najkrótszych
wĂród krajów OECD – krócej ĝyjÈ tylko obywatele Turcji, Meksyku, WÚgier
ib Sïowacji.
Najdïuĝsza oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia jest przewidywana wb Japonii – 86
lat, gdzie wydatki per capita wynoszÈ 2729 USD, najkrótsza wbTurcji – 75,6,
zb wydatkami per capita 767 USD.
50
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
Wydatki ogóïem na OZ na
1 mieszkañca mierzone parytetem siïy
nabywczej w 2007 r. (wb USD)
Oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia
USA
7285
80,4
Norwegia
4791
82,7
Szwajcaria
4469
84,4
Kraj
Luksemburg
4386
82,2
Kanada
3867
83,0
Holandia
3853
82,3
Austria
3792
83,1
Belgia
3735
82,6
Niemcy
3619
82,7
Francja
3593
84,4
Dania
3540
80,6
Irlandia
3361
82,1
Australia
3353
83,7
Szwecja
3349
83,0
Islandia
3320
82,9
Wielka Brytania
2990
81,8
Finlandia
2900
83,1
Japonia
2729
86,0
Wïochy
2701
84,2
Grecja
2687
82,0
Hiszpania
2658
84,3
Nowa Zelandia
2471
82,2
Portugalia*
2151
82,2
Izrael
2078
82,4
Sïowenia
2077
81,8
Korea
1685
82,7
Czechy
1621
80,2
Sïowacja
1569
78,1
WÚgry
1395
77,3
Estonia
1094
78,7
Polska
1049
79,7
Chile
865
81,6
Meksyk
824
77,4
Turcja
767
75,6
* Dane dla roku 2006.
Tab. 4. Wydatki ogóïem na OZ na 1 mieszkañca mierzone parytetem siïy nabywczej wbUSD
wb krajach OECD wb roku 20073. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie OECD Health
Data 2010.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
51
Mariola Zalewska
Oczekiwana długość życia (w latach)
90
85
R² = 0,43
80
75
70
0
2 000
4 000
6 000
8 000
Wydatki ogółem na OZ na 1 mieszkańca mierzone parytetem siły nabywczej (w USD)
Rys. 4. Oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia wbkrajach OECD wbroku 2007 wbzaleĝnoĂci od wydatków
ogóïem na OZ na 1 mieszkañca mierzonych parytetem siïy nabywczej wb USD. ½ródïo:
opracowanie wïasne na podstawie OECD Health Data 2010.
Dane zb tabeli 4 przedstawiono na rysunku 4 ib dopasowano zaleĝnoĂÊ
logarytmicznÈ. W wyniku tego otrzymano, ĝe wb roku 2007 istniaïa zaleĝnoĂÊ miÚdzy oczekiwanÈ dïugoĂciÈ ĝycia ab wydatkami na OZ per capita
mierzonymi parytetem siïy nabywczej USD. Dla tej zaleĝnoĂci otrzymano
wspóïczynnik determinacji R2 = 0,434, co oznacza, ĝe 43% zmiennoĂci oczekiwanej dïugoĂci ĝycia moĝe byÊ objaĂniane przez zmiennoĂÊ wydatków na
OZ per capita mierzone parytetem siïy nabywczej USD. Pozostaïe 57% to
inne czynniki poza wymienionym. BiorÈc pod uwagÚ przykïad Danii, która
Ărednio przeznacza okoïo 3 razy wiÚcej na OZ na mieszkañca niĝ Polska,
abma oczekiwanÈ dïugoĂÊ ĝycia wiÚkszÈ obtylko 0,9 roku, czy przykïad Czech,
które przeznaczajÈ na OZ okoïo 1,6 razy wiÚcej niĝ Polska, ab oczekiwana
dïugoĂÊ ĝycia jest tam wiÚksza tylko ob0,3 roku, nie moĝna objaĂniaÊ wiÚkszej oczekiwanej dïugoĂci ĝycia jedynie wydatkami na OZ. Nieco inaczej
przedstawione sÈ gïówne czynniki wb Narodowym Programie Zdrowia na
lata 2007–2015 (Rada Ministrów 2007). Zapisano tam, ĝe „Zdrowie czïowieka zaleĝy od wielu wzajemnie powiÈzanych czynników, wĂród których
wyróĝnia siÚ cztery gïówne grupy: styl ĝycia (okoïo 50% „udziaïu”), Ărodowisko fizyczne (naturalne oraz stworzone przez czïowieka) ibspoïeczne ĝycia,
pracy, nauki (okoïo 20%), czynniki genetyczne (okoïo 20%), dziaïania sïuĝby
52
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
zdrowia (okoïo 10%). Do waĝnych przesïanek zachowania zdrowia naleĝÈ
warunki spoïeczno-ekonomiczne, natomiast najwiÚkszymi zagroĝeniami sÈ
ubóstwo ib niski poziom wyksztaïcenia”. W przypadku Polski wydaje siÚ
konieczne szukanie efektywnoĂci dziaïañ wb OZ równieĝ wb innych obszarach niĝ zwiÚkszanie Ărodków na OZ.
