Spis treści

Spis treści
Wstęp ___________________________________________________________ 11
Część I
Tło historyczne i filozoficzne podłoże heterologii
Rozdział 1
Tło historyczne i społeczno-polityczne ______________________________ 21
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1.1. Wojna i tragedia Holokaustu: „furia przeciwko Rozumowi” . . . . . . . . . . . 22
1.2. Dekolonizacja i migracje XX stulecia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
1.3. Francuski marksizm i krytyka kultury masowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.4. „Les Evénéments”: kryzys Maja ‘68 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Podsumowanie: „myśl marginesu” a perspektywa heterologiczna . . . . . . . . . . . 39
Rozdział 2
Nietzscheanizm — paradoksy i aporie antymetafizycznego radykalizmu ___ 42
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
2.1. Krytyka metafizyki – krytyka totalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.2. „Kwestia stylu” – ekskurs I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
2.3. Genealogia jako krytyka metafizyki – ekskurs II . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
2.4. Sceptycyzm – indywidualizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
2.5. Perspektywizm – pluralizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.6. Doświadczenie graniczne – transgresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Podsumowanie: Nietzsche – heterolog? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Rozdział 3
Antyheglizm — opór wobec homo-logii i obrona inności ________________ 69
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3.1. Hegel Kojève’a i specyfika jego interpretacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
3.2. Przeciw Całości i Tożsamości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.3. Kontrowersje wokół dialektyki panowania i niewoli . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3.4. Walka o uznanie. Rekonstrukcja i komentarz
do „inkryminowanego” Heglowskiej Fenomenologii . . . . . . . . . . . . . . . . 91
3.5. Kłopoty z (antydialektyczną) różnicą: Deleuze/Lévinas . . . . . . . . . . . . . . 96
Podsumowanie: jaki Hegel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Rozdział 4
Antyhumanizm — „człowiek” więzieniem człowieka
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Heidegger – francuski Master thinker . . . . . . . . .
4.2. List o humanizmie – ekspozycja głównych tez . . . .
_________________ 104
. . . . . . . . . . . . . . 104
. . . . . . . . . . . . . . 106
. . . . . . . . . . . . . . 108
6
Drogi francuskiej heterologii
4.3. Znaczenie Listu dla francuskiego antyhumanizmu i heterologii
a) Krytyka humanizmu jako filozofii metafizycznej . . . . . . .
b) Krytyka podmiotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c) Krytyka metafizyki obecności . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Antyhumanizm jako sprzeciw wobec u-ja-rzmiania:
casus Foucaulta i Deleuze’a (apozycja) . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie: kres człowieka, początek (innego) indywiduum. . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
115
115
118
122
. . . . . . . . 123
. . . . . . . . 128
Rozdział 5
Specyfika francuskiej heterologii
na tle nowoczesnej refleksji wokół inności __________________________ 129
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
5.1. Nowoczesność – poststrukturalizm: różnice w pojmowaniu inności. . . . . . 130
5.2. Typy refleksji heterologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Część II
Wybrane koncepcje francuskiej heterologii
Rozdział 6
Emmanuel Lévinas. Porażająca świętość Innego _____________________ 139
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
6.1. „Wielka idea”: poza ontologię, ku etyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
6.2. Twarz/rozmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
6.3. Lévinas wobec dziedzictwa Husserla i Heideggera . . . . . . . . . . . . . . . . 151
6.4. „Inne” myślenie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Rozdział 7
Michel Foucault. Pierwotna inność niezmediatyzowanego szaleństwa ___ 161
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
7.1. „Tragiczne doświadczenie szaleństwa” – problemy interpretacyjne. . . . . . . 163
7.2. Foucault w tropie Nietzschego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
7.3. Koneksje Sadyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
7.4. Inność jako tragiczna gra wszechświata ewokowana w mowie szaleńca . . . . 176
7.5. „Wydarzenie klasyczne”: ekskluzja i represja szaleństwa . . . . . . . . . . . . . 177
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Rozdział 8
Georges Bataille. Błysk inności w ekstatycznym akcie samozatraty _____ 188
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
8.1. Ekonomia ogólna i suwerenność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
8.2. Koniec historii i absolutna negatywność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
8.3. Heterogeniczność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Spis treści
7
8.4. Transgresja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
8.5. Doświadczenie wewnętrzne –
fantazmatyczna ucieczka z uniwersum sensu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Część III
Aporetyka francuskiej heterologii
w świetle krytyki Jacquesa Derridy
Rozdział 9
Derridy krytyka Lévinasa w Przemocy i metafizyce
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1. Lévinas/Derrida: filozoficzne poplecznictwo . . . .
