Pobierz ten artykuł w PDF

Archiwa transformacji ’89 – unikatowa kolekcja online
dostępna od 17 listopada na www.ninateka.pl
Z okazji obchodów 25-lecia pierwszych wolnych wyborów, Narodowy
Instytut Audiowizualny (NInA) udostępni specjalną kolekcję online
poświęconą jednemu z najważniejszych wydarzeń najnowszej historii
Polski – obradom Okrągłego Stołu. Niepublikowanym dotąd nagraniom z
archiwów Video Studio Gdańsk i radia RFI, towarzyszą opisy ukazujące
tamte wydarzenia w szerokim kontekście historycznym.
Dzięki materiałom udostępnionym w NINATECE będzie można poznać, jak przebiegały negocjacje oraz kulisy obrad
Okrągłego Stołu. Nagrania nie tylko dokumentują wydarzenia, ale oddają również atmosferę oraz obyczajowość tamtych
czasów. Napiętym dyskusjom negocjatorów w Sali Obrad towarzyszą kuluarowe rozmowy i wszechobecny dym
papierosowy.
Realizatorzy Video Studio Gdańskkrążąc po korytarzach i Sali kolumnowej Pałacu Namiestnikowskiego prosili
przedstawicieli opozycji i władz o komentarze dotyczące obrad. Przysłuchiwali się też wypowiedziom udzielanym mediom
państwowym. Nagrania pokazują, jak ważna dla negocjatorów „Solidarności” była każda minuta ich występu w
codziennych relacjach telewizyjnych z obrad Okrągłego Stołu.
Każdy materiał w kolekcji opatrzony jest planszą z oryginalnym tytułem oraz eksperckim opisem, który zapewnia szerszy
kontekst dla zarejestrowanych wypowiedzi i sytuacji. Nawigację ułatwiają sekcje tematyczne: Inauguracja i zakończenie
obrad, Kobiety Okrągłego Stołu, Kryzysy w negocjacjach, Stoliki i podstoliki, Ludzie opozycji, Ludzie władzy, Wywiady i
komentarze, Rozmowy o strategii, Kryzysy w negocjacjach, Nastroje i realia społeczne. Dodatkowo jest możliwość
wyszukiwania nagrań poprzez listę kluczowych dla obrad osób – zarówno ze strony opozycji, jak i władzy.
Dużą atrakcją kolekcji jest również sekcja „O Okrągłym Stole po latach” zawierająca audycje przygotowane przez polską
redakcję RFI (Radio France Internationale). Możemy w niej znaleźć m.in. rozmowę z wybitnym francuskim sowietologiem i
historykiem Alainem Besançonem, Aleksandrem Smolarem – politologiem i Prezesem Zarządu Fundacji im. Stefana
Batorego, czy komentarz „20 lat po wyborach czerwcowych” – Andrzeja Wielowieyskiego, polityka i uczestnika obrad
Okrągłego Stołu.
Z kolei w sekcji „Kuluary i atmosfera obrad” ukazano „od kuchni” zmagania opozycyjnych negocjatorów z przedstawicielami
komunistycznej władzy. Dziennikarze nie mogli przebywać na sali obrad, ale przyglądali się kuluarowym naradom na
korytarzach podczas przerw w wielogodzinnych debatach. Kamera Video Studio Gdańsk często przebywała w pokoju
służącym jako sekretariat opozycji. Dzięki tym nagraniom można przyjrzeć się zabieganym negocjatorom oraz napiętej
atmosferze, której towarzyszył wyścig z czasem.
Archiwalia pokazują intensywną pracę kobiet, m.in. Grażynę Staniszewską opowiadającą o rozmowach na temat indeksacji
płac; Janinę Jankowską i Helenę Łuczywo, komentujące obrady na temat dostępu opozycji do środków masowego
przekazu; Ludwikę Wujec, odpowiadającą za organizację sekretariatu i biura prasowego strony solidarnościowej, jak i
istotne prace nad ordynacją wyborczą Janiny Zakrzewskiej, która przy stoliku ds. reform politycznych brała czynny udział w
każdej naradzie dotyczącej tej kwestii.
