Piecioletnia ocena jakosci powietrza w latach 2002-2006 str 17

Piecioletnia ocena jakosci powietrza w latach 2002-2006 str 17

5.3. Wyniki klasyfikacji stref na potrzeby ustalenia sposobu oceny jakości powietrza dla
kryterium ochrony roślin
Wyniki klasyfikacji - listę stref objętych oceną z uwzględnieniem kryteriów dla celu ochrona
roślin, metody wykorzystane w ocenie pięcioletniej (2002-2006) oraz wymagane metody ocen
rocznych dla SO2, NOx i O3, przedstawiono w tabelach, w Załączniku 1 (Tabele 10 - 12).
Ocenie z uwzględnieniem kryteriów określonych dla celu ochrona roślin nie podlega obszar
Aglomeracji Szczecińskiej i powiatów grodzkich: Koszalin, Świnoujście.
Zbiorcze zestawienie wyników klasyfikacji poszczególnych stref, pod kątem poziomu danej
substancji, przedstawiono w Tabeli 5.2 oraz na mapach (Rysunek 5.3).
Tabela 5.2. Województwo zachodniopomorskie - zbiorcze zestawienie wyników klasyfikacji stref pod
kątem poziomu danej substancji (klasy wynikowe) na podstawie oceny pięcioletniej za lata 2002-2006
cel: ochrona roślin
Klasa wynikowa strefy
cel ochrona roślin (OR)
Nazwa strefy
powiat białogardzki
powiat choszczeński
powiat drawski
powiat goleniowski
powiat gryficki
powiat gryfiński
powiat kamieński
powiat kołobrzeski
powiat koszaliński
powiat łobeski
powiat myśliborski
powiat policki
powiat pyrzycki
powiat sławieński
powiat stargardzki
powiat szczecinecki
powiat świdwiński
powiat wałecki
SO2
NOx
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
R1
strefa zachodniopomorska - ozon
O3
R3
R1 – poziom substancji poniżej dolnego progu oszacowania;
wystarczające do ocen rocznych: modelowanie,
pomiary wskaźnikowe, metody szacowania
R3 – poziom substancji powyżej górnego progu oszacowania;
obowiązkowe są pomiary – 1 stacja na 20 000 km2
17
Rysunek 5.3. Województwo zachodniopomorskie - wyniki klasyfikacji stref pod kątem poziomu danej
substancji (klasy wynikowe) na podstawie oceny pięcioletniej za lata 2002-2006
cel: ochrona roślin
18
Poniżej, w tabeli zestawiono liczbę stref zaliczonych do poszczególnych klas, dla każdego
zanieczyszczenia, uzyskanych w wyniku klasyfikacji dla celów: ochrona zdrowia i ochrony roślin.
Zanieczyszczenie
benzen (C6H6)
dwutlenek siarki (SO2)
dwutlenek azotu (NO2)
tlenek węgla (CO)
pył zawieszony PM10
ołów (Pb)
ozon (O3)
dwutlenek siarki (SO2)
tlenki azotu (NOx)
ozon (O3)
Liczba stref w poszczególnych klasach
Lista stref
podlegająca
1a
1b
1c
2
3a
3b R1 R2 R3
ocenie
cel: ochrona zdrowia
21
21
21
1
20
21
20
1
nie dotyczy
21
21
17
8
1
2
6
17
21
2
2
cel: ochrona roślin
18
18
nie dotyczy
18
18
1
1
Z zestawienia tego wynika, iż:
1) Klasy 3a i 3b, wymagające w ocenach rocznych najbardziej intensywnego programu
pomiarowego opartego na pomiarach ciągłych w stałych punktach, uzyskały
3 zanieczyszczenia:
− dwutlenek azotu – klasę 3b otrzymała 1 strefa, którą jest Aglomeracja Szczecińska, gdzie
pomiary wykazały poziom stężeń NO2 przekraczający poziom dopuszczalny,
− ozon - poziomy stężeń w powietrzu przekraczają górny próg oszacowania na obszarze
całego województwa. 2 strefy objęte oceną (strefa zachodniopomorska i Aglomeracja
Szczecińska) otrzymały klasę 3a dla tego zanieczyszczenia,
− pył zawieszony PM10 – w przypadku tego zanieczyszczenia liczba stref w których pomiary
są obowiązkowe jest największa. Spośród 17 stref objętych oceną, klasę 3a (przekroczenie
górnego poziomu oszacowania) otrzymały 2 strefy, a klasę 3b – 6 stref. W sumie,
obowiązek wykonywania ciągłych pomiarów stężeń pyłu PM10 dotyczy 8 stref
w województwie (47% wszystkich stref objętych oceną).
