docwyzwań dla polskiej energetyki
download 
Reklamacja Transkrypt
wyzwań dla polskiej energetyki
7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI LISTOPAD 2015 SPIS TREŚCI 1. Przyspieszona Amortyzacja 2. Stabilne Inwestycje 3. Wsparcie Innowacji 4. Sprzedaż Detaliczna Węgla 5. Zawsze Dostępna Moc 6. Sieci Dystrybucyjne Energii Elektrycznej 7. Reforma URE Wprowadzenie przyspieszonej amortyzacji pomoże zmniejszyć ryzyko kredytowe inwestorów, a także zwiększy opłacalność inwestycji. Wydzielenie stabilnych aktywów z dużych grup energetycznych przy zachowaniu w nich pakietu kontrolnego pozwoli przyciągnąć dodatkowych inwestorów. Ośrodki akademickie powinny stać się centrami innowacji w energetyce. Polska ma szansę osiągnąć światowy poziom innowacji w zakresie użycia węgla. Odbudowa kanałów sprzedażowych pozytywnie wpłynie na kondycje polskiego sektora górnictwa. Wdrożenie efektywnego mechanizmu opłacania dyspozycyjności mocy, zminimalizuje problem brakujących przychodów elektrowni konwencjonalnych. Inwestycje w sieci wymagają długookresowej strategii rozwoju oraz uznania ich za strategiczne inwestycje celu publicznego. Zmiana finansowania w URE leży w interesie uczestników rynku. Regulator musi mieć możliwość do budowania długofalowych relacji ze swoimi pracownikami. FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI LISTOPAD 2015 WSTĘP Z dużym zainteresowaniem przyjęliśmy zapowiedź realizacji planów utworzenia Ministerstwa Energii, które to ma stanowić remedium na strukturalne problemy polskiego sektora energetycznego. W naszej ocenie brak spójnej, długofalowej strategii, realizowanej z pozycji jednego, silnego ośrodka rządowego, czy też rozproszenie kompetencji właścicielskich, należy uznać za podstawowe trudności, uniemożliwiające właściwy rozwój tego strategicznego sektora gospodarki. Mamy również świadomość, że nawet najlepiej zaprojektowana instytucja, bez właściwego zdiagnozowania najistotniejszych celów i wyposażenia jej w narzędzia do ich realizacji, stanowiła będzie wyłącznie ambitny, lecz niewykorzystany projekt polityczny. Przeprowadzenie reformy górnictwa czy też odpowiedź na wyzwania dla polskiej gospodarki wynikające z polityki klimatycznej Unii Europejskiej już od dłuższego czasu skupiają uwagę opinii publicznej. W dużej mierze stanowią one i w dalszym ciągu stanowić będą o zasadności utworzenia Ministerstwa Energii. Naszą ambicją jest zdiagnozowanie 7 priorytetów dla polskiej energetyki, których realizacja jest wykonalna dla Ministerstwa Energii w krótkookresowej perspektywie, a skuteczne wdrożenie proponowanych rozwiązań w istotny sposób może wpłynąć na polską gospodarkę. Jako eksperci Fundacji im. Lesława Pagi chcielibyśmy przyczynić się do przełamania obecnego impasu w sektorze energetycznym. Mamy nadzieję, że nasze propozycje będą pomocne dla planowania najważniejszych priorytetów dla Ministerstwa Energii. Autorzy FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI LISTOPAD 2015 1. PRZYŚPIESZONA AMORTYZACJA Obecna Sytuacja Obecnie w Polsce obowiązują różne stawki amortyzacyjne pozwalające dokonać odpisu od wartości aktywów w sposób liniowy. Wprowadzenie przyśpieszonej amortyzacji może pozytywnie wpłynąć na zwiększenie liczby inwestycji. Przykładowo, obecnie w przypadku farmy fotowoltaicznej możliwe jest przyjęcie liniowej amortyzacji w wysokości 10% rocznie. Pozwala to na zamortyzowanie aktywu w 10 lat od daty inwestycji. Studium Przypadku W 1986 roku w USA został wprowadzony system MACRS, który pozwala na przyśpieszoną amortyzację różnej klasy aktywów, między innymi inwestycji w fotowoltaikę. Dzięki temu systemowi możliwa jest amortyzacja inwestycji w 6 lat, poprzez użycie kolejno stawek: 20%, 32%, 19.2%, 11.52%, 11.52% i 5.76%. W zależności od lat i funkcjonowania innych systemów wsparcia OZE system MARCS był modyfikowany. Przykładowo przysługiwał większy odpis (bonus) w pierwszym roku, bądź zmniejszana była baza amortyzacji (do 85% w przypadku działania systemu wsparcia Investment Tax Credit) Jak wskazuje U.S. Partnership for Renewable Energy Finance zastosowanie przyśpieszonej amortyzacji pozwala na