Ciekawostką są skompilowane fragmenty filmów prezentujące tematycznie obyczajowość czasów przełomu: symbole
luksusu i codzienne przedmioty, a także nieodłączny element rozmów i negocjacji – papierosy, czy zmontowane materiały z
konferencji prasowych, pokazujące że obie strony negocjacji przy Okrągłym Stole wiedziały, jak ważny jest przekaz
telewizyjny, który będzie oddziaływał na Polaków.
Jakość nagrań związana jest z dostępną wówczas technologią. Ekipa Video Studio Gdańsk szybko musiała reagować na to,
co działo się w Pałacu Namiestnikowskim – stąd chwilowe przerwy w obrazie czy ścieżce dźwiękowej.
Ważną częścią serwisu jest Alfabet Okrągłego Stołu, który zawiera hasła wyjaśniające specyficzne terminy i zjawiska
związane z obradami, np. takie jak: 35% wolności, Cenzura, Kryzysy w negocjacjach, Magdalenka, Rząd Tadeusza
Mazowieckiego, Wybory czerwcowe.
Materiał audiowizualny uzupełniają audycje RFI. Są to nagrania dwojakiego rodzaju: bieżące komentarze uczestników
obrad Okrągłego Stołu oraz wspomnienia i formułowane po latach oceny. Wśród nagrań można wysłuchać m.in.: relację z
wizyty Lecha Wałęsy w Paryżu w 1988 r., rozmowę z Janem Józefem Szczepańskim o stanie kultury w Polsce z roku 1990,
czy audycję, w której Jerzy Giedroyc opowiada o polskiej polityce po 1989 roku, piśmie „Kultura” i Instytucie Literackim.
Archiwa polskiej sekcji RFI pozyskano dzięki współpracy z Francuskim Instytutem Audiowizualnym (INA).
Nagrania pochodzące z Video Studio Gdańsk zostały zdigitalizowane na zlecenie Narodowego Instytutu Audiowizualnego
w ramach Programu Wieloletniego Kultura+ Priorytet Digitalizacja,wspierającego projekty związane z digitalizacją
zasobów kultury i dziedzictwa narodowego. NInA jest operatorem projektu.
Kuratorkami kolekcji Archiwa transformacji ’89 są Paulina Codogni i Anna Siwek, które dokonały wyboru nagrań i opatrzyły
je autorskimi tekstami. Kolekcję stworzył zespół NInA.
Video Studio Gdańsk – niezależny producent filmowy z siedzibą w Gdańsku, którego korzenie sięgają roku 1981. Twórcą i
pomysłodawcą był Marian Terlecki. Od 1989 roku wytwórnia zrealizowała ponad 1500 programów, reportaży, programów
informacyjnych, satyrycznych, talk-show oraz filmów artystycznych, religijnych, społeczno-edukacyjnych, promocyjnych i
reklamowych, a ponadto spektakle teatru TV i telewizyjne widowiska muzyczne. Posiada bogate zbiory dokumentujące
lata 80.
Radio France Internationale (RFI) – francuskie radio publiczne, nadające programy dla zagranicy, powstałe w 1975 r. i
finansowane przez MSZ Francji. Pierwsze polskojęzyczne audycje stacja nadawała od 1932 roku. Redakcja polskiej sekcji RFI
powstała 17 grudnia 1981, kilka dni po wprowadzeniu stanu wojennego. Nadawane wówczas audycje były jednymi z
niewielu niezależnych i wiarygodnych źródeł informacji. Po upadku systemu komunistycznego w Polsce, sekcja zmieniła
profil audycji. Wiodącymi tematami stały się aspekty integracji europejskiej, życie kulturalne we Francji i udział w nim
polskich twórców. Polska sekcja RFI istniała do lutego 2010 roku.
Data publikacji: 14 / 11 / 2014