W rezultacie wzrostu wydatków (nakïadów) na OZ wb krajach OECD
odnotowano nastÚpujÈce zmiany:
– Oczekiwana przeciÚtna dïugoĂÊ ĝycia wzrosïa wb krajach OECD ob 6 lat
od 1983 r., osiÈgajÈc 79,3 wb 2008 r. (rysunek 3).
– O ponad 50% od 1970 r. zmniejszeniu ulegïa przedwczesna umieralnoĂÊ. Przyczyniï siÚ do tego wzrost wskaěników przeĝycia po udarze
mózgu; ponadto zaobserwowano mniejszy stopieñ niepeïnosprawnoĂci
po udarach.
– W ciÈgu ostatnich 5 lat zmniejszyï siÚ ob20% wskaěnik ĂmiertelnoĂci po
ostrym zawale miÚĂnia sercowego (w ciÈgu 30 dni po zawale).
– Poprawie ulegïa podstawowa opieka medyczna (szczepienia, dostÚp do
lekarza ogólnego).
– Zanotowany postÚp wb leczeniu nowotworów ib chorób ukïadu krÈĝenia
kojarzony jest, przynajmniej wb czÚĂci, zb systemem opieki zdrowotnej.
Zaobserwowany istotny wzrost mediany czasu przeĝycia do 5 lat osób
zbrakiem piersi wblatach 1995 ib2000 tïumaczony jest wbprzypadku oĂmiu
krajów OECD wzrostem ĂwiadomoĂci ryzyka masowego ib skutecznoĂci
badañ przesiewowych oraz leczeniem i monitorowaniem.
– Opieka zdrowotna przyczyniïa siÚ takĝe do zmniejszenia liczby chorych
na choroby ukïadu krÈĝenia, prawdopodobnie duĝe znaczenie miaïa równieĝ zmiana stylu ĝycia.
Na rysunku 5 pokazano bardziej szczegóïowo oczekiwane dïugoĂci ĝycia
wblatach 1983–2008 wbkrajach OECD5. Róĝnica 25 lat moĝe byÊ utoĝsamiana
zbpokoleniem. Zatem przyrost oczekiwanej dïugoĂci ĝycia miÚdzy rokiem 1983
ab 2008 to przyrost dïugoĂci ĝycia miÚdzy pokoleniem rodziców ib ich dzieci.
Kraje zostaïy przedstawione nastÚpujÈco: najpierw dane ogólne dla
OECD, potem uporzÈdkowane wedïug kryterium od najmniejszej do najwiÚkszej oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wb roku 2008. Zaznaczono oczekiwanÈ
dïugoĂÊ ĝycia wb latach 1983 ib 2008.
NajdïuĝszÈ oczekiwanÈ dïugoĂÊ ĝycia wb 2008 r. zanotowano wb Japonii
– 82 lata; wzrost od 1983 r. ob6 lat, przy czym pod wzglÚdem nakïadów na
OZ Japonia zajmuje dopiero 19. miejsce (obserwacja odstajÈca powyĝej
krzywej na rysunku 4). USA zbkolei przy wciÈĝ najwiÚkszych wydatkach na
OZ per capita majÈ wzrost oczekiwanej dïugoĂci ĝycia zb 75 do 78 lat.
