Behavioral Product Quality Assessment Model On the Software

Behavioral Product Quality Assessment Model On the Software Market
(Model behawioralny oceny jakości produktów na rynku oprogramowania)
Radosław Hofman, promotor: prof. dr hab. Witold Abramowicz
W ostatnich latach na rynkach dóbr konsumenckich można było zaobserwować kilkanaście
przykładów firm, które w krótkim czasie odnosiły sukces w skali całego globu. Zaobserwować
można było także przykłady równie dynamiczne upadki podmiotów, które w ciągu relatywnie
krótkiego czasu traciły globalną pozycję dominującą na rzecz podmiotów, których
początkowo nie uznawały nawet za konkurencję.
Analizując przyczyny tak radykalnych zmian w sytuacji rynkowej należy zauważyć, że w
wielu wypadkach o sukcesie przedsiębiorstwa decydowała przede wszystkim zmiana
postawy klientów, która spotęgowana nowoczesnymi kanałami komunikacji, powodowała
masową reakcję milionów (a w kilku przypadkach miliardów) klientów jednocześnie. Tak
masowe zjawiska trudno jest wyjaśnić w kontekście paradygmatu „homo economicus”,
ponieważ wydaje się bardzo mało prawdopodobne, że tak duża liczba decydentów
jednocześnie zmieniła ocenę wszystkich substytucyjnych produktów dostępnych na rynku i
wybrała ten sam produkt. Wyjaśnieniem, które wydaje się bardziej adekwatne jest odwołanie
się do efektu stadnego opisanego przez Veblena.
Badania dotyczące ograniczonej racjonalności decydenta sięgają początku określania
ekonomii jako odrębnej dziedziny nauki. Pierwsze opisy asymetrii pozytywno-negatywnej
przypisuje się Adamowi Smithowi, a prace Veblena, Simona, Kahnemana i Tverskiego, oraz
innych ekonomistów dostarczyły wielu przykładów potwierdzających ograniczenia i
systematyczne błędy poznawcze wpływające na brak możliwości dokonania racjonalnej
decyzji.
Należy jednak podkreślić, że wielu badaczy odrzuca wpływ wyżej wspomnianych zjawisk na
decyzje podejmowane przez profesjonalnego decydenta (osobę podejmującą decyzje
związane z działalnością zawodową). Jednym z obszarów, w których analiza postaw
decydentów nie jest poddawana analizie jest rynek oprogramowania (w szczególności
rozwiązań tworzonych na zamówienie). Ze względu na cechy, które odróżniają
oprogramowanie od produktów materialnych, nie można było posłużyć się znanymi
metodami badawczymi w celu, udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy zjawiska ograniczonej
racjonalności dotyczą również tego rynku.
W pracy doktorskiej zaproponowano model percepcji jakości oprogramowania, a także
skoncentrowano się na opracowaniu metody prowadzenia badań empirycznych w zakresie
związanym z analizą postaw odbiorców oprogramowania, a także dokonano samych badań
w paradygmacie niezależnych grup poddawanych działaniu zjawisk, które uprzednio
zaobserwowano w komercyjnych projektach.
Wynik przeprowadzonych badań empirycznych potwierdził tezę, która zakładała, że
profesjonalny odbiorca oprogramowania będzie poddawał się tendencyjności przy ocenie
oprogramowania ze względu m.in. na własne wspomnienia związane z wcześniejszymi
wersjami produktu, własnymi skojarzeniami związanymi z produktem, oraz opinii innych,
które były przyjmowane jako własne. Siła zjawisk i analiza trafności eksperymentów
wskazuje na niezwykle niskie prawdopodobieństwo tego, że zaobserwowane zjawiska były
dziełem przypadku.
Należy podkreślić, że praca ma charakter pionierski w zakresie oceny postaw odbiorców
oprogramowania, a zbadane zjawiska stanowią zaledwie część zjawisk, jakie badano w
odniesieniu do prostych produktów materialnych. Praca wykazała, że zjawiska opisywane
przez ekonomię behawioralną występują również na rynku oprogramowania. Co za tym
idzie, opracowanie i wykorzystanie w praktyce modelu jakości uwzględniającego te zjawiska,
będzie pozwalało na adekwatniejsze planowanie i zarządzanie jakością oraz postrzeganiem
jakości oprogramowania.