zwiększenie % zwrotów z inwestycji o około 25% co bezpośrednio wpływa na zwiększoną opłacalność inwestycji. Ponadto mechanizm chroni inwestorów przed ryzykiem kredytowym co pomogło zwiększyć liczbę inwestycji. Proponowane Rozwiązanie Wprowadzenie przyśpieszonej amortyzacji obejmującej inwestycje w energetykę musi rozstrzygnąć, które aktywa energetyczne mogą podlegać systemowi oraz jak wysokie będą to stawki. Wprowadzenie systemu przy współpracy z MF może być równoległe z wprowadzeniem ogólnej przyśpieszonej amortyzacji dla przedsiębiorców, której propozycja była zawarta w programie Prawa i Sprawiedliwości. Jak pokazuje przykład z USA, wprowadzenie przyśpieszonej amortyzacji może być szczególnie istotne w przypadku inwestycji, które mogą mieć problemy z finansowaniem. Dlatego też przyśpieszona amortyzacja mogłaby dotyczyć nie tylko OZE, ale także większych i strategicznych z punktu widzenia państwa inwestycji takich jak budowa nowych bloków opalanych węglem. 1 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 2. STABILNE INWESTYCJE Obecna Sytuacja Działalność największych polskich grup energetycznych (ENEA, Energa, PGE, Tauron) obejmuje bardzo szeroki zakres działalności, który obejmuje m.in. wydobywanie węgla kamiennego, wytwarzanie energii elektrycznej, rozwój OZE, dystrybucję energii elektrycznej czy jej sprzedaż detaliczną. Jednocześnie, każda ze spółek jest notowana na giełdzie i charakteryzuje się sporym ryzykiem inwestycyjnym (w przeciągu roku akcje każdej ze spółek spadły średnio o 32.1%) co może w znacznej mierze odstraszać inwestorów prywatnych i instytucjonalnych. Studium Przypadku Obecnie w Kanadzie i USA funkcjonują instytucje określane jako YieldCo, których podstawowa charakterystyka polega na tym, że poszczególne aktywa o w miarę stałej i stabilnej stopie zwrotu są grupowane jako jeden fundusz, który następnie jest umieszczany na giełdzie, a jego akcje mogą być nabywane przez indywidualnych inwestorów. YieldCo jest niezwykle atrakcyjne dla inwestorów poszukujących stabilnych inwestycji. Ponadto YieldCo pozwalają sponsorom inwestycji na łatwe pozyskanie kapitału, którego koszt jest niższy o 50% w porównaniu do standardowych przedsięwzięć. Fundusze te mogą obejmować różnego rodzaju aktywa przy czym najczęściej skupiają aktywa OZE. Zgodnie z raportami banków inwestycyjnych Deutsche Bank, UBS, a także firmy doradczej PwC stworzenie YieldCo znacznie wspomogło rozwój fotowoltaiki w USA, a także wsparło inwestycje w energie wiatrową. Proponowane Rozwiązanie Możliwe jest wydzielenie części aktywów z grup energetycznych, które to charakteryzują się stabilnymi przepływami pieniężnymi i niskim ryzykiem (np. farmy wiatrowe). Następnie z wydzielonych aktywów należy utworzyć fundusz, który zostanie wprowadzony na giełdę. Wraz z rozwojem funduszu możliwe będzie inwestowanie w nowe aktywa. Ze względu na konieczność odpowiedniej kontroli nad aktywami, a także fakt, iż rozwiązanie to byłoby nowe dla polskiego rynku, pakiet kontrolny powinien pozostać we własności spółkimatki zabezpieczając nie tylko sam fundusz ale także wycenę grupy energetycznej. Dzięki temu rozwiązaniu możliwe będzie pozyskanie dodatkowego kapitału na rozwój inwestycji. 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 2 3. WSPARCIE INNOWACJI Obecna Sytuacja W rankingu Global Innovation Index 2015 Polska zajęła 46 miejsce, wyprzedzając w UE jedynie Rumunię. Niestety niski poziom innowacyjności dotyczy wielu sektorów gospodarki, także energetyki. Przykładem braku rozwiniętych technologii jest fakt, iż panele fotowoltaiczne w dużej mierze sprowadzane są z Chin, technologia służąca do badania złóż gazu łupkowego była amerykańska, a w przypadku planowanej elektrowni atomowej mówi się o wykorzystaniu technologii z Francji. Studium Przypadku Dolina Krzemowa jest uznawana za jedno z najważniejszych światowych centrów technologii i innowacji. Historia tego miejsca jest ściśle związana ze Stanford University, którego dziekan Frederic Terman zrozumiał, że niezbędne jest rozwijanie lokalnego biznesu wokół uczelni. Dzięki temu za jego kadencji w pobliżu uczelni powstała chociażby