W kolejnej tabeli 5 zestawiono poglÈdowo minimalne ibmaksymalne wartoĂci oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wb krajach OECD oraz minimalne ib maksymalne przyrosty oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wb krajach OECD wb latach
1983–2008.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
53
Mariola Zalewska
OECD-34
Turcja
Węgry
Estonia
Słowacja
Meksyk
Polska
Czechy
USA
Słowenia
Dania
Chile
Portugalia
Wielka Brytania
Belgia
Korea Płd.
Irlandia
Finlandia
Grecja
Niemcy
Holandia
Nowa Zelandia
Austria
Norwegia
Luksemburg
Kanada
Izrael
Hiszpania
Francja
Islandia
Szwecja
Włochy
Australia
Szwajcaria
Japonia
3
0
10
20
30
40
1983 lub wcześniejszy
dostępny
50
60
70
80
90
Przyrost 1983–2008
Rys. 5. Oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia wbkrajach OECD wblatach 1983–2008. ½ródïo: opracowanie
wïasne na podstawie UN 2008. United Nations Population database – World Population
Prospects: The 2008 Revision, http://esa.un.org/UNPP.
Minimum 1983
Minimum 2008
Minimalny przyrost
wb latach
1983–2008
Maksymalny przyrost
wb latach
1983–2008
Turcja
59,7
Turcja
73,6
USA
3,3
Turcja
13,9
Korea
67,4
WÚgry
73,8
Estonia
3,8
Korea
12,5
Meksyk
68,6
Estonia
73,9
Holandia
4,0
Austria
7,4
WÚgry
69,1
Sïowacja
74,8
Sïowacja
4,2
Luksemburg
7,1
Tab. 5. Minimalne ibmaksymalne wartoĂci oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wbkrajach OECD oraz
minimalne ib maksymalne przyrosty oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wb krajach OECD wb latach
1983–2008. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie UN 2008. United Nations Population
database – World Population Prospects: The 2008 Revision, http://esa.un.org/UNPP.
54
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
W przypadku Turcji odnotowano maksymalny przyrost 13,9 lat oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wblatach 1983–2008, ale poniewaĝ wbroku 1983 oczekiwana
dïugoĂÊ ĝycia dla Turcji wynosiïa tylko 59,7 lat, to nadal, po 25 latach, Turcja jest na ostatnim miejscu pod wzglÚdem oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wbkrajach OECD. Najmniejszy przyrost zanotowano wb USA – 3,3 roku.
WracajÈc do gïównego wÈtku artykuïu, efektywnoĂci systemów OZ,
wydaje siÚ, ĝe moĝliwa jest dalsza poprawa efektywnoĂci systemów OZ.
Wbraporcie OECD Health care systems: getting more value for money (OECD
2010b) zebrano dane porównawcze na temat polityki zdrowia, ochrony zdrowia ib wydajnoĂci systemów OZ krajów czïonkowskich. Celem raportu byïo
lepsze okreĂlenie mocnych ibsïabych stron systemu OZ oraz zaproponowanie reform, które mogÈ przyczyniÊ siÚ do pobudzenia efektywnoĂci.
Na podstawie przeprowadzonych analiz sformuïowano wnioski:
– Wzrost wydatków na OZ znalazï odzwierciedlenie wbstanie zdrowia ludnoĂci – wydïuĝeniu ulegïa Ărednia dïugoĂÊ ĝycia. Oczekiwana dïugoĂÊ
ĝycia zwiÚkszyïa siÚ Ărednio obokoïo 1 rok co 4 lata, od poczÈtku lat 90.
XX wieku.
– Nie moĝna uznaÊ, ĝe istnieje nadrzÚdny rodzaj systemu OZ, który systematycznie osiÈga lepszÈ efektywnoĂÊ. Kluczowe wedïug autorów
raportu jest zarzÈdzanie systemem, ab nie jego rodzaj. W istniejÈcych
systemach, zarówno wb bardziej, jak ib mniej scentralizowanych, moĝna
wskazaÊ mocne ib sïabe strony.
– Wyniki stanu zdrowia wykazujÈ silne róĝnicowanie wb poszczególnych
krajach. NierównoĂci sÈ stosunkowo niewielkie wbkrajach obdobrze uregulowanym systemie prywatnych ubezpieczeñ. NierównoĂci mogÈ byÊ
zmniejszone bez utraty wydajnoĂci.