2) Klasę 2, dla której wymagane są pomiary pyłu zawieszonego PM10, lecz o mniej
intensywnym programie, otrzymała 1 strefa (powiat kołobrzeski).
3) We wszystkich strefach województwa poziomy stężeń SO2, C6H6, CO i Pb w latach 20022006 nie przekroczyły dolnego progu oszacowania. Poza Szczecinem, kryterium to nie zostało
także przekroczone przez stężenia NO2 w pozostałych 20 strefach. Przypisana w tym
przypadku klasa 1b oznacza, iż wystarczające do ocen rocznych mogą być: modelowanie,
obiektywne metody szacowania, pomiary wskaźnikowe. W Aglomeracji Szczecińskiej,
pomimo zarejestrowanych poziomów stężeń poniżej dolnego progu oszacowania dla SO2, ze
względu na określone dla tego zanieczyszczenia poziomy alarmowe (stężenia 1-godzinne) –
dla takich stref wymagane są pomiary automatyczne (klasa 1a).
4) W klasyfikacji stref przeprowadzonej z uwzględnieniem kryteriów określonych dla celu
ochrona roślin:
− dla SO2 i NOx – wszystkim 18 strefom objętych oceną (nie dotyczy powiatów grodzkich:
Szczecin, Koszalin, Świnoujście) przypisano klasę R1, co oznacza, iż wystarczające do
ocen rocznych mogą być: modelowanie, obiektywne metody szacowania, pomiary
wskaźnikowe,
− na całym obszarze województwa (strefa zachodniopomorska) wartość normowanego
parametru AOT40, obliczana na podstawie stężeń 1-godzinnych w okresie maj-lipiec,
w latach 2005 i 2006 r., przekroczyła górny próg oszacowania dla tego kryterium.
19
W związku z tym, tak określonej strefie przypisana została klasa R3, co oznacza
obowiązek prowadzenia pomiarów w stałym punkcie (1 stacja na 20 000 km2).
6. Potrzeby inwestycyjne wynikające z modernizacji systemu pomiarowego monitoringu
powietrza w województwo zachodniopomorskim
Wyniki oceny pięcioletniej są podstawą do określenia kierunków modernizacji istniejącego
w województwie systemu monitoringu jakości powietrza pod kątem metody ocen corocznych, minimalnej
liczby stanowisk pomiarów stężeń każdego z zanieczyszczeń, zaplanowania inwestycji w tym zakresie.
Wynikową klasę każdej strefy województwa zachodniopomorskiego dla poszczególnych
zanieczyszczeń, wymagane metody ocen rocznych oraz liczbę istniejących i brakujących
stanowisk pomiarowych, przedstawiono w Załączniku 1 opracowania, w Tabelach 2 – 11.
Z przedstawionych w tabelach danych wynika, iż największe potrzeby inwestycyjne wiążą się
z modernizacją istniejącego systemu ocen rocznych dla pyłu zawieszonego PM10.
Drugim zanieczyszczeniem wymagającym wzmocnienia systemu pomiarowego jest ozon,
dla którego, zgodnie z Dyrektywą 2002/3/WE, na obszarze województwa (strefa zachodniopomorska),
należy uruchomić stanowisko podmiejskie. Lokalizacja takiego stanowiska powinna taka, aby
możliwe było określenie ekspozycji ludności i roślinności na obrzeżu Aglomeracji Szczecińskiej, tam,
gdzie spodziewane są najwyższe stężenia ozonu.
Poza pyłem PM10 i ozonem, dla pozostałych substancji, zarówno dla ochrony zdrowia jak też
ochrony roślin, istniejący system jest zgodny z w wynikiem klasyfikacji stref.
Liczbę brakujących pyłomierzy i analizatorów dla poszczególnych stref województwa wraz
z wynikającymi z tego kosztami, przedstawiono w Tabeli 6.1 i 6.2. Szacunkowy, całkowity koszt
zakupu pyłomierzy i analizatorów wynosi 580 000 zł.