znana firma HP i rozpoczęło się tworzenie dzisiejszego centrum technologii. Jednym z podstawowych czynników sukcesu był niekończący się dopływ ambitnych studentów, którzy byli zachęcani by angażować się w rozwijani własnych przedsięwzięć biznesowych. Obecnie w Polsce istnieje 681 ośrodków przedsiębiorczości, w tym 42 parki technologiczne i 24 Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości. Instytucje te są skupione szczególnie na Górnym Śląsku i w okolicach Warszawy, które są znaczącymi ośrodkami akademickimi i biznesowymi. Proponowane Rozwiązanie Ministerstwo Energii powinno prowadzić aktywną politykę wspierania ośrodków innowacji, które mają odpowiednie kompetencje do wspierania technologii związanych z energetyką. Z tego powodu szczególna uwaga powinna zostać skierowana na ośrodki innowacji przy uczelniach technicznych przy współpracy z MNiSW. Istotnym jest wyznaczenie obszaru, w którym Polska miałaby stać się światowym liderem. Z racji unikatowej charakterystyki energetycznej Polski priorytetem mogą zostać innowacje związane ze zwiększeniem efektywności wytwarzania energii z węgla i ograniczenia zanieczyszczeń. Dzięki położeniu dużej ilości centrów innowacji w pobliżu rejonów wydobywczych współpraca ta może zostać okazać się niezwykle owocna. 3 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 4. SPRZEDAŻ DETALICZNA WĘGLA Obecna Sytuacja Obecna struktura produkcji energii elektrycznej w sposób jednoznaczny wyjaśnia dominację paliw stałych w konsumpcji energii finalnej. W Polsce węgiel kamienny i węgiel brunatny odpowiadają blisko za 83% wyprodukowanej energii elektrycznej. Zdominowana przez 4 największe spółki węglowe produkcja węgla kamiennego opiera się głównie o produkcje węgla energetycznego. W samym 2013 roku prawie 60% popytu na węgiel kamienny stanowiły potrzeby energetyki zawodowej. Jednak w ostatnich latach popyt ten maleje głównie przez wzrastający udział OZE oraz niskie ceny na rynku energii. Studium Przypadku Rzeczpospolita jako jeden z największych producentów węgla kamiennego w Europie oraz na Świecie wg stanu na 2014 rok posiadała zasoby bilansowe na poziomie 51 960 mln ton. Dużym problemem w kontekście sektora węglowego wydaje się być rosnący import surowca. W ostatnich latach import węgla kamiennego utrzymujący się na poziomie ok 10 mln ton pochodził głównie z Federacji Rosyjskiej, której udział wynosił średnio w latach 2004-2013 blisko 60%. Według raportu dr inż. Katarzyny Stala-Szlugaj z Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi PAN - 50% węgla kamiennego pochodzącego z importu trafia do odbiorców indywidualnych, dla których surowiec służy do produkcji ciepła lub ciepłej wody użytkowej. Warto zauważyć, że roczna wielkość importowanego węgla dla sektora indywidualnego odpowiada blisko 60% zalegającym zapasów w krajowych kopalniach. Proponowane Rozwiązanie Jednym z pomysłów rozwiązania zalegających zapasów i wzrastającego poziomu importu wydaje się odtworzenie kanałów sprzedażowych, które pozwolą na sprzedaż węgla kamiennego do odbiorców indywidualnych. Ministerstwo Energii powinno dążyć do wykorzystania istniejących kanałów bezpośrednich spółek Ministerstwa Skarbu Państwa jak PGE oraz Energa. Takie rozwiązanie może pozwolić na zaoferowanie szerokiej gamy produktów i wykorzystania możliwości sprzedaży komplementarnej. Ważnym elementem jest promocja polskiego węgla i jego wyższej jakości względem importowanego surowca ze wschodu w celu budowy odpowiedzialności społecznej i narodowej. 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 4 5. ZAWSZE DOSTĘPNA MOC Obecna Sytuacja Lwią część sektora wytwórczego KSE stanowią jednostki opalane węglem kamiennym oraz węglem brunatnym. Niestety, elektrownie odpowiedzialne za ponad 60% zainstalowanej mocy są starsze niż 30 lat - w najbliższych latach większość z nich zostanie wyłączona z powodu wyeksploatowania, bądź niespełniania rygorystycznych norm klimatycznych UE. W obecnej chwili, jednotowarowy rynek energii nie dostarcza sygnałów zachęcających do inwestycji w sterowalne aktywa wytwórcze. Elektrownie konwencjonalne borykają się z chronicznym