– W ustalaniu polityki waĝne jest dÈĝenie do spójnoĂci wbokreĂlaniu zasad
poprzez przyjÚcie najlepszych praktyk zbwielu róĝnych systemów OZ istniejÈcych wb OECD, zb zachowaniem ich odrÚbnoĂci.
– Poprawa efektywnoĂci systemów OZ moĝe spowodowaÊ znaczne oszczÚdnoĂci wydatków publicznych, do prawie 2% PKB Ărednio wbkrajach OECD.
Jak wskazano, poprawy efektywnoĂci systemów OZ moĝna szukaÊ
zarówno wb nakïadach, jak ib w wynikach. Formuïowane przez ekspertów
propozycje dotyczÈ czynników spoïecznych ib ekonomicznych.
5. EfektywnoĂÊ ab innowacyjnoĂÊ wb OZ
Z uwagi na pojawiajÈce siÚ wbcytowanych opracowaniach nieco magiczne
sformuïowanie „potrzeby stosowania innowacyjnych rozwiÈzañ” wbcelu podniesienia efektywnoĂci systemów OZ, wb tej czÚĂci artykuïu podjÚto próbÚ
odpowiedzi na nastÚpujÈce pytania. Czy kraje, wb których przeznacza siÚ
wiÚcej Ărodków na badania ib rozwój wb dziedzinie OZ, osiÈgajÈ przewagi
np. we wskaěnikach dïugoĂci ĝycia? Czy istnieje zaleĝnoĂÊ miÚdzy innowacyjnoĂciÈ kraju ab oczekiwanÈ dïugoĂciÈ ĝycia?
vol. 9, nr 3 (33), 2011
55
Mariola Zalewska
Z uwagi na rosnÈce potrzeby ib koszty opieki zdrowotnej, rzÈdy podejmujÈ dziaïania majÈce na celu jak najlepsze wykorzystanie zasobów, poszerzajÈ równieĝ obszary dziaïania systemów OZ. SzukajÈ innowacyjnych rozwiÈzañ wb obszarach:
– zarzÈdzania na szczeblach miÚdzynarodowym, krajowym, regionalnym,
– poszukiwania najlepszych praktyk,
– finansowania (WHO 2010b), np. zwiÚkszenia Ărodków poprzez nowe
formy opodatkowania, lepszego wykorzystania zasobów,
– zwiÚkszania dostÚpu do nowej wiedzy ibmetod leczenia „aby dziÚki badaniom ibinnowacjom powstawaïy dostÚpne ibprzystÚpne cenowo produkty
ib usïugi, ib aby ĝadne choroby nie zostaïy pominiÚte”(http://europa.eu/
rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/10/403&format=HTML&a
ged=0&language=PL&guiLanguage=en).
Jak waĝne sÈ innowacje wbsystemie OZ dla Polski, moĝe ĂwiadczyÊ powoïanie wb Polsce Grupy Roboczej na Rzecz Innowacji wb Opiece Zdrowotnej6, którÈ tworzÈ naukowcy, eksperci ds. zdrowia publicznego, przedstawiciele publicznej ibprywatnej sïuĝby zdrowia, reprezentanci pacjentów, ibproducentów nowoczesnych leków oraz aparatury medycznej.
Jak zapisano: „Celem nadrzÚdnym Grupy jest dÈĝenie do zwiÚkszenia
dostÚpnoĂci do nowoczesnych metod terapii wb Polsce poprzez zaproponowanie rozwiÈzañ systemowych, które mogÈ pomóc wb zreformowaniu systemu opieki zdrowotnej. RozwiÈzania, przynoszÈc poprawÚ warunków oraz
wzrost efektywnoĂci funkcjonowania sektora zdrowotnego, sprzyjaïyby racjonalnej absorpcji nowych technologii medycznych”.