Tabela 6.1. Wynik oceny pięcioletniej dla stref województwa zachodniopomorskiego – brakujące
stanowiska dla pyłu PM10 dla celu ochrona zdrowia
Liczba brakujących
koszt
koszt
pyłomierzy
jednostkowy
Nazwa strefy
kod strefy
całkowity
źródła
duże
pyłomierza
[zł]
rozproszone
instalacje
[zł]
powiat myśliborski
PL.32.p.43.10
1
powiat policki
PL.32.p.43.11
1
1
powiat stargardzki
PL.32.p.43.14
1
powiat kołobrzeski
PL.32.p.44.08
1
Razem
5
100 000
500 000
Tabela 6.2. Wynik oceny pięcioletniej – województwo zachodniopomorskie brakujące stanowiska dla
ozonu
liczba
koszt
koszt całkowity
Nazwa strefy
kod strefy
analizatorów
jednostkowy
[zł]
brakujących
analizatora [zł]
1
strefa zachodniopomorska PL.32.w.ba.00
(stanowisko
80 000
80 000
podmiejskie)
Razem koszt zakupu analizatorów
80 000
Należy jednak podkreślić, iż dane w tabelach dotyczą tylko potrzeb aparaturowych. Nie ujęte
są w nich koszty związane z:
− wykonaniem dla stref województwa zachodniopomorskiego obliczeń modelowych rozkładu
stężeń zanieczyszczeń - wyznaczenie lokalizacji brakujących stacji pomiarowych PM10 i O3;
− utworzeniem infrastruktury dla 6 (5 PM10 i 1 O3) nowych stacji pomiarowych: posadowienie
pyłomierzy oraz analizatora ozonu, zapewnienie systemu zbierania danych, podłączenie do
bazy danych WIOŚ w Szczecinie;
20
− zakup materiałów eksploatacyjnych i części zamiennych do aparatury pomiarowej;
− zakup samochodu terenowego do obsługi nowych stacji.
Uwzględniając wszystkie te elementy, całkowity koszt modernizacji monitoringu jakości powietrza
w województwie zachodniopomorskim, będący wynikiem oceny pięcioletniej (2002-2006) szacuje się
na około 1 500 000 zł.
7.
Posumowanie
wyników
zachodniopomorskiego
oceny
pięcioletniej
(2002-2006)
dla
województwa
Przedstawiona w tym opracowaniu druga, pięcioletnia ocena jakości powietrza dla
województwa zachodniopomorskiego obejmująca lata 2002 – 2006, została wykonana zgodnie
z art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska, w oparciu o kryteria określone w rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu.
Ocena ta stanowi równocześnie weryfikację oceny wstępnej, wykonanej w 2002 r.
Do wykonania oceny wykorzystano opracowane przez Główny Inspektorat Ochrony
Środowiska „Wskazówki do przeprowadzenia drugiej pięcioletniej oceny jakości powietrza
wykonywanej na mocy art. 88 ustawy – Prawo ochrony środowiska i do określenia wymagań
w zakresie systemu ocen rocznych dla SO2, NO2, NOx, PM10, Pb, CO, C6H6 i O3” – Warszawa 2007 r.
Wyniki oceny pięcioletniej są podstawą do określenia kierunków modernizacji istniejącego
w województwie systemu monitoringu jakości powietrza pod kątem metody ocen corocznych, minimalnej
liczby stanowisk pomiarów stężeń każdego z zanieczyszczeń, zaplanowania inwestycji w tym zakresie.
1) Spośród wszystkich objętych oceną zanieczyszczeń największe zmiany w istniejącym systemie ocen
rocznych dotyczą zanieczyszczenia pyłem PM10. Dla tego zanieczyszczenia, spośród
sklasyfikowanych 17 stref województwa, aż w ośmiu (47%) z nich poziomy stężeń przekraczają górny
próg oszacowania, w tym w sześciu nawet poziom dopuszczalny. Strefy te, to: Aglomeracja
Szczecińska, miasta Koszalin i Świnoujście oraz powiaty: policki, gryfiński, myśliborski, stargardzki
i szczecinecki. Dla tych stref ciągłe pomiary stężeń PM10 są obowiązkowe. W 1 strefie, w powiecie
kołobrzeskim poziomy stężeń PM10 są pomiędzy dolnym a górnym progiem oszacowania (klasa 2).
Dla klasy 2 program pomiarowy może być mniej intensywny. Obowiązek wykonywania pomiarów
stężeń PM10 dotyczy więc 9 spośród 17 stref.
− Większość tak sklasyfikowanych stref położona jest w zachodniej i południowo-zachodniej części
województwa, w której zlokalizowane są największe punktowe źródła emisji. Tak zwane duże
instalacje znajdują się zarówno w Aglomeracji Szczecińskiej (Elektrociepłownie: Pomorzany
i Szczecin) oraz w powiecie polickim (Z.Ch. Police) i gryfińskim (Elektrownia Dolna Odra).
