Pokaz okuć ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie w

OKUCIA MEBLOWE OD X – XX W. RODZAJE, FORMA, HISTORIA
Pokaz okuć ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
w Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim 1 sierpnia – 30 października 2014
Okucia meblowe i architektoniczne rzadko wystawiane są jako samodzielne dzieła sztuki.
Także opracowania dotyczące historii meblarstwa, stolarki oraz architektury poświęcają im
niewiele uwagi, choć wiele z nich, szczególnie wykonywanych na specjalne zamówienia
ebenistów, może równać się rangą i wartością ze znakomitymi wyrobami złotniczymi.
Okucia były wykorzystywane w meblach od czasów
starożytnych i zwykle są ich niezbędną częścią umożliwiającą
spełnianie przez nie określonych funkcji. Obok użytkowości są
także ich ozdobą, dopełniają estetyczny wyraz mebla. Podobna
sytuacja dotyczy okuć stosowanych w stolarce drzwiowej
i okiennej, jak również architekturze, przy czym te miały
zwykle
mniejsze
znaczenie
dekoracyjne,
a
bardziej
dostosowane były do funkcji przedmiotów, na których były
montowane. Zawsze jednak ich forma podążała za panującym
stylem i była ego ewidentnym symbolem.
Romańska antaba w kształcie
lwiej głowy, Niemcy (?), XI-XII w.
.
Szczególne w swej roli okucia meblowe można podzielić przynajmniej na dwie duże
grupy, które posiadają wewnętrzne podgrupy, tj. użytkowe, integrujące poszczególne części
mebli, do których należą m.in. zawiasy, zamki, zasuwki, pasy, obejmy i rolki oraz dekoracyjne,
jak antaby, szyldy i apliki, m.in. espagnolette, trzewiki. Wiele z nich równocześnie ochrania części
mebli szczególnie narażone na uszkodzenia, jak zakończenia nóg, narożniki, otwory kluczowe,
czy skrzydła drzwi. Znany jest również inny podział okuć, w którym w nazwach grup zawarte są
ich funkcje. Wyróżnia on okucia zamykające, zabezpieczające, uchwytowe, dekoracyjne czy
specjalne, do których należą wieszaki, rolki i wietrzniki.
Szyld zamka manierystyczny, Niemcy (?), 1 poł. XVII w.
Okucia były wykonywane z różnych metali i ich
stopów, przede wszystkim z żelaza i stali, cyny
i brązu, miedzi, mosiądzu, jak również metali
szlachetnych tj. srebra, a nawet złota.
Aplika klasycystyczna, Niemcy (?), pocz. XIX w.
Zwykle okucia kuto, odlewano i sztancowano, a w celu ich dekoracji repusowano,
rytowano oraz uszlachetniano i wzbogacano ich wyraz artystyczny nakładając różne powłoki,
tj. malowano, srebrzono, złocono, cynowano, oksydowano, niklowano, chromowano. Niektóre z
tych technik były skomplikowane technologicznie, inne wymagały doświadczenia zawodowego,
by produkt ostateczny, nie był tylko użyteczny, ale także dekoracyjny. Formy i dekoracje okuć
wiążą się bezpośrednio ze stylem z panującym na terenie ich wykonania.
Wśród prezentowanych na pokazie okuć do najciekawszych należą surowe romańskie
antaby w formie lwiej głowy, wysokiej klasy wykonawczej francuskie rokokowe uchwyty i szyldy,
klasycystyczna aplika z głową Meduzy, jak również i inne ze scenami figuralnymi oraz bogami
greckimi ze zbiorów Leopolda Méyeta kolekcjonera i darczyńcy MNW.
Współcześnie wiele mebli zabytkowych, poza muzealnymi zbiorami, pozbawiona jest
oryginalnych okuć, lub posiada je zachowane tylko w części. Przyczyny tego stanu są
przynajmniej dwie: ich wartość oraz stan zachowania. Cenność kruszca i dekoracyjność formy
kusiła złodziei, a częste użytkowanie mebli powodowało zużywanie się okuć, wyrywanie
i wyrabianie, a także pękanie.
Tym bardziej zorganizowany w naszym muzeum pokaz różnorodnych , a przy okazji
cennych okuć wart jest uwagi i polecenia.
Aplika klasycystyczna, Francja(?), pocz. XIX
2