problemem brakujących przychodów. Studium Przypadku Zdarzenia z sierpnia 2015 roku należy traktować bardzo poważnie. Wprowadzenie dwudziestego stopnia zasilania oznacza, że w przyszłości można spodziewać się poważnych ograniczeń w zużyciu energii elektrycznej z powodu niedostatecznych zdolności wytwórczych w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym. W przypadku Polski, należy skoncentrować się na elektrowniach, których technologie są sprawdzone, a koszty eksploatacyjne są niskie. Należy także zmarginalizować długoterminowe ryzyko niedostarczenia paliwa. W obecnej sytuacji najlepszym rozwiązaniem są nowoczesne, wysokosprawne jednostki opalane węglem kamiennym. Bloki te mogą być wybudowane stosunkowo szybko, oraz zagwarantują wieloletni rynek zbytu dla sektora górniczego. Aktualny kształt rynku energii jest niekompletny, ponieważ umożliwia zarabianie tylko tym wytwórcom, którzy aktualnie produkują energię elektryczną, a zapominają o wytwórcach którzy w pełnej gotowości utrzymują moc w dyspozycji. Proponowane Rozwiązanie Ministerstwo Energii powinno jak najszybciej wdrożyć sprawnie działający mechanizm, który w sposób efektywny pozwoliłby zabezpieczyć opłacalność inwestycji w jednostki konwencjonalne. Należy zdecydować się na sprawdzony w praktyce model. Rekomendujemy wprowadzenie scentralizowanego rynku mocy, który mógłby zostać przekształcony w rynek zdecentralizowany. Omawiane modele od lat funkcjonują w USA osiągając zamierzone rezultaty. Zapewnienie mocy jest niezwykle istotne z punktu widzenia funkcjonowania całej gospodarki. Nagłe przerwy w dostawie energii mogłyby powodować ogromne straty ze strony wszelkiego rodzaju producentów (bo to oni jako pierwsi muszą ograniczyć zużycie), dodatkowo zniechęcając zagranicznych inwestorów do budowania fabryk w naszym kraju. 5 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 6. SIECI DYSTRUBUCYJNE Obecna Sytuacja Polska posiada obecnie jedne z najbardziej przestarzałych i awaryjnych sieci dystrybucyjnych w Europie – zgodnie z CEER Benchmarking Report on the Quality of Electricity Supply, wyłączenia dostaw energii elektrycznej z powodu awarii sieci trwają prawie 6-krotnie dłużej w porównaniu do najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajów Europy (porównując wskaźniki SAIDI, SAIFI oraz MAIFI). Częste przerwy w dostawach energii elektrycznej oraz wysoka awaryjność są jedną z przeszkód rozwoju przedsiębiorczości w Polsce. Studium Przypadku Zgodnie z planami rozwoju sieci uzgodnionymi z Urzędem Regulacji Energetyki, przedsiębiorstwa energetyczne do 2019 roku planują wydać około 41 mld zł na infrastrukturę sieciową. Obecna strategia rozwoju sieci w perspektywie do 2020 roku skupia się na likwidacji zapóźnień inwestycyjnych oraz na odtworzeniu majątku sieciowego, co wynika ze Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko. Niestety, obecna strategia zakłada, że po 2020 roku wskaźniki SAIDI, SAIFI oraz MAIFI polskich sieci, a co za tym idzie, niezawodność tych sieci, dalej nie osiągną europejskiego poziomu. Dodatkowo, obecne plany rozwoju sieci, skupiając się przede wszystkim na nadrobieniu zapóźnień inwestycyjnych i zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw, abstrahują często od rozwoju OZE i energetyki prosumenckiej. Budowa nowych sieci nie jest także wykorzystywana np. jako narzędzie planistyczne dla budownictwa mieszkalnego w Polsce. Proponowane Rozwiązanie Po pierwsze, nowy rząd powinien rozszerzyć listę strategicznych inwestycjach celu publicznego również o sieci dystrybucyjne, a nie tylko o wybrane sieci przesyłowe (co spowoduje znaczne ułatwienia w planowaniu inwestycji i znacząco przyspieszy realizację inwestycji sieciowych). Należy również dokonać audytu Strategii Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko i urealnić cele związane z rozwojem sieci dystrybucyjnych w Polsce, tak aby po 2019 roku polskie sieci dystrybucyjne osiągnęły parametry jakościowe na poziomie europejskim. Należy także przy współpracy z Ministerstwem Rozwoju, opracować strategię wykorzystania inwestycji w sieci dystrybucyjne do 2019 roku jako narzędzie planistyczne dla budownictwa mieszkalnego w Polsce. 