Istotny wpływ na poziom stężeń PM10 mają też źródła rozproszone (sektor komunalno-bytowy,
transport samochodowy);
− Ze względu przewagę wiatrów z kierunków południowo-zachodnich, w zachodniej i południowozachodniej części województwa istotny wpływ na stężenia pyłu PM10, mają emisje napływowe
z przygranicznych terenów Niemiec (Załącznik 2 - Mapa 14);
− W 3-ch strefach, w powiatach: polickim, myśliborskim i kołobrzeskim, w istniejącym systemie
monitoringu powietrza – brak jest stanowisk pomiarowych pyłu PM10. Modernizacja istniejącego
sytemu wymaga uruchomienia w tych strefach pomiarów stężeń PM10 metodami referencyjnymi;
− W powiecie stargardzkim, gdzie pomiary prowadzone są na 1 stanowisku (Lipnik)
uwzględniającym emisję na dalekie odległości z Elektrowni Dolna Odra, ocena wykazała,
iż wysokie poziomy PM10 występują na obszarze miasta Stargard Szczeciński. Niezbędne jest
więc uruchomienie stanowiska pomiarowego PM10 na obszarze miasta Stargard Szczeciński;
− Ze względu na zlokalizowane w powiecie polickim duże źródło emisji punktowej (Z.CH. Police),
oprócz pomiarów w powiecie polickim uwzględniających emisję pyłów ze źródeł rozproszonych,
proponuje się uruchomienie stanowiska pomiarowego umożliwiającego określenie stężeń PM10
w strefie spodziewanego największego wpływu zakładu na obszary zamieszkałe. Ze względu na
przeważający kierunek wiatru (SW) i wysokość emitorów, proponuje się, aby strefą tą był powiat
goleniowski. Szczegółowa lokalizacja takiego stanowiska powinna być ustalona w oparciu
o obliczenia;
21
− W pozostałych strefach, dla których pomiary PM10 są konieczne: Aglomeracja Szczecińska,
miasto Świnoujście, miasto Koszalin, powiat gryfiński, powiat szczecinecki – pomiary są
prowadzone w ramach istniejącego systemu oceny jakości powietrza;
− Dla 8 stref zaliczonych do klasy 1b: bialogardzko-świdwińskiej, drawsko-wałeckiej, gryfickokamieńskiej, koszalińsko-sławieńskiej oraz powiatów: choszczeńskiego, goleniowskiego,
łobeskiego i pyrzyckiego – metodą wystarczającą do ocen rocznych jest modelowanie na podstawie
inwentaryzacji emisji.
2) Drugim zanieczyszczeniem, dla którego wynik oceny (3a- dla celu ochrona zdrowia, R3 – dla
celu ochrona roślin), wskazuje na wzmocnienie istniejącego systemu pomiarowego jest ozon.
Stężenia ozonu przekraczają górny próg oszacowania, zarówno na obszarze Aglomeracji
Szczecińskiej jak też na pozostałym obszarze województwa. Zgodnie z Dyrektywą UE
2002/3/WE, oprócz istniejących w obecnym systemie stanowisk pomiarowych: miejskiego
w Szczecinie i pozamiejskiego w Widuchowej, wymagane są także pomiary na stanowisku
podmiejskim o reprezentatywności kilkadziesiąt km2 w celu określenia narażenia ludności
i roślinności na obrzeżach aglomeracji, tam gdzie spodziewane są najwyższe stężenia ozonu.
Lokalizacja takiego stanowiska powinna być zgodna z wymaganiami podanymi w Załączniku 4
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów
substancji w powietrzu.
3) Dla pozostałych zanieczyszczeń: benzenu, SO2, NO2, NOx, CO i Pb – istniejący w województwie
system ocen rocznych jakości powietrza oparty na: pomiarach automatycznych i manualnych
w stałych punktach, pomiarach wskaźnikowych (metoda pasywna) i obliczeniach modelowych –
jest zgodny z wynikiem oceny pięcioletniej (2002-2006) i nie wymaga modernizacji.
8. Wnioski
Zgodnie z przedstawionymi w tym opracowaniu wynikami oceny pięcioletniej jakości
powietrza, wykonanej za lata 2002-2006 na mocy art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska,
od 2007 r. roczne oceny jakości powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego powinny
być wykonywane w oparciu o następujące metody: pomiary automatyczne i manualne w stałych
punktach, pomiary wskaźnikowe SO2, NO2 i C6H6 – wykonywane metodą pasywną, obliczenia
modelowe rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu.