Dotychczas grupa opracowaïa dwa raporty: DostÚp polskich pacjentów
do innowacji – Analiza sytuacji ib Propozycje rozwiÈzañ 2008 i ZwiÚkszanie
dostÚpu do innowacji wbochronie zdrowia wbPolsce 2010. W pierwszym raporcie oceniono dostÚp do innowacji wb Polsce, wskazano bariery dostÚpu do
innowacji oraz rekomendacje. W drugim raporcie, po pierwsze, dokonano
oceny stanu wdroĝenia rekomendacji pierwszego raportu. Kolejno przedstawiono stan innowacji wb krajach UE; prawne ib instytucjonalne aspekty
dostÚpu do innowacji medycznych wb Polsce; wyzwania wb leczeniu chorób
przewlekïych ib oczekiwania zwiÈzane zb innowacjami. Wskazano dziaïania
e-health jako odpowiedě na unijnÈ strategiÚ „i2010 – Europejskie spoïeczeñstwo informacyjne do 2010 roku”, wbktórej ukazano podstawowe obszary
ob strategicznym znaczeniu dla rozwoju: „e-zdrowia – budowanie informacyjnej przestrzeni zdrowia, prowadzenie innowacji ib inwestycji wb badania
wb zakresie e-zdrowia oraz dziaïania integracyjne sïuĝÈce poprawie usïug
publicznych oraz jakoĂci ĝycia”. Drugi Raport koñczÈ rekomendacje. WaĝnoĂÊ innowacji wb OZ podkreĂliï na forum (http://www.cioz.pl) „Innowacje
wbochronie zdrowia” M. Kleiber wbzdaniu: „Nie ma przykïadu kraju, który
osiÈgnÈïby sukces wb ostatnich 10 latach ib który zrobiïby to bez innowacji”.
Na rysunku 6 przedstawiono wydatki na badania ib rozwój dedykowane
OZ jako % PKB, wbkrajach OECD wbroku 2008. WidaÊ, ĝe wystÚpuje zróĝ56
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
nicowanie miÚdzy krajami OECD. Najmniejsze procentowe wydatki na badania ibrozwój wbOZ zanotowano dla Szwecji – 0,005% PKB; najwiÚksze dla
USA – 0,22%. Dla Polski wartoĂÊ wyniosïa 0,009% ib tym samym Polska
byïa trzecim krajem od koñca pod wzglÚdem czÚĂci PKB przeznaczanej na
badania ib rozwój wb obszarze OZ.
0,25
0,22
0,20
0,15
%
0,12 0,11
0,10
0,10
0,09
0,09 0,09
0,08
0,07 0,07
0,05
0,06 0,06 0,06
0,05 0,05 0,05 0,05
0,04 0,04
0,04 0,03
0,03 0,03 0,03 0,03
0,02 0,02 0,02 0,02
0,01 0,01 0,01 0,01
0,010,01
H U
is
W OC zp SA
ie D an
lk E ia
Ka a B 200
na ryt 6
da an
2 ia
Is 00
N lan 6
or di
w a
W egia
Au łoch
st y
ra
li
Fi Dan a
n
Po
la ia
n
rtu
d
ga Ko ia
EU lia rea
-2 200
7 7
N
ow F 200
a ran 6
Ze c
la ja
n
W dia
ę
Es gr
t y
C onia
ze
N ch
i
H em y
ol cy
an
Irl dia
a
Lu Ja ndi
ks po a
em ni
b a
Au urg
s
G tri
Sł rec a
ow ja
e
B ni
Sł elg a
ow ia
M acj
ek a
s
Sz R yk
w os
aj ja
ca
Po ria
ls
k
I a
Sz zra
w el
ec
ja
0,00
Rys. 6. Wydatki na badania ib rozwój jako % PKB wb krajach OECD wb 2008 r. ½ródïo:
opracowanie wïasne na podstawie OECD 2010. Measuring Innovation: A New Perspective.
W poszukiwaniu zaleĝnoĂci miÚdzy oczekiwanÈ dïugoĂciÈ ĝycia abwydatkami na OZ jako procentem PKB próba dopasowania nie daïa zadowalajÈcego wyniku. Otrzymany wspóïczynnik determinacji R2 = 0,02 wskazaï,
ĝe wydatki na badania ib rozwój tylko wb 2% objaĂniajÈ oczekiwanÈ dïugoĂÊ
ĝycia. Ze wzglÚdu na duĝÈ liczebnoĂÊ zbioru zmiennych objaĂniajÈcych, nie
moĝna pominÈÊ znaczenia czynnika wydatków na badania ibrozwój wbobszarze OZ, ale nie jest to czynnik gïówny.