9.2. Struktura i hierarchia Derridiańskich pytań . . . .
9.3. Krytyczna rekonstrukcja polemiki . . . . . . . . . .
a) Niemożliwość odrzucenia greckiej pojęciowości
b) Niemożliwość odcięcia etyki od fenomenologii .
c) Niemożliwość oderwania etyki od ontologii . . .
d) Empiryzm zdemaskowany jako metafizyka . . .
Podsumowanie: od „doświadczenia Innego”
do jego „śladu” i „głosu” w Toż-samym . . . . . . . . . .
__________________ 217
. . . . . . . . . . . . . . . 217
. . . . . . . . . . . . . . . 219
. . . . . . . . . . . . . . . 222
. . . . . . . . . . . . . . . 224
. . . . . . . . . . . . . . . 224
. . . . . . . . . . . . . . . 231
. . . . . . . . . . . . . . . 239
. . . . . . . . . . . . . . . 247
. . . . . . . . . . . . . . . 248
Rozdział 10
Derridy krytyka Foucaulta w Cogito i historii szaleństwa _____________ 251
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
10.1. Kontrowersja Derrida/Foucault . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
10.2. Struktura Derridiańskich pytań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
10.3. Krytyczna rekonstrukcja polemiki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
a) „Archeologia milczenia” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
b) Geneza wewnętrznego rozłamu logosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
c) Kartezjańskie Medytacje jako egzemplifikacja potęgi rozumu . . . . . . . . 263
Podsumowanie: od dialektycznej wymiany do myślenia transgresywnego . . . . . 270
Rozdział 11
Derridy krytyka Bataille’a
w Od ekonomii ograniczonej do ekonomii ogólnej ___________________ 274
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
11.1. Między rozpętaniem a świadomością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
11.2. Logos czy Mythos? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
11.3. Pismo suwerenności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
Podsumowanie: pasja Niemożliwego –
od transgresji realnej do transgresji tekstualnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
8
Drogi francuskiej heterologii
Rozdział 12
Drogi i bezdroża francuskiej heterologii ____________________________ 297
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
12.1. Biegun pierwszy: ryzyko podmiotowego zawłaszczenia. . . . . . . . . . . . . 298
12.2. Biegun drugi: niebezpieczeństwo wywłaszczenia podmiotu . . . . . . . . . . 301
12.3. Niemożliwa stawka heterologii? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
Podsumowanie: w stronę dekonstrukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Część IV
Zagadnienie inności w dekonstrukcji Jacques’a Derridy
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Heterologia vs. filozofia? Ekskurs „ekonomiczny” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Rozdział 13
Ogrywanie Rozumu: inność w łonie tożsamości ______________________ 320
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
13.1. Heterogeniczność pisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
13.2. „Gest z konieczności podwójny” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
13.3. Przestrzeń inskrypcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
13.4. „Tekst jak okiem sięgnąć” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
Rozdział 14
Filozofia wahania ________________________________________________ 345
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345
14.1. Dygresja na temat tzw. zwrotu etycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347
14.2. Decyzja/niedecydowalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
14.3. Odpowiedzialność/gościnność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
14.4. Żałoba, przebaczenie, dar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
Rozdział 15
Przyszłość innego: (nie tylko)literackie potwory
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15.1. Dekonstrukcyjne „wynajdywanie innego” . . .
15.2. Literatura „w miejscu sekretu” . . . . . . . . . .
Podsumowanie / perspektywy krytyki. . . . . . . . .
Jacquesa Derridy _____ 358
. . . . . . . . . . . . . . . . . 358
. . . . . . . . . . . . . . . . . 358
. . . . . . . . . . . . . . . . . 362
. . . . . . . . . . . . . . . . . 369
Zakończenie: jak może istnieć heterologia? _________________________ 376
Bibliografia . . . .
Indeks terminów .
Indeks nazwisk . .
Résumé . . . . . .
Summary . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
381
401
405
413
417