− Najbardziej intensywny program pomiarowy powinien być prowadzony na obszarze Szczecina,
jako aglomeracji o liczbie ludności 411 tys. Obowiązek wykonywania automatycznych bądź
manualnych pomiarów ciągłych dotyczy dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ozonu i pyłu
zawieszonego PM10. Pomiary automatyczne uzupełniane powinny być pomiarami wskaźnikowymi
(metoda pasywna) oraz obliczeniami modelowymi. Funkcjonujący aktualnie system oceny jakości
powietrza w Szczecinie nie wymaga modernizacji w tym zakresie.
− Największe zmiany w istniejącym systemie ocen rocznych dotyczą zanieczyszczenia pyłem PM10.
Modernizacja systemu oceny dla tego zanieczyszczenia wymaga uruchomienia 5 nowych stanowisk
pomiarowych na obszarach 4 stref, którymi są powiaty; policki, stargardzki, myśliborski i kołobrzeski.
− Dla właściwego, zgodnego z prawem, funkcjonowania systemu oceny zanieczyszczenia ozonem,
wymagane jest uruchomienie na obszarze województwa zachodniopomorskiego pomiarów
automatycznych ozonu na 1 stanowisku podmiejskim o reprezentatywności kilkadziesiąt km2.
Lokalizacja takiego stanowiska powinna być zgodna z wymaganiami podanymi w Załączniku 4
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów
substancji w powietrzu i powinna umożliwić określenia narażenia ludności i roślinności na obrzeżach
Aglomeracji Szczecińskiej, tam gdzie spodziewane są najwyższe stężenia ozonu. W istniejącym
systemie pomiarowym pomiary stężeń ozonu (wraz z pomiarami NOx), prowadzone są na
2 stanowiskach: miejskim w Szczecinie i pozamiejskim (tło regionalne) w Widuchowej w powiecie
gryfińskim.
− Dla wszystkich zanieczyszczeń i dla każdej strefy system ocen rocznych jakości powietrza powinien
obejmować obliczenia modelowe rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w oparciu o inwentaryzacje
22
emisji. Dla stref, w których pomiary nie są wymagane, metoda ta w połączeniu z pomiarami
wskaźnikowymi jest wystarczająca do dokonywania rocznych ocen jakości powietrza.
− Określone na podstawie oceny pięcioletniej (2002-2006) koszty modernizacji systemu ocen jakości
powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego, wynoszące 580 000 zł. dotyczą jedynie
zakupu niezbędnej aparatury pomiarowej (pyłomierze, analizator ozonu). Jednak całkowity koszt
takiej modernizacji powinien jeszcze uwzględniać koszty związane z wyznaczeniem lokalizacji
(obliczenia modelowe) oraz z utworzeniem infrastruktury dla nowych stacji i kosztów związanych
z eksploatacją. Uwzględniając wszystkie te elementy, całkowity koszt modernizacji monitoringu
jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim, będący wynikiem oceny pięcioletniej
(2002-2006) szacuje się na około 1 500 000 zł.
− Należy podkreślić, iż w celu prawidłowego, zgodnego z wynikiem oceny pięcioletniej,
funkcjonowania systemu rocznych ocen jakości powietrza w województwie, oprócz kosztów
związanych z uruchomieniem nowych stacji i stanowisk, należy również uwzględnić koszty
związane z funkcjonowaniem istniejącego sytemu ocen, w tym: eksploatacji stacji pomiarowych,
pomiarów metodą pasywna oraz obliczeń modelowych.
− Wynikający z oceny pięcioletniej (2002-2006) system pomiarowy – stanowiska istniejące
i brakujące dla poszczególnych stref województwa przedstawiono na Mapach 8.1 – 8.3. Należy
zwrócić uwagę, iż od 2007 r. roczne oceny jakości powietrza będą wykonywane dla nowego
układu stref, szczegółowo omówionego w punkcie 3.2. niniejszego opracowania.
23
Mapa 8.1. – Województwo zachodniopomorskie: Lokalizacja automatycznych stacji pomiarowych zanieczyszczeń powietrza na potrzeby oceny pod kątem
zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOx, CO, C6H6, ujętych w wojewódzkim programie monitoringu na lata 2007-2009.
24
Mapa 8.2. – Województwo zachodniopomorskie Lokalizacja stacji pomiarowych zanieczyszczeń powietrza pod potrzeby oceny dla zanieczyszczeń PM10
i Pb – stanowiska istniejące i brakujące według oceny pięcioletniej (2002-2006)
25
Mapa 8.3. – Województwo zachodniopomorskie: Lokalizacja automatycznych stacji pomiarowych zanieczyszczeń powietrza na potrzeby oceny pod kątem
ozonu – stanowiska istniejące i brakujące według oceny pięcioletniej (2002-2006)
26