W kolejnym kroku próby uchwycenia zaleĝnoĂci wykorzystano Europejski Indeks InnowacyjnoĂci, opisany wb European Innovation Scoreboard
(EIS) 2007. W wyniku szeregu analiz porównawczych 29 wskaěników
wb obszarze innowacji dla 27 krajów UE realizujÈcych strategiÚ lizboñskÈ,
podzielono kraje na 4 grupy. Podziaï przedstawia tabela 6:
– liderzy innowacji,
– podÈĝajÈcy za czoïówkÈ,
– umiarkowani innowatorzy,
– nadrabiajÈcy zalegïoĂci.
Przy takim przyporzÈdkowaniu kraju ze wzglÚdu na kryterium innowacyjnoĂci wb kolumnie 2 ib kolumnie 3 przypisano odpowiednio oczekiwane dïugoĂci ĝycia dla mÚĝczyzn ib kobiet. Dane zb tabeli 6 przedstawiono na rysunku 7.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
57
Mariola Zalewska
Kraje i kategoria innowacyjnoĂci
Liderzy innowacji
MÚĝczyěni
Kobiety
Dania
76,5
80,8
Finlandia
76,5
83,1
Niemcy
77,4
82,6
Szwecja
79,4
83,4
Wielka Brytania
PodÈĝajÈcy za czoïówkÈ
78,1
82,1
Austria
77,4
83,2
Belgia
77,7
83,7
Cypr
75,0
80,0
Estonia
69,8
80,1
Francja
77,8
84,5
Irlandia
76,8
81,6
Luksemburg
77,6
82,7
Holandia
78,6
82,5
Sïowenia
Umiarkowani innowatorzy
71,3
78,7
Czechy
74,2
80,1
Grecja
77,5
82,5
WÚgry
69,8
77,8
Wïochy
76,0
80,7
Litwa
67,5
78,6
Malta
76,0
80,7
Polska
71,5
80,1
Portugalia
75,8
81,8
Sïowacja
75,4
82,3
Hiszpania
NadrabiajÈcy zalegïoĂci
78,3
84,7
Buïgaria
69,9
77,1
Rumunia
69,7
77,1
’otwa
67,2
77,9
Tab. 6. Kraje UE wedïug kryterium wskaěnika innowcyjnoĂci aboczekiwana dïugoĂÊ ĝycia dla
mÚĝczyzn ibkobiet wbroku 2009. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie danych Eurostat.
Na podstawie rysunku 7 nie moĝna jednoznacznie stwierdziÊ odrÚbnoĂci zbiorów krajów ze wzglÚdu na kryterium innowacyjnoĂci. Najlepiej widaÊ
odrÚbnoĂÊ krajów wb grupie nadrabiajÈcy zalegïoĂci. W tej grupie ib mÚĝczyěni, ibkobiety majÈ najkrótszÈ oczekiwanÈ dïugoĂÊ ĝycia: mÚĝczyěni poniĝej 70 lat, dla kobiet 77,9 lat; rozpiÚtoĂÊ oczekiwanej dïugoĂci ĝycia dla
mÚĝczyzn wynosi od 67,2 do 69,9 lat, rozpiÚtoĂÊ oczekiwanej dïugoĂci ĝycia
dla kobiet wynosi od 77,1 lat do 77,9 lat.
58
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
Oczekiwana długośc życia kobiet i mężczyzn
85
80
75
70
Li
de
r
zy
in
no
w
ac
D ji
Fi an
nl ia
an
N dia
Po W
ie
dą ie S m
żą lk zw cy
ją a
cy B ec
za ryt ja
cz an
oł ia
ów
Au ką
st
Be ria
lg
i
C a
Es yp
to r
Fr nia
an
Lu Irl cja
ks an
em dia
U
m
ia
H bu
rk
ol rg
ow
a
an Sł nd
i i ow ia
nn e
ow ni
at a
C orzy
ze
c
G hy
re
c
W ja
ę
W gry
ło
ch
Li y
tw
M a
a
Po lta
Po ls
rtu ka
N
ad
Sł ga
ra
ow lia
bi
aj His ac
ąc z ja
y pa
za
le nia
g
Bu łoś
ł ci
Ru gar
m ia
un
Ło ia
tw
a
65
mężczyźni
kobiety
Rys. 7. Indeks innowacyjnoĂci krajów UE ab oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia mÚĝczyzn
ib kobiet wb krajach UE wb roku 2009. ½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie danych
Eurostat.