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 6 7. REFORMA URE Obecna Sytuacja Prezes URE wykonuje zadania z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania na tych rynkach konkurencji. Oczywistym jest, że liczne zadania ciążące na Prezesie URE wykonywane są przez zatrudnionych urzędników. Sprawowanie efektywnej władzy regulacyjnej wymaga zatrudnienia licznych osób posiadających specjalistyczne kompetencje. URE musi konkurować o pracowników ze spółkami energetycznymi - podmiotami przez siebie regulowanymi. Mając na uwadze stagnację wysokości wynagrodzeń w sferze budżetowej, URE nie jest w stanie pozyskiwać oraz utrzymywać pracowników o najwyższych kompetencjach. Studium Przypadku Obecnie URE jest często traktowane jako początkowy etap pracy zawodowej w sektorze energetycznym. Zjawisko to z punktu widzenia interesu publicznego należy ocenić jednoznacznie negatywnie. Oferowanie zachęt dla wysokiej klasy specjalistów by kontynuowali oni zatrudnienie w organie regulacyjnym powinno być postrzegane jako konieczna inwestycja. Skuteczne działanie organu regulacyjnego to bezpośrednia korzyść dla państwa oraz obywatela. Dobrze wynagrodzone kadry w większym stopniu opierać się mogą postępującemu utożsamianiu interesów podmiotów regulowanych z interesem publicznym (tzw. niewola regulacyjna). Dodatkowo należy dążyć do większego niż obecnie kreowania wokół Prezesa URE trwałego forum wymiany poglądów, opinii oraz refleksji na temat kierunków rozwoju polskiej energetyki. Proponowane Rozwiązanie Konieczne jest zwiększenie kwot w budżecie Państwa przeznaczonych na finansowanie URE. Relacje między regulatorem a podmiotami regulowanymi wymagają dążenia do „balansu sił”, szczególnie w zakresie wynagradzania pracowników. W interesie publicznym jest dostęp do wiedzy specjalistycznej i jej rynkowa wycena. Państwo powinno zabezpieczać się przed przedwczesną utratą pracowników na rzecz sektora prywatnego, poprzez wykorzystywanie klauzul dotyczących zakazów konkurencji. Praktyka ta powszechnie stosowana jest przez pracodawców inwestujących w długookresowy rozwój swoich pracowników. URE powinno uzależniać wzrost wynagrodzeń właśnie od tego warunku. Rekomendujemy także w sposób bardziej aktywny wykorzystywać uprawnienia przewidziane w Statucie URE dotyczące powoływania zespołów pomocniczych, opiniodawczych lub doradczych. Tego typu mało sformalizowane ciała mogłyby w perspektywie czasu pozwolić na zwiększenie źródeł wiedzy dla regulatora oraz umożliwić branży energetycznej równy i transparentny dostęp do planów regulatora. 7 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI AUTORZY Maciej Janowski [email protected] | 607-804-155 Alumn II Edycji Akademii Energii. Absolwent MEiL PW, kierunek Energetyka. Obecnie student Ekonomii na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW. Zawodowo związany z jedną z czołowych grup energetycznych w Polsce. Hubert Sobora [email protected] | 695-691-934 Alumn II edycji Akademii Energii. Absolwent MEiL PW, kierunek energetyka. Student kierunku Ekonomia Przedsiębiorstwa na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW. Zawodowo związany z hurtowym rynkiem energii. Maciej Tomecki [email protected] | 694-859-086 Alumn III edycji Akademii Energii. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW. Autor raportów dot. sektora energetycznego m.in., poświęconych Unii Energetycznej, regulacji jakościowej czy ocenie Polityki Energetycznej Polski do 2050 roku. Bartłomiej Walentyński [email protected] | 728-351-519 Alumn III Edycji Akademii Energii. Obecnie stypendysta Fulbrighta na Columbia University. Doświadczenie zawodowe zdobywał m.in. w funduszach inwestycyjnych w Warszawie i Nowym Jorku, doradztwie strategicznym i dyplomacji. Krzysztof Kamil Wiśniewski [email protected] | 792-910-620 Alumn IV Edycji Akademii Energii. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji UW, kierunek prawo. Obecnie student Ekonomicznej analizy prawa w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. 7 WYZWAŃ DLA POLSKIEJ ENERGETYKI – FUNDACJA IM. LESŁAWA A. PAGI 8