RozpiÚtoĂci oczekiwanej dïugoĂci ĝycia wb innych grupach wyniosïy:
umiarkowani innowatorzy: dla mÚĝczyzn (69,8; 78,3) lat, dla kobiet
(77,8; 84,7) lat; podÈĝajÈcy za czoïówkÈ (69,8; 78,6) lat; dla kobiet (78,1;
84,5) lat; liderzy innowacji dla mÚĝczyzn (76,5; 79,4) lat, dla kobiet (80,8;
83,4) lat.
Moĝna przypuszczaÊ, ĝe bardziej widoczny jest indeks innowacyjnoĂci
wb oczekiwanej dïugoĂci ĝycia kobiet. W kaĝdej zb grup kobiety wykazujÈ
mniejsze zróĝnicowanie.
Ponadto wb skrajnych grupach: liderów innowacji ib nadrabiajÈcych zalegïoĂci rozpiÚtoĂci miÚdzy ekstremalnymi wartoĂciami sÈ najmniejsze.
W wyniku przeprowadzonych prostych analiz uchwycenia relacji miÚdzy
nakïadami na badania ib rozwój wb OZ ab oczekiwanÈ dïugoĂciÈ ĝycia nie
moĝna stwierdziÊ, ĝe jest to czynnik decydujÈcy. Przy podziale na grupy
krajów UE wedïug kryterium innowacyjnoĂci (29 wskaěników innowacyjnoĂci) ib przypisaniu im oczekiwanych dïugoĂci ĝycia moĝna jedynie wyróĝniÊ
kraje nadrabiajÈce zalegïoĂci jako najbardziej spójnÈ grupÚ. WidaÊ, ĝe
wb przypadku krajów nadrabiajÈcych zalegïoĂci brak innowacyjnoĂci, brak
dostÚpu do innowacji moĝe byÊ przyczynÈ krótszego ĝycia mieszkañców
tych krajów.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
59
Mariola Zalewska
6. Podsumowanie
Wspóïczesne problemy cywilizacyjne – ograniczone zasoby przy zwiÚkszajÈcej siÚ ibzmieniajÈcej strukturÚ liczbie ludnoĂci – skïaniajÈ rzÈdy ibspoïeczeñstwa do szukania nowych ěródeï efektywnoĂci. Obecnie okoïo 10%
globalnego PKB jest przeznaczane na OZ, przy wystÚpujÈcym duĝym zróĝnicowaniu wydatków. Wydatki na OZ we wszystkich krajach OECD wzrosïy realnie Ăredniorocznie per capita ob 4,1,%; przy Ăredniorocznym realnym przyroĂcie PKB per capita ob2,6%. W wyniku dziaïañ wbobszarze OZ
oczekiwana dïugoĂÊ ĝycia zwiÚkszyïa siÚ Ărednio ob okoïo 1 rok co 4 lata,
od poczÈtku lat 90. XX wieku. Wydatki na badania ibrozwój wbOZ – utoĝsamiane zb innowacyjnoĂciÈ – wb niewielkim stopniu objaĂniajÈ oczekiwanÈ
dïugoĂÊ ĝycia. Lepsze dopasowania zaleĝnoĂci otrzymano dla wydatków ogóïem. Przy podziale na grupy krajów UE wedïug kryterium innowacyjnoĂci
moĝna jedynie wnioskowaÊ, ĝe mieszkañcy krajów nadrabiajÈcych zalegïoĂci wb innowacjach ĝyjÈ krócej niĝ wb krajach ob wyĝszym poziomie zaangaĝowania wb innowacje.
Informacje ob autorce
Dr Mariola Zalewska – adiunkt, Zakïad Metod Matematycznych ibStatystycznych
ZarzÈdzania, Wydziaï ZarzÈdzania, Uniwersytet Warszawski.
E-mail: [email protected].
Przypisy
1
Wszystkie dane ze stron ib baz danych zostaïy pobrane 5.06.2011 r.
2
Autorka uĝywa tïumaczenia sustainable jako „trwaïe”, wb miejsce uĝywanego czÚsto
„zrównowaĝone”, który nie ma wb treĂci tïumaczenia skïadnika able.
3
Zaobserwowano niespójnoĂÊ danych OECD. Autorka podaje dane za ěródïami OECD.
4
Najlepsze dopasowanie otrzymano dla funkcji logarytmicznej.
5
Dane pochodzÈ ze ěródïa (UN 2008) ibróĝniÈ siÚ od danych OECD. WystÚpujÈ róĝnice wb porównaniu zb danymi wb tabeli 4 ib na rysunku 4.
6
Forum „Innowacje wbochronie zdrowia” zorganizowane przez demosEUROPA – Centrum Strategii Europejskiej we wspóïpracy zb Activity for Innovation and Economic
Growth zb Waszyngtonu, 18 lipca 2007 r.
7
Komisja Europejska regularnie ocenia innowacyjnoĂÊ 27 krajów europejskich na tle
gïównych konkurentów Ăwiata wb European Innovation Scoreboard (EIS).
Bibliografia
FrÈczkiewicz-Wronka, A. (red.) 2010. Pomiar efektywnoĂci organizacji publicznych na przykïadzie sektora ochrony zdrowia, Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
Hartz, S. ib J. John 2009. Public health policy decisions on medical innovations: What
role can early economic evaluation play? Science Direct Health Policy, nr 89, s. 184–
192A.
60
Problemy ZarzÈdzania
EfektywnoĂÊ w ochronie zdrowia w krajach OECD i UE z uwzglÚdnieniem czynnika…
Institution of Mechanical Engineers 2011. Population: one planet, too many people? London: Institution of Mechanical Engineers, www.imeche.org/environment.
Joumard, I., André, C., Nicq, C. ibO. Chatal 2008. Health Status Determinants: Lifestyle,
Environment, Health Care Resources and Efficiency. OECD Economics Department
Working Papers, nr 627, Paris: OECD.
Ochrona zdrowia na Ăwiecie: Komisja wzywa UniÚ do intensyfikacji dziaïañ 2010. IP/10/403
Data 31/03/2010, http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/10/40
3&format=HTML&aged=0&language=PL&guiLanguage=en.
OECD 2009. Health at ab Glance 2009: OECD Indicators.
OECD 2010a. Améliorer le rapport coût-efficacité des systèmes de santé, OCDE Département des Affaires Économiques, Note de politique économique no 2.
OECD 2010b. Health care systems: Getting more value for money, OECD Economics
Department Policy Notes No. 2.
OECD 2010c. Measuring Innovation: A New Perspective.
OECD 2010d. Les priorités des systèmes de santé lorsque l’argent est rare, Réunion ministérielle de l’OCDE sur la santé Session 1, Paris.
Rada Ministrów 2007. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007–2015, ZaïÈcznik do
Uchwaïy nr 90/2007 zb dnia 15 maja 2007 r.
Raport 1 Grupy roboczej na rzecz innowacji wbopiece zdrowotnej 2008. DostÚp polskich
pacjentów do innowacji. Analiza sytuacji ib Propozycje rozwiÈzañ, http://www.cioz.pl.
Raport 2 Grupy roboczej na rzecz innowacji wb opiece zdrowotnej 2010. ZwiÚkszanie
dostÚpu do innowacji wb ochronie zdrowia wb Polsce – 2010, http://www.cioz.pl.
UN 2004. United Nations World Population to 2300, New York: United Nations.
UN 2008. United Nations Population Database – World Population Prospects: The 2008
Revision, New York: United Nations.
UN 2009. United Nations World Population Prospects: The 2008 Revision, New York:
United Nations
WHO 2007. Spending on health: A global overview Fact sheet N°319, http://www.who.int/
mediacentre/factsheets/fs319/en/index.html.
WHO 2010a. Bulletin of the World Health Organization 2008, WHO 86, s. 857–863.
WHO 2010b. The World Health Report, Health Systems Financing. The path to universal
coverage.
vol. 9, nr 3